Herri guztiek bezala, Ordiziak ere baditu bere alde ilunak. Izan ere, perfektua den paradisurik ez dago inon munduan, ez txokorik ezkutueneko inongo irla tropikaletan, ezta gure irudimenean ere.
Ordiziak, bere edertasunaren barruan, bertako biztanleentzat deseroso suertatzen den ingurune geografiko bat du. Dena da gora eta behera, ez dago kale laurik, ezta apenas sasi ordekarik ere. Gainera, haran batean kokatua egotean, inguruko mendiek bere hazkundea mugakatzen dute. Hala eta guztiz ere, guk, ordiziarrok, harro egon behar dugu, orografia hau dela eta, Ordizia Goierriren adierazle baita.
Baina herriak baditu arazo potoloagoak, bai. Horien artean aipagarrienak, nire ustera behintzat, Oianguko proiektua, San Bartolome auzo aparkatuaren egoera eta, gaztea naizen aldetik, gaztetxearen eta gazteon egoera penagarria zaharrenaren aldean.
Lehenik Oiangurengo parkeko proiektuarekin hasiko naiz, berau baita gaurkotasun eta zeresan handiena sortzen ari dena. Proiektu honen ardatzak pitch & put-era ibiltzeko gunea, golfa eta hotela dira. Pena bat da orain arteko eremu publiko bat pribatizatzea, honek suposatzen duen guztiarekin… Dena den, ez naiz gai honetan luzatuko, Uxuek duela gutxi idatzi baitzuen proiektu honi buruz informazio gehiago emanez.
San Bartolome auzoaz jardungo naiz orain. Ordiziako auzorik zaharrena eta historikoena hau badugu ere eta bertan San Bartolome baseliza kokatzen bada ere, guztiz abandonatua dago. Penagarria da egun duen egoera. Ezin da auzo bat horrela eduki eta are gutxiago bertan jendea bizi dela kontuan hartuta. Urteak dira bertan ezer egin gabe. Baina, hori bai, udalak ez ditu eskuak gurutzatu, espaloi gabeziaren aurrean, gomazko pibote eta harri puska batzuk jarri ditu, ordezkatze aldera. Harrigarria, ezta? Gainera, auzoak “sekulako skateparka” eta aparkalelu “txiki” bat ere baditu, beraz, ezin kexa daitezke bertako auzokideak, etxebizitza duin baterako eskubiderik ez badute ere, kotxea aparkatzeko eskubidea baitute, gainontzeko herritarrek hau ez dugon bitartean. Hori da hori zortea! Gehiegi luzatu gabe, hona hemen paradisu honen argazki bat, nire testua baino baliagarriagoa gertatuko dena, irudi bakar batek mila hitz baino gehiago balio baititu:
Erdigunera gehiago hurbilduz, gaztetxea daukagu. Leku pribilegiatuan dago dudarik gabe, baina, tamalez, azken urteak zenbatuta dituela dirudi. Udaletxeak aspalditik du hau botatzeko ideia buruan, baina oraindik ere zutik jarraitzen du. Honekin gazteontzako zaharrentzako baino baliabide gutxiago ematen dituztela kritikatu nahi dut eta daukagun urria kentzearen aurkako jarrera adierazi ere bai. Ez naiz gehiago luzatuko, gaztetxeak behin baino gehiago ukitu baitu webgune hau, nik aipatzearren soilik egin dut. Hona hemen, zaharren instalazioak lehenik eta gazteenak ondoren:
Azken honekin bukatzen dut Ordiziari buruzko makroartikulu hau (Ordizian barrena, Ordiziako bazterrik ederrenak ) beste gai potoloagoetan ere herriak zer hobetu badaukala esatearekin batera.
Ordizia, Goierri erdian eta, era berean, Euskal Herriaren bihotzean dago. Aralar eta Aizkorrri mendizerrek babesturiko gune historiko kultural garrantzitsua dugu, herri txiki izatetik merkatal zentru bilakatu eta Europako gaztaren hiriburu izatera ere heldu dena. Bere txikitasunean handienekin lehiatzera heldu den izpiritu borrokalariaren adierazpen argia dugu.
Ordiziak lur eremu txikia du, iparraldetik Itsasondorekin, San Juanen dagoen errekatxo batekin, eta Aramarekin, Amundarain ibaiarekin mugatua dago, hain zuzen. Ekialdetik Oria eta Amundarain ibaiak ditu mugarri, eta hego-ekialdean, berriz, Zaldibia. Hegoaldean, Lazkao herritik bereizten duen Senpere-berri erreka daukagu, eta mendebaldean, Lazkao eta Beasain, Mariaratz errekak zeharkatzen duen tokitik. Azkenik, ipar-mendebaldean Beasain handia dugu. 
