Archive | elkarrizketak

RSS feed for this section

Adolfo Muñoz: “Beste politika bat behar dugu, eta hori mobilizazioaren bidez lortuko da”

By on 2013(e)ko maiatzak 30 in elkarrizketak, solasean

Azken urte hauetako krisi ekonomikoa dela eta, egoera politiko-sindikala asko aldrebestu da Euskal Herrian nahiz Espainian. Gure jakin-mina aberastu nahian, eta, bide batez, bizi dugun egoera negargarriaz gehiago jakin nahian, Adolfo Muñozekin solasaldi bat izatea pentsatu genuen. ELA sindikatuko idazkari nagusi den aldetik, bere esperientzia zuzenean jaso nahi izan dugu. Adolfo Muñoz oso ezaguna da lan munduan. Araban jaio zen, Baños de Ebron hain zuzen ere, eta 2008az geroztik ELAko idazkari nagusia da, Jose Elorrietaren lekukoa hartuta.  Aurten, ELAko Kongresuan berretsi dute bere karguan ia-ia guztien adostasunarekin, esaterik badago.

Josu eta Markel Muñozekin elkarrizketa egunean

Honenbestez, Bilboko Barrainkua Kalean (ELAko egoitza nagusian) bildu ginen gure elkarrizketatuarekin. Bertako langileek egin ziguten harrera bikaina izan zen, eta, eraikuntza osoa  eta bertako funtzionamendua erakutsi ondoren, elkarrizketari ekin genion.

Bueno, Adolfo Muñoz ala Txiki, zein nahiago? Amak Adolfo deitzen dit. Berak jarri zidan izena, eta ez da aldatu eta ez da aldatuko hori; halere, sindikatuan eta lagunek Txiki deitzen didate. Nahi baduzue, Txiki deitu.

Gure Bailaran, hau da, Gipuzkoako Goierrin, Lazkao Txiki  bat ezagutu genuen eta bera nahiz eta gorputzez txikia izan, bertsolaritzan handia izan zen. Zu ere lan munduan sindikalista bezala oso handia zara. Esaguzu, noiztik Txiki eta zergatik? Bueno, Txiki izena, handia naizelako, altuera handia dudalako. Handia ni ez naiz izatez: nire ardura sindikatu barruan hausnarketa kolektibo bati ahotsa jartzea da. Hausnarketa kolektiboa da, hori da sindikatu bat, kolektiboa, eta horrek, ahotsa jartzeak, ez dauka inongo meriturik. Meritua dauka sindikatua egiten duen jendeak, batez ere enpresetan, egoera honetan, oso egoera larrian gaude, eta gure militanteek dute meritua.

Muñoz, ELAko idazkari nagusia

Muñoz, ELAko idazkari nagusia

Txiki, zu, Zuzenbidean lizentziatua zara, baina irakurri dugu metalurgikoa izan zarela eta,  idazkari nagusia izan baino lehenago, beste  ardura batzuk izan dituzula ELAren barruan. Baina zergatik aukeratu zenuen ELA eta ez beste bat? Ni 17 urterekin sartu nintzen sindikatuan eta garai hartan, 70eko hamarkadan, oso gazte hasi nintzen lanean enpresa metalurgiko batean. Nire giroa, nire mundua, ez zen abertzalea. Nire historia, nire sendiaren historia, langileena zen. Nik argi neukan garai horretan abertzalea izan behar zuela sindikatuak eta klasekoa, eta ELA aurkitu nuen. Nire inguruan ELAn sartuta zegoen jendea zegoen, eta haien eraginez sartu nintzen sindikatuan.

Idazkaritza Nagusira iritsi zinenean, zerk erakarri zintuen kargu honetatik gehien? Hainbat idazkaritzatatik  pasatu naiz: Gasteizen egon nintzen zerbitzu publikoetan. Gero, Gasteizko eskualdeko arduradun nagusi izan nintzen. Ondoren, metaleko idazkari nagusi. Hurrena, exekutiban sartu nintzen, negoziazio kolektiboa aurrera eramateko. Jarraian, idazkari nagusiaren albokoa; eta, azkenik, idazkari nagusi. Urteak pasatu ahala, eta postu horietan egonik, idazkari nagusi izateak perspektiba handia ematen dizu, asko ikusten duzulako, eta,  batez ere, ahuleziak ikusten dituzulako, ahuleziak sindikatu barnean. Organizatiboki perspektiba handia ematen dizu, ikusteko zer egin behar dugun beti, langileek behar dutenari aurre egiteko. Sindikatua tresna bat da hori egiteko, eta nik momentu honetan batez ere ahulezia ikusten dut, kanpoan dagoena oso gogorra delako. Oso erronka handia dauka sindikatuak, esate baterako, patronalak eta politika ikusita. Politikariek bakarrik utzi gaituzte langileak, eta ondorio moduan nik esango nuke antolatu egin behar dugula lan munduan dagoen jendea, eta hori da benetako helburu bat gure sindikatuarentzat.

Gu gazteok lan munduan sartzen ari gara eta jakin nahi dugu zergatik egin beharko genukeen sindikatu baten aldeko apustua. Zer eskaini diezaguke? Egoera honetan, nik esango nuke langileok sindikatua baino ez daukagula, eta kolektiboki borrokatzen ez bada, edo antolatzen ez bada, ez daukagu inolako posibilitaterik lan baldintza duinak mantentzeko, ez daukagu irtenbide indibidualik. Guk ez dugu hori ikusten, ez da existitzen. Haiek indar handia dute, bai gobernuak eta bai patronalak, eta horregatik beti esan dugu antolatu egin behar dela lan mundua, eta lan munduan orain gertatzen dena da kanporatzeak, kaleratzeak, lan baldintza duinak zituen jendea nola joaten den kalera, eta nola sartzen den jendea lan mundura. Gutxi sartzen dira, eta sartzen direnak sartzen dira oso baldintza kaskarretan. Horri aurre egiteko antolamendu beharra azpimarratu behar da.

Gaur egungo egoera oso larria eta kezkagarria da. Lan Erreformek langileak merke kaleratzea ahalbidetzen dute, soldatak jaitsi eta gainerako lan-baldintzak era kezkagarrian galtzen ari dira; gainera, ixten ari diren enpresak berriro irekitzea oso konplikatua da… Nola ikusten duzu lan- eta ekonomia-mundua eta zer esango zenioke aitak edo amak lanpostua betiko galdu duen gure ikaskide bati? Lehenengo eta behin, egoera hankaz gora jarri dute, eta horrela dago erabaki batzuk hartu dituztelako. Diru guztia, batez ere diru publikoa, bankuei ematea. Bankuek zorra dute, espekulazioa finantzatzen dute. Kanpoko bankuei eskatzen diete dirua, eta momentu hauetan diru pila bat ematen ari zaizkie beraien zuloak estaltzeko. Horretarako egiten dituzte murrizketak, eta murrizketek eragin zuzena dute enpleguan, esate baterako, prestazioetan, soldatetan eta denetan. Eta nik esango nioke langabezian dagoenari sindikatuak, alde batetik, alternatibak planteatzen dituela hori aldatzeko, eta mobilizazioak antolatzen dituela,  pentsatzen dugulako dauzkagun alternatibak aurrera eramateko ez dagoela inolako posibilitaterik gizartea mobilizatzen ez bada. Horregatik, gure hausnarketa oso gogorra da gobernuarekiko, oso gogorra patronalarekiko, eta horregatik azpimarratu beharra daukagu nola finkatu behar dugun gure indarra. Sindikatu baten erronka beti da antolatzea, jendea antolatzea; eta jendeari esan behar diogu gai izango garela gauzak lortzeko, antolatzen bagara.

