Iker Galartza: “Zaila da komedia egitea, jendeari barrea eraginaraztea ez baita erraza”

Astelehen batean, 2009ko azaroaren 16an, nire gelakide Garazi eta biok Donostiarantz abiatu ginen Iker Galartza elkarrizketatzeko asmoz. Ikastolatik ordu erdi bat lehenago atera ginen; ez zitzaigun axola izan, ilusio handia egiten baitzigun hain gogoko dugun aktorearekin elkartzeak. Aitak EITBko estudioetan utzi gintuen eta segituan abiatu ginen barrurantz, bertan ibiltzeko baimena genuela frogatzen zuten txarteltxoak hartu ondoren. Behin barruan geundela, Ikerrekin hitzordua genuela esan eta bertan itxaroteko esan ziguten. Hortik pare bat minutura agertu zen Iker. Agurtu eta Vaya semanitarako “sketch” bat grabatzen ari zela esan zigun, baita nola grabatzen zuen ikustera gonbidatu ere. Kroman ari ziren grabatzen eta oso kuriosoa izan zen nola egiten zuten ikustea. Hori gutxi balitz, horren ondoren, Goenkaleko platoa erakutsi zigun, baita kanpoan grabatzen dutenerako dekoratua ere. Oso urduri nengoen, baina pixkanaka lasaitzen joan nintzen; izan ere, liluratuta geunden bai hori guztia ikusten egoteagatik eta baita Iker hain jatorra dela frogatu ahal izateagatik. Gure paseotxoaren ondoren, Goenkaleko platoetako batean eseri ginen Iker eta biok, Garazi kameratzat genuela, eta elkarrizketarekin hasi ginen. Hasteko, aurkezpen labur bat egin nuen.

Iker Galartza Amezketan jaiotako euskal aktorea da, nahiz eta gaur egun Tolosan bizi. Denok ezagutzen dugu Goenkale, Vaya Semanita edo Euskolegasen egin dituen eta egiten dituen lanengatik. Halere, antzerki lanetan ere ibiltzen da, dagoeneko Erreleboa, Bota patsa eta Ate joka antzezlanetan lan egin duela. Gogora ekarri nahi dut, hasieran, Poxpolo pailazoaz egiten zuela.

Iker, hasi baino lehen, eskerrak eman nahi dizkizugu euskaljakintzari eskaini diguzun tartetxoagatik, bai baitakigu oso lanpetuta zaudela. Eskerrik asko zuei ere.

Oker ez banago, hamazazpi urte zenituela Goenkalen ateratzen hasi zinen figurante bezala. Besterik gabe egiten zenuen lana zen, edo ordurako aktoreen mundua gustuko zenuen? Bai, gustatzen zitzaidan. Eskolan antzerkiak egiten genituenean eta andereñoa hasten zenean paperak banatzen gabonetako antzerkia egiteko, ni desiatzen egoten nintzen ea noiz ematen zidan. Nik Herodesena egiten nuen eta asko gustatzen zitzaidan, disfrutatu egiten nuen. Orduan, zuk esaten duzuna, interesa pizten, ezagutu nahian hasi nintzen. Zer ote da telebista mundu hau? Eta horrela, figurante bezala etortzen nintzen. Hementxe foku hauei denei begira, erretratu hauei begira, aluzinatu egiten nuen. Hainbeste gustatzen zitzaidan, non esaten nuen: egunen batean hor egin behar dut lan. Eta horrelaxe.

Zure familiak zer iritzi zuen zu mundu honetan ibiltzeaz? Nire aitak eta amak beti esan izan didate barnean nuena egiteko; ahal izanez gero, behintzat, gustatzen zitzaidana egiteko. Poliki-poliki interes hori pizten joan zen eta banekien hura gustatzen zitzaidala. Halere, askotan ofizio batzuk ezezagunak izaten dira etxe batzuetan guraso batzuentzat, eta nireak kezkak, zalantzak… bazituzten, baina beti esaten zidaten: “Erabakitzen duzunarekin aurrera, Iker”. Eta horrelaxe egin izan dut, eta, ikusten duzu, ordutik aurrera orain arte.

