Jende asko dirua eta zoriona sinonimoak direlakoan dago, hau da, diruak zoriona ekartzen duela uste du; nire iritziz, ordea, hori ez da horrela. Izan ere, munduan dirurik ez duen jende zoriontsua bizi da, eta, alderantziz, diru asko duen jende ez zoriontsua. Pasa gaitezen, bada, gaia aztertzera.
Hasteko, diruak, zoriontasuna baino gehiago, erraztasunak ekartzen dituelakoan nago. Diruarekin nahi bezainbeste eros dezakezu, baina horrek ez du esan nahi, gura adina gauza izateagatik, zoriontsuagoa izango zarenik. Izan zaitezke, baina, azkenerako, desiratutako gauza guztiak erosiko dituzu, eta, orduan, ez duzunez zer erosirik izango, ez zara zoriontsu izango. Beraz, zorion mota hori artifiziala dela iruditzen zait.
Bigarrenik, dirua edo aberastasunak izatean, besteenganako konfiantza galtzen da. Ez dakizu zure inguruko jendea diruagatik dabilen ala ez, eta, azkenerako, beraiengandik urruntzen joan zaitezke, hauek zuretaz aprobetxatuko diren beldurrez. Eta zure bizitzako momentu batean bakarrik sentituko zara, zoriontasunetik oso urrun.
Gainera, munduan dirurik gabe edo diru gutxirekin bizi den jende zoriontsua badago. Hauek zoriona adiskideengan, konfiantzan, maitasunean… topatzen dute eta dirudun asko baino zoriontsuago dira, behar duten guztia alboan baitute.
Hala ere, badago diruak zoriontsu egiten duen jendea. Jende xume askok loteria erosten du diru kantitate izugarria irabazteko itxaropenaz. Hauetako batzuk, halako diru kantitatea irabaztean, munduko pertsona zoriontsuenak direla uste dute. Halaxe da, zoriontsu dira. Ez hori bakarrik, badago diruduna den jendea, duten diruagatik zoriontsuak direnak. Halere, oso jende kopuru txikia da. Hauek beraiek lortu dutela zoriontasuna konturatzen dira, eta ez euren diruak.
Aurreko guztia laburbilduz, zera esan daiteke: dirua eta zoriona oso kontzeptu ezberdinak dira. Batzuetan jendeak, nahastuta, biak elkartzen ditu, erlazioa izango balute bezala. Apika, kasu batzuetan izan daiteke, baina hori ez da errealitatea.
Goizean goiz, Platonen gogoetak eginahalak egiten ibili ziren geure pentsamenduez jabe zitezen, pitinka-pitinka logalea arbuiatuz. Irakasleak, aurreko gauean irrikatutako amets bitxi eta itzel hartara bueltatzera bultzatu izan arren, moral hitza aipatzeak nire arreta piztu zuen. Nork esango lidake hitz batek halako burutapenak sorraraziko zizkidala, edota ikasgelan hainbesteko anabasa sor zezakeela! Gelan zegoen zarata hain zen handia, non bakoitzak plazaratzen zituen buruhausteak ezin ziren inola ere entzun.
Halako batean, nire besoa zerurantz jaso zela ohartu nintzen, berandu zela ere bai; izan ere, jabetu nintzenerako, irakaslea nire erantzunaren zain baitzegoen. Ezelako beldurrik gabe, nire lehen iritzia agertu nuen. Moral unibertsala? Eta zergatik ez? Ez nuen uste honek halako eztabaida ekarriko zuenik! Gai guztietan ez, baina, agian, gairen batean denok berdin pentsa genezakeela aipatu, eta berehala neuzkan ikaskide guztiak gainean. Ikasgelaren gehiengoa ez zetorren bat nik azaldutakoarekin, eta euren desadostasuna adierazi zidaten; hori bai, bakoitzak bere erara. Platonen hitzei jaramon handirik egin gabe ametsetan jarraitzen zuten batzuk ere bazeuden iskanbila honen erdian. Nire hausnarketa indartzeko, hilketaren adibidea aipatu nuen. Norentzat legoke ondo norbait hiltzea? Ekintza hori egitean, hark dituen eskubide guztiak zapaltzen ari gara. Argi dago edozertarako prest dagoen gaizkile mordoa dabilela munduan zehar, euren bizitzari garrantzirik eman gabe, eta, ondorioz, haien heriotzak ez luke inongo zoriontasunik ekarriko. Horregatik, gizabanako horiek zuzentzeko beste modu bat aurkitu beharko litzateke, eta, nire ustez, eurak sufriaraztea izango litzateke erarik onuragarriena.
Nahiz eta ikaslagun batzuk hilketaren adibidearekin ados egon, gehiengoak oraindik ezezkoan zebiltzan; eta horrek, hausnartzera eraman ninduen: moral unibertsalik ez dago. Hala izango al da? Ezin izan nintzen era hartara geratu, eta pentsa eta pentsa aritu nintzen. Hasieran, ez zitzaidan ezer bururatzen, minutuak pasa eta berdinean jarraitzen nuen, norbaitek azalduko zidanaren zain. Polvoestelar izeneko blog batean, moralari buruzko artikulu bat irakurri nuen. Hark zioenez, ezinezkoa da morala ez duen gizakirik aurkitzea, baina oraindik zailagoa, kanpotik inongo eraginik izan ez duen morala duen pertsona topatzea. Esaldi honekin bat nentorren, ia ezinezkoa baita inongo eraginik ez jasotzea; bai erlijioak, baita familiak ere izugarrizko eragina izan ohi baitute guregan.