Espainiar politikariak hartzen ari diren neurriei buruz zein da zure iritzia? Asmatzen ari dira? Ezta pentsatu ere! Ez Espainiako agintariek, ez Euskal Herrikoek ere. Hemen Espainian hartzen diren neurriak onartzen dituztelak. Esate baterako, defizita gauza tekniko bat da, baina zuk aurrekontuak egiteko bi tresna dituzu: bat, gehiago gastatu defizita sortuz; edo, bestea da fiskaltasuna ukitzea. Ez dute nahi ez bata ez bestea eztabaidatu. Rajoyk Espainian esan du  Euskal Herriko defizita % 0,7 izan behar dela, eta ontzat ematen dute. Hori  neoliberalismo hutsa da, Rajoyk egiten duena eta Urkulluk eta Barcinak egiten dutena. Eta beste aldetik aipatu behar da, eta horretaz oso gutxi hitz egiten da gure herrian, fiskalitatea. Europan dagoen batez besteko presio fiskala hemen ezartzen bada, Hego Euskal Herrian ezartzen bada, Autonomia Erkidegoan, 4.400 milioi gehiago lor daitezke; eta Nafarroan, 2.070 milioi gehiago. Hori egin dituzten murrizketekin konparatzen badugu, Urkulluk planteatzen du 1.100 milioi gutxiago gastatuko dituela, eta Nafarroan 224 milioi. Horrek zer esan nahi du? Ez dela egia alternatibarik ez dagoela. Hau da, alternatiba badago, baina fiskalitatea ukitzeko dirudunen interesa diskutitu behar da, eta ez daude prest hori egiteko.

Muñoz, Josu eta Markel elkarrizketa ondoren

Markel, Muñoz eta Josu elkarrizketa ondoren

Zuek abertzale, ezkertiar eta independenteak zarete. Zein dira zuen aukerak edo zuek proposatzen dituzuen alternatibak egoera hau konpontzeko? Soberania aldetik, soberanistok bi elementu aukeratu behar ditugu: helburu batzuk eta helburu horiek aurrera eramateko zein diren aliatuak. Aliatu guztiek ez dute balio edozertarako. Ez da posible, esate baterako, Nafarroan aldaketa politikoa PSErekin egitea, ez da posible. Orain dela gutxi izan da Rubalcaba  Iruñean esanez bere aliatua UPN dela. Aliatu horrekin ezin daiteke aldaketa politikorik lortu. Klase sindikatu bat eta sindikatu abertzale bat izanik, guretzat oso garrantzitsua den zerbait azpimarratzen dugu: neoliberalismoak ez dio indarrik ematen burujabetzari. Neoliberalismoak egiten duena oso gogorra da, eta guk pentsatzen dugu neoliberalismoarekin burujabetza kentzen edo galtzen dela. Horregatik azpimarratzen dugu esparru soziala edo eredu soziala zaindu behar dela, eta ez du ematen alderdi politikoak hori egiteko prest daudenik, ez Gasteizen ezta Iruñean ere; ezta aldundietan ere. Aldundiak gure herrialdean oso garrantzitsuak dira, haiek erabakitzen baitituzte zergak. Eta oso inportantea da. Gizarte soziala, ezin zaizkio gastuak exijitu ez baduzu lortzen sarrerarik. Eta diru sarrerak zergak dira, eta guk, zoritxarrez, ez dugu ikusten diferentziarik aldundien artean politika fiskalean. Tamalgarria da egoera honetan hori esatea, baina horrela da.

Txiki, gaur egun non daude diferentziak beste sindikatuek proposatzen dutenarekiko? Bueno, ekintza sindikalean ikusten da. Ekintza sindikala oso garrantzitsua da. Guk sinesten dugu horretan, guk alternatiba batzuk planteatzen ditugu eta mobilizazioak planteatzen ditugu. Esate baterako, gure sindikatuak ez du sinesten elkarrizketa sozialean, existitzen ez delako. Beste sindikatuek hori planteatzen dute eta horretan ari dira, bai Espainian bai Nafarroan eta bai orain arte Lopezen gobernuan. Ez dakit zer gertatuko den hemendik aurrera. Esaten dute jarraituko dutela horrekin. Elkarrizketa sozialak dirua lortzeko bakarrik balio du, parte hartzen duten eragileek dirua lortzeko, finantziazioa lortzeko, bai patronalak eta bai sindikatuek. Zuk ere elkarrizketa soziala aztertzen baduzu, guri interesatzen zaigun guztia mahai horretatik kanpo erabakitzen da, eta horrela gobernuari babesa ematen zaio, berak egin nahi duena egin dezan, eta patronalari  babesa ematen diozu, nahi duena egin dezan. Gu ez gaude prest hori egiteko, horregatik insistitzen dugu: ez dago beste biderik mobilizazioa baino, eta ez dira bateragarriak mahai horietan eserita egotea eta mobilizazioetan egotea. Aldatu egin behar da hori. Guk argi daukagu non egon behar dugun, eta hori da gure asmoa, horrekin jarraitzea.

Zuek erresistentzia-kutxa daukazuela esaten dute. Hori ez al da benetako diferentzia borrokatzeko? Bai. Esate baterako, ELAk autonomia osoa dauka pentsatzen duena esateko, eta hori egoera honetan oso ondo ikusten da. Gu kapaz izaten gara Barcinaren politikaren aurka joateko, Urkulluren politikaren kontra joateko, PPren kontra joateko edo Bilduren kontra joateko gustatzen ez bazaigu egiten dutena. Bilduk, esate baterako, Gipuzkoan neurriak hartu ditu. Neurri bat Kutxabanki babesa ematea izan zen eta guk kritika egin genion aukera hori egiteagatik. Gero fiskalitatean, lehen esan dudan bezala, ez zaigu batere gustatu egin duena, aldaketa kosmetikoak egin dituelako. Hori egiteko autonomia eduki behar duzu, baina ez bakarrik autonomia, hori ez da hitz bat, autonomiak esanahi bat du. Autonomia izateak esan nahi du zuk autonomia finantzarioa duzula autonomia politikoa izateko. Azaltzeko zergatik dauden eragile batzuk mahai ezberdinetan eserita, hori azaltzen da ekonomia kontuengatik, eta guk, zorionez, konfiantza handia daukagu gure jendearengan afiliazioa lortzeko. Afiliaziorik lortzen ez baduzu, ez daukazu autonomia finantzariorik, eta ez duzu autonomia politikorik. Eta hori ez baduzu, zu beste baten menpe zaude. Guk ez dugu hori nahi gure sindikatuarentzat.

