Archive | irakurlearen txokoa

Nik hautatu dudan liburua Pako Aristik idatzia da. Ez da idazle honi buruz euskaljakintzan idazten dugun lehen aldia, hementxe duzue iaz Ibaik Venezuela, iraultza isilaren hitzak obrari buruz idatzi zuena.

Pako Urrestillan jaio zen 1963an. Kazetaritzan lizentziatua da eta idazlea lanbidez. Prentsan kolaboratu ohi du iritzi artikuluak idatziz, baina elkarrizketak eta erreportaiak ere egin izan ditu. Euskadi Irratian eta Herri Irratian kolaboratu du, eta ETBko gidoilaria ere izan da. Landu dituen literatura generoak: nobelagintza, poesia, kazetaritzako saiakera eta haur eta gazte literatura. Azken honetan kokatuko genuke nik irakurri dudan Benetako lagunen aterbea.

Istorioaren narratzailea bere txikitako herrira bueltatzen da eta bere gaztaroko oroitzapenak, abenturak eta gorabeherak kontatzen ditu. 5 dira pertsonaiarik nagusienak, bostak lagun koadrila berekoak eta ia denak Azpeitikoak.

Lau mutil eta neska batek boskote jatorra eta bihurria osatzen dute. Abentura bat bukatzerako beste bat aurrean jartzen die bizitzak, lehengoa baino arriskutsuagoa eta zirraragarriagoa.

Protagonista herrira itzultzen denean, banan-banan joaten da lagunen etxera ezusteko askorekin topatuz. Dudarik gabe, lagunen arteko elkarrizketa nagusienak herriko udaltzainei buruzkoak dira, komentatzen dute nola ahalik eta isun gehien jartzen ahalegintzen ziren dirua irabazteko. Zinea ere aipagai dute berraurkitzearen solasaldi hauetan. Izan ere, euren bizitzan garrantzitsua izan da zinea, askotan alokatzen baitzituzten beraien adinetik gorakoentzat ziren filmak…

Ia kontakizun guztietan bezala, honetan ere maitasun egoerak azaltzen dira, baina hauek protagonistak zertxobait helduagoak direnean gertatzen dira eta, nola ez, zeloak ere topa ditzakegu.

Amaitzeko, nire ustez, liburu hau 14-17 urteko gazteentzat aproposa izan daiteke; izan ere, une askotan, zuk zeuk txikitan izandako egoera antzekoak topa baititzakezu. Gainera, ez da oso luzea eta nahiko erraz irakurtzen da.

Euskal idazle eta idazlanei buruzko artikuluekin jarraituz, oraingoan Imanol Murua Uriari buruz hitz egingo dizuet. Imanol 1966ko martxoaren 28an jaio zen Zarautzen. Bigarren abizenaz baliatu zen literatura munduaren barnean murgiltzeko eta bere aitaz ezberdintzeko, haren izen bera baitu. Honela, Imanol Murua Uria izenez ezagutzen da idazle zarauztarra.

Hainbat egunkaritan argitaratu ditu bere elkarrizketa zein artikuluak. Egun, Murua BERRIAko Euskal Herria saileko kazetari eta analista izateaz gain, Mahai Jokoan blogean idazten du.

Aurretik aipaturikoa Imanolen kazetaritza lanari dagokio, baina guri interesatzen zaiguna bere lan literarioa izanik, honako obrak aipatuko genituzke: Suetena Belfasten (1996), Palestina Zauritua (1998) eta, azkenik, hain ezaguna den Geronimo (1999).

Imanolek duen idazteko teknika nahiko sinplea eta erraza dela esango genuke, erraz ulertzeko modukoak baitira bere liburuak. Euskara batuan idazten du, baina zenbaitetan ingelesezko hitzak eta liburuaren kokapenari dagozkion hizkuntzako hitzak ere txertatzen ditu ukitu interesgarriagoa emateko asmotan.