Herri hau zerbaitegatik ezaguna egin bada, ordea, bere feriengatik izan da. Astero-astero Ordizian biltzen dira Goierri osoko eta inguruetako nekazal eta abeltzaintzako produktuen erostun eta saltzaileak. Lehen feriak San Bartolome ermitaren inguruan egin ziren XI-XII. mendeen inguruan, ordiziar eta inguruko baserritarren lehenengo elkargunea bilakatuz. Azoka honen bilgune garrantzitsuena Plaza Nagusia da, estalia da eta ikaragarri handia izateaz gain, neurtezinezko edertasuna du, segurtasun zirrara sortzen duena, feriarako espresuki eraiki zena, herriaren bereizgarrietako bat da ezbairik gabe. Asteazkenero egiten diren azokaz gain, Euskal Jai, Erdi Aro eta Eguberrietako azokak burutzen dira.
Hasiera batean, San Bartolome baselizaren ondoan kokaturik zegoen herria, eta “Ordizia” zuen izena. Aurreraxeago aipaturiko errege horrek berak aldatu zion izena, Sevillan 1268ko ekainaren 30ean emandako eskubide berezi baten bitartez. Horrez gain, Vitoriak (gaur egun Vitoria-Gasteiz denak) zituen abantailak eta Foruak ere eman zizkion, eta erregeari ordaindu beharreko zergak ez ordaintzeko baimena ere bai. Antso IV.a, Ausarta, izan zen Alfontsoren ondorengoa, eta emandako eskubide berezia berretsi, eta gainera zergak ez ordaintzeko eskubide gehiago ezarri zituen Valladoliden sinatutako beste agiri bat zela medio.
1399ko apirilaren 8an Villafrancak auzolagun bezala onartu zituen. Adiskidetasun Idatzi bat sinatu zuten guztiek, Enrike III.ak Tureganon 1402ko abuztuaren 5ean, eta Errege Katolikoek Cordoban 1492ko maiatzaren 27an berretsi zutena. Inguruko herriak auzolaguntzat hartzearen ondorioz, Ordiziako Alkateak eskumen bereziak hartu zituen, bai auzibide arlokoak, bai zibilak eta baita kriminalak ere; aurretik herri horietan zeuden alkateak auzo-alkate bihurtu ziren. Hala ere, herri horiek beren Udaletxe eta Kontseilu irekiei eutsi zieten, beren lurraldea zedarrituta, beren mendi eta jabegoak eta beren ekonomia administrazioa gorde zuten.
Antzina-antzinatik herria Bozue Menor edo Villafranca izeneko Komunitateko partaide izan zen. Komunitate hori lehenengo aldiz 1027 urteko agiri batean ageri da Nafarroako Antxo Handiaren agiri batean. Aralar eta Enirioko mendien etekinen hogeitazortziren bat jasotzen zuen herriak, 1409an “Komenio eta Ajusteagatik” ezarritako diruaren zatia, hain zuzen ere. Komenio hori zela medio Juan Amezketako konpentsatu zen, Gaztelako Enrike III.ak 1400 urtean eman zizkion eta Anaiarteak edo hermandadeak beti beretzat hartu zituen lurrengan eskubideak erreklamatzen zituelako. Komunitateak oraindik ere bizirik dirau eta Ordiziako alkatea da lehendakari.
Ordiziak, Goierrin kokatua, paraje itzelak ditu. Hor daukagu Aralar mendikatea, egun erreserba natural bat dena, hego-ekialdetik lehen eguzki izpiekin bere nortasuna ezagutarazten duena. Txindoki dugu mendizerra itzel honen esentzia edo arima, bere edertasuna Zerbino suitzar handiaren gainetik ezartzen dena. Bestetik, urrunxeago eta hego-mendebaldean, Aitzgorri mendikatea dugu, inguruko handiena, bere ahalmenaren aurrean makurtarazten gaituena, naturaren aurrean gizakiaren ezak agerian uzten dituen jainkoa ahalguztiduna izaki. Hurbilena dagoena, eta aldi berean aipatutakoen artean txikiena dena, Usurbe mendia dugu, Ordizia bere magalean dirauen haurtxoetako bat delarik.
Herriari dagokionean, zerbait badu benetan besteengandik bereizten duena, hori bere alde zaharra da, garai bateko arrazoi estrategikoengatik herriko puntu altu batean kokatua dagoena. Alde Zahar garatua du, egun oso ondo kontserbatzen dena, horren adibide dugu oraindik zutik dauden harresiaren hainbat arrasto. Eliza, jauregi, baserri eta etxetxo umil eder ugari ditu, baina herriko plaza da nire ustera ikusgarriena.