Gu Partaideko ikastola batetik gatoz, Ordiziako Jakintza ikastolatik hain zuzen. Zer esango zenieke hango langileei? Haurren jaiotza-tasak jaisten ari dira, soldata murrizketak, euskararen diglosia egoera, hezkuntza-ereduaren inposaketa… Langileak direla, eta langileek eskubideak dituztela eta beren eskubideak defendatu egin behar dituztela antolamenduaren bidez. Ez bakarrik ikastolako esparruan, gainontzeko lan esparruetan ere antolakuntzaren beharra dugula momentu honetan uste dut. Ikastoletan ere murrizketak aplikatzen dira. Eusko Jaurlaritzak onartzen dituenak ere aplikatzen dira esparru horietan, eta horri guztiari aurre egiteko oso garrantzitsua da sindikalismoa. Hori esango nieke: langileak direla, lan egiten dutela, eskubideak dituztela eta beren eskubideak defendatu egin behar dituztela.

Zu euskaldun berria zara. Ikasten hasi den bati zer aholku emango zenioke? Eta euskaldunei orokorrean? Nire euskararen ibilbidea oso luzea eta oso polita izan da. Polita da hizkuntza honetan hitz egiteko gai izatea eta jendeak uler dezan zuk esaten duzuna. Bestalde, nik ez dut herri hau ulertzen euskararik gabe, eta euskara bultzatu behar da. Euskaldun berri bati esango nioke: animo, kostatzen da, baina benetan merezi du hizkuntza menderatzean. Euskaldun zahar bati esango nioke euskararen benetako erronka dagoela erabileran, eta euskara erabili egin behar dela. Esate baterako, Autonomia Erkidegoan aurrerapauso handiak eman ditugu, baina aurrerapauso handi horiek kalean ez dira sumatzen eta erronka erabileran daukagu eta hori besterik ez, eta ez da gutxi.

Gure herria sakabanatuta dago bi estatutan (Frantzia eta Espainia) eta hiru administrazioren menpe (Euskadi, Nafarroa eta Pirinio Atlantikoak). Zuek Hegoaldean zaudete. Zergatik ez Iparraldean? Administrazioek nola tratatzen zaituztete, eta zer diferentzia daukate Iparraldeko langileek eta Hegoaldekoek? Bueno, ez da egia ELA Iparraldean ez dagoenik. ELA ez dago Iparraldean sindikatu moduan. Gu ez gara hedatu Iparraldean sindikatu moduan, baina bagaude. Han fundazio bat daukagu, Manu Robles-Arangiz Iparraldean dago eta, horren bitartez,  lan aparta egiten ari gara. Sostengua ematen diogu han militante ezberdinek erabakitzen dutenari. Sostengua eman diogu, adibidez, Euskal Herriko Laborantza Ganbarari eta gure fundazioko lokaletik pasatzen dira  militante horiek eta haiek erabakitzen dute zein den estrategia Iparraldean. Guk proiektu horiei sostengua ematen diegu ahal den neurrian, oso garrantzitsua delako eta guk onartzen ditugulako Iparraldean beraiek hartzen dituzten erabakiak. Haiek erabakitzen dutenari, posible badugu, sostengua emango diogu.

Txiki, Katalunian autodeterminazioaren alde ari dira. Noizko Euskal Herrian? Zein da zuen jarrera eskubide honen alde? Katalunian adostu zen hori ikusi behar da nola amaitzen den. Zergatik diodan hori? Marx jaunak bazekien, guk bezala, Estatua horren aurka joango zela. Kontua ez da zer edo zer esatea, hori jakinda, Estatuaren jarrera jakinda, zuk horren aurka zer egingo duzun baizik. Hori argi dago: Espainiako proiektuari bai PPk bai PSOEk ematen diote babesa eta hori Estatu paktua da, eta hori oso argi dago gure ustez. Estatuaren aurka joateko Katalunian agertu dena eta interesgarria dena da instituzioetatik kanpoko mugimendu sozial oso handi bat agertu dela, eta hori oso interesgarria da. Ez dakit nola amaituko den, ez dakit zer egingo duen CIUK, baina orain arte lortu dena ez da galduko, indar hori hor dagoelako, eta markatzen duelako inpronta bat aurrera egiteko. Gure ikuspuntutik, hasieran komentatu dudan bezala, abertzaleok dugun ahulezia nagusia da abertzaleok ez garela ados jarri gutxieneko batzuk zehazteko, eta hemen ikusten dena momentu honetan borroka elektorala da, borroka instituzionala, eta hori ez da dena. Hori oso legitimoa da, baina estatuekiko gure gatazka politikoari aurre egiteko, hori baino gehiago behar da. Hori ez da egin. Sindikatu bezala, gu prest gaude gutxieneko horiek ezartzeko eta gure konpromisoa emateko, eta ez dugu onartzen esparru soziala baztertzea. Horretaz hitz egin behar da, eta ELA beti egon da prest horretaz hitz egiteko.

Adolfo Josuren galderak erantzuten

Adolfo Josuren galderak erantzuten

Ildo beretik, politikari guztiek esaten dute zuek oso maximalistak zaretela eta politikan sartu zaretela. Azalduko diguzu zer esan nahi duten? Gu ez gara partidu politiko bat eta ez gara izango. Ez dugu nahi, ez. Gu sindikatu bat gara, eta eskubide guztia dugu sindikalismoaz, esparru sozialez eta politikaz hitz egiteko. Hori, adibidez, patronalak egiten du eta inork ez dio ezer esaten eta begira zein kontu potoloak esaten dituen. Eta maximalista hitza ELAri esatea, nik ez dakit zer esan nahi duen hitz horrek. Maximalista hitza iritsi zaigu Urkullurengandik. Edukiez ez bada hitz egiten, ez da ulertzen zein den jarrera. Guk esan diogu Lehendakariari azaldu dituen aurrekontuak oso gogorrak direla, murrizketa handiekikoak. Nik diodana da aztertu behar dela bakoitzak esaten duena, ez geratzeko hitz potoloekin; batzuetan, hitz horiek estigmatizazioa bilatzen dutelako, organizazioaren estigmatizazioa. Eta, beste alde batetik, hitz bera ezker abertzaleak erabili zuen Kutxabanken gaiarekin. Edukiak aztertu behar dira eta egoera larri honetan gu ez gara maximalistak. Maximalista izatea da, esate baterako, EHn nahi dugula Europan dagoen presio fiskala politika soziala egiteko? Politika solidarioa egiteko? Zergatik da hori posible beste herrialdeetan eta hemen ez? Zer klase politiko daukagu horri aurre egiteko? Horretaz hitz egiteko garaian, guk pentsatzen dugu. Eta gure ideiak azaltzen baditugu, irabazten dugu. Gu ez gara maximalistak, ezta pentsatu ere.

Orain esaguzu nola ikusten duzun Bake prozesua. Bake prozesua, oso gaizki, guk uste. Guk daukagu daukagun informazioa, baina guk prozesua blokeatuta ikusten dugu. Esan daiteke ez dugula bizi izan inoiz horrelako egoerarik. PPk normalizaziorako aukera paregabea dauka, baina ematen du ez duela nahi eta bere ekarpena izan behar dela esparru ezberdinetan oztopoak jartzea. Beste herrialdeetan posible izan dena hemen ez dute egin. Hego Afrikan, Irlandan… nola bilatu dituzten irtenbideak prozesua aurrera eramateko, normalizazioaren esparruan diot. Guk horrela ikusten dugu PP. Eta horrela bada, hau arazoa da prozesua aurrera eramateko. Blokeatuta.

