Archive | denetarik

RSS feed for this section

Zoritxarra, mito hutsa ala ezkutuko errealitate?

By on 2010(e)ko abenduak 5 in denetarik

Orain dela gutxi Google Reader-era oso artikulu interesgarria iritsi zitzaidan. Bertan, zoritxarraren existentziaz hitz egiten zen. Gaiak zuen zabaltasuna ikusita, sakontzea erabaki nuen, ezin bainuen pasatzen utzi horrelako aukera bat. Beste webgune batzuetako artikuluak, iruzkinak eta estatistikak bilatzen pasatu nituen hurrengo 3 egunak, azkenik nahi nuena lortu nuen arte.

Webgune desberdinetako artikuluak irakurtzean, ondorio batera iritsi naiz: zorigaitza existitu existitzen da, baina guk hala nahi badugu bakarrik. Artikulu batean irakurri dudanez, bi pertsona mota existitzen dira: arrazionalak eta superstiziosoak. Lehenak beti bilatzen dio zentzuzko erantzun bat gertatu zaigun zerbaiti (oso pertsona gutxi dira hau egiteko gai, momenturen batean zientziak azaldu ezingo duen zerbait gertatuko baitzaie). Bigarrenak, aldiz, gauza batzuk egiteak ondorio larriak ekarriko dizkielako ustea dutenak dira: “Ispilua apurtu duzu! Orain, 7 urtez zoribeltza izango duzu itzal gisa!”.

Azkeneko hauek, gutako ia guztiok, gauza batzuk ondikoarekin edo gaizkiarekin erlazionatzen ditugu: katu beltza, 13 zenbakia, osteguna 13, ispilu bat apurtzea… Milioika aurki ditzakegu. Hala ere, talde honetan beste bi azpimultzo egin ditzakegu: oso superstiziosoak direnak eta “badaezpadak” (nik asmatutako izena). Alde batetik sinesberak ditugu, hauek ez dute inoiz ezbeharrarekin zerikusia duenik egingo, beti saiatuko dira zerbait malurarria ikustean edo egitean, honi kontra edo nulua bilakatzen duen zerbait egiten (orrialde honetan zinginarri ugari aurki ditzakezue desditxari aurre egiteko). Beste aldetik, esan bezala, “badaezpadak” ditugu, gauzak badaezpada egiten dituztenak: “Hara! Eskailera bat! Ez naiz azpitik pasatuko badaezpada…”. Nire ustean, azkeneko talde hau da ugariena mundu mailan.

Baina joan gaitezen harira. Existitzen al da zorigaitza? Bada, Claudia Ruleren arabera, zoribeltza gure subkontzientzia izango litzateke. Bai, ondo irakurri duzue, honen sustraiak gure buruan egongo lirateke gertatzen zaigun edozer “balbea izatearekin” lotuz. Hau sustatzen duten bi artikulu aurkitu nituen. Lehenengoak “ostirala 13” egunak zoritxarrik ekartzen ez zuela frogatzen zuen. Honen arabera, ostiral arruntetan Amsterdamen 7.800 istripu izaten ziren; “egun madarikatuan”, aldiz, 7.500 istripu besterik ez. Bigarren artikuluak unibertsitateko ikasle batek New Yorken egindako ikerketa bat azaltzen du. Ikerketa honetan, gizaseme multzo bat bildu zituen Mark Levinek, ondoren taldea bi zatitan banatuz. Talde erdiak katu beltz bat ikusiko zuen eta beste erdiak ez. Hau egin ondoren, “kutx ala pil” jokora jolasten jarriko zituen. Emaitzak katu beltzak efekturik izan ez zuela erakutsi zuen.

Zer ondoriozta daiteke? Ondorio bakarra atera daiteke nire ustez: edalontzia erdi bete edo erdi hutsik ikustean datza zoritxarraren erlatibismoa.

Comments { 3 }

LHC azeleragailua abian!