Hasieran ez al zitzaizun arraroa egiten zure burua telebistan ikustea? Hasieran eta gero ere bai. Oraindik lanean ere askotan pasatzen da, batez ere erdaraz aritzean. Ni erdaraz aritzen naizenean, nire ama hizkuntza ez denez, nire burua erdaraz hizketan entzuten dut eta zerbait arraroa da, arraroa egiten zait askotan. Baina esaten dute bat ez dela horretara inoiz ohitzen, kostatzen dela.

Antzerkian Poxpolo pailazoarena eginez jardun zinen zazpi urtez, eta urte batean hirurogei emanaldi inguru ematera iritsi zineten umore nahiko ganberroa eta familiarra erabilita. Gaur egun telebistan betetzen dituzun rolek eta antzerki lanetan antzeztutakoek ere ikusleen barrea eragitea dute helburu. Inoiz pentsatu al duzu erregistroz aldatu eta rol serioagoak betetzen hastea? Bai, zuk esaten duzuna. Poxpolo eta Mokolorekin, Vaya Semanitan eta Goenkalen ere, nahiko pertsonaia komikoa zen nirea, “Tximistarekin” batera zebilena. Antzerkian ere beti komediarako deitzen naute. Zuzendariek hor ondo moldatzen naizela ikusten dutelako izango da. Beraiek ez dakite nola moldatuko nintzatekeen beste zerbait egiten; izan ere, beti komedia egiten aritzen naiz. Baina zaila da komedia egitea, jendeari barrea eraginaraztea ez da erraza. Askotan zuk ez dituzu egun onak, edo gaixo zaude, edo umore txarrez… eta besteei barre eraginaraztea ez da erraza. Eta zure galderari erantzunez, bai, gustura egingo nuke beste zerbait. Aktore batentzat gauza ezberdinak egitea ezinbestekoa da. Halere, egiten ditut, publikorako ez bada ere. Nik badakit orain drama bat egingo banu, agian inork ez lukeela ikusi nahiko; izan ere, jendea ni beti barrez ikusten ohituta dago eta zaila izango litzateke. Testu dramatikoak etxean lantzen ditut, eta, nire ustez, maiz egin beharreko ariketa bat da gauza ezberdinak egitea.

Vaya Semanitarako “sketchak” grabatzerakoan sortutako “toma-faltsuak” agertu ohi dira programaren bukaeran. Momentu paregabeak igaroko dituzue nahiz eta grabaketa saioak luzeak izan. Askotan behin eta berriro errepikatu beharra izaten dira aktoreen barreguragatik edo. Baina barregura hori antzerkian etortzen zaizunean ezberdina izango da, ezta? Noski. Hemen, barregura sartuz gero, moztu eta berriro egiten da. Horrek soluzioa dauka; antzerkian, berriz, ez. Eta gertatzen da. Batzuetan, barregura sartzen da eta batek ezin dio eutsi. Baina ezberdina da; izan ere, antzerkian jendeak eskertzen du hor goran dagoen aktorea, oholtza gainean dagoena, ondo pasatzen aritzea; eta nahiz eta nahi gabe irribarre batek alde egin, eskertzen dizute. Ikusten ari denak “begira, lanean ari da eta gainera gustura dabil” esaten du. Hori gozamen bat da. Eta hemen barre ez dugu askotan egiten. Toma faltsuak, agian, sei-zazpi bat emititzen dituzte, baina komeriatan ibiltzen gara horiek lortzeko; izan ere, goizeko hamaiketan, bat nahasten denean, barre egiten dugu. Dena den, arratsaldeko zazpiak direnean eta bat “kauen la…” hasten denean, gero hori ezin dute emititu. Eta horrelakoak dezente egoten dira, umore txar samarrean ibiltzen garenekoak, erakutsi ezin direnak…

Telebista eta antzerki munduan urte dezente igaro ondoren, dagoeneko bi eremu hauetako abantailak eta desabantailak ezagutuko dituzu. Zein duzu nahiago? Biak gustatzen zaizkit. Galdera hau askotan egin izan didate, aktore askori egin izan diete galdera hau eta askok antzerkia nahiago dutela erantzuten dute. Egia da antzerkiak beste bizitasun bat ematen duela, zuzenekoak beste energia bat dauka, beste nerbio batzuk… Nahiz eta zuk hogei aldiz edo hogeita hamar aldiz egin gauza berdina eta ondo entseatuta eduki, “en vivo y en directo” da eta, hor nahastuz gero, ez dago zuzentzerik. Eta lehen esan dudana, hor tentsio bat dago eta horrek ere beste bizitasun bat ematen du dena ondo ateratzen denean ere. Hemen, grabazio bat ondo ateratzen denean, ez duzu esaten “ze ondo, ze gustura geratu naizen!”, baina telebistak baditu beste trikimailu batzuk. Hemen, ikusten duzu, leiho hauetatik kamerak sartzen dituzte eta ezin gara elkarri tapatu; bestela, kamerak ez zaitu hartzen. Ni orain horrela egongo banintz zurekin hizketan, denbora guztian nire belarria ikusiko da bideoan, eta, orduan, pixka bat falseatzen eta kamara faborazten ikasten duzu. Adi ibili behar da. Polita da, niri gustatzen zait telebista.