Nik irakurri dudan liburua, Palestina Zauritua, diario edo egunkari baten antzekoa dela esan dezakegu, pertsonaia nagusiak egunero burutzen dituen ekintzak agertzen baitira. Hala ere, ez da diarioa kontsideratzen hirugarren pertsonan emana datorrelako. Bestalde, elkarrizketa ugari txertatzen ditu idazlanean barrena irakurgaia apur bat arintzeko asmotan. Honekin ez da adierazi nahi liburu geldoa denik, ezta gutxiago ere. Izan ere, denetik aurki daiteke bertan: gerrak, liskarrak eta baita edozein egun arruntean bizi daitezkeen gertakariak, turismo egiten ari zaren egun horietako batean gerta dakizkizukeenak.

Imanolen Palestina Zauritua izeneko liburuak euskaldun batek Palestinara egiten duen bidaia kontatzen du eta honek bertara joan arte dituen arazoak. Ez hori bakarrik, hara iristean jasaten dituen gertaerak ere azalduko dira liburuan eta baita euskaldun honek egunero burutzen dituen ekintzak pausoz pauso. Protagonistak kamera bat eramateko asmoa du baina, aireportuan kentzearen ondorioz, ezin ditu ikusi eta bizitako hainbat ekintza filmatu. Hala ere, Ramallan, “lagun� bat egiten du eta honek filmatzen ditu kameraren bidez ekintza asko. Euskaldun honek hainbat bidaia egiten du Palestinan zehar, lurralde sakratura, Zsjordaniara, Israelgo mugara… eta horietan guztietan aurkitzen ditu filmatzeko moduko gauzak. Leku horietan hainbat pertsonaia ezberdin ere ezagutzen ditu eta bakoitzak berak bizitako historia eta jasandako egoera politikoa adieraziko dio.

Liburu honetan Palestinako egoera politikoa azaltzen da. Horretaz gain, israeldarrekin dituzten arazoak eta beste hainbat lurralde autonomoen mugetan dituztenak ere agertzen dira. Liburua ongi ulertzeko eta lasai jarraitu ahal izateko, egokia da gai horretaz informazio pixka bat izatea; baina, lasai, horrela ez bada, liburu hasieran kronologia bat dago eta bertan ongi azaltzen da hainbat jakingarri.

Palestina zauritua liburuak Palestinaren eta Israelen arteko gatazka erakusten digu. Idazlea Palestinan izan da eta bertan palestinarrekin, herriarekin bizi izan da, haiekin eta beste askorekin elkarrizketatu eta mintzatuaz: islamistak, judu ultraortodoxoak, soldaduak, presoak eta abarrak.

Ondorioz, oraingoan ere gatazka bera erakusteaz gain, gatazkaren barruan murgildurik dauden alderdi guztiekin egoten saiatu da, bai alde batean bai bestean egunero egoera hori sofritzen duen herriarekin. Liburuak horren guztiaren kronika biltzen du. (…)

Hala ere, oraingo honetan herri palestinarrarekin egindako lana israeldarrarekin egitea faltan botatzen da. Imanol Murua Uria saiatu da hori lortzen, noski; aurreko liburuan gatazkaren bi alderkiak oso ongi islatuak gelditzen ziren, baina oraingoan lan bera gehienbat palestinarrekin egin du. Liburuak dakartzan eraskinak —mapak, kronologia, bidaia aurreko jakingarriak— aurrekoan baino ugariagoak eta sakonagoak dira, eta lan hori liburua irakurtzen hasi aurretik asko eskertzen da, baina arazoa osotasunean aztertzeko orduan, nik behintzat, Israelen ikuspegi zabalagoa eta sakonagoaren falta sumatu dut. Liburuan Palestinaren zati handi bat islatuta geratzen den bezala, ez dut uste Israelekin gauza bera gertatzen denik. Bestalde, gaia bera jorratzeko orduan ere oraingo ikuspegia desberdina da. Liburu honetan, idazlea kazetariaren inpartzialtasuna gordetzen saiatu den arren, gehien zein zaurik mintzen duen adierazten du. Jose Jabier Fernandez (Euskaldunon Egunkaria, 1999-01-16)

Nik liburu hau ez dut gomendioz irakurri. Liburutegian ikusi nuenean, izenburuak begirada hara eramanarazi zidan nik horrelako gaiak laket ditut eta. Beraz, nire gustu berdinekoak bazarete eta aurretik aipatu dizuedana atsegin izan baduzue, Imanol Murua Uriaren Palestina Zauritua liburua gustuko izango duzue.