By on 2010(e)ko martxoak 27 in denetarik

LHCSeguru nago izango duzuela munduko esperimentu harrigarri honen berri; izan ere, azkenaldi honetan asko azaldu da komunikabideetan. Baina ba al dakigu zehazki zer den edo zertarako balio duen? Egia al da munduaren amaiera ekarriko duela? Lehenik eta behin, LHC edo Large Hadron Collider-i buruz ari naizela eta hura zer den argitu beharko nuke. Munduan egin den esperimentu handienak partikulak azeleratzeko balio du, batez ere protoiak, atomoak baino partikula txikiagoak direnak azeleratuko ditu, ia argiaren abiadura lortu arte (argiaren abiaduraren %99,999ra) aurkako noranzkoan talka egin dezaten. Protoien arteko talka hauek eguzkiaren bihotzean baino 100.000 aldiz handiagoak diren tenperaturak sortuko ditu eta, zientzialariek diotenez, unibertsoaren sorrera nolakoa izan zen argitzen lagunduko digu.

Halere, badirudi badela aurrerakuntzarako nolabaiteko beldurra edo egia zein den jakitearen beldurra, eta, betiko moduan, tankera honetako proiektuen aurkako mugimenduak azaldu dira denbora gutxian. Mugimendu hauek esaten LHC halldute LHC azeleragailuak zulo beltzak sortu eta unibertso osoa suntsituko dutela. Argi eta garbi, hau ez da gertatuko. Proiektu honek dituen segurtasun neurriak izugarriak dira, eta mundua eta unibertsoaren amaiera igartzen duten teoria guztiak alboratzen dituen informe bat egin dute. Bestalde, egia da zulo beltzak sor daitezkeela; dena den, ezegonkorrak izaki, sortu bezain laster desagertuko lirateke.

Ez da gauza berria aurrerapenaren edo berria den zerbaiten aurkako mugimenduak sortzea; izan ere, denok dakigun bezala, Copérnico edo Galileok esaten zutena ere, eguzkia unibertsoaren zentroa zela eta ez lurra, garai hartan sekulako iraultza izan zen eta ez zen gauza erraza izan gainontzeko jendeari sinetsaraztea. Honelako beste mila gauzekin gertatu da berdina, eta, segur aski, etorkizunean ere gertatuko den zerbait da.

Nolanahi ere, kasu honetan ez dago zertan kezkatu, proiektu honek gizarteari ekarriko dizkion onurak anitzak izango baitira. Ez da erraza positiboki pentsatzea bizi garen gizarte eta egun hauetan, baina oraindik bada aurrerapenaren alde egiten duen jendea.

Comments { 3 }

Kopenhage Vs. Txinako Harresi Handia

By on 2010(e)ko urtarrilak 8 in arazoak, denetarik, ekologia

planeta_gure_eskuetan2009ko abenduaren 7tik 18ra, Kopenhage-n,klima aldaketari buruzko konferentziabat egin zen. Bertara mundu osoko agintariak joan ziren,Kiotoko protokoloa ordeztuko zuen akordio lotesle bat sinatzeko helburuarekin. Konferentzian, batez ere,CO2 emisioen murrizteaz eta herrialde pobreei klima aldaketari aurre egiteko laguntzak emateaz hitz egin zen. Baina bilera erabateko porrota izan zen, batez ere garapen prozesuan dauden herrialde handiek, Txinak batik bat,berotze globalaekiditeko duten interes ezagatik.

Industrializazioa hasi zenetik erregai fosilak (hasieran ikatza, eta geroago petrolioa eta gasa ere bai) erretzen hasi ziren. Erregai hauen konbustioak CO2 gasa sortzen du. Eguzkiaren izpi infragorri gehienak espaziora islatu egiten dira, baina negutegi gasek berriro lurrazalera islatzen dituzte, tenperatura igoz. CO2 kontzentrazioa 1800. urtean milioiko 280 parteetan (ppm) zegoen. Gaur egun, berriz, 376 ppm-tan dago. Tenperaturen igoerak kliman aldaketak eragiten ditu -azkeneko hamarkada erregistratutako beroena izan da-, adibidez, toki batzuetan euri gutxiago egitea. Gainera, poloetako izotza urtzea eragiten du. Adituek esaten dutenez, hemendik 50 urtera Ozeano Artikoan udan ez da izotzik egongo eta Antartikan azken urte hauetan izotz plataforma batzuk urtu dira. Izotza urtzeak itsas mailaren igoera eragiten du; beraz, aldaketak itzulezinak izan baino lehen, zerbait egin behar da arazoa konpontzeko.

