batbedera

izord. Ipar. Bakoitza. Batbederak bere eskuz. Batbedera bere hizkuntzan baita ezagun nongo den. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

batbedera (BN, S, R-uzt; SP, Urt I 267, Lecl, VocBN, Gèze, Dv, H), bapedera. Ref.: A; Lh. Tr. Documentado, desde el s. XVI, en textos septentrionales, baztaneses y alto-navarros (en estos últimos, en la forma bapedra; bapedera en la elegía de Joan de Amendux, y tbn. en Chourio). A partir de mediados del s. XIX su uso va disminuyendo, y es poco usado en el XX. Lo emplean tbn. algunos autores occidentales modernos, como Zaitegi, Villasante o Ibiñagabeitia; tbn. Azurmendi, con un sdo. que se aparta del tradicional.

1. Cada uno. “Chacun” SP, Lecl, VocBN y Gèze. “(Syn. de bakhotxa, mais applicable seulement aux personnes), chacun, chaque” Dv. “Bat bedera, chacun (chacun pris à part). Bat bederak badaki, chacun sait. Syn. edozein” H. v. bakoitz (2), norbera.

Batbederak pensa beza arimaren gainian / nola salbaturen duen hura bere finian. E 39. Nigar begi bapederak bere aldias oroiturik (Pamplona, 1564). TAV 3.1.18. Ezen Iaunak bere Elizari egiten drautzan ungi guziak diradela fideletarik batbederaren probetxutan eta salbamendutan, zeren guziék baitute komunione elkharrekin. Lç Ins C 7v. Iakobek hiltzean Iosephen semetarik batbedera benedika zezan. Lç He 11, 21 (TB bi semeak, Dv aldizka benedikatu zituen Josepen semeak, Ol Yoseren semeak banaka onetsi zitun, IBk Joseren seme bakoitza). Eta hamabi borthák ziraden hamabi perla, batbederatan bat. Lç Apoc 21, 21 (He bakhotxaren bat, Ip bakhoitzkal). Bapedrak duela Aingeru bat begiratzen duena. Ber Trat 31r. Bizi deño bortxa bedi halakotz bat bedera / Konfesioan manatu penaren konplitzera. EZ Man I 121. Bat bederak emozue / zor zaion ohorea. EZ Noel 114. Eta hetan trabailla arazitzen zituen Faraonek bere azpiko iende hek, seiñalaturik bat bederari, bere eguneko lana eta sailla. Ax 26 (V 15). Badakizu zer behar zaion batbederari eman, eta zergatik hunek gutiago horrek geiago duen. SP Imit III 22, 3. Ukhen diala borondate, eta intenzione, ezkillaren soiñuez gure bat bederaren obligatzeko. Tt Onsa 48. Izanen da liburua, / Non baitaite markhatua / Bat-bederaren kontua. Gç 159. Eta hala bat bederak behar lituke artha handirekin hastetik eritarzun horri erremedioak eman. Mong 593. Zoñek Jinkoaren miragarriak ohoratzen baitzütien, eta bat bederak bere anzo minzo zirela enzüten zütian. Bp II 72.

(s. XVIII) Eta biek egiñ izan zuten amets bat, batbederak bere ametsa gau batean. Urt Gen 40, 5 (Bibl bakotxak). Erran nahi du bat-bederak eztuela zer loriatu xoilki bere aitzinekoen eginbide, eta merezimenduetan. ES 106. Eta horiek guziak gertatzen dire Jainkoaren zuhurtziaren eta iustiziaren ordeñuen arabera, zeiñak pisatzen baititu batbederaren disposizioneak eta merezimenduak. Ch I 13, 6. Batbedrak uste behar duela gastiguak hobeki dituela merezi konsolazioneak baiño. Ch III 52, tít. Eta nik bapederari partitzen baitiotzat argiak merezi duela iuiatzen dudan bezala. Ib. 43, 4. Predikuak beartuzie artu deseo andi bateki izan daitezen zuen probetxutan, ainola bapedraren bailerduka [=’como si hablara para cada uno’] predikazaleak. SermAN 1v. Orhoit gaitezin bat bedera Jainkoak egin darokun graziaz. CatLav 2 (V 10). Irakurtü dütien gaizen ororen entzüteko, erran nahi beita batbederaren kontzentziaren ikhertzeko. Mst III 43, 2. Jainkoak etzuen entzun printze ondikozko haren othoitza, zeren etzen bihotzetik heldu. Orobat da gutarik bat-bederaz. Lg I 273. Jinkoa gu batbederatarik eztela urrun. AR 75. Manifestatzen diola bapedrak bere k(on)zienzieko sekretu guziak (Muruzabal, s. XVIII). ETZ 72.

