Tag Archives | gaixotasunak

Nola bizi Alzheimer gaixotasunak jota zaudenean?

By on 2008(e)ko azaroak 10 in orokorra

Maitek artikulu bat idatzi behar genuela esan zuenean, gaia zein izango zen aukeratzea asko kostatu zitzaidan. Buruari buelta asko eman ondoren, nire inguruan gertatzen ari ziren gauzei erreparatu eta Alzheimer gaixotasuna artikulu baterako aproposa izan zitekeela bururatu zitzaidan.

Gaur egun asko entzuten den gaixotasuna da Alzheimerra. Neuronen endekapenezko gaixotasun honen sorrera zein den erabat ezezaguna den arren, lehengo diagnostikoa noiz eman zen badakigu, baina horretaz beranduago hitz egingo dugu. Gaixotasun hau sendatuko duen tratamendurik ez dago oraindik. Bestalde, nahiko arraroa dela esan da betidanik; izan ere, 70 urte baino gehiagokoen artean %3 dira gaitzak jota bizi direnak eta 80 urte baino gehiago duten pertsonen artean %20ra igotzen da kaltetuen kopurua. Gero eta pertsona gehiago jasaten ari dira zoritxarreko gaixotasun hau. Espainian, adibidez, 300.000 pertsona inguru daude gaixotasun honek jota eta adituen iritziz, urteak pasa ahala, kopuru hori igotzen joango da.

alzheimerBaina gatozen Alzheimerraren hastapenetara. Lehenengo diagnostikoa 1906an burutu zen. Garai hartan, Alois Alzheimer mediku alemaniarrak gaixotasun berria azaldu zuen. Haren esanetan, gaixotasunaren ondorioak oroimena galtzea, desorientazioa, haluzinazioak eta, bukatzeko, heriotza ziren. Lehen esan dudan bezala, endekapenezko gaixotasun bat da, hau da, atzera bueltarik ez duena.

Zoritxarrez, 40 urtetik aurrera gero eta kasu gehiago diagnostikatzen dira. Kopuruei begiratuz, esan daiteke XXI. mendeko gaixotasuna dela. Tamalez, gaixotasun honek bi heriotza dauzkala esan ohi da: alde batetik, psikologikoki, mentalki, eta pertsonalki galtzen dena; bestetik, heriotza fisikoa. Gaixotasun honen eragileak zeintzuk diren aipatzeko orduan datu zehatzik ez dago. Hala ere, batzuek diote genetikarekin lotura handia duela; beste batzuek, ordea, proteinengatik edota infekzio baten ondorioa izan daitekeela. Oraingoz, tratamendu farmakologikoek ez dute gaixotasuna galarazten, baina ondoeza mantsoago joan dadin eragiten dute.

Arestian azaletik aipatu baditugu ere, hauexek dira zehaztasun handiagoz sintoma nagusiak:

  • Oroimena galtzea: pertsonen izenak eta hitzorduak ahaztea.
  • Orientazioa galtzea: denbora eta leku pertzepzioa desagertzea.
  • Hizkuntza nahastea: hitz egiteko orduan, hitz zehatzak aukeratzeko erraztasuna eskastea.
  • Mugimendua galtzea: gero eta mantsoago ibiltzea; azkenik, oreka ez mantentzea.
  • Umore aldaketak: depresioak jotzea.
  • …

Denok dakigu gaixotasun hau jasaten dutenek laguntza berezia behar dutela. Horretarako, familia edota gaixotasunean eta adineko jendearekin espezializatuta daudenen laguntza lortu behar da. Hasiera batean, Alzheimerra oso garatuta ez dagoenean, familiaz kanpoko laguntzarik ez da beharrezkoa izaten; hala ere, gaixotasuna oso aurreratuta dagoen momentuan, laguntza berezia lortzea aholkatzen dute adituek. Dena den, hori gaixoaren ingurukoek aukeratu beharreko bidea da.

Comments { 5 }

Badator!!

