Gaurko hitza

(V-m ap. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A ; Voces Bascongadas (~1800). “>Añ), ala-ala (Vc ap. A).
A propósito, oportunamente, adecuadamente. “(A) propósito viene eso, (V) alagala, galanto dator ori ” Voces Bascongadas (~1800). “>Añ. “Lindamente” Ib. ” Ala-ala […] (Vc), muy adecuadamente. Es de temer que en esta acepción venga de ‘a la gala'” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

Bere ixakereari alagala etorkijon bixibidia eban Txomiñek. Ardizain ebillan mendijan. Kk Ab I 51s. A gusto.  Berak nai ebanean joan da etorri, ta berak nai ebana emon da egin: alagala ebillen Josetxo. Echta Josecho (1909). “>Jos 28. Alagala abil ene alabea; ik polit-politorrek gaur be, naidoan jantzea egin don Almikan Ondartzako. jitanoagaz. Ib. 197. Gogotsu kantaten ebazan Josetxogaz ikasiriko kopla batzuk: alagala bizi zan mutil orregaz. Ib. 311. Alagala egongo gara apalorduan. Ib. 12.

ALAGALAKO (V ap. A; ala-alako V ap. A Apend). Adecuado, idóneo.  Azkenik, alagalako zaartzia igarota, ill zan. JJMg Baserritaar nequezaleentzaco escolia edo icasbidiac (1816; bigarren arg. 1845). “>BasEsc 283 (sg. DRA; la ref. es incorrecta). Nik gura neukeana da ixilla errana, / Ez nagi, loti eta ain gitxi arrana, / Eta Mari Antoni berba gitxikoa / Dalako guretzat da alagalakoa. AB Ama Euskeriaren liburu kantaria (~1885). “>AmaE 420. Eure bizikoa izango intzan i sakristaukuntsan, Erroke. –Maripa: nor dan orretarako beren bizikoa ta alagalakoa laster erakutsiko daunat. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A Bein da Betiko (1893). “>BeinB 41. Alagalako akiakuleak eta nire gizabidea ondatu gurako asmoak darabillez nire arerioak! Echta Josecho (1909). “>Jos 191. Eladitxo izango zan niretzat alagalako emaztea, baña enaz bere begikoa! Ib. 225. Errege ta seme dirudizue ain ondo apainddurik: alagalako zaldiak daukazuz. Ib. 316. Orrako gizona Kijote ta arako mutilla Santxo… Santxo! Kijote! Ja jai! Alagalakoak ziran orretarako orkoa ta emengoa. Ag Kresala (1906). “>Kr 201. Menditzua da, ta arro itzelak, lapur-tokitzat alalakuak edo guztiz egokiyak daukazana. Euskal Esnalea. Aldizkaria (1908-1931). “>EEs 1915, 15. Toki ori politta dok sartu ta ezkutetako. Eta axia artzeko be, alagalakua. Ipuñak (1927). Oscar Wilderen ipuinen itzulpena.”>Altuna 12. Mutillak, egazti alagalakoak astokillok daroazanak,. arrozaz ipiñita iateko gaur arratsaldean. Kk Ab II 112. Oringo mutillek, / Bana-binekoak: / Lapiko tapatzat / Ala-galakoak. (V-arr) AEF1930, 10. Madalenakoa, lapiko estalkientzat alaalakoa. (V-m) A EY III 146. Oraingo mutiltxoak bana banakoak, / lapiko-tapatzako alagalakoak. A EY IV 63. Ezin zeitekezan egokiagorik aurkitu buruzagion neska-laguntzat, atera zituenak baiño: Mikela Begi eta Timuti Belarri. Begi eta Belarri alagalako bi! Erkiag Arranegi (1958). “>Arran 44. Alagalako lagunak batu ere-ta, sekulako aurreskua izan zan. Ib. 43. Axe zan bai gazte jator, zal, segail, alagalakoa. Ib. 81. Arerioa be alagalakoa billatu eutsoen: komikoa. Etxabu Ondarroa”ko kontuak (1995). ‘”>Kontu 175.

ALAGALAN. A propósito, adecadamente.
Eguzkiaren azken agur-aldiko argi-izpien dirdaipean, izadiko gauzen kolore bereziak egoki ta alagalan ikusi zeintekezan, bakoitzaren ezaungarriak zeatz azalduten ebezelako. Erkiag Arranegi (1958). “>Arran 12. Azkenengo biok, arrantzuko gizonak, legorrean gertu ziran, eta alagalan etorri yaken arratsalde epel aretan lagunarteko goizaparia gogaro onez ta atsegintsu egiteko. Ib. 120.

    [egoki]: aukeran, egokiro, erara, eraz, itxuran, itxuraz, taxuz, hautura Ipar., hautan Ipar./Naf., hautara Ipar./Naf., egoki zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)