Bukatzeko, prentsan agertzen diren guztiek esaten digute oraingo gazte belaunaldia oso ondo prestatuta dagoela; hobeto esanda, sekula baino hobeto, baina langabezian gaude. Beraz, zer etorkizun daukagu gazteok, zure ustez? Gauzak aldatzen ez badira, oso txarra izango da dena, lan-baldintzak esaterako, lana aurkitzen duenarentzat. Aldatu beharra dago, neoliberalismoak ez baitu kaltea besterik ekartzen. Neoliberalismoa dagoen herrialdeetan ez dago hori gainditu duenik, eta hori aldatu egin behar da. Lehen esan dut eta orain errepikatzen dut: “efecto sustitucion”. Nik hori ez dakit euskaraz nola esaten den. Lan-erreforma oso krudela egin dute enpresaburuei babesa emateko, jendea kaleratzeko merke eta erraz, eta jendea erraztasun handiz joan da kalera; eta gainera, enpresak bonifikazioak edo subentzioak edo diru languntza publikoa jasotzen du. Enpresek, komatxoen artean, esklabuak dituzte; ez dira esklabuak, baina ematen dute. Orain enpresak jendea inongo eskubiderik gabe kontratatu nahi du. Murrizten dituzte, beste aldetik, prestazio sozialak, oztopo bat delako. Haiek momentu honetan soldatak jaitsi nahi dituzte, eta ondo dakite, prestazio sozialak altuak badira, soldatak ezin direla jaitsi. Orduan nahi dutena da bi horiek jaitsi. Eta guk nola ikusten dugun hori? Nola ikusten dugun etorkizuna? Borroka handia antolatu behar dugu, politikariei esateko aldatu behar dutela beraien politika, alternatibak daudelako. Ez badugu mobilizazio hori lortzen, ez dira aldatuko, haien atxikimendua kapitalaren atxikimendua delako. Beste politika bat behar dugu, eta hori mobilizazioaren bidez lortuko da. Hori da gure sindikatua egiten ari dena, beste sindikatuekin eta beste gizarte eragileekin.

Bueno, guk bukatu dugu, Txiki, baina mesede bat eskatuko dizugu: badakizu gu orain unibertsitateko edo lanbide eskoletako atarian gaudela, zerbait esan edota aholkuren bat  emango zeniguke gure gelakideentzat? Unibertsitatean orain balioak edo baloreak ez dakit ikasten diren ala ez; jendea, ikasleak, prestatzen dituzte: lehiakortasuna, lehiakortasuna, lehiakortasuna… Eta lehiakortasuna ideologia hutsa da . Nik  hau esango nieke ikasleei: ez ahaztu zein diren zeuen oinarriak, ez ahaztu zeuen inguruan jendea nola bizi den, eta ez ahaztu ez dela posible gizarte justu bat lortzea guztiek aukerak ez badituzte. Bizi garen momentu honetan, desberdintasun sozialak handiagoak egiten dira: langabezia gehiago, pobrezia gehiago,  eta, lehen esan bezala, desberdintasun sozial gehiago. Eta ikasleei esango nieke ez ahazteko beraien oinarriak, zeuen oinarriak langilerian daudelako.

Eskerrak eman nahi dizkiogu ELAri eta, batez ere, Adolfori bere denbora guri eskaini izanagatik. Berarekin izandako solasaldiari esker, orain langile munduari buruzko informazio gehiago daukagu, interesgarria oso. Krisi egoera honetan ezinbestekoa da gauzak nola funtzionatzen duten eta zein alternatiba dauden ezagutzea, eta gure informatze prozesu horretan Adolfok parte hartze handi bat izan du. Eskerrak berriz ere Adolfori, Euskaljakintza eta gure partez.

Elkarrizketa: Markel Hidalgo eta Josu Agirre

Comments { 0 }

Martin Garitano: “Bakebidearen abiapuntutzat har dezakegu Aieteko Konferentzia, baina sentsazioa gazi-gozoa da”

By on 2013(e)ko maiatzak 23 in elkarrizketak, solasean

Gipuzkoako Ahaldun Nagusia den Martin Garitanorekin genuen hitzartua elkarrizketa, Donostian kokaturiko Aldundiaren Jauregian. XIX. mendean eraikitako jauregiak Batzar Nagusiak eta Aldundia gordetzea zuen xedea. Egun, berriz, bertan Aldundia baino ez da kokatzen, Gipuzkoako botere betearazlea; Batzar Nagusiak,  Gipuzkoako euskal foru lurraldearen legebiltzar eta organo-legegileak Miramonen baitaude. Hala ere, eraikuntzak mantentzen ditu lehenaldian izandako botere eta handitasunaren lekuko diren zeinu, tapiz, altzari, koadro eta beirate anitzak. Baita iraganean izandako – eta oraindik den- gipuzkoar guztien borondatearen ikur eta betearazle den erakundearen izaera ere, Gipuzkoarren instituzio gorena izatearen nahia eta borondatea. Teilatu altuko atondoan sartzen den edonork, korridore luze eta oparo apainduak zeharkatzen dituen edonork, nabari lezake Gipuzkoako Aldundiaren atzean, loria horren guztiaren atzean, mendeetan zehar bere burua antolatu duen lurralde bat dagoela, bere buruaz kontziente den lurralde bat dagoela.

Bada, aipaturiko loria eta handitasun hori guztia lekuko, egun Gipuzkoako burua den Martin Garitanorekin elkartu ginen.  Agurtu ondoren, bere bulegora igaro, eta,  hirurok jesarririk, elkarrizketari ekin genion.

Martin Garitano Alexander eta Asierrekin elkarrizketan zehar

Aldez aurretik esker mila elkarrizketa hau eskaintzeagatik. Lehenik, nahiko genizuke galdetu zure ibilbide politikoaren inguruan. Baita, zu Ahaldun Nagusi zarela, Aldundiak egin dituen ekimenengatik ere. Eta, azkenik, egungo zenbait gertakariren inguruan. Honela, nahi baduzu, has gaitezke elkarrizketarekin. Zuk Kazetaritza ikasi zenuen eta zenbait egunkari eta komunikabidetan egin zenuen lan. Hala nola, 1994 eta 1998 bitartean Egin egunkariko erredaktore nagusi izan zinen eta beste zenbait egunkaritan ere egin zenuen lan. Nola bizi izan zenituen urte horiek? Zein eragin izan zuten zugan? Eragin handia. Oso gazte hasi nintzen lanean Eginen, ibilbide profesional luzea egin nuen bertan Garzon epaileak itxi zuen arte. Gero Euskadi Información egunkaria sortu genuen eta hor zuzendaritza lana tokatu zitzaidan, eta gero Garan ere, Gararen sorreratik Diputaziora etorri arte. Nire bizitzan oso urte erabakigarriak izan dira; azkenean, formazio guztia bertan jaso dut eta nire konpromiso politikoa ere hona iritsi arte hor landu nuen, kazetaritzatik, eta horrek jendea ezagutzeko aukera paregabea eman dit. Beraz, urte erabakigarriak.

4defKazetari moduan hainbat urte igaro ondoren, Bildu koalizioaren barnean independente moduan aurkeztu zenuen zeure burua Gipuzkoako Ahaldun Nagusi izateko. Zerk bultzatu zintuen pauso hori ematera? Lehen aipatu dudan konpromisoa. Bildu sortu zenean eta legeztatzeko bidean, oso baldintza zehatz batzuk zituzten pertsonak behar ziren eta proposatu egin zidaten nik baldintza horiek betetzen nituelako. Orduan, bizitza osoan mantendu dudan konpromiso politiko hori dela eta, baiezkoa eman nuen eta abentura honetan sartu nintzen izugarrizko ilusioarekin eta lan asko egiteko asmoz.

