Tag Archives | gaixotasunak

Amiantoa, heriotza isila

By on 2009(e)ko otsailak 10 in denetarik

asbestoNekea, arnasa ongi hartu ezina, itolarria. Hauexek dira ekidin izan eta izango diren isilpeko eta marroez beteriko lan egoeren ondorioz langileetan habia hartu duten gaixotasunen sintomak. Milaka urteko bizia duen mineral natural batez mintzatuko naiz gaur: asbestoa edo amiantoa, zeuen esku uzten dut izena aukeratzea; edonola ere, ondorio latz berdintsuak dituela esan beharrean nago. Alejandro Magnoren garairako ezaguna zen mineral hilkor honen indarra. Halaber, Marco Polok bere Txinarako bidaian honen berri izan zuen.

Baina zer da amiantoa? Amiantoa malgua eta tenperatura hagitz altuak jasan ditzakeen minerala da. Munduko hainbat meategitan aurki genezake material hau; hala ere, ekoizlerik garrantzitsuena Kanada, Errusia eta Hego Afrika dira. Hala entzunda, urruti geratzen zaigun gaia dirudi; oker zaudete, ordea, urtez urte etxe ondoko enpresetan erabili izan den minerala baita hau, etxebizitzarako hainbat materialetan (baldosak, zementua, teilak…), autoetako balaztetan… Beroaren isolatzaile ezin hobea denez, hainbat enpresak amiantoa erabiltzea erabaki zuten langileak honek suposatutako arriskuaren jakinaren gainean jarri gabe.

mesoteliomaAskoren iritziz, 2035. urtera bitarte 400.000 lagun zenduko dira, aurretik aipatu ditudan langile xumeen herioa emango da. Hauen heriotzen errudun zuzena amiantoak askatutako partikulen arnasketaren ondorioz sortutako gaitz larri eta gehienetan sendagaitzak izango dira: asbestosia, biriketako minbizia eta mesotelioma. Dena den, nor da 400.000 lagun horien benetako hiltzailea, amiantoa bera edo langileei aurreko ondorioez ohartarazi ez dieten enpresa gupidagabeak? Biak ala biak delakoan nago. Lehena, substantzia toxiko bat da, berak ez du bere patua hautatzeko aukerarik izan; gure esku egon da, ordea, bere erabilera sustatzea edo derrigortzea. Aitzitik, bigarrenak ondotxo jakin izan du -eta daki- zer duen esku artean, badaki zer-nolako galgarria den; edonola ere, primerako aktore lanak egin ditu, langileak puntu bateraino engainatzera ere iritsi baita. Halere, esaten den legez, gezurrak buztana labur. Enpresetan hainbat mediku azterketa egin ohi da langilearen osasuna aztertzeko helburuaz. Lan motaren arabera, toraxeko plakak ere behaketa honen barruan sartzen dira. Halere, amiantoaren ondorioz gaixotutako hainbat pertsonak esan duenez, 90. hamarkadatik aurrera froga honi amaiera eman zitzaion. Kasualitatea, ezta? Zergatik ote froga horren bat-bateko desagerpena? Garesti aterako al zitzaien enpresako jabeei? Ez dut uste horregatik izan zenik. Hau horrela izanda, aurreko atalean egin dudan galderaren erantzuna garbi geratzen da nire aburuz.

Amorrua eta ezintasuna, hauek izango dira langilearen erraian errotuko diren sentipenak. Amorrua, 30 edo 40 urteren ostean, beraien enpresak benetako egia ezkutuan gorde dielako. Sumintasunaren areagotzea enpresa gaixotasunaren errudun ez dela esatean emango da. Aurrekoa gutxi balitz, kalte ordainketa ez dutela jasoko entzun beharko dute langileek. Nola da posible arazo honen aurrean eriak horrelako trabak aurkitzea? Lotsagarria iruditzen zait. Enpresen jokaerak ez du ez hanka, ez buru.

amiantoaLangileak heriotza garratza ondoan duela onartzeko erronkan lan dezente izanik, enpresak eta administrazioak honi lagundu beharrean, ahal dituzten oztopo gehienak ezartzen dizkiete. Bi hitzetan: bizitzaren injustiziak. Egoera honi 360 graduko bira eman behar zaiola defendatzen dut. Aski da! Beti boteredunak irabazi behar al du edozein egoeraren aurrean? Ezetzean nago. Horregatik, artikulu honen bitartez egoera hauek salatu dituzten pertsonen aldeko iritzia plazaratu nahi nuke, eurekin bat egin, beraien salaketei esker “justizia” egiten ari baitira. Aurrez idatziriko justizia kakotxen artean ipintzen dut, inoiz ezingo baita horrelako egoera baten aurrean, heriotzak edo oinazez beteriko behin betiko gaixotasunen aurrean, justizia egin.