Hala ere, nahiz eta esakune honekin bat etorri, denok berdin pentsatzen dugun arlo bat egon beharra zeukala iruditzen zitzaidan. Baina zein izango zen? Zaila egin zitzaidan; azkenean, baina, lortu nuen aurkitzea: zoriontasuna! Hori zen denbora luzez burura etortzen ez zitzaidan hitza. Lehen betikaratik aurrera, zoriontasuna bilatzen ibiltzen gara, hori baita bizitzak daukan helburua. Bistakoa da gizabanakoak guztiz desberdinak garela geure artean, eta, ondorioz, zoriontasuna ez dela denontzat berdina, ezta hara iristeko bidea ere. Batzuek bizitzan zehar izango duten guztia balioetsiko dute; beste batzuek, aldiz, diruarekin erlazionatuko dute. Jean Paul Sartreren ustez, esaterako, zoriontasuna ez zen batek nahi edo gogoko zuen guztia lortzea, egiten zuena maitatzea baizik. Sartrek azaltzen duenarekin bat nator, oso garrantzitsua iruditzen zait egiten duzuna maitatzea, oinarrizkoa da zoriontasuna aurkitu nahi baduzu. Egia da zoriontasunarekin ezin dezakezula nahi duzun unean topo egin; izan ere, tximeletarekin gertatzen den antzera, harrapatu nahi denean ez da lortzen, ustekabean agertzen den zerbait baita.
Gelako lau muturretatik, futbol partida bakoitzaren amaieran entzuten den soinua entzun zen, txirrinaren hotsa alegia. Irakaslea mahaitik altxatu baino lehen, ikaskide guztiek euren liburuak itxiak zeuzkaten; nik ez, ordea. Hain gustura nengoenez, ez zitzaidan inolaz ere hura burutik joan. A zer nolako klasea! Zenbat burutapen! Baina orain zer? Hori izan zen irakasleak gela utzi aurretik nik neure buruari eginiko azken galdera. Nire zoriontasunaren bila jarraitzeko asmoa daukat, halako batean iritsiko zitzaidalakoan bainago.
Jarraian datorren bideoa, Juan Luis Navasena da. Morala nondik datorren eta moral unibertsal berri bat sortzea egokia dela azaltzen du bertan.
Informazio gehigarria:
Moralari buruzko bi artikulu interesgarri agertzen dira webgune hauetan:
Irratia, telebista kateak, egunkariak eta gizartean gero eta leku handiagoa bereganatzen ari den interneta dira, oro har, gaur egungo komunikabide funtsezkoenak. Egunero-egunero milaka albiste begiratzen edo entzuten ditugu, baina jakitun al gara gure bizitza pribatuan duten eraginaren dimentsioaz? Ba al dakigu noren esku dauden komunikabideak? Nork mugatzen dituen? Are gehiago, zenbateraino jartzen ditugu zalantzan berriak?
Behin baino gehiagotan izan dut errealitatearen eta albisteen arteko distantziaren lekuko izateko aukera. Horrexegatik, ene aburuz, informazioari mugak ez ezartzea funtsezkoa da; izan ere, errealitatea osotasunean ez azaltzeak manipulaziora eraman gaitzake.
Bestalde, jakin badakigu politika arloan trikimailu gisa erabiliak izan direla sarritan, estrategia politiko zenbaiten oinarri izatera iritsi arte, gertaera hau oso ohikoa baita garaiko gizartean. Hori horrela izanik, hedabidearen objektibotasuna zalantzan jarri edo kasu batzuetan deusezta genezake; izan ere, pertsona baten edo pertsona talde baten gidaritzapean egonik, galdu egiten da lehen aipaturiko ezaugarria.
Era berean, azpimarratu behar da komunikabide zenbaitek zentsura pairatu behar izan dutela. Esaterako, Euskal Herrian Egin egunkariak, Egin irratiak, Ardi beltza aldizkariak eta Euskaldunon Egunkariak. Adibide hauen bidez ikus daiteke, beraz, badela hedabidea mugatzen duenik (nahiz eta teorian, informatzeko eskubidea denok izan).
Arestian esan dudanagatik, kritikariago izaten jakin beharko genukeela uste dut; eta ondorioz, etorkizunean komunikabideek ez lukete egungo ahalmen bera izango. Horrek norberaren iritzia askatasunez garatzen lagunduko luke.
Jende asko dirua eta zoriona sinonimoak direlakoan dago, hau da, diruak zoriona ekartzen duela uste du; nire iritziz, ordea, hori ez da horrela. Izan ere, munduan dirurik ez duen jende zoriontsua bizi da, eta, alderantziz, diru asko duen jende ez zoriontsua. Pasa gaitezen, bada, gaia aztertzera.
Iruzkin berriak