Amerikastola proiektua: 2006ko urtarrila-otsaila
Ama hizkuntza euskara dut: etxean hori da hizkuntza. Ikastolan hiru bat urterekin sartu nintzen eta, beraz, etxean ez ezik, eskola orduetan eta lagunekin ere euskaraz egin izan dut beti. Hamalau urterekin, asaldatze urteen hasiera, gaztelera gehiago erabiltzen hasi nintzen: zergatik? Oraindik ez dakit ongi zergatik: nork sartzen digu euskara erabiltzearen lotsa hori? Etxean, hala ere, amak gogor egiten zigun –baita oraindik ere- anai-arreben artean gaztelaniaz jarduten genuen bakoitzean: etxeko hizkuntzarekiko nire ama baino burugogorragorik ez dut ezagutu: nola izango da, bada, posible beizamar baten sukaldean euskara ez den beste ezer entzutea? Orain inoiz baino hobeto ulertzen dut.
Etxean eta ikastolan, egunero-egunero, euskara erabiltzeko errepikatzearen poderioz nazka-nazka eginda bukatu genuen: nerabe bati zer egin behar duen esatea baino okerragorik ez dago: beti kontrakoa egiten saiatuko da; aurrerago –gehienetan- sendatzen den gaixotasuna edo… Orain, nire burua berdina egiten ikusten dut. Orain bai; orain inoiz baino hobeto ulertzen dut.
Eta hemezortzi urterekin, unibertsitatean, hasi nintzen konturatzen, aintzat hartzen eta maitatzen. Gazte-gaztetandikan herritik kanpora ibiltzen hasi nintzen eta urrutitik gauzak argiago ikusten dira, sinpleago, errazago.
Eta orain, etxetik mila kilometrora nago: Amazonasen handitasunean txiki. Venezuelan hasi genuen gure bidaia: Orinokoren deltan Curiaporaino iritsi ginen waraoekin egoteko. Yanomamiekin lanean denbora luzez jardun zutenekin berriketan aritu ginen. Hegoalderago joan ginen, Gran Sabanara, eta, tepuy sakratuek liluraz betetzen duten paisaian pemoiak aurkitu genituen.
Brasilen, Boa Vistan, makuxi, taurepang eta wapichanak ezagutzeko aukera izan genuen eta Belém-en parkatêjeak zeintzuk ziren ikasi. Fortalezan euren hizkuntzak dela 200 urte galdu zituzten pitaguary eta tapebek beraien nahi eta esperantzak azaldu zizkiguten.
Guyana Frantsesean (Hegoamerikako Europa) amerindiarrek daramaten borroka lehen eskutik bizi ahal izan dugu: kostaldeko kali`nak, Awala-Yalimapon lehen pausoak ematen ari dira (beraiek kudeatzen dute udala). Parke Nazionala egin nahi duela eta, Frantziako gobernuak “debekaturiko zona� izendatu du Guyanako hegoalde osoa: amerindiarren lekua da hau (baita legez kanpoko urre bilatzaile surinamdar eta brasildarrena ere!). Gu bi aldiz pasa ginen txuriek eskatzen dituzten paperik gabe, betiere, amerindiarrek beraiek gonbidaturik, noski: lehenbizi, Surinamekin muga egiten duen Maroni ibaiertzean dagoen Antecume Pata izeneko komunitatera: wayanak bizi dira bertan. Bigarrenez, Brasilekin muga egiten duen Oiapock ibaiertzeko Camopi-ra: hemen wayãpi eta teko etniak bizi dira batera, askotan nahastuta.
Latinoamerika osoan, orokorrean, amerindiarrek gauza berbera eskatzen dute: lurra. Izan ere, lurralderik ez duen herria nora doa? Non kokatu hizkuntza eta kulturak? Pertsonari nortasuna ematen dioten hauek, nora doaz? Orain inoiz baino argiago ikusten dut. Orain inoiz baino hobeto ulertzen dut.
Kali`nen lider garrantzitsu batekin afaloste batean tertulia luze bat izan nuen. “Zer zara lehendabizi, emakume ala euskalduna?� galdetu zidan. Denbora hartu nuen pentsatzeko, baina, inongo dudarik gabe erantzun nion: “Biak batera. Nerea ezaugarri ezberdin, bizipen, familiako historia… arteko batuketa bat da: zerbait aldatuz gero, Nereaz aldatzen dugu.�
Nerea, beraz, Euskal Herria eta euskara dira. Euskarak egiten gaituela euskaldun, zenbat aldiz entzun dugu? Ulerterraza da. Gure nortasunaren zati garrantzitsua da hizkuntza: gu eta besteekiko katea da. Pertsona bakoitzak badu, beraz, bere hizkuntza, bere altxorra: euskaldunok euskara. Maite dut eta ez dut inola ere galdu nahi. Dugun altxorraz konturatu naiz. Bakoitzak egin beharreko bidea, hausnarketa da.
Nerea Leturia Nabaroa. Manausen, 2006ko maiatzaren 19an.
Iruzkin berriak