Ikusten al duzu zure burua beste lanbideren batean? Behin baino gehiagotan pentsatu dut hori. Badaude gustatzen zaizkidan gauzak, sukaldaritza ere gustatzen zait. Nire aitak sagardotegi bat zeukan eta han, parrilan, txuletak egiten gustura ibiltzen nintzen. Lan hori gustatzen zitzaidan. Ikasi nuen ofizio bat da eta egunen batean ez dizut esaten berriz bueltatu beharko ez dudanik. Nire aita jubilatu egin da; beraz, besteren baten parrilan egin beharko dut lan; izan ere, hau ez baita betiko. Hemen, orain, lanean gustura nabil, baina kontratuak bukatu egiten dira. Nire ustez, bizitza osoan zehar jarraituko dut antzerkia egiten, baina batzuetan lan gehiago egoten da eta beste batzuetan gutxiago. Antzerkitik bakarrik ezin da bizi. Oso gutxi irabazten da gainera.

Zein proiektu dituzu epe laburrera? Ez dakit. Vaya Semanitan orain kontratua abendura arte daukat, hor bukatzen da. Espero dut ekainera arte berrituko digutela. Horretaz gain, Ate Joka egiten gabiltza Goenkaleko Tximista, Sara Cozar ordiziarra, zuen herritarra, eta ni. Hirurok gaude eta momentuz hurrengo hiru-lau hilabetetarako lana daukagu. Dagoeneko laurogei bat herri egin ditugu, bukatzen ari dira eta ez dakigu zerbait berria pentsatu beharko den… Eta gero Poxpolo eta Mokolorekin jarraitzea zen gure asmoa, baina ez dakit jakingo duzuen, lehengo astean Mokolo hil egin zen (elkarrizketa Gabonak baino lehen egin zen) eta orain umezurtz geratu gara. Gainera, Estatu Batuetan hil da, oso urruti. Oraindik ez dute bere gorpua ekarri eta zer egin ez dakigula gaude, zer gertatuko den jakin gabe. Emanaldi guztiak suspenditu egin ditugu eta Gabonak eta data hauek guztiak pasatu arte itxarongo dugu. Gero udaberriari begira jarriko gara eta zerbait pentsatu beharko dugu; izan ere, azkenean, hemen gaudenentzat bizitzak jarraitu egiten du eta zerbait egin beharra dago, ez gara etxean geratuko.

Inoiz pentsatu duzu metraje luzeko film bat egitea? Zein aktorerekin gustatuko litzaizuke horrelako lan bat egitea? Bai horixe; pentsatuko ez nuen, ba! Luzemetraia bat gustura egingo nuke, baina zaila da, ez dute hala-hola deitzen. Hor egon behar da, kastingak egin behar dira… Oso adi egon behar da pelikulak zeinek egiten dituen, non egiten diren kastingak, probak zeinek egingo dituen… Nik momentu honetan zortzi hilabeteko alaba txiki bat daukat eta, agian, Madrilen pelikularen bateko kasting bat dagoela jakiten dut eta ez naiz joaten; izan ere, nik hemendik ateratzen naizenean nahi dudana etxera joatea da, emaztearekin, alabarekin, familiarekin, afaritxo bat egin… Ez da nire unea behintzat. Nik hemen egon nahi dut, etxetik gertu, Tolosatik gertu, nire antzerkiekin Itsasondon, Legorretan, Ordizian, Ikaztegietan, Zaldibian, Idiazabalen… herri txiki guztietan. Eta antzerkia eginez eta pailazoarena eginez bizimodua ateratzerik badut, ni horri eusten saiatuko naiz, momentuz behintzat. Gero, aurreargo, ikusiko dugu. Egia da ere, udan, bi hilabete geldirik nagoenean, norbaitek deituko balu pelikula bat egiteko gustura hartuko nukeela, pelikula polita bada behintzat. Eta ez dakit edozeinekin egingo nukeen, pelikularen arabera. Erromantikoa izanez gero, agian, Sara Cozarrekin; hori bai, aktore on batekin eta aktore onak asko daude Euskadin.

