Egun batean, nire amak aldizkari batean oso artikulu interesgarria irakurri zuela esan zidan, “Genio por accidente” izenekoa. Gaia gainetik azaldu ondoren, begirada bat eman eta segituan hura irakurtzeko gogoa piztu zitzaidan. Amak bete-betean asmatu zuen, artikulua benetan interesgarria eta harrigarria zen.
‘Savant’ izeneko sindromea duten zenbait pertsonari buruzkoa zen. Antza denez, sindrome hau mundu osoan 50 bat pertsonek bakarrik dute. Hauek izugarrizko gaitasun eta trebeziak dituzte zenbait arlo ezberdinetan; egunerokotasunean, aldiz, zailtasun ugari dituzte. Ba al dakizue zer den benetan harrigarriena? Nahiz eta oraindik ez dakiten ziur sindrome berezi hau gizakietan nola sortzen den, gehienek jasaten dute autistak direlako, garunean lesioren bat eduki dutelako edota buruan istripuren bat izan dutelako. Aipatu berri dudan bezala, batzuek buruan jasotako kolpe baten ondoren, pertsona normal eta ez oso jakintsu bat izatetik bat-batean arlo batean izugarrizko gaitasunak edukitzera igaro dira, hala nola, oroimen miresgarria, kalkulu matematikoak egiteko aparteko trebezia eta gaitasun artistiko itzelak.
Zenbait adituk dioenez, ahalmen eta trebezia bitxi hauek gu guztion buru barnean gordeta daude, ezkutuan egongo balira bezala. Horregatik, buruan kolpea jasan zutenean, ezkutuko gaitasun hori garatu egin zitzaien. Horrela, egunerokotasuneko gauzetan zailtasunak izan arren, beste zenbait arlotan jenio huts bilakatu ziren.
Orduan, imajinatzen al duzue buruan zartako bat jasanda zuek ere jenio bihurtzen zaretela? Aukera izanez gero, gaitasun miresgarri horiek lortzeko prest egongo al zinatekete? Bada, aukera hori jada existitzen da; izan ere, ezinak ez du legerik! Allan Snyder izeneko medikuak ‘sormenaren txapela’ izeneko aparatu bat asmatu du. Asmakuntza honek, elektrodoen bidez gure garuna estimulatzen du, eta, horrela, gure buruan ezkutuan ditugun gaitasun eta talentu horiek garatzeko gai izan gaitezke. Gainera, Snyder doktoreak dioenez, etorkizunean garun barnean ditugun talentu hauek garatzeko balioko duten teknologiak egongo dira, eguneroko bizitzan erabili ahal izango ditugunak. Hau da, jenioek dituzten dohainak edukitzeko gauza izango gara!
Ni betidanik izan naiz horrelako asmakuntzen eta aurrerapenen aldekoa, eta izugarri gustatuko litzaidake horrelako tresna batekin betidanik zailak egin zaizkidan arloetan gaitasun apartak edukitzea bat-batean. Beraz, asmatu berri duten ideia hau oso ona iruditzen zait. Eta zuei, zer iruditzen? Probatzeko prest egongo al zinatekete?
Louise Joy Brown probeta batetik ateratako lehen haurra izan zen. Jaiotza honez geroztik, hainbat eta hainbat jaioko dira in vitro ernalkuntza dela eta. Gizartean onartuta dagoen teknika izanagatik ere, hautsak izugarri harrotu zituen bere garaian. Artikulu honen helburua polemika horiei ondorioren bat ateratzea den unetik, hasteko, ernalkuntza honen nondik norakoak azaltzea izango da egokiena.
Denok dakigu medikuntza etengabe aurrera egiten ari dela; hori dela eta, irtenbidea bilatu behar zitzaion haur bat mundura ekarri nahi eta ezin zutenentzat. Eta hori nola? Komunikazio sare zabalek diraute goiz eta gau honen inguruko berriak aipatzen: 60 urteko andre batek bikiak izan dituela, gaur egun posible dela mundura ekarri nahi duten haur horien bereizgarriak aukeratzea… Honen guztiaren inguruan hausnarketa etikoa egin dezakegu. Goazen, bada, gaia atalez atal jorratzera.