Euskara gaian irakurgai bat aukeratu behar nuela eta, etxeko liburuak begiratu eta ia guztiak irakurriak nituela ohartzean, ikastolako liburutegira jo nuen. Aukeratu nuen, bada, liburu bat eta, zoritxarrez, nire ikaskide bat aurreratu zitzaidan liburu berdinarekin! Ondoren, beste baten laburpenari begirada bat bota eta Auskalo, Luk! aukeratu nuen.

Lan honen idazlea Luis Haranburu-Altuna da. Idazle hau Alegian jaioa da eta sarean berari buruz lortu dudan informazio eskasean, narrazioa, nobela, saiakera, antzerkia eta gutunen bat ere idatziak dituela jakin dut. Lan zabala egin du, beraz, eta kultura arlo gehienetan pausoak eman ditu. Gainera, bere karrera luzeari jarraiki, aurten Kutxak urtero ematen duen Donostia Hiria literatur lehiaketa irabazi du Josafat antzezlanarengatik.

Aipatu dudan bezala, Auskalo, Luk! izan da irakurri dudan liburua. Lehen pertsonan idatzia dago eta Luk Otamendiren istorioa kontatzen du. Hala ere, bere familiartekoen gertakizunek pisu handia dute nobelan eta hau nabaria da kontatzeko orduan. Izan ere, kapituluka bananduak daudenean, Luk eta bere seme Xuk txandakatzen dituzte kontakizunak, bakoitzak bere ikuspuntutik kontatuz. Era honetan, aita eta seme baten ikuspuntu desberdinak ikus ditzakegu eta bakoitzaren bizian berebiziko garrantzia duten gertakizunak oso desberdinak direla ohartzen gara, nahiz eta biak etxe berdinean bizi eta bulego berdinean lan egin.

Istorio honen muina Lukek duen “amodiozko� harreman bat da. Ana da bere neskalaguna eta bera baino ia bi aldiz gazteagoa den neska ederra da. Bestalde, Luk gizon aberatsa da eta bere arazoez ahaztu eta lasaitzeko kokaina du lagungarri. Detaile honekin, eta bere neskalagun Anarekin, ikus dezakegu Lukek kapritxoz eta lizunkeriaz beteriko bizitza daramala. Erritmo hau ez du batere atsegin bere seme Xuk, eta bien arteko komunikazioa familia arazoak direla eta nahiko urria da. Hau, Luken alaba
Fanik izaten duen bat-bateko desagertzean bistan geratzen da. Zaila suertatuko zaio Luki Anarekin asteburu goxo bat igaro edo bere alaba gazteenaren arazoez arduratu eta bere segurtasuna bermatzeko egin beharko duen aukeraketa. Desagertze honekin batera, zenbait gauza arraro gertatuko dira Faniren ingurukoen galderekin, eta bere alabaren bizia Bilbon susmagarria gertatzen ari bada ere, ez da nahikoa izango Luk bere buruaren ongizateaz baino ez arduratzeko.

Egia esan, nobela interesgarria da eta aholkatuko nuke denbora atsegin bat igarotzeko. Gaurkotasun sentsazioa ematen du eta baita gertukoa ere. Narrazioa Donostiako kaleetan zehar kontatzen da eta hauek ezagunak izatean, hurbiltasuna transmititzen du. Deskribapenetan ere egungo janzkera eta ohiturak kontatzen dira, eta baita kartzelako preso batzuei egiten zaien bisita ere. Hemen, egungo politika arazoak ere zerikusia duela ikusten da eta, beraz, sinesgarritasun handiko nobela dela esango nuke.

Amaitzeko, zera aipatuko nuke: liburu hau irakurriz gero, damutuko ez zareten autore bat ezagutuko duzue; izan ere, Luk Otamendiren istorioa gustagarria gertatuko zaizuelakoan bainago.