Archive | arauak lantzen

RSS feed for this section

Beste ariketa-sorta bat Euskaltzaindiaren arauak lantzeko

Hizkuntzaren gramatikaren alorra lantzeko, ohikoa izaten da ikasleek jarduera liburuetatik ateratako ariketak osatzea eta, jarraian, irakaslearen laguntzaz zuzentzea. Bada, ikasleek era ekinkorragoan aritzeko, zuetako batzuek jakingo duzuen bezala, euskaljakintzan prozesua irauli dugu ikasleak jarduera hauen diseinatzaile eta sortzaile bihurtuz. Honela, ikasleek jarduera ezberdinak sortzeaz gain, horientzako erantzunak ere aurkitu behar dituzte,  prozesu osoan parte hartuz. Aprendizaia askoz ere esanguratsuagoa bihurtzen da, zalantzarik gabe. Ikasleak jarduera horiek sortzen ari diren bitartean, nik  prozesua gainbegiratu eta, bukatzean, behin-betiko zuzenketak egiten ditut. Ondoren, sortutako jarduerak aplikazio batera (kasu honetan Hot Potatoes-era) pasatzen ditugu eta, azkenik, sarean denon  eskura ipintzen  ditugu.

Nire ustez, bai prozesu osoa eta bai emaitza aberatsak dira oso; izan ere, bikote bakoitzak bikotekideen artean sortutako jarduerak egiteko aukera du, eta baita beste guztienak ere.

Era berean, behin baino gehiagotan adierazi izan dugun legez, paperean egindako jarduerekin alderatuz gero, jarduera-sortzaileekin egindako ariketek bi abantaila nagusi dituzte:

  • Saiakuntza bakoitzean, hurrenkera ausazkoa da. Hau da, ordenagailuan ariketa kargatzen den bakoitzean, ariketaren hurrenkera aldatu egiten da eta, horrela, behin eta berriz saia gaitezke jarduera menperatu arte.
  • Erantzuna zein azalpenak bat-batean lor ditzakegu, balio erantsi handia emanez lanketari.

Guretzat aberasgarria izateaz gain, pozgarria ere bada ikustea egunetik egunera euskara ikasten ari den  ikasle asko eta askori baliagarri gertatzen zaizkiola gure ariketak.  Gauzak horrela, euskaljakintza 5ekook sortu ditugun lehenak hementxe uzten dizkizuegu. Oraingo hauek Euskaltzaindiaren arauak ikasi eta errepasatzeko jarduerak dira, eta gure ikastaroa (euskaljakintza arauak) osatzera datoz (hemen ipintzeaz gain, ikastaroko gunean ere txertatu ditugu).

Euskaltzaindiaren arauak orokorrean lantzeko ariketak

1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 Ikastaro osoa

Ariketa zehatzak

Nornahi, nonahi… Bat-batean… Orduak nola esan Hitz-elkartuak
Data nola adierazi Baitu, baikara… Aurrealde edo aurreko alde Zenbait aditzen erregimena
Zenbakiak Arazi Munduko estatu-izenak eta herritarrak
Diptongoz bukatzen diren izenen deklinabidea Ordinalen eta banatzaileen idazkera
Comments { 0 }

Arauak 30: Zenbait aditzen erregimena

JakintzaEgia da euskal aditzak baduela bere xarma, bere nor, bere nor-nori, bere nor-nork eta bere nor-nori-nork.  Baina ezin ukatu xarmaren pareko zailtasuna ere baduela, batez ere, aditzaren erregimenari erreparatzen badiogu. Esaterako, nola esaten da: deituko dizut ala deituko zaitut? Irakasleok zenbatetan ez dugu zuzendu behin eta berriz gaizki erabiltzen den Ikusi nizun atzo kalean gisakorik! Bada, gaurkoan, erregimen bereziko hainbat aditzari buruz arituko gara, gonbidatu, iguriki, itxoin, itxaron, deitu eta lagundu aditzei buruz, hain zuzen ere.