Kuriositate bezala, zure burua interpretatzen duzun pertsonaiaren batekin identifikatuta ikusten al duzu? Ez, ez dut nire burua inongo pertsonaiarekin identifikatzen, baina ia pertsonaia guztiek nire zerbait badutela esan daiteke. Pertsonaia lasai bat egin behar izanez gero, nire barruan lasaitasuna non dagoen bilatu beharko dut. Ez naiz gezurretan ari. Egiazko pertsonaia bat egiteko, pertsonaia sinesgarria izateko, egiazkoa izan behar du eta barrutik egin behar dela iruditzen zait. Orduan, nire patxada ateratzen saiatu beharko nuke; izan ere, nik badut patxada, zuk ere baduzu, eta denok daukagu patxada barruan. Pertsonaia urduri bat egin beharko banu, nire urduritasun hori barruan bilatu beharko nuke; zuk, nik, denok daukagu. Poza, negarra, alaitasuna… sentimenduak denok dauzkagu barruan eta horiek ateratzen ikasi egiten da. Beraz, ezin naiz identifikatu pertsonaia batekin, baina pertsonaia guztiek dute nirea den zerbait. Hau da, nik ez dut sekula, adibidez, pertsonaia homosexual bat interpretatu. Ez naiz homosexuala, heterosexuala naiz, baina esaten dute mutilek badugula gure alde femeninoa gure barruan eta zerbait bilatu beharko nuke, zerbait ikertu beharko nuke. Eta zuek ere marimutil batzuez egin beharko bazenute, adibidez, zerbait aurkitu beharko zenukete zuen barruan.

Ordiziako Josetxo Imaz lasterketan parte hartu zenuela esan didate. Kirola egitea gustuko al duzu? Gustatzen zait kirola egitea, lagunekin ondo pasatzen dudalako eta aitzakia horrekin pixka bat forman egoten ere saiatzen naizelako; izan ere, elkartera joatea gustatzen zait, sagardotegietara joatea gustatzen zait… Nire emaztea oso sukaldari ona da eta ni ere sukaldari nahiko txukuna naiz, lehen esan dizuedan bezala. Orduan, gure etxean ere beti ondo jaten da. Gaur astelehena da eta babarrun platerkada bat eta saiheskia jan ditut. Posible al da? Astelehena da eta suabe beharko litzateke… Baina gero, noski, porru-patata batzuk, arin-arinak, jango ditugu. Parranda egitea ere gustatzen zait, lagunekin ateratzea eta noizean behin goizeko hiruretan edo lauretan etxera joatea. Baina, noski, hori konpentsatu egin beharra dago; bestela, gero agertokira igotzen zara eta, pentsa, Poxpolo eta Mokolorekin dantzan eta hizketan ordu eta erdi, edo antzerkian etengabe hizketan… Kaxa pixka bat eduki behar da, baita hanketan indar pixka bat ere; dena zaindu behar da. Baina ez nuen oso denbora ona egin Josetxo Imazen, e! Baita zera ere! Hamar kilometro egiteko, ordubete behar izan nuen.

Zer moduz daramazu pertsonaia famatua izatearen kontua? Jende askok geratzen al zaitu, kaletik zoazela, telebistan ikusten zaituela esateko? Ondo daramat. Jende asko azaltzen zait bidera kalean nabilenean, erosketak egiten ari naizenean, ferian nagoenean… baina gustura. Esan ohi didate: “Ikusi zintudan ostegunean, ondo; barre egin genuen, e!” , edo “aurrekoan egin zenuten hori zertxobait arraroa zen, ezta? Aspertu nintzen pixka bat”. Hori ere gerta daiteke, eta hobetu egin behar da horrekin. Denetarik entzun behar dugu. Baina, normalean, jendeak jarrera onarekin hitz egiten dizu. Batzuetan gertatzen da ere norbait etortzea eta, elkarrizketa bat egin dizutelako, aberatsa zarela iruditzea eta honakoa esatea: “Zuk diru mordoa irabaziko duzu, ez?”. Gertatzen da jendea horrela hurbiltzea. Baina normalean ondo, jendearekin gustura, bai. Hala ere, batzuetan ez duzu hitz egiteko gogorik -ikusten duzue gaur baietz, gaur badudala hitz egiteko gogoa-, baina batzuetan ez duzu hitz egiteko gogorik eta jendeak galderak egiten dizkizu. Nik ulertzen dut gure lana erakargarria dela, behintzat jendeak ikusi egiten du. Tailer batean lanean ari denaren lana beste mundu guztiak ez du ikusten. Agian, aulki hau egin duenak egingo zuen eta, ez dakit, baten batek esango zion: “Ze ondo, ze aulki polita! Egin itzazu mordoxka bat”. Gustura geratuko zen. Bada, guk berdin. Gure lana egiten dugu, telebistan agertzen da eta, orduan, jendeak ze polita den esaten du.