(s. XIX) Gauza horren frogatzeko / Ez dut urrun joan beharko, / Badaki bat bederak. Monho 66. Bat bederak bere estaduko eginbide edo obligazioetatik [konzienziako billakuntza egiten du]. Añ CatAN 48. Bat-bederak hautatuko du hobekienik dagokon meditazioneko geia edo sujeta. Dh 52. Haren aintzinean erraiteko Arrosarioa eta Ama Birjinaren Lithaniak edo bertze zerbeit othoitz, bat bederak bere debozionearen arabera. MarIl 12. Bekhatüren phenaren pian, batbedera obligatürik da kofesoraren ordren eta penitenzia ükhenen konplitzera. UskLiB 86. Aborritua naiz, diotza, eta nortaz? / Oroz eta batbederaz. Gy 239. –Zer da examina? –Da bere bat banak oroitzea edo bat bederak bere aldetik eginala egitea bere bekatuez oroitzeko. CatEliz 470. Bat-bederak jasanen duen juiamendu berezaz. Dv LEd 189. Nihor ez diteke deskansu. Aitzitik hirrisku handienean liteke bat bedera. Hb Egia 55. Kondiak eman behar / Ditu bat bederak. Bordel 144. Bat bederak ükheiten dütian graziak, eta bat bederak egiten dütian obra hunak, baliatzen direla Khorpitz güziari eta Elizaren menbrü orori. CatS 34. Heldu naiz hiru gauzen / zuei ematera. / Galda zatzue hirur, / berex bat bedera. Zby RIEV 1908, 772. Gutarik bat-bederak behar duela bizi eta hil, sortzeak eman darozkigun jaidura gaixtoekin. Jnn SBi 171. Huntan orotako ona ororentzat denaz geroz, bat bederarentzat ere baita. HU Zez 139.

(s. XX) Egun guziez ikusten duelakotz, elhatzen, haztatzen, bat bederak ezagut dezake bere laguna basherrietan egin ez dezaken bezala. JE Bur 201. Ordu berean, aire fresko gaziño bat hautemaiten dauku bat-bederari sudurrak. JE Ber 77. Bakotxak zenbaterañokoa du negurri ori? Bat bederak ezagutu dezake? FIr 174. Zuzena izaki, errubage ta kutsubage baita, bat-bedera zeatz eta oso dedino. Zait Plat 134. Etekin ori bat bederak bere gisa entenitzen du, eta emen eztago geiago itzegin bearrik. Vill Jaink 85. Ona emen, alorren bereizkuntzak aipatzeko tokia: bakoitzaren indarra, kolorea eta bat-bederak berez ekarri dezaken uzta. Ibiñ Virgil 86. Baziren Euskal Herrian ezin konta ahala ipuin […]. Bat bederak ba omen zuen, gainera, bere forma berezi. MEIG IV 96.

v. tbn. Mat 144. Volt 166. Harb 438. Arg DevB 210. CatLan 24. CatB 64. JesBih 445. CatLuz 32. Lap 397 (V 181).

Cada. Iainkoa[k] nahi duenean, aisia [sic] bat bederatik uria egiten du. “Quand Dieu veut de chaque vent il pleut”. Volt 167. Eliza bat bederak zergatik dü Patron bat? Bp II 133. Bere presenzia real eta korporalaz Aldareko Sakramendü güziz Seindian, eta bere graziaz eta protekzioniaz bere Elizan eta Giristino batbedera baitan. CatLan 48.

2. Mismo. Haiek eta gu / ez gaitu / sekula lotuko zorte bat bederaren loturak. Azurm HitzB 64.

Sinonimoak: izord. Ipar.

    [norbera]: bakoitz, nor, norbera Heg., bat-bera zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es izord. (Ipar.) cada uno; uno mismo
fr izord. (Ipar.) chacun, -e ; soi-même
en izord. each one; oneself
port izord. (Ipar.) cada um; si mesmo

Batbedera bere hizkuntzan baita ezagun nongo den. (Hiztegi Batua)

batbedera (Gaurkohitza, Domeinu Publikoa)

batbedera (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)