lekat

lok. lok. Ipar. Zah. Salbu, izan ezik. Adoratua naiz leku guztietako herriez, lekat juduez. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

lekat (L; Lar, Dv, H; -kh- SP, Urt I 507, Ht VocGr 319, Dv, H (L, BN)), lekot (BN; H (+ -kh- BN)). Ref.: A (lekhat, lekot); A Morf 680. Tr. Documentado en la tradición septentrional no suletina desde Dechepare (lekot) hasta mediados del s. XIX (cf. leko bidi al Sur en el Cantar de los Cántabros; v. 1 lekatu). Vuelve a aparecer más tarde en Mirande y Oskillaso. La forma más general es lek(h)at: sin aspiración sólo en INav, Arambillaga y Mirande (en éste junto a lekot).

1. “Excepté, hormis” SP. “Excepto, exceptuando ésto o lo otro, […] lekat au edo hori” Lar. “Hil ziren guziak, lekhat bat, tous moururent, excepté un. Har ezatzu oro, lekhot enea, prenez-lez tous, hors le mien” H. “Salvo, fuera de, exceptuando” A.

(Antepuesto a sintagma nominal). Amoria itsu da eta eztazagu zuzena, / eztu uste berzerik dela, lekot maite duiena. E 140. Batre minik heben eztuk, lekot ialgi nahia. Ib. 242. Atsegiñaren hirritsak bagarabiltza maiz […], zer handik ekharriko dugu lekhat konzienziaren pisutasuna? Ch I 20, 7 (SP, Leon bertzerik, Mst, Ip baizik, Ol, Pi izan ezik). Adoratua naiz lekhu horiek guzietako populuez, lekhat, yuduez. Lg II 131. Halako asko badugu Frantsesez, ez ordean eskaraz, lekhat buru edo kapitulu bakhar batzu Filotean. Dh 110. Denek erretzen eta edaten zuten gogotik, lekot (salbu) batek. Mde Pr 134. Eremu guztian mintzatzen zen, lekot hiri handietan. Ib. 236. Denak, lekhat ama, prest zauden karrikara irtetako. Osk Kurl 189. v. tbn. INav 97. He Phil 288. HeH Lc 8, 51.

(Antepuesto a sintagma verbal, en subj. o con suf. -t(z)ea). Deus eztiat galdetzen, / lekhat, gogotik enplega adin haukin ikhasten. EZ Man I 5. Guziak banaloria dire, lekhat Iainkoa maite izatea. SP Imit I 24, 7 (Ch lekat; Mst, Ip salbü, Ol izan ezik, Leon bertzeak; tbn. en Lg II 92). Nihoren hitzaz eztela erran behar hura eztela hala, lekhat bekhatu bada […] haren konsentitzea. SP Phil 363 (He 366 baizen). Ez baitut izanen bertze egitekorik lekat ikhustea eta gustatzea zeiñ estia eta gozoa zaren. Ch III 21, 3. Ez dute bertze xederik lekhat Jainkoaren gogara egitea. He (ap. Dv). Etzuen egin ahal han mirakuilurik batere, lekhat (ezpada, ezperen, baizen) zenbait eri bakhanen sendatzea. HeH Mc 6, 5 (He lekhat […] baitzituen sendatu; Lç, TB baizen, Dv non-ez, Leon baizik-ere, BiblE hala ere).

(Precedido de sintagma nominal). [Oxala] entzuten dauden guziak ere egiten bazinezte egun, ni naizen bezala, gathe haukiez lekhat. Dv Act 26, 29 (He landan, TB salbu, BiblE aparte). Britaindar gobernuak hilerazi egin zituen, Eamon de Valera lekat. Mde Pr 299.

2. (No)… sino… “Excepté que, si ce n’est que. Eztezaket erran zer ordu zen, lekhat ilhuntzea zela, je ne puis dire quelle heure c’était, excepté que, seulement que c’était l’entrée de la nuit” H. Askok predikaturen du hura dela Mesia / eta oraiño etzela zeruetarik iautsia, // lekhat harotz baten Seme zela Nazarengoa, / ez ordean Iainko. EZ Man I 64. Tristezia ezta bertzerik, lekhat bihotzean dugun damua. SP Phil 459 (He 465 lekhat damu bat baizen). Deusere aurkhitu ezpaitut fede katholikoaren […] kontrakorik, lekhat guzia iuiatu dut konforme dela siñeste egiazkoarekin. In Arg DevB II. Izaren dira zeinbat Thaula zeinetan ezpaitu behar egin deusik lekat lehenbizirik, ioan behar du marea kontra. INav 136.

Sinonimoak: adond. Ipar. zah.

    [izan ezik]: izan ezik, salbu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es lok. (zah.) (Ipar.) salvo, excepto, a excepción de
fr sauf, excepté
en except, except for
port (porém) exceto

Guztiak gelditu ziren harri eta zur hura ikusi zutenean, lekat osaba Joanikot. [Lur bat haratago, Joan Mari Irigoien (Elkar, 2000) ] (Ereduzko Prosa Gaur)

lekat (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)