By on 2008(e)ko urriak 18 in orokorra

how the flu worksAzken egun hauetan asko hitz egin da gripeari buruz telebistan nahiz aldizkarietan eta horregatik bururatu zait gai honi buruz azalpen bat ematea. Dakizuen bezala, urte guztietako kontu bera da; dena den, adituek diotenez, aurtengoa indar gehiagorekin dator.

Hasteko, esan beharra dago gripea gaixotasun infekzioso bat dela eta gizaki edo hegaztiengan duela eragina. Harrigarria egiten bazaigu ere, duela 2.400 urte Hipokratesek jada gripearen sintomak deskribatuak  zituen.

Sintomei dagokielarik, gure gorputzak birusarekin lehenengo harremana izan eta gero, 18-72 ordu behar dira hauek agertzeko, bitarte horretan gaixotasuna inkubatzen baitago. Gripeak sukarra, eztarriko mina, ahultasuna eta buruko mina, besteak beste, ekartzen dizkigu. Kontuan izan behar da, halaber,  kasu larrienetan pneumonia bihur daitekeela. Gizaki batek gripea izanez gero, oso normala da beste batzuei kutsatzea, hau da, gaixotasun kutsakorra da, eztularen bidez, hitz egiteko garaian, edota odolaren bitartez transmititzen dena. Kutsatuta bazaude, astebete gaixo egotea da ohikoena; halere, guztiz sendatzeko, hamabost egun behar izaten dira.

txertoaHau guztia saihesteko, urtero-urtero gripea murrizteko txerto kanpainak egiten dira. Baina ez pentsa txertoa lortzea hain erraza denik; aitzitik, sei hilabete behar dira horrelako injekzioen formula bilatzeko, birusa aldatzen joaten denez, urtero txertoa ezberdina baita.

Horregatik, gaixotasunaren aurrean ahulenak direnek, hala nola, adineko pertsona, haur, diabetiko eta arnas arazoak dituztenek, txertoa jartzeko lehentasuna dute. Arrisku bizian dagoen beste multzo bat ere bereizi behar da, medikuena, jende askorekin kontaktuan daudelako momentu oro.

Aipatutako txertoa jarri eta bi asteetara izaten du normalean eragina. Gerta liteke, dena den, eraginik ez izatea; izan ere, bere eraginkortasuna %80 baino ez baita. %20 horretako zoritxarreko bat bazara ere, lasai egon zaitezke, horrek ez baitu esan nahi txertoa jartzeak ezertarako balio izan ez dizunik. Kasu hauetan, birusak gure gorputzean ahulago eragiten du.

Zer egin behar da gripea ez hartzeko?

  • Eskuak ondo garbitu.
  • Ez erabili besteen edalontziak, mahai-tresnak…
  • Eztula egiterako garaian, eskua ipini.

Zer egin behar da gripea izan eta gero osasuna berreskuratzeko?

Bukatzeko, esan beharra daukat, asko larritzen gaituen gaixotasuna ez bada ere, kontuan hartzeko modukoa iruditzen zaidala; izan ere, zoritxarrez, egun pare batean ohean geratzea behartzen baikaitu. Beraz, oso emana bazara, hobe duzu txertoa ipini eta gaixotasunaz lehenbailehen ahaztu.

Informazio gehiagorako, egin klik hemen.

Comments { 10 }

X hauskorra

By on 2008(e)ko abuztuak 9 in denetarik

logoxfragilLubs doktoreak, bere ikerketen ondorioz, ezaugarri fisiko eta mental jakin batzuk zituzten

Herentziak eragindako atzerapen mentalen lehen eragilea

zenbait pertsonek X kromosoma zati bat hautsita zutela deskubritu zuen. X hauskorraren sindromearen jatorri genetikoa frogatu zuen.

X hauskorraren sindromea herentziak eragindako atzerapen mentalen lehen eragilea bada ere, gizartean nahiko ezezaguna da oraindik. Aldi berean, medikuntza eta hezkuntzako profesionalek ere ez dute nahikoa informazio sindrome honi buruz. Ondorioz, diagnostikoa beranduegi egiten da gehienetan.