Barack Obama eta Wen JiabaoKiotoko protokoloan herrialde aberatsek CO2 emisioak gutxitzea erabaki zuten, baina gehien kutsatzen duten nazioak, Ameriketako Estatu Batuak eta Txina, erredukzioen aurka agertu ziren. 2009an, Nazio Batuek munduko estatu guztiek onartutako akordio bat lortzeko, Kopenhagen konferentzia batera deitu zen. Estatu Batuetan, Barack Obama presidentea emisioak erreduzitzeko prest agertu zen.Europar Batasunak 2020rako 1990ekiko emisioak %20 gutxitzea erabaki zuen kondiziorik gabe, eta %30 beste nazioek antzeko erabakiak hartzen bazituzten. Mundu guztia bilera horren emaitzaren zain zegoen. Baina bileraren azkeneko egunetan Txinako Wen Jiabao lehen ministroak Nazio Batuek emisioak kontrolatzeari betoa jarriko ziola esan zuen. Azkeneko 24 orduetan Estatu Batuak, Txina,India, Brasil eta Hego Afrika akordio batera iritsi ziren, eta besteek onartu behar izan zuten. Azkenean, akordioa ez da loteslea eta tenperaturak 2050era arte gehienez 2ºC igo behar direla esaten du. Nahiz eta batzuek garaipen bat bezala aurkeztu konferentzia, porrot bat izan da: nazioak ez daude emisioak gutxitzera behartuta, 5 estatuk baino ez dute prestatu akordioa, besteak kontuan hartu gabe, eta ez du helburu zehatzik jartzen.

Global Warming MapKonferentzia honek agerian jarri du ezinezkoa dela estatu guztiak akordio batera iristea. Garatze bidean dauden herrialdeek hazkunde ekonomiko oso handia mantendu nahi dute eta horregatik ez dituzte emisioak gutxitzen. Txinaren kasuan, Txinako Alderdi Komunistak boterea mantenduko badu, hazkunde ekonomiko handia eta superpotentzia estatusa lortu behar du. Herrialde hauen ustez, nazio garatuek baino ez diote utzi behar kutsatzeari; izan ere, mendebaldeak 100 urtez kutsatu duenez, orain beraiek kutsatzeko eskubidea dutela diote. Baina mundu osoak mendebaldean dagoen bizi maila lortzen badu, planetak ez du jasango; beraz, horrek ez du kutsatzea justifikatzen.

Global Warming PredictionsBoteredunek Munich eta Yalta estiloko “appeasement” estrategia erabili dute Kopenhagen. Alde batetik, Estatu Batuek ez dute interes handirik aldaketa klimatikoa ekiditean (enpresa batzuek presioa egiten dute emisioak ez mugatzeko) eta horregatik ez dute Txina presionatu. Beste aldetik, enpresek Txinarekin eta beste herrialdeekin erlazio onak izan nahi dituzte fabrikak hara mugitzeko, soldatak baxuagoak baitira. Jarrera horrekin ez dute ikusten okerrago izango dela, planeta kaltetzen dutelako eta momentu bat iritsiko delako, non herrialde horiek, superpotentzia bihurtuta, ez duten mendebaldearen laguntzarik beharko. Ordurako demokraziek munduan eragin gutxi izango dute eta estatu boteretsuenak diktadurak izango dira, hazkunde demografikoari esker (gaur egun, Txinan, 1300 milioi pertsona baino gehiago bizi dira).

Arazo hau konpontzeko emisioen erredukzio handi bat egiteko prest dauden nazioek akordio bat sinatu behar dute, emisioak gutxitzeko. Gainera, akordioa onartzen ez dutenei, alde batetik, estatuek enpresen eta dirudunen gainean kontrol gehiago ipini behar dute, edozein negozio egin ahal ez izateko. Beste aldetik, kutsatzen jarraitzen duten herrialdeetatik datozen produktuei arantzelak jarri behar zaizkie beraien ekonomia hainbeste ez hazteko, nahiz eta hau politikoki zuzena” ez izan.

Comments { 2 }
-->