In vitro ernalkuntzan, enbrioiaren transferentziaz hitz egin behar da, baina teknika hau ez da batere zaharra. Urteak atzera eginez gero, albaitaritzan erabilia izan zen amaren falopio tronpen arazoak, antzutasuna eta hainbat arrazoi ezberdinak medio. Albaitaritzan, beraz, arazo horiei aurre egitea lortu zen amaren obulu bat hartu, laborategi batean ernaldu eta garatzeke zegoen enbrioi hura, berriro ere, amaren barnean sartuz. Hau ikusirik, animaliekin erabilitako teknika hura gizakiekin erabiltzea pentsatu zen. Horrela, obulu eta espermatozoide normalik ez duten bikoteetan edota emakumea haurdun geratu ezin den kasuetan oso paper garrantzitsua beteko zuen.
Azaltzen hain erraza den prozesu hau aurrera eramatean bere zailtasunak izan ditzake. Emakumeak hormona-alterazio bat jasatea da lehen helburua; hala nola, hilabetean obulu bat sortu beharrean, zenbaitzuk sortzea. 4 eta 10 obuluren artean aterako zaizkio emakumeari ziztada baten bitartez eta ekografia baten bidez kontrolatuz. Hala ere, prozesu hau ez dago arrisku guztietatik at. Jarraian, gizonezkoaren semena lortu behar da eta hori, sarri askotan, masturbazioaren bitartez eskuratzen da. Hemendik aurrera, emakumearengandik eskuratutako obuluak semen horretan dauden espermatozoideekin ernaltzea besterik ez da geratzen. Pauso guztiak banan-banan aztertu behar dira ondo doazela ziurtatzeko. Beste era batera esanda, ernalkuntza honetan sortu diren enbrioiak mikroskopikoki behatu behar dira detaile guztiak kontutan hartuz; itxura anormala erakusten dutenak suntsitu egiten dira. Itxura hoberena dutenetatik hiru aukeratu eta emakumearen uteroan sartuko dira. Gainontzeko enbrioi guztiak izoztu egiten dira. Enbrioi kopuru handia transferitzen bada, haur biki kopuru handia ateratzeko probabilitatea dago; hori ekiditeko, beraz, hiru enbrioi transferitzea nahikoa eta gehiegi litzateke.
Eta teknika hau jarraituz gero, %100eko aukera al dago haurra izateko? Estatistika faboragarri bati beha, bikoteen %45ek baino ez omen du izaten haur osasuntsu bat. Horretaz aparte, adinak zerikusirik badauka prozesua burutzeko garaian. Adibidez, estatistika berdinari begiratzen badiogu, 35 eta 39 urte bitarteko emakumeetan, %28,9ra arte jaisten da; eta 40 urte baino gehiago duten emakumeez ari bagara, portzentajea %14,4 baino ez litzateke izango. Hala eta guztiz ere, oso zaila da in vitro ernalkuntzaren eraginkortasunaren inguruko datu fidagarriak eskuratzea, baina baiezta dezakegu sei bikotetik batek izango duela haurra izateko zorte hori.
Artikuluaren xedea ez da in vitro ernalkuntza zer den adieraztea, lehen esan bezala, horren guztiaren inguruan gertatzen denari buruzko hausnarketa egitea baizik. Konturatuko ginen oraino esandakoagatik, FIV deituriko teknika honek enbrioi kopuru handia hiltzera eramaten duela. Nahiz eta heriotza horiek borondatezkoak ez izan, onartuak dira. Horregatik, mediku taldea eta bikotea, biak, prozesu hau gauzatzearen erantzule diren momentutik, moralki heriotza horien errudun dira.
Beste gauza azpimarragarri bat zera da: denok dakigu medikuak prozedura eraginkorrak erabiltzera derrigortuta daudela, eta inoiz ere ez duda, mina eta arazo ekonomikoak sor ditzaketen prozedurak. Gauzak horrela, FIV horixe da: prozesu garestia, eraginkortasun eskasekoa eta zalantzatsua. Eta hori gutxi balitz, emakumearengan minak, antsietate kasuak, ziurgabetasunak… sortzen ditu. Teknika hau, ikuspuntu horretatik begiratuz gero, etikaren kontrakoa da zeharo. Hau guztia behin prozesuak eraginkortasun osoa eskuratuta eta sufrimendu hori eragiten ez duen momentutik aurrera onartu beharko litzateke.
Amaitzeko, medikuen lana sendatzea, lasaitzea eta kontsolatzea dela kontuan izanda, argi izan behar dugu teknika honekin ez dela antzutasuna sendatzen, nahiz eta bikotea ospitaletik haurra besoetan duela atera. Ez hori bakarrik, medikuek etengabe dihardute aukeratutako haurrak sortzeko teknika berrien bila, baina ez dira saiatu ere egiten arazo fisiologiko eta antzutasunaren inguruko arazoei irtenbidea aurkitzen.
