Archive | sailkatu gabe

RSS feed for this section

KONPARAZIOAK

By on 2006(e)ko apirilak 16 in sailkatu gabe

KONPARAZIOAK

Atal honetan bildutako konparazioak HABEre Euskara-Atalak jasoak dira.

Barea baino hotzagoa.
Tximiniko kea baino alperragoa.
Zahia baino alperragoa.
Elurra baino zuriagoa.
Zumea baino bigunagoa.
Olioa bezain leuna.
Hego haizea baino arinago.
Kazkabar alea baino xeheagoa.
Katua elorrian bezain larri.
Kea baino gutxiago gustatu.
Orrazia bezain zikina.
Lurra baino apalagoa.
Oilo kolka (loka) bezain nahasia.
Lupua baino txarragoa.
Txingarra baino beroagoa.
Gibelaundi urkabean baino lasaiago.
Isil-poltsa baino ezkutuago gorde bere asmoak.
Ardi zaharra baino apalago.
Upela baino handiagoko mozkorra.
Erratza baino latzago.
Lukainka baino luzeago.
Orbela baino makalago.
Zorria baino lotsagabeago.
Leizea baino ilunago.
Garo lehorra baino iharragoa.
Lurra baino faltsuagoa.
Mugarria baino gehiago ez mugitu.
Bakailoa baino iharragoa.
Galbahe zaharraren zuloa baino lasaiagoa.
Txoria baino arinagoa.
Akerraren adarra baino bihurriagoa.
Papera baino meheagoa.
Eztia bezain goxoa.
Aingiraren buztana baino labanagoa.
Tiroa bezain xuxen.
Harrobitik harria bezala.
Kedarra baino sikuagoa.
Sugeak sustatzeko moduko soinekoa.
Ijito auzia baino nahastuagoa.
Bi zangoak baino adiskideago.
Gazta zaharrak harra baino gehiago.
Ardi zaharra baino atseginago.
Labezomorroa baino itsusiago.
Morroi alperra baino txarrago.
Tximinia baino beltzago.
Kupela baino lodiago.
Sasiko masustarik helduena baino bigunago.
Igela baino argalagoa.
Pestea baino txarragoa.
Harrobitik harria bezala (sortu).
Euliak baino fundamentu gehiago ez eduki.
Txantxangorriak baino buru gehiago ez izan.
Errotarria baino lehorrago.
Kaka baino errazago (egin?)
Arranoa baino beltzago.
Jostorratza baino zintzoagoa.
Anpolaia baino gorriagoa.

 Begiko makarra baino gutxiago ikusi nahi.
Kaieko portalea baino buru handiagoa.
Ardatza baino tenteago.
Eztaietara baino pozikago.
Tximista baino agudoago.
Harria baino gogorragoa.
Akerraren adarra baino gogorragoa.
Ardagaia baino lehorragoa.
Harkaitza baino egoskorragoa.
Zorria baino alperragoa.
Gorotza baino alperragoa.
Arbilorea baino alperragoa.
Umea harria baino gogorragoa.
Hiltzea baino gehiago pentsatu gabe.
Paziko esnea baino lasaiagoa.
Barea baino motelagoa.
Eguzkia baino argiagoa.
Larrosa baino ederragoa.
Esnea bezain zuria.
Zotza bezain alferra.
Altzairua bezain fina.
Atunak bezalako begi zabalak.
Oilo koroilduen antzera.
Bare zaharra baino motelago.
Zorria baino setatsuago.
Zorria baino lotsagabeagoa.
Atuna baino azkarrago.
Balea baino adoretsuago.
Piperra baino gorriago.
Itsasoaren orrua baino hondoago.
Hego haizea baino harroago.
Pikea baino beltzagoa.
Txakurraren muturra bezain hotz.
Lezea baino ilunagoa.
Lapak atxari baino gogorrago eutsi.
Zirauna legezko saretxalopa.
Abenduko eulia bezain lotsa gutxikoa.
Gatza uretan bezala urtu.
Hego haizeak adina urte izan.
Harra bezain gizen.
Kukusoa baino txikiago.
Orratza baino argalagoa.
Txibi-hezurra baino zuriago.
Ur-txakurrak nagusiaren aurrean baino urduriago.
Ernio baino gorago jaso.
Mendiko arroka bezain gogorra.
Eztula baino zaharragoa.
Haga bezain luzea.
Upela adinako andrea.
Haritza baino gