About amujika

Author Archive | amujika

Kondenatuta!

Comments { 0 }

Exkixu – JOSE LUIS ALVAREZ “TXILLARDEGI”

Jose Luis Alvarez Enparantza, “Txillardegi” izengoitiz ezaguna, Txillardegi1929an jaio zen Donostian. Gurasoek euskaraz irakatsi ez zioten arren, 19 urte bete bezain pronto ekin zion ondoren hainbeste defendatu duen hizkuntza ikasteari. Are gehiago, euskara batuaren sorreran parte hartu zuen. Politikan, berriz, Ekin, ETA eta Herri Batasunaren hastapenetan garrantzi handia izan zuen. Literaturari dagokionez, Leturiaren egunkari ezkutua eleberriarekin euskal literatura berritzeaz gain, lan andana egin du. Hasierako estekan eta Literaturaren Zubitegian, ikusi ahal izango dituzue horiek guztiak.

1988an idatzitako Exkixu (Elkar) idazlanean bada bere bizitza pertsonalaren erreferentziarik. Francoren kontrolpean zegoen Euskal Herrian 70. hamarkadan izandako egoera politikoak euskal herritarrengan sorturiko errealitateak biltzen ditu istorio honek. 228 orrialdeetan Anttonek du hitza. Hau 19 urteko mutil gazte bat da eta Pasaiako kaleetan bizi da bere familiarekin, Altzako Ezkizu-behekoa baserritik bidaliak izan ostean, etorkin espainiarrentzat etxeak eraikitzeagatik. Ume gorri bat zenetik isiltasuna bizi izan du etxean. Euskaldunentzat hain latzak diren uneetan inork ez du ahorik zabaldu nahi egoerak bost axolako balie moduan. Anttonek, ordea, Euskal Herrian bertan bizi bada ere, Altzako giro euskaldunaren herrimina du eta sentipen hura berreskuratzea desio du.

Idazlearen antzera bere hizkuntza aberasteko ahaleginak egingo ditu liburuan zehar. Gainera, bere lehengusu Iñaki herriaren aldeko borrokan hil da, eta honek etxean helarazi dioten isiltasuna gainditu du. Iñakiren heriotza medio, manifestazio batean hasi eta ETAko kolaboratzaile izaten amaituko du Anttonek. Lehengusuaren pausoei jarraiki hegoaldearen eta iparraldearen mugan ibiliko den protagonistak, etxekoengandik ikasi legez, poliziaren aurrean isiltasuna mantendu beharko du Txillardegik hain azalean sentiaraziko dizkigun torturak jasango baditu ere. Eleberri honetan, halaber, bihotza samurtzerainoko maitasun istorioek badute euren lekua.

ExkixuArestian esan bezala, liburu honetan Anttonek du hitza. Bere larruan bizi izan zuena iraganera begira kontatzen digu; halere, kronologikoki suertatu ahala azaleratzen duenez, orainaldian eta geure azalean biziko bagenu bezala sentiarazten digu eleberria. Gainera, narratzailea protagonista bera izanik, bera izatera behartzen gaitu hark sentitzen eta pentsatzen duen berbera sentiaraziz eta pentsaraziz. Hori dela eta, ez dugu inguruko pertsonaien lekukotasunik, eta ez dugu bere garunetan mamitutako ideien berri. Eleberri honetan, bizitza errealean bezalaxe, pertsona arrunt baten rola hartuko dugu geure errealitatea baino jakingo ez dugularik.

Hizkuntzaren lanketari dagokionez, hasiera batetik euskara jatorra erabiltzen du oso; orrialdeetan aurrera egiten dugun heinean eta protagonistari euskara zaintzeko grina sortzearekin, ordea, hizkuntza zeinen ongi kontrolatzen duen egiaztatzen digu. Hitz bera esateko mila eta bat baliabide erabiltzen ditu; halaber, euskararen nahi adina erregistrotara jotzen du. Hain maizak diren dialogoek izugarrizko bizitasuna ematen diote istorioari, nork hitz egiten duen, haren hizkera edo euskalkia erabiltzen duelarik.

Hein batean, hizkuntzaren zailtasuna edo hizkuntza konplexua bizkor eta arin irakurtzeko oztopo iruditu zait. Euskarak hainbesterainoko emaria duela ikusteak poza sentiarazi didan arren, istorioaren mamira heldu aurretik pisutsu egiten du irakurgaia. Dena den, eskertzen da hizkuntzarekin Txillardegik erabiltzen duen zainketa; azken finean, hori baita euskal irakurleon eta euskaldunon erronka: hizkuntza erabiltzeaz gain, ongi eta edertasunez erabiltzea.

Hasierako txanpan zenbait bihurgune izan baditut ere, istorioan aurrera egitearekin gogoak ere areagotu egin zaizkit 228. orrialdeko azken paragrafoarekin negar egiteraino. Izugarria iruditu zait nola islatzen duen sentimendu eta egoera oro. Egoera neure azalean bizi ez badut ere, liburua bera bizi izan dudala esan dezaket.

Eskerrik asko, Eztizen, liburu zoragarri hau uzteagatik, eta bai Eztizen eta bai Maddi, arrazoi zenuten: ederra! Orain zuen eskuetan dago altxor hau zuen eskuetatik pasatzea!

Comments { 2 }

Bizitza bizitzea ez denean…

Hanna JonesGogorra da bizitza” esaten dugu askotan. Denok izan dugu inoiz mundua gainera erori izanaren sentipena, baina erori garen guztietan altxa gara berriz ere. Aitzitik, Hanna Jones orain dela 13 urte Ingalaterran jaio zen neskatilak ez du atzera zutitu nahi.

Bost urte zituenetik leuzemiaren hatzaparretan bizi izan da. Hiru hilabetean behin medikuarekin ordua zitatu izan du medikamentuen tratamendua taigabe jarraituz, eta hala segi beharko du aurrerantzean ere gerora biziko bada. Are gehiago, dagoeneko bihotzeko hiru transplante egina da hainbeste medikamentuk bihotza ahuldu izanagatik, eta azaroan sei hilabeteko bizi esperantza aurreikusi zioten Herefordeko Herefordshire Primary Care Trust erietxeko medikuek. Honela, bada, laugarren operazio bat egitea hautatuko luke bizitza gogorra dela irizten duen gizarte sasijakitunak. Alta, Hannak kirurgiari muzin egin, eta, horrek ekarriko liokeen aukera berriari uko eginez, geratzen zaion apurra, zoriontsu, gurasoen eta hiru anaien alboan igaro nahi du. Kristy eta Andrew Jones gurasoek ere alabaren nahia babesten dute, jakin badakitelako hala zoriontsu izango dela, eta, datozen sei hilabeteotan erabakiz aldatuko balu, berriro ere itxaroneko zerrendara itzul daitekeela.

Hanna amarekinTamalez, haur batek eutanasia eskatu izanak min egin dio gizarteari sekula transplantatu beharko ez duen bihotzean. Zeinen gogorra den bizitza! Hasiera batean, medikuak ere aurka agertu ziren Jonesen eskariaren aurrean, 13 urte baino ez dituen ume bat ez ei delako bizitzen jarraitu gura ez duela erabakitzeko gai. Neskatxaren erreguek, ordea, legeak limurtu eta bereganatu ditu. Eta orain, bai. Orain, bere bizitza naturaren eskuetan uzteko eskubidea du, bere mentalitatearen aurkako asko baditu ere.

Hannak hitza hartu eta argi eta garbi azaldu du zein den bere ikuspuntua. Egia da medikuntzak aurrerapen handiak egin dituela, baina neska honen kasua hain apartekoa da, non zientziak oraindik ezin berma dezakeen etorkizun seguru bat. Jakinaren gainean daude operazio hau onartuz gero, uste ez bezala irteteko aukera dagoela, eta, ongi irtengo balitz ere, bost urteren buruan beste halako bat egitea ezinbestekoa lukeela ostera arnasten jarraitzeko.

Ez hori bakarrik, badira arrazoi gehiago ere geroari bizkarra emateko: motibo moralak, alegia. Bizitzen hasi besterik ez den arren, jadanik jakin badaki datozen urte guztiak ere nolakoak izango diren, eta ez dago prest behin eta berriro bizimodu hori bizitzeko, sufritzeko. Gainera, esperientziak irakatsirik, ezaguna du itxaroneko zerrendan emaile apropos bat aurkitzea zeinen zaila den. Beraz, benetan desio ez duen bizitza bat eskuratu izanak benetan nahiko lukeen besteren bati nolabait lapurtzea suposatuko luke.

Eskarmentuak berak egin du heldu 13 urteko gorputz txikian ezkutatzen den emakumea. Ez da ume gorri bat, eta horregatik hain zuzen ere halako erabakiak hartzeko gaitasuna du. Onartzea bortitza iruditzen bazait ere, zergatik ez? Duintasunez hil dadila!

Comments { 2 }
-->