iz. Burura datorren ideia, hausnartzearen ondorio ez dena. Ik. burutaldi;burutapen. Beti gogora datorkion burutazioa. Burutazio hau datorkit, alegia, nola ez nauzun kalera jaurti. (Hiztegi Batua)
Ikusten dudanero gauza asko etortzen zaizkit burura, baina sekula ez dut trufarako burutaziorik izan. [Maleta, Goizalde Landabaso (Larrepetit, 2016-10-18)] (Berria.eus)
Eskerrak Edurne ahots goraz pentsatzen hasi den, eta neure burtzoralditik atera nauen.  [Berria, 2010-03-03, «Borrokatzea merezi du», MIKEL GOMEZ [Iritzia]]
iz. Alemaniar jatorriko dantza, erritmo hirutarrekoa, lehen aldiak oso azentu gogorra izanik. Bikote-dantza da, pausatua eta etengabekobira-higiduraz dantzatzen dena; dantza horren doinua. Vienako balsak.(Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian
bals, balsatu, balseo. v. balts, 3 baltsatu, baltseo.
balts, bals, baltse. Vals; en gral., baile agarrado. Cf. Sor Gabon 50: Batek esaten du “Vals”. Jotzen dute. Gero “Habanera”, ta au bukatzian pasa-kallia juaz dijuaz. Zergatik zortziko, kontrapas, bolero, bals, kontradantzak, minue, rigodon, baile Ingles eta beste soñu askok konpas jakiñak dituzten bezala, aek diraden zati askotakoak eta konpas desberdiñak dituztenak. Izt C 218. Billeratako disimuluan / dauden soñu ta baltsiak, / animarentzat ka[l]tian dator / gorputzen gustora ibiltziak; / ondore txarra berekiñ dakar / toki gaiztora biltziak. Xe 321. Erdal erritik etorri zaigu / dantza jenero berria, / izan bear du, dirudienez / moskorren batek jarria. / Baltsa du izena eta / oso da nazkagarria. Urruz in Bertsol 248. Orai anztu balsak, / plazetako salsak. Yanzi 191. Dantza lotu edo baltsekoa ere jotzen ditek. TxGarm BordaB 62.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. vals [baile y música] fr iz. valse en iz. waltz port iz. valsa
Dembak bals konpas batzuk entzun zituen, eta neskatila irribarretsuen ahots ozenak. [Bederatzietatik bederatzietara, Leo Perutz / Anton Garikano (Alberdania-Elkar, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)
bals (Gaurko hitza, CC)
VIENAR BALS TXIKIA
Vienan hamar neska gazte daude,
heriotzak negar egiten dueneko sorbalda bat
eta uso disekatuen baso bat.
Goizaren zati bat dago
antzigarraren museoan.
Mila leihoko areto bat dago.
Oi, oi, oi, oi!
Har ezazu bals hau ahoa itxita.
Bals hau, bals hau, bals hau
baiezkoa, heriotzazkoa eta koñakezkoa
bere isatsa itsasoan bustitzen duena.
Poeta New Yorken, Federico GarcÃa Lorca
euskaratzailea: Juan Luis Zabala
Erein, 2003
beharrezten, behar-ez-den, bearreztan (V ap. A Apend; Lar).
1.Inconveniencia, (lo) que es inconveniente o indebido. “Absurdo” Lar. “Disparate (V), bearreztan bat egin” A Apend. v. beharreztenkeria. Ez zaitezela mintza hekien aiñtziñean […] beldurrez solhasa segitzean, zerbait behar-ez-den itzur dakizun. He Gudu 147. Gazte zarrai ta eroriai iten diotenak mila bear-ez-ten (103). LE-Ir. Ardauok, ba, gogua bizkortu bai, baña batta milla bearreztan eta zorigaisto ekarri be badakijez egitten. Otx 111. Ohartzen da, zerbait behar ez den badabilala airean, baian ez daki nor akusa. Larz Iru 70.
Nola ekarri ordea hitzetara, gaindegian nik lizar hotsa atera ordu behorrek behetik egiten zuten irrintziak bihotzondoan eragiten zidan birbirrekoa! [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)
du ad. Errespetatu, gurtu. Hain beakurtua zen bere izena itsasokoen artean.(Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegia
beakurtu (Lar, Bera, BeraLzM). Respetar, reverenciar. Gipuzkoako erri leñargiti guziak beakurtu edo errespetatu izan zaituzte beti, zu ama Donostia. Izt D 7 (dedic.). Noiz eta geiago beldurtzen duen desaraudeak, orduan ta geiago beakurtu edo errespetatuko du eukidatzeko señalaturik dagoen jabetasuna. Ib. 154. Aiñ beakurtua, zan bere izena / itsasokoen artean, / Kantabriyako umanta deitzen / zioten abo batean. (Elizechea, 1894). JFlor 77. Zoritxarrekoak ez ditu ezesten gañerako gizonak, beakurtzen ditu, agian andiesten ditu ta bildur die. Zink Crit 204.
Reply