Gure gizarte honetan, ez ote da garrantzitsuagoa haurra mundura ekartzea galarazten duten arazoei irtenbidea bilatzea, arazo horiei muzin egin eta teknika berriak asmatzen denbora galtzea baino? Jarraian, honen guztiaren inguruan ezagutzak zabaltzen lagunduko dizuen bideoa:
Dudarik gabe, XXI. mendea teknologia berrien mendea izango zela esan zuenak bete-betean asmatu zuen; izan ere, prentsara jotzen dugun bakoitzean ia beti aurkitzen dugu aurkikuntza berri baten inguruko artikuluren bat edo beste. Artikulu horietan arlo guztietako idorokundeak aurki ditzakegu; gure gustura molda daitekeen robot bat, tekilatik abiatuta diamanteak lortzea… , baina gehien interesatzen zaizkigunak medikuntza arlokoak izan ohi dira, beldurra sortzen duen heriotza saihestu edo bizitza erosoagoa bezalakorik ez baitago. Hona hemen azkeneko berriak:
Gehienok entzuna izango duzue Bartzelonan farmakorik gabe eginiko lehen trakea transplantearena. Miraria hildako emaile baten trakea eta gaixoaren ama zelulen erabilpenean datza. Horrela, gaixotasun baten ondorioz ezkerreko birikarik gabe geratzera zihoan emakumea operatu, eta hamar egunetara etxean egotea lortu dute; izan ere, aurrerakuntza honek gorputzak transplantea errefusatzearen ondorioak aurrezten baitu.
Hala ere, japoniar zientzialari batzuk urrutiago iritsi dira. Kaltzio fosfato hautsa, ur destilatua eta likido solidatzailearen arteko nahasketa batekin nahi diren neurriko hezurrak egitea lortu baitute. Kaltzio fosfatoa benetako hezurren material berdina izanik, hildako hezurrak erabiltzea saihesten da.
Hori guztia gutxi balitz, Kaliforniako Teknologia Institutuak hamar minutu baino gutxiagotan odol tanta batean gaixotasun kardiobaskular eta minbiziaren presentzia detektatzen duen txip bat garatzea lortu du. Orain arte minbizia detektatzeko prozesuaren iraupena ezagututa, benetako aurrerakuntza hori ere.
Celle-2 aldizkariak honako beste hau argitaratu du: ADN txip batzuen garapenari esker, ugaztunetan zahartze prozesua baldintzatzen duena sirtuin izeneko proteina dela baieztatu da. ADNaren narriadura dela eta, aktibatu gabe egon behar duten geneak aktibatzen direnean, sirtuin proteinak ezin du bere lana ondo egin, bere lana espresio genetiko egoki baten erregulazioan baitatza. Hortik abiatuta, aldizkariak zahartzaroaren mekanismo unibertsal bat proposatu du, izaki guztiengan berdina dena; izan ere, eboluzioan zehar mantendu den mekanismo batez hitz egiten ari gara.
Aurreko aurkikuntzan oinarrituta, saguekin egindako ikerketek bere emaitza eman dute. Sirtuin gehiagoko saguetan ADNaren konponketa eraginkorragoa da, saguen bizi itxaropena %24-46 artean areagotuz.
Hotzikara eragiten du urte gutxiren buruan zahartzaroaren aurkako sendagarria eskura edukiko dugulako ideia soilak, edo ama zelulen bitartez txarto daukagun organoren bat bere kopiaz ordezkatzeak. Sentsazio horrek aipatutako guztiari oztopoak jartzea ekartzen du; izan ere, aurrerakuntza horiek guztiak onerako erabil daitezkeen bezalaxe txarrerako erabil baitaitezke. Alfred Nobel dinamitaren asmatzaileari galdetu besterik ez dago.
Teknologia berrien abiadura eta gizakiak hori guztia onartzeko prozesuak behar duen denbora eskutik ez doazenean, modu batera edo bestera, saihestu nahi ditugun hanka sartzeetan erortzen garela iruditzen zait. Halaxe esan zuen Albert Einstein zientifiko alemanak ere bere garaian:
“Zergatik ematen digu hain zoriontasun gutxi lana aurreztu eta bizitza errazten digun teknologia zientifiko bikain honek? Sinpleki hauxe da erantzuna: oraindik zentzutasunez erabiltzen ikasi ez dugulako.â€
Iruzkin berriak