Euskaltzaindiak hauxe dio horiei buruz:

1. Gonbidatu

• Gonbidatu aditzak NOR-NORK eskatzen du ( “du” eta ez “dio”):

Ù­ Mikel afaltzera gonbidatu dute (gonbidatu diote )

Ù­ Andregaiak bere etxea gonbidatu nau ( gonbidatu dit)

2. Iguriki (h), igurikatu (zain egon)

• Iguriki aditzak NOR-NORK eskatzen du ( “du” eta ez “dio”):

Ù­ Ez dute bertzerik igurikitzen.

Ù­ Batak bestea igurikatzen zuen.

3. Itxoin, itxaron

. Itxoin eta itxaron aditzek NOR-NORI-NORK eskatzen dute objektua dutenean:

o “Mireni itxoin zioten eguerdiraino”.

. Eta objekturik gabe daudenean NOR-NORK behar dute:

o “Egon gelan itxoin dute goiz osoan”

4. Deitu eta lagundu:

Adi *Deitu eta lagundu bietara erabil daitezke (NOR-NORK eta NOR-NORK-NORI)

o “Mikeli deitu diogu” eta “Mikel deitu dugu”;

o “Mikeli lagundu diote” eta “Mikel lagundu dute”.

Araua osorik

Praktika

Praktika

Comments { 0 }

Arauak 29: Arazi aditzaren erregimena

JakintzaAurrekoan, arazi zertarako erabiltzen dugun eta zeri/nola lotzen zaion ikasi genuen. Gaurkoan, berriz, bere erregimenari buruz arituko gara. Erregimena hitz jakin batek eskatzen duen kasua da (adib., esker postposizioak aurreko hitzak -i deklinabide-atzizkia eramatea eskatzen du).

Arazi erabiltzen dugunean, aditz arazlearen laguntzailea aldatu egiten da. Halatan, nor motako adizkiak nor-nork bihurtzen dira; nor-nork motako adizkiak, ordea, nor-nori-nork. Bestela esanda, adizkian beste pertsona-marka bat sartzen dugu. Baina gatozen harira eta ikus dezagun zehaztasun osoz Euskaltzaindiak honi buruz araututakoa:

  1. Araziren subjektua beti NORK kasuan doa: Koldok etorrarazi du Mikel.
  2. Oin aditzaren objektua beti NOR kasuan doa: Koldok etorrarazi du Mikel.
  3. Oin aditza iragankorra denean, subjektua NORI kasuan darama: Niri liburua irakurrarazi zidaten.
  4. Oin aditzaren subjektua NOR kasuan doanean, NOR kasuan ageri da perpaus kausatiboan ere: Mikel jarrarazi dute.
  5. Oin aditzaren subjektua ergatiboa baldin bada eta agerian objekturik ez badu, bi egoera bereizi behar dira:

    a) Objektua ezabatua edo aditzari atxikia duten aditzekin datiboa eskatzen du subjektuak:

    Mikeli janarazi diote; Mikeli irri eginarazi diote.

    b) Sekula objekturik hartzen ez duten aditz deponenteekin, aditzaren izaera semantikoa kontuan hartu behar da. Aditzak subjektu biziduna eskatzen duenean, NORI kasuan ageri da:

    Inori ez diogu pairarazi behar.

    Baina subjektua bizigabea bada, Nor kasuan jarriko da:

    Ura irakinarazi dute.

Egia esan, ez dago gizagaixorik aurreko guztia ulertuko duenik; beraz, ur sakonegietan sartu gabe erregimenaren arazo hau ulertzeko, egokiagoa iruditzen zait ondorengo hau kontuan izatea:

ARAZI:

  • Aditzoinari eransten zaio zuzenean.
  • Aspektu-markak arazi-ren atzean eransten dira.
  • Aditz laguntzailea aldatu egiten da beste pertsona bat sartuz:
    • nor → nor-NORK                          etorri DA → etorrarazi DUT
    • nor-nork → nor-NORI-nork             ekarri DU → ekarrarazi DIOT

praktika

Comments { 0 }
-->