Ildo beretik, administrazioak lan gaixotasuna dela onartzea nahiko nuke, eta gaixo berari eta bere senitartekoei dagokien kalte ordainak ordaintzea. Gaur egun, tamalez, kasu bakan batzuek baino ez dute lortu aurreko hori, guztiek auzitegietan diru dezente utzi ondoren. Egoera penagarria benetan. Aurretik aipatu ditudan kasu hauek guztiak salatzeko eta egoera honen aurrean laguntza izateko, hainbat erakunde sortu izan da urte hauetan zehar. Euskal Herrian, esaterako, Asviamie elkartea aurkituko duzue. Bukatzeko, eskerrak eman nahi dizkiet beraien kasuak salatu dituzten pertsona guztiei eta amiantoaren gaixoen alde lan egin duten erakunde guztiei. Beraien omenez.

Comments { 2 }

Eta garapenak norabidea galtzen badu?

By on 2009(e)ko urtarrilak 12 in orokorra

gorpuaDudarik gabe, XXI. mendea teknologia berrien mendea izango zela esan zuenak bete-betean asmatu zuen; izan ere, prentsara jotzen dugun bakoitzean ia beti aurkitzen dugu aurkikuntza berri baten inguruko artikuluren bat edo beste. Artikulu horietan arlo guztietako idorokundeak aurki ditzakegu; gure gustura molda daitekeen robot bat, tekilatik abiatuta diamanteak lortzea… , baina gehien interesatzen zaizkigunak medikuntza arlokoak izan ohi dira, beldurra sortzen duen heriotza saihestu edo bizitza erosoagoa bezalakorik ez baitago. Hona hemen azkeneko berriak:

Gehienok entzuna izango duzue Bartzelonan farmakorik gabe eginiko lehen trakea transplantearena. Miraria hildako emaile baten trakea eta gaixoaren ama zelulen erabilpenean datza. Horrela, gaixotasun baten ondorioz ezkerreko birikarik gabe geratzera zihoan emakumea operatu, eta hamar egunetara etxean egotea lortu dute; izan ere, aurrerakuntza honek gorputzak transplantea errefusatzearen ondorioak aurrezten baitu.

Hala ere, japoniar zientzialari batzuk urrutiago iritsi dira. Kaltzio fosfato hautsa, ur destilatua eta likido solidatzailearen arteko nahasketa batekin nahi diren neurriko hezurrak egitea lortu baitute. Kaltzio fosfatoa benetako hezurren material berdina izanik, hildako hezurrak erabiltzea saihesten da.

Hori guztia gutxi balitz, Kaliforniako Teknologia Institutuak hamar minutu baino gutxiagotan odol tanta batean gaixotasun kardiobaskular eta minbiziaren presentzia detektatzen duen txip bat garatzea lortu du. Orain arte minbizia detektatzeko prozesuaren iraupena ezagututa, benetako aurrerakuntza hori ere.

zahartzaroCelle-2 aldizkariak honako beste hau argitaratu du: ADN txip batzuen garapenari esker, ugaztunetan zahartze prozesua baldintzatzen duena sirtuin izeneko proteina dela baieztatu da. ADNaren narriadura dela eta, aktibatu gabe egon behar duten geneak aktibatzen direnean, sirtuin proteinak ezin du bere lana ondo egin, bere lana espresio genetiko egoki baten erregulazioan baitatza. Hortik abiatuta, aldizkariak zahartzaroaren mekanismo unibertsal bat proposatu du, izaki guztiengan berdina dena; izan ere, eboluzioan zehar mantendu den mekanismo batez hitz egiten ari gara.

Aurreko aurkikuntzan oinarrituta, saguekin egindako ikerketek bere emaitza eman dute. Sirtuin gehiagoko saguetan ADNaren konponketa eraginkorragoa da, saguen bizi itxaropena %24-46 artean areagotuz.

Hotzikara eragiten du urte gutxiren buruan zahartzaroaren aurkako sendagarria eskura edukiko dugulako ideia soilak, edo ama zelulen bitartez txarto daukagun organoren bat bere kopiaz ordezkatzeak. Sentsazio horrek aipatutako guztiari oztopoak jartzea ekartzen du; izan ere, aurrerakuntza horiek guztiak onerako erabil daitezkeen bezalaxe txarrerako erabil baitaitezke. Alfred Nobel dinamitaren asmatzaileari galdetu besterik ez dago.