Kate motzean

Bukatzeko zure interesen berri izateko galdera motz batzuk egingo dizkizut:
Interpretaturiko pertsonaiarik gogokoena? Ez dakit. Gustatzen zait orain egiten ari naizena Antxon y Maite-n. Iñaki bat interpretatzen dut, pixka bat zomorritoa eta gizajoa. Horrena gustura egiten dut, bai, gustatzen zait.
Gustuko duzun aktore/aktoresa bat?Aktore bat? Bada, ez dakit; asko daude. Ni Joseba Usabiagarekin geratuko naiz, “Tximistarekin”. Oso gustura lan egiten dut berarekin, oso ondo ulertzen dugu elkar eta kilometro pila egiten ditugu elkarrekin. Eta egia esan, oraindik ez naiz aspertu. Orduan, niretzat hoberena bera izango da, noski.
Herria edo hiria? Herria, beti.
Mendia edo hondartza? Mendia.
Janari bat? Gazta. Mondejua ere gustatzen zait; ardikia asko gustatzen zait.
Musika talde edo abeslari bat? Akelarre. Eta abeslari bat ez dakit, edozein; euskal musika gustatzen zait. Anje Duhalde gustatzen zait, Mikel Markez gustatzen zait, Benito Lertxundi, Xabier Lete ere gustatzen zait…
Film bat? Cantinflas ezagutzen al duzue? Politak dauzka. Niri oso onak iruditzen zaizkit. Komedia egiten zuen; baina beti bere ukitu malenkoniatsuak emanez, sentsazioak eta sentipenak piztea lortzen zuen Cantiflasek. Niri oso komediante ona iruditzen zitzaidan. Bai, bazuen zerbait, Chaplinek eta horiek bezala, gizon horrek ere. Agian, ez zitzaion eman merezi zuen bezainbesteko meriturik, baina nik uste dut munstro bat zela; oso ona zen. Egiten zuen edozein pelikula, “Cantinflas el barrendero”, “El padrecito”… ona zen. Gogoratzen dut, umetan ikusten nuenean, ikaragarri gustatzen zitzaidala. Garai hartan, umetan, Cantinflasen pelikula bat gusturago ikusten nuen orain egiten dituzten superprodukzio handi horietako bat baino.
Haurtzaroan gustuko zenituen marrazki bizidun batzuk? Arturo erregea. Eta “Totakon” edo hura ere gustura ikusten nuen.
Amets bat? Amets asko dauzkat. Orain Mokolo gurekin ez dagoela, berarekin hasitako bide hori jarraitzea da gure ametsa; ez da erraza izango, baina une honetan amets hori konpartitu behar dugu taldekide guztien artean, Joseba eta beste guztien artean. Eta hasitako lan horrekin nolabait aurrera jarraitzeko formula bilatzea, horixe.
Ongi da, honekin amaitutzat emango dugu elkarrizketa. Mila esker berriro ere tarte honengatik eta zorterik onena opa dizugu. Eskerrik asko eta zuei ere berdin.

Une zoragarria igaro nuela esan beharrik ez dago. Ikerri buruz nuen uste ona indartu egin zen, lehen esan dudan bezala, oso jatorra baita. Elkarrizketa bukatzean, argazkia ateratzerik axola ez al zitzaion galde egin nion eta gustu handiz onartu zuen. Horrela, bada, berriro ere eskerrak ematen dizkizut, Iker. Zuk ere tarte atsegina igaro izana espero dut!