Archive | arauak lantzen

Gaurko saioan bi arau landuko ditugu:

• Nor/nortzuk, zer/zertzuk, zein/zeintzuk

• Ekartzea merezi du

Lehenengoan, antza denez, nahasketa txiki bat ematen da. Izan ere, ia denok pentsatzen baitugu nor, zer eta zein galdetzaileek singularrerako baino ez dutela balio eta forma hauen pluralak nortzuk, zertzuk eta zeintzuk direla. Hori ez da horrela eta jarraian ikusiko dugu. Bigarren arauak ere eragiten du hainbat zalantza erabilera arruntean. Nork ez du noizbait esan ” Ekartzeak merezi du” edo horrelakoren bat? Jakin dezagun, bada, erabilera hori ez dela zuzena. Baina zergatik? Nola esan behar da? Hurrengo lerroetan bi erabilera oker horiek ahalik eta modu errazenean azaltzen saiatuko naiz. Azter ditzagun urratsez urrats biak.

Nor, zer eta zein galdetzaileek singularra zein plurala adierazteko balio dute, ez singularrerako soilik uste ohi den bezala. Are gehiago, pluralak egiteko forma hauek hobesten dira:

– Nor (Nor etorri da? / Nor etorri dira?)

– Zer (Zer da? / Zer dira?)

– Zein (Zein etorri da? / Zein etorri dira?)

Edonola ere, ondorengo forma hauek ez daude oker, gertatzen dena da forma markatu gisa erabili behar direla eta aditzak pluralean joan behar du ezinbestean:

– Nortzuk (Nortzuk etorriko dira gaur?, Nortzuek egin dute hau?)

– Zertzuk, (Zertzuk ekarri dituzu?)

– Zeintzuk (Zeintzuk dira gureak?)

Honela deklinatuko dira: nortzuk (nor), nortzuek (nork), nortzuei (nori), e.a.

Araua osorik.

Merezi izan/ukan aditzaren osagarria aditz izen bat denean (joatea, ikustea, egitea) NOR (absolutiboa) erabiliko da, eta ez NORK (ergatiboa) :

• Joatea merezi du (zuzena). *Joateak merezi du (okerra).
• Ikastea merezi du (zuzena). *Ikasteak merezi du (okerra).

Araua osorik.

Gaur, partitiboaz mintzatuko naiz. Partitiboa kasu berezi samarra da eta, maiz aparte aztertzen bada ere, NOR kasuaren azpikasu bat bezala hartu behar da. Kasu hau zerbait zehaztugabea denean erabiltzen da eta, izan ere, mugagabeari dagokion kasu-marka baino ez dauka.

PARTITIBOAREN ERABILERA OKERRA

Partitiboa artikulurik gabe, mugagabean, erabiliko da, beti erabili izan den moduan:

– Lanik (konts + -ik)

– Libururik (bok + -rik), e.a.

Eta aditza singularrean erabiliko da:

– Ez dut libururik erosi. (Ez ditut libururik erosi)

– Ez dut lanik egin. (Ez ditut lanik egin.)

Erabilera okerrak dira, beraz, honako hauek: Ez dituzu lagun onik aurkituko. Aspaldian ez ziren entzuten horrelako hitzik. Ez ditut egin horren aipamenarik; e.a.

Araua osorik.

PARTITIBOA BAIEZKO PERPAUSETAN NOIZ ETA NOLA

Baiezko perpausetan partitiboa balio enfatikoa emateko erabiltzen da, indartzeko, alegia. Eskuarki, izan, egon, eduki eta ukan aditzekin joaten da (halakoetan, normalean, izenak sintagma adjektibal bat behar du ondoan. Izena soilik utzi nahi bada, interpretazio zuzena egiten lagunduko duen eran jarri behar da). Azter ditzagun ondorengo adibideak zertaz ari garen jakiteko:

• Badauka lanik konjuruak egiten (ondoan izenondoa balu bezala ulertzen da, lan handia edo zaila duela esan nahi da).
• Izan da aldaketarik?
  • Bai, izan da aldaketarik [ edo aldaketa sakonik] (bi garairen artean gertatutako aldaketa azpimarratu nahi denean).
  • Bai, izan da aldaketa (baiezko hutsa denean).

Araua osorik.

Gaurko saioaren helburua bata eta bestea artikulu zehaztugabeez aritzea da (jatorriz zenbatzaileak). Artikulu zehaztugabeak bi forma dauzka: bata singularrerako (bat) eta bestea pluralerako (batzuk).

• Singularra: BAT (Gizon bat)

• Plurala: BATZUK (Gizon batzuk)

Bat hitzak bi deklinabide-mota ditu:

1. Bata deklinabide mugatuari dagokionean erabiltzen da, beste hitzari kontrajarria agertzen denean soilik.

• Bata etorri da; bestea, ordea, ez (ezagunak dira, badakigu nor diren).

2. Bestea, deklinabide mugagabea (bat), gainerako kasuetan erabiltzen da.

• Batek esan du hori (mugagabea, ez dakigu nor den bat hori).

Erabilera okerrak dira, hortaz: batetan (egun batetan), batetako (herri batetako), batzu (lagun batzu etorri dira), batzutan (egun batzutan), e.a.

Araua osorik.

Praktika bat/beste

Praktika batzuk