Teknologia berrien abiadura eta gizakiak hori guztia onartzeko prozesuak behar duen denbora eskutik ez doazenean, modu batera edo bestera, saihestu nahi ditugun hanka sartzeetan erortzen garela iruditzen zait. Halaxe esan zuen Albert Einstein zientifiko alemanak ere bere garaian:

“Zergatik ematen digu hain zoriontasun gutxi lana aurreztu eta bizitza errazten digun teknologia zientifiko bikain honek? Sinpleki hauxe da erantzuna: oraindik zentzutasunez erabiltzen ikasi ez dugulako.”

Informazio gehiago:

Comments { 3 }

Bizitza bizitzea ez denean…

By on 2009(e)ko urtarrilak 6 in denetarik

Hanna Jones“Gogorra da bizitza” esaten dugu askotan. Denok izan dugu inoiz mundua gainera erori izanaren sentipena, baina erori garen guztietan altxa gara berriz ere. Aitzitik, Hanna Jones orain dela 13 urte Ingalaterran jaio zen neskatilak ez du atzera zutitu nahi.

Bost urte zituenetik leuzemiaren hatzaparretan bizi izan da. Hiru hilabetean behin medikuarekin ordua zitatu izan du medikamentuen tratamendua taigabe jarraituz, eta hala segi beharko du aurrerantzean ere gerora biziko bada. Are gehiago, dagoeneko bihotzeko hiru transplante egina da hainbeste medikamentuk bihotza ahuldu izanagatik, eta azaroan sei hilabeteko bizi esperantza aurreikusi zioten Herefordeko Herefordshire Primary Care Trust erietxeko medikuek. Honela, bada, laugarren operazio bat egitea hautatuko luke bizitza gogorra dela irizten duen gizarte sasijakitunak. Alta, Hannak kirurgiari muzin egin, eta, horrek ekarriko liokeen aukera berriari uko eginez, geratzen zaion apurra, zoriontsu, gurasoen eta hiru anaien alboan igaro nahi du. Kristy eta Andrew Jones gurasoek ere alabaren nahia babesten dute, jakin badakitelako hala zoriontsu izango dela, eta, datozen sei hilabeteotan erabakiz aldatuko balu, berriro ere itxaroneko zerrendara itzul daitekeela.

Hanna amarekinTamalez, haur batek eutanasia eskatu izanak min egin dio gizarteari sekula transplantatu beharko ez duen bihotzean. Zeinen gogorra den bizitza! Hasiera batean, medikuak ere aurka agertu ziren Jonesen eskariaren aurrean, 13 urte baino ez dituen ume bat ez ei delako bizitzen jarraitu gura ez duela erabakitzeko gai. Neskatxaren erreguek, ordea, legeak limurtu eta bereganatu ditu. Eta orain, bai. Orain, bere bizitza naturaren eskuetan uzteko eskubidea du, bere mentalitatearen aurkako asko baditu ere.

Hannak hitza hartu eta argi eta garbi azaldu du zein den bere ikuspuntua. Egia da medikuntzak aurrerapen handiak egin dituela, baina neska honen kasua hain apartekoa da, non zientziak oraindik ezin berma dezakeen etorkizun seguru bat. Jakinaren gainean daude operazio hau onartuz gero, uste ez bezala irteteko aukera dagoela, eta, ongi irtengo balitz ere, bost urteren buruan beste halako bat egitea ezinbestekoa lukeela ostera arnasten jarraitzeko.

Ez hori bakarrik, badira arrazoi gehiago ere geroari bizkarra emateko: motibo moralak, alegia. Bizitzen hasi besterik ez den arren, jadanik jakin badaki datozen urte guztiak ere nolakoak izango diren, eta ez dago prest behin eta berriro bizimodu hori bizitzeko, sufritzeko. Gainera, esperientziak irakatsirik, ezaguna du itxaroneko zerrendan emaile apropos bat aurkitzea zeinen zaila den. Beraz, benetan desio ez duen bizitza bat eskuratu izanak benetan nahiko lukeen besteren bati nolabait lapurtzea suposatuko luke.

Eskarmentuak berak egin du heldu 13 urteko gorputz txikian ezkutatzen den emakumea. Ez da ume gorri bat, eta horregatik hain zuzen ere halako erabakiak hartzeko gaitasuna du. Onartzea bortitza iruditzen bazait ere, zergatik ez? Duintasunez hil dadila!

Comments { 2 }
-->