Bildu aurkeztu zen lehen hauteskunde horietan, askok espero zituzten baino emaitza hobeak lortu zenituzten, udalerri askotako alkatetzak eta 22 batzarkide Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Espero al zenituzten horren emaitza ikusgarriak? Zein harrera izan zuten alderdiaren barruan? Egia esan, nik espero nituen. Nire kideek ez zituzten horrelako emaitza onak espero; nik, ordea, bai. Kanpainan zehar  herri askotan izan ginen mitinak ematen, bilerak egiten, etab. Nik ikusten nuen Gipuzkoan bazegoela aldaketarako grina bat, eta  bazegoela ere gurekiko atxikimendu zabal bat. Egia da benetan ikusgarriak izan zirela emaitzak, baina nik espero nituen. Ni oso baikorra naiz, orokorrean, gauza guztietan.

Gutxi barru bi urte izango dira Gipuzkoako Ahaldun Nagusia zarela, eta denbora honetan hainbat gertakari jazo dira. Halaber, ekimen asko gauzatu ditu Aldundiak. Zein balorazio egingo zenuke  Gipuzkoak urte hauetan izan duen bilakaeraz? Niri tokatzen zait balorazio baikorra egitea, ezta? Horregatik naiz Gipuzkoako Ahaldun Nagusia… Nik uste dut krisiak baldintzatu egiten duela instituzio guztien lana. Bestetik,  nik pentsatzen edo pentsatu nahi dut krisi honen sakona jo dugula jada Gipuzkoan eta hemendik aurrera nolabaiteko errekuperazioa bizi izango dugula. Eta balorazioa baikorra; izan ere, aukera izan dugu gauzak beste era batera egiten hasteko. Bi urte oraindik ez dira bete, baina beste era batera egiteko jendearen parte hartzea bultzatu egin ahal izan dugu. Euskerarekiko gure politika ere aurrerakoiagoa da, eta konprometituagoa. Beraz, sartu ginenean geneuzkan helburuak poliki-poliki betetzen ari garela uste dut, eta oraindik beste bi urte ditugu lan egiteko.

2011ko urrian, Gatazkaren konponbidea sustatzeko nazioarteko konferentzia edo Donostiako Nazioarteko Bake Konferentzia ospatu zen Aieteko jauregian. Zuk Gipuzkoako Ahaldun Nagusi moduan parte hartu zenuen. Zer uste duzu lortu dela ekimen honekin? Nik uste dut hura historikoa izan zela. Historikoa Euskal Herriarentzako eta baita niretzat pertsonalki ere, han egotea egokitu zitzaidalako. Nik uste dut bakebidearen abiapuntutzat har dezakegula Aieteko konferentzia. Konferentzia hartan bai Euskal Herriko alderdi eta sindikatu eta eragileek, eta baita kanpoko eragile zehazki ezagunak ere, konpromiso batzuk hartu zituzten eta ETAri eta Espainiako zein  Frantziako gobernuei hauek hartzeko eskatu zieten. Hori Aieten gertatu zen. Eta ikusi duguna da, jada bigarren urtea bete behar delarik, ETAk bete duela Aieten eskatutakoa, baina  Espainiako eta Frantziako gobernuek oraindik ez dutela euren aldetik aurrera pausorik eman. Beraz, sentsazio gazi-gozoa da. Gozoa, azkenean, ETAk bere jarduera armatua eten egin zuelako behin betirako, bere hausnarketa propioa egin eta gero. Eta gazia, oraindik hor pendiente dauzkagulako presoen auziak, negoziazio politikoa gobernuekin… Hori hortxe dago.

Martin Garitanorekin

Esan duzun  bezala, ETAk borroka armatua alde batera utzi zuen. Zure ustez, nolako eragina eta harrera izan zuen euskal gizartean eta hemengo mapa politikoan? Nik uste dut ETAk bere hausnarketa egin zuela ikusirik borroka armatuaren bideak ez zuela gehiago ematen euren helburuentzat, eta euskal gizarteak alaitasunez hartu zuela erabaki hori. Uste dut gizartean bazegoela kezka sakon bat horren inguruan eta ETAren erabakiarekin jendea lasaitu egin zuela.

Duela gutxi Caracasen egon zara Hugo Chavezen hiletan, eta askok kritikatu izan dute Gipuzkoako Ahaldun Nagusiak horrelako ekitaldi batera joan izana, nahiz eta Sortuko ordezkari bezala joan. Halaber, kritikatu da Venezuelako bandera, Ikurrinarekin batera, Aldundiaren jauregian masta erdira egotea. Zer deritzezu kritika horiei? Zer esango zenieke hori diotenei?

Nik uste dut zilegi dela beste alderdi batek egiten duena kritikatzea; azkenean, politika hori da. Baina ni Sortuko buruzagi bezala joan nintzen Caracasera, Hugo Chavezen hiletetara, uste baitugu mundu hobe baten alde lan egiten dutenak goraipatu egin behar ditugula; eta, aldiz, mundu injustuago baten alde lan egiten dutenak albo batera utzi behar ditugula. Hego Ameriketan badago momentu honetan prozesu oso interesgarri bat ezkerreko ikuspegitik, eta gu ezkerrekoak gara: bada Venezuelan, bada Nikaraguan, bada  Kuban, bada Salvadorren, bada Brasilen. Badira gauzak beste era batera egiteko gogoak eta asmoak, eta buruzagi politikoak. Horregatik, nik uste dut Hugo Chavez gizon inportantea zela, kritikagarria mundu guztia bezala. Horregatik izan ginen han Sortu bezala.

GipuzkoaEusko Jaurlaritzak murrizketak egin ditu zenbait arlotan, horien artean Gipuzkoan egingo duen inbertsioan. Adibidez, Donostiako metroa badirudi ezerezean gelditu dela, edo Donostia 2016 Kultur Hiriburutzarako eginiko inbertsioa %77an murriztu duela. Zer deritzezu murrizketa horiei? Nola eragingo dute lurralde honetan? Nik uste dut, alde batetik, murrizketa horiek ez direla beharrezkoak, hau da, gobernuak badituela beste tresna batzuk aurrekontuak zabaltzeko eta luzatzeko. Bestalde, esan behar da ere gu Donostialdeko metroaren aurka geundela, ikusten genuelako ez zela ez bidezkoa ez beharrezkoa, inbertsio txarra zela. Eta hori esanda, Abiadura Handiko Trenarekin gauza bera esan genezake. Beste gauza bat da Kultur Hiriburutzaren   inguruan egin den murrizketa. Nik uste dut horrek kalte handia egiten diola eta Eusko Jaurlaritzak beste ikuspegi batetik  hartu beharko lukeela, hau da, kontuan hartu beharko luke Kapitalitate Kultural horrek zer nolako etekinak ekarriko dizkion Gipuzkoari. Beraz,  ikuspegi horretatik hartu beharko luke, eta ez bakarrik ikuspegi merkantilista batetik. Ni, baina, ez naiz lurraldekerietan sartuko, lurraldetasuna asko estimatzen dugulako eta gu abertzaleak garelako; halere, Bilbo izango balitz Kapitalidade Kultural horren titularra, uste dut halako murrizketak ez liratekeela gauzatuko, ez behintzat neurri horretan. Baina berriro diot lurraldekerietan ez garela sartuko.