Baina… zer da X hauskorraren sindromea?

X kromosomako gene baten mutazioak proteina baten sintetizazioa eragozten du

kromosomaGene baten mutazioak eragindako trastorno genetikoa da. Gene hau X kromosomaren adar batean kokatzen da, irudian ageri den bezala. Mutazioaren eraginez geneak ez du proteina sintetizatzen; beraz, zeluletan proteina baten falta ematen da.

Sindrome honek gizon eta emakumeengan eragiten du, baina nabarmenagoa da gizonengan; izan ere, emakumeek bi X kromosoma izatean, bigarrenak babesten ditu. Bestalde, nahiz eta gizonengan eragin handiagoa izan, emakumeak genetikoki eramaileak izaten dira. Gauzak horrela, gaixotasunaren jatorria beti izaten da ama eramailearen bitartez.

X hauskorraren sindromea dutenengan zenbait ezaugarri agertzen dira maiz, baina aldakorrak izan daitezke sexu eta adinaren arabera:

GIZONEZKOENGAN

EMAKUMEZKOENGAN

HAURRAK

NERABEAK

Ezaugarri arinagoak

Eramaileen kasuan ezaugarririk gabeak.

EZAUGARRI FISIKOAK

Aurpegi luzea

Belarri handi eta zabalak

Artikulazio oso elastikoak

Ezaugarri fisikoak nabariagoak

Barrabil handiak

OSASUN ARAZOAK

Estrabismoa

Otitisa

Arazo kardiakoak

Oin lauak

Epilepsia

Eramaileak

Menopausia goiztiarra

GARAPENEAN ARAZOAK

Atzerapen mentala

Garapen motorean atzerapena eta alterazioak

Hizkuntzan atzerapena

Hiperaktibitatea eta arreta arazoak.

Jokabide autistak

Batzutan atzerapen mentala

Batzutan matematikarekin arazoak

xfragil3X hauskorraren sindromearen eragina nabaria izanik, bere diagnostikoa ahal den azkarren egitea komeni da. Gaur egun, DNAn egindako analisiak erabat fidagarriak dira gaixotasuna eta eramaileak diagnostikatzeko. Analisi hauek jaio aurretik egin daitezke eta ikerketak Terapia Genetikoaren bidean doaz. Etorkizunean, jaio aurretik arazoa konpontzeko bidea aztertzen ari dira ikertzaileak.

Diagnostikoaren garrantzia bikoitza da gure kasuan; alde batetik, familian eramaileak zeintzuk diren jakiteko beharrezko jotzen dituzten neurriak har ditzaten eta, bestetik, gaixotasuna dutenek laguntza jaso dezaten medikuntza, heziketa eta psikologia alorretatik.

Ikerketak Terapia Genetikoaren bidetik doaz

Bestalde, oraingoz ez dago gaixotasun honentzat sendabiderik. Medikuntzak momentuz, gaixotasunaren sintoma batzuk gutxitzen bakarrik lagundu dezake. Hala ere, hezkuntzak lan handia egin dezake bere gaitasunak garatzeko laguntza emanez. Batzuen eta besteen artean bizi kalitatea hobetzeko bidea jorratu behar dute familiarekin batera.

Laburbilduz, garbi ikusten da ikerkuntza bultzatu behar dela medikuntza alorrean. Gaixotasun hau sufritzen duten familien gastu ekonomiko, soziala eta pertsonala hain handia izanik, merezi du gizarteak indarra egitea irtenbideak aurkitzeko.

Orobat, X hauskorraren sindromea pairatzen dutenei gizartean integratzeko aukera zor diegu, gaur egun gertatzen ez den bezala. Gaixotasuna pairatzen dutenen argazki bilduma ikusteko, egin klik ondorengo estekan: The Many Faces of Fragile X Syndrome

tximeleta

Comments { 0 }
-->