Gaur egun udalerri osoaren ardatza, ordea, udaletxea dugu. Hau ere aurretik eginiko baten hondarren gainean eraiki zen 1830-32 inguruan. Nahiko txikia dela aipatu beharra dago; izan ere, benetako balioa eta edertasuna beti joaten baitira kantitate txikietan. Beheko solairuan arkupeak badauzka ere, fatxadaren estiloa greko-erromatarra da, harrizko oinarri sendo baten gainean, zuriaren apaltasuna gailentzen delarik. 
Herriko plaza nagusia ez doa inondik inora ere udaletxearen proportzioarekin; handia da benetan. Lehenago aipatu dudan bezala, estalia da, eta benetan ikusgarria, feriaren ospakizunetarako egin zena, eta herriaren bereizgarri nagusia delakoan nago. 
Zabala jauregia da Ordiziako beste pilare bat, herrian bertan dagoen tabernaren izenez ezagutzen dena, Olano izenez, alegia. Hau herria babesten zuen harresitik kanpo geratzen zen, etxe honen gauzarik erakargarriena balkoi nagusiaren gainean dauden arku bikoitza eta armarria direlarik. Hainbat eta hainbat jauntxo jaio zen etxe honetan eta erregetzako makina bat lagunek hartu zuten ostatu. Egun jauntxo baten jabego pribatua denez, herriak ezin du honen berrikuntza bere baitan hartu, eta horregatik dago gainerakoak baino egoera tristeagoan.
Barrena Jauregia ere aipatu beharra dago, XVII. mendearen hasierakoa izanik, herriko etxerik garrantzitsuenetarikoa da. Azken karlistadara arte, Jaques etxearekin igarobide baten bitartez lotuta egon zen. Barrutik egurrak agintzen duen bitartean, kanpotik harria da nagusi. Garai batean, probintziako hainbat Batzar Nagusi egin zen bertan. Jauregi honek antzinako izaerari eutsi dio, nahiz eta berritua izan eta orain udal kultura etxea den. 
Muxikako Dorretxea bereziki garrantzitsua da Ordiziako historian, udaletxea 1516an eraiki aurretik bertan egiten baitzituen bere bilerak Udalak. Honen armarria ere gaur ikusgarri dugu Santa Maria Kaleko sarrera gainean. Aldaketa handiak jaso ondoren, orain postetxea dago bertan. 
Alde Zaharraren barnean oraindik historikotasunik ez izanagatik garrantzirik galtzen ez duen Oteizaren eskultura aipatu nahiko nuke, Lekuona, Yoyes eta Sarriegiren omenez egindako eskulturaz ari naiz, alegia. Honekin batera, eta bide batez harresetik irtenda, Joxe Migel Barandiaran enparantza ere azpimarratu nahiko nuke, aski famatu egin baita Dolores Gonzalez Katarain “Yoyes� Euskadi Ta Askatasunako buru ohiaren hilketa dela eta. 
Enparantza honetatik gertu, egungo abenidaren amaieran eta Zabala Jauregiaren parean Fray Andres Urdanetakoren omenezko oroitarria “Estatua� dago, kokaturik dagoen lekuarengatik Ordiziara joan den orok ezagutzen duena eta herriaren erreferentzia puntu garrantzitsu dena. Kolonizatzaile hau, herritarra, kosmografoa, eta Ozeano Barean barrena Asiatik Ameriketara joateko modua aurkitu zuena da. Aipatu beharra dago egun ez duela mirespen handiegirik, horretarako berari begiradatxo bat botatzea nahikoa dugu, nabaria baita ez dela batere zaintzen. 
Monumentuak alde batera utzirik, herriak parke ugari dituela aipatu beharra dago, baina batez ere Barrenaren atzealdean dagoen parkea nabarmentzen da, inbidiatan egoteko moduko berdegunea dugu, ingeles eta frantses estiloak konbinatzen dituelarik. Barrenako ataurrea, lursailak eta hegoaldeko fatxadaren oinetan kokatutako basotxoa lorategi publiko bilakatzearekin batera sortu zen. 
Oianguren Udal Parkea ere ezaguna da inguru honetan, azken urteotan gaurkotasun berezia hartzen ari dena, udalak aurrera atera nahi nahi duen golf zelaiaren proiektuak ekarriko duen pribatizazio eta txikizioa dela eta. Egun zuhaizti batez inguraturik, aisialdirako prestaturik dago: mahaiak, haurrentzako jolaslekua, futbol eta saskibaloi zelaiak… Bertako bista zoragarria da Txindoki, Aitzgorri, Usurbe eta beste hainbat mendi ederki asko begiztatzen direlarik bertatik. Parke natural honetan dago Fray Andres Urdanetakoaren jaiotetxea eta bertan aterpetxe eta jatetxe bat kokatzen da. 
Iruzkin berriak