Azken hilabete hauetan, pil-pilean dagoen gai bat da atez atekoarena. Hainbat udalerritan kexak egon dira eta, adibidez, herri batzuetan, balkoietan, zakar poltsak zintzilikatu dituzte. Zer pentsatzen duzu honi buruz? Eta gai honek izan duen nolabaiteko politizazioa zer iruditzen zaizu? Begira, hemen kontuan hartu behar da jendeak protestatzea, batzuek protestatzea edo ados ez egotea, normala dela, toki guztietan gertatzen baita. Egia da, gizakumeok, aldaketak planteatzen direnean, pixka bat erresistentzia izaten dugula, aldaketari nolabaiteko beldurra diogulako guztiok. Baina hemen kontua ez da izan behar Atez Atekoa edo 5. Kontenedorea, kontua da Europak markatzen dituela helburu batzuk, birziklapenaren helburu batzuk, eta horietara iristeko momentu honetan dagoen sistemarik onena, zaborra banatzeko eta birziklatu behar diren gauzak birziklatzeko, hori dela. Hor dago eztabaida, eta ez dago besterik. Beste kontu bat da alderdi batzuek, ezagun batzuek, nahi izan dutela errauskailua martxan ipini, jakinda ere Gipuzkoak jada ez duela sortzen errauskailu hori martxan jartzeko behar adina zabor. Hor dago eztabaida. Eztabaida ez dago  atez ate izan behar duen, pintxoa izan behar duen, zintzilikailua izan behar duen…. Kontua da: zer egingo dugu zaborrarekin, erraustu ala birziklatu? Europak esaten du ez dela erraustu behar, %80a birziklatu egin behar dela, eta hori posible da. Momentu honetan bizi dugun krisiari aurre egiteko beste modu bat da ere sortzen dugun zaborra birziklatzea. Azkenean, beste eredu sostengarriago batera joan behar dugu; bestela, gureak egin du.

GaritanoAldundiak gauzaturiko beste ekimen bat aurrekontuak aurkeztea da. Bildu eta PSEren arteko akordioaren bidez onarturiko aurrekontuek, dirudienez, ahalbidetuko dute Zerbitzu Sozialetan murrizketak ez egitea. Halaber, zenbait zergaren igoera gauzatu ditu. Orduan, zein beste arlotan eman daitezke edo emango dira murrizketak? Gu saiatu gara Gizarte Politikan murrizketarik ez egiten, krisi honetan uste baitugu hori bultzatu egin behar dela eta ez murriztu. Aldaketa fiskalak egin ditugu  diru gehiago jaso ahal izateko eta murrizketa gutxiago egin behar izateko. Bide horretan, Alderdi Sozialistarekin hitzarmena lortu dugu, nolabait haiek ere ikusten dutelako aldaketa fiskala erabat beharrezkoa dela eta sistema justuago batera joan behar dugula. Eta oraindik aldaketa gehiago egingo ditugu, ahalik eta diru gehiago jasotzeko eta hobeto jasotzeko, eta daukanari eskatzeko, eta horrekin krisiak eragiten dituen murrizketei aurre egiteko. Horregatik, Politika Sozialean, adibidez, ez dugu murrizketarik egin, zerbitzu guztiak mantentzen ditugu. Are gehiago, zerbitzu sozialetan lan egiten duten langileen baldintzak hobetzearen alde egin behar da, eta gero eta plaza gehiago ireki zahar-etxeetan. Azkenean, gero eta zahar gehiago bizi baikara Gipuzkoan.

Batzuk esan lezakete, Gipuzkoan emandako zerga igoera dela eta, zerga horiek ez doazela Gipuzkoako azpiegiturak finantzatzera, Bizkaia edo Arabako azpiegiturak baizik. Erkidego Autonomoan daukagun sistema da hiru lurraldeek jasotzen ditugun zergak poltsa komun batean sartzea eta banaketa egitea. Bizkaiak eramaten du %50, guk %33 eta Arabak %17, biztanleriaren proportzioaren arabera. Beraz, ez da justua esatea gipuzkoarron diruarekin Bizkaiko obrak pagatzen direnik. Hori lurraldekeria litzateke.

Orain zure iritzi pertsonala nahi dugu, ez Ahaldun Nagusi bezala, Martin Garitano pertsona bezala baizik. Zer eman dizu postu honek eta zer kendu? Zer eman didan postu honek? Nire konpromiso politikoa gauzatzearen posibilitatea, eta beti pentsatu izan dudana egin ahal izatea neurri handi batean. Hori harro sentitzeko gauza bat da. Eta zer kendu didan? Bada,  kendu dit intimitate pixka bat. Hau da, kaletik ibili eta mundu guztiak ezagutzen zaitu. Intimitate hori, anonimatua.

Elkarrizketatzaileak: Alexander De La Cuesta (@AlexdlCuesta) eta Asier Egia (@asiertxo_7 )

Martin Garitanori elkarrizketa from Maite Goñi on Vimeo.

Comments { 0 }

Kirmen Uribe: “Poesia bizitza da. Bizitza baino gehiago, bizitza eta gehiago.”

By on 2013(e)ko maiatzak 2 in elkarrizketak, solasean

Zalantza handirik ez genuen izan elkarrizketatzeko pertsona bat aukeratzeko garaian: Kirmen Uribe. Mussche eta Bilbao-New York-Bilbao liburuen idazlea izan da gure hautua; izan ere, Mussche bere nobela berria irakurri eta landu ondoren, proiektuari amaiera biribila emateko falta zitzaigun ukitua izan zitekeela pentsatu genuen.

Kirmen, Jone, Maider eta Paula

Kirmen, Jone, Maider eta Paula

Ondarruarra da Kirmen Uribe idazlea, Euskal Filologian lizentziaduna eta Literatura Konparatuko graduondoko ikasketak burutu zituena. Nobelagintzan zentratu den arren, haur literatura, poesia eta disko liburuak ere argitaratu izan ditu. Bere lanak hizkuntza ugaritara itzuli dira, besteak beste, katalanera, japonierara, ingelesera eta errusierara.

Oporretatik bueltan lehen eguna izan eta inoiz baino lehenago jaiki behar izan genuen Ondarroara joan eta Kirmenekin biltzeko, baina merezi izan zuen. Urduri samar iritsi ginen alde zaharreko Zamora Etxea tabernara, eta, konturatzerako, bertan zegoen gure elkarrizketatua. Nola jokatu oso ongi jakin ez arren, berak erakutsitako gertutasunak segituan lasaitu gintuen. Gauza askori buruz hizketan aritu ginen berarekin, eta ohartzerako amaitua genuen ahaztezina izango den solasaldi hura. Orain eskerrak ematea besterik ez zaigu geratzen.

kirmenKaixo, Kirmen! Gauza askori buruz hitz egingo dugu gaurko elkarrizketan. Lehenik eta behin, zure liburu berriaz hitz egin nahi genuke, Musschez hain zuzen ere. Liburu honen lanketa egin dugu eta, beraz, gustatuko litzaiguke zure hitzen bidez, lanketa hau sakontzea. 2012an argitaratu zenuen liburu hau, Durangoko azokan izugarrizko arrakasta izan duena. Beraz, konta iezazkiguzu pixka bat liburuaren nondik norakoak. Liburua Bilbao-New York-Bilbaoren eta bere arrakasta edo arreraren ondorioz jaiotzen da, pixka bat handik urrundu nahi bainuen. Aurrekoarekin alderatuz, liburu erabat ezberdina egin nahi nuen eta zain egon naiz. Ez nuen Bilbao-New York-Bilbaoren antzeko liburu bat egin eta segituan argitaratu nahi. Benetan gogoko dudan istorio baten zain egon naiz. Beraz, handik eta hemendik Musscheren pertsonaiarekin aurkitu nintzen, eta liburua hortik jaio da.

Orain liburuko pasarte bat irakurri eta honen inguruan galderatxo bat egingo dizugu.

-Heroi baten istorioa kontatu behar duk.

-Baina niretzat ez zagok heroirik. Pertsonen alde hauskorra gustatzen zaidak niri, ez balentriak. Beldurra ematen zidatek heroiek.

-Ez nauk halako heroiez ari. Jende arruntaz ari nauk. Heroiak zeudek hor zehar, lehen eta orain, hemen eta mundu zabalean; heroi txikiak, jendea laguntzen dihardutenak.

Heroi guztien artean, zergatik aukeratu zenuen Robert Mussche? Horrexegatik beragatik! Hori Aitzol Aramaio nire lagun minak esan zidan. Bera duela urte eta erdi hil zen. Berak zera esan zidan: “Zergatik ez duzu kontatzen heroi baten istorioa?”. Eta nik esan nion: “Heroiak?”. Nik filmetako edo bideojokoetako heroien moduko bat  imaginatzen nuen eta berak ezetz esan zidan, jende normalari buruz ari zela, besteak laguntzen diharduten horietakoa. Aitzolen heriotzarekin, esaldi hori etorri zitzaidan burura eta ia-ia garai beretsuan Musscheren alaba ezagutu nuen, Carmen Mussche. Horrela, bere aitaren istorioa kontatu zidanean, nire istorio propioarekin eta nik Aitzolekin nuen harremanarekin zerikusia zuela konturatu nintzen. Robert eta Germanen harremana oso estua da, nahiz eta ezberdina den gure eta beraien artekoa. Azken finean, adiskidetasunari buruz hitz egiteko aukera ematen zidan Musschek. Horregatik idatzi nuen.

Kirmen eta PaulaGerra, historia eta oroimena gai ohikoak dira liburuan. Zer esanahi dute zuretzat gai edo sentimendu hauek?  Niretzat dena dira. Jada Bilbao-New York-Bilbao oroimenari buruzko lan bat izan zen, hegazkin batean zihoan idazle baten oroimenak adierazten baititu denbora guztian. Ez da liburu narratibo bat, ez da ezertxo ere gertatzen: istorioan gertatzen den gauza bakarra pentsamendua da. Gainera, oroimen hau eraikitzen ari da uneoro; beraz, hortik hasita, oso garrantzitsua da niretzat. Eta are gehiago kasu honetan, Euskal Herriko historiaren oroimenez ari bainaiz, Europaren historiaren barruan kokatuz. Orain arte hitz egin ez den gaiei buruz aritu naiz, umeek bizitakoa, baina Europako testuinguruan-eta kontatu gabe zeuden II. Mundu Gerrako hainbat pasarte azalduz, Cap Arcona barkuarena adibidez. Nik uste dut hau guztia kontatzeko zegoela. Esate baterako, aliatuek bonbardaketa krudelak egin zituzten.

Belgikan izan zara Musscheren etxean zure libururako informazio gehiago biltzeko asmoz. Protagonistaren bizitzan barneratzeko aukera ere izan duzu. Zer-nolako esperientzia izan zen bidaia hau? Zer sentitu zenuen etxe horretako historian murgiltzean? Lehenengo gauza, Carmenengan lagun bat aurkitu dut. Oso eskuzabala izan da nirekin. Istorio eder bat eman dit eta nire zauriak ixteko, edo ixten laguntzeko, aukera eman dit nobela hau eginez. Nire buruari buruz pentsatzeko eta hitz egiteko aukera izan dut, nire bizitza propioaren bidez, bere aitaren bizitza kontatuz.

Euskal Filologiako ikasketak burutu zenituen, idazle askok aukeratzen dituzue ikasketa hauek. Zergatik ote? Zure kasuan zein izan zen arrazoia? Nire tresna hizkuntza delako. Nire lan egiteko gailua euskara da. Horregatik, oso argi neukan Euskal Filologia ikasi eta idazle izan nahi nuela institutuan ari nintzenetik. Ikasketa hauen bitartez, hizkuntzaren jabekuntza ahalik eta hobekien barneratzea lor nezakeen. Azkenean, filologo batek oso barneratua dauka euskara eta honen alde guztiak kontrolatzen ditu. Hala ere, agian, hankamotz geratzen da literatura aldetik, ez baita horrenbeste lantzen, gehiago lantzen da hizkuntzalaritza. Beraz, jada nire burua zulo horiek estali beharrean ikusi nuen eta literatur teoria ikasten hasi nintzen. Italiara joan nintzen falta hori betetzearren. Baina oso-oso harro nago ikasketa hauek egin izanaz eta, gainera, Gasteizko fakultatean oso irakasle onak izan nituen, hala nola, Jon Kortazar, Lurdes Oinederra edo Joseba Lakarra.

Jarraian, zure ibilbide literarioaz hitz egin nahi genuke. Nolakoa izan zen idazten hasi zineneko hasiera hori? Zerk bultzatu zintuen idaztera? Hasiera 14-15 urterekin izan zen. Olerkiak idazten hasi nintzen, poesia asko irakurtzen bainuen. Beharbada nire osaba-izeben eraginez izango zen, poesiazaleak ziren eta poema-bilduma nahiko betea zuten. Oso gaztetan hasi nintzen Pessoa eta Dylan Tomas, baita Borges beranduago ere irakurtzen. Halakoak izan ziren nire hasierak, baina oso lotsatia nintzen. Gainera, ez nuen literaturaren ildo ofizialetan sinesten, gehiago sinesten nuen kantuen letrak egiten, edo aldizkarietan argitaratzen, komikiak eta errezitalak egiten… Nolabait esateko, literaturaren bide alternatiboagoak maiteago nituen ofizialak baino. Adibidez, sariketak; ni ez naiz sekula sariketa batera aurkeztu. Beste ildo batetik jotzea gustatzen zitzaidan, eta horrexegatik denbora asko igaro zen nire poema-liburua argitaratu nuen arte.

Kirmen eta MaiderElkarrizketaren batean entzun dugu Sarrionandiaren testuak gustuko dituzula, baten bat aipatzekotan zein azpimarratuko zenuke? Sarrionandiaren poema liburua, Hnuy. Poema liburu zoragarria dela uste dut, hasieratik bukaeraraino. Nik uste, Sarrionandia batez ere poeta dela. Baita saiogile ona ere, ipuingile ona, baina nik uste dut motzean hobea dela.

Esaten da idazle gehienak irakurle ere bazaretela. Zure kasuan ere hala al da? Bai. Ni irakurtzen hasi nintzen. Idaztetik bizi naiz, eta nire lanorduen zati handi bat idaztea den arren, irakurtzeak ere zati handi bat hartzen du. Nire lanetako bat hori da, irakurtzea (barreak). Hainbat nobela eta poesia irakurtzen ditut, beraz.

Zein duzu nahiago bietatik, irakurtzea ala idaztea? Irakurtzea! kar-kar-kar.

Nobelagintzaz gain, beste genero batzuk ere landu dituzu: poesia, disko liburuak… Dena probatzen duen horietakoa zara ala nahiago duzu zerbait konkretua? Ez, dena. Niri dena gustatzen zait, batetik bestera jauzi egitea. Orain eleberria, orain poesia, orain disko liburua… Gustura egingo nuke beste disko-liburu bat laster. Faltan botatzen ditut zuzeneko emanaldi horiek eta zuzenean jendearekin egotea. Bai Bar Puerto-ren eta bai Zaharregia txikiegia agian-en esperientziak oso onak izan ziren, eta, batez ere, Mikel Urdangarinekin lankidetza. Berriz ere beste zerbait egin nahiko nuke berarekin.

Poesiagintzan oso gai pertsonalak lantzen dituzula ohartu gara. Zertan oinarritzen zara idaztean? Poesia bizitza da. Bizitza baino gehiago, bizitza eta gehiago. Izan ere, bizitzan oinarritzen da baina pixka bat sakonago joaten da. Poesiak bizitzan benetan inportanteak diren momentuak kontatzen ditu. Nik uste oso genero aproposa dela horretarako; hutsunea azaltzeko eta poza azaltzeko ere bai. Zenbat kanta tradizional dauden poza azaltzen dutenak! Kanta ere poesia da. Nik poesia oso-oso maite dut, hitz gutxirekin gauza asko esan baitaitezke.

Eta nola sentitzen zara besteengana zure sentimenduak zabaltzean? Garrantzitsua ez da nire sentimenduak azaltzea, inportantea jendeak bere burua poeman ikustea da. Ez dut nire kontuak kontatzeko egiten, jendeak bere burua ikusteko baizik. Eta hori gertatu izan zait Bitartean heldu eskutik-ekin. Jendeak oso bere egin zituen poemak, bere bizitzako parte egin zituen, gaia gustuko zutelako. Eta gero irakurri egiten zituzten, edo ezkontzetan erabili (barreak). Oso gauza polita izan zen Bitartean heldu eskutik.

Kirmen eta JoneZure lan guztiak euskaraz idatzi dituzu, zein konpromiso sentitzen duzu hizkuntzarekiko? Guztia… kar-kar-kar. UNESCOk euskara hizkuntza hauskorra bezala definitzen du oraindik. Eta hori horrela izanda, babesa behar du, ez baita hizkuntza sendoa. Nik, adibidez, lan guztiak euskaraz idazten ditut. Ez ditut nire lanak itzultzen, poemaren bat agian. Hau horrela egiteko arrazoia hizkuntzarekiko dudan konpromezua da. Nire libururen bat euskara ez den beste hizkuntza batean irakurtzen duen pertsonak badaki itzulpena ez dela nirea, originala euskaraz egina baitago. Gainera, itzultzaile oso onak dauzkagu Euskal Herrian. Errezital batzuk euskaraz eta ingelesez egiten ditut, honela euskara mundu guztian zehar zabaltzeko aukera aprobetxatuz. Gaztetatik izan dut nire hizkuntza zabaltzeko gogoa. Oraindik gogoan dut duela 10 urte Mikel Urdangarinekin New Yorkera joan ginenekoa. Errezitalak egin genituen bertan, eta harrera ona zutela ikusteak izugarri poztu gintuen. Esperientzia zoragarria izan zen hura.

Nola ikusten duzu egungo euskararen egoera eta etorkizuna? Etorkizuna badauka, baikorra naiz erabat, ziur nago hazi egingo dela. Halere, ezin dugu ahaztu hauskorra dela eta babesa behar duela. Zaindu egin behar dugu!

Nazioartean ere arrakasta handia izan duzu, batez ere, Bilbao-New York-Bilbao hizkuntza askotara itzuli delako; katalanera, ingelesera eta errusierara beste batzuen artean.  Zabalkunde honek zer ekarri dizu? Eta literaturari zein onura ekartzen dizkio? Onura egiten dio idazleari, hartu-eman horretan literatura hobea egiten ikasten baitu eta, aldi berean, gure kulturari  mesede egiten dio, munduan jakitera ematen baita euskara izeneko hizkuntza bat badagoela. Jende askok jakin du euskara existitzen dela Bilbao-New York-Bilbao liburuarengatik. Honengatik bakarrik bada ere merezi izan du!

Zure lanen inguruko kritikak irakurtzean, zer sentitzen duzu? Gaztetan garrantzi gehiago ematen nien, haserretu egiten baininduten. Ez nuen ulertzen nola kritikariak ez zuen ulertzen… ezkorra zenean noski. Baina orain ez diet garrantzi handia ematen; izan ere, batzuek  gustukoa dutena beste batzuek ez dute gogoko. Dena erlatiboa da. Baina zenbait kritikarik akatsen bat ateratzen didatenean, kasu egiten dut, umila bainaiz. Gainera,  ikasteko ere balio izaten dute.

Hizkuntza dela eta ez dela, Wert ministroak hezkuntzan aplikatu nahi duen erreformaren berri izango duzu, zein iritzi duzu honen inguruan? Euskaldunok geu izan behar dugu, geure hezkuntza sistema propioa edukiz eta ez kanpoko irizpideei  jarraituz. Demokrazian sinesten dut, eta gero eta erakunde demokratikoagoak sortzen ari dira. Demokraziak dio tokian tokiko pertsonek erabakiko dutela zer egin. Gainera, Euskal Herria bada nor bere oraina eta etorkizuna aukeratzeko, eta are gehiago gure hezkuntza sistema maneiatzeko.

Idatzitakoa irakurtzen duzu? Eta zein sentimendu izaten duzu zure liburu bat inprimaturik eta osorik esku artean duzunean?  Ez ditut nire liburuak osorik irakurtzen, ezta niri egindako elkarrizketak ikusten ere. Ez dut gogoko, nire buruarekin aspertzen bainaiz. Liburuak eskuartean ditudanean, beraien bidea egingo dutela pentsatzen dut, libre utziz.

Etorkizunari begira, ba al duzu proiekturen bat buruan? Amets edo erronka berezirik bete nahi duzu zure literatur ibilbidean? Nire ametsa zahartzarora arte irakurleak izatea eta nire liburuak itzultzea da. Denbora joan ahala, nobela hobeak eta sendoagoak egitea gustatuko litzaidake, nahiz eta orain artekoek arrakasta izan duten. Nik uste dut iritsiko dela.

Solasaldi honi amaiera emateko ordua heldu da. Literatura gustuko duen gu bezalako gazte bati zein aholku emango zenioke? Aholkua eta, nire ustez, sekretua ahalik eta hizkuntza gehienetan irakurtzea eta berridaztea da.

Hau izan da egun hartako abentura ahaztezinaren emaitza. Amaitzeko, eskerrak eman nahi genizkioke Kirmen Uriberi, urduritasunak urduritasun, bere gertutasunari esker elkarrizketa polit bat eskaini digulako.   
Jone Agirre, Maider Alcayaga eta Paula Sesma.

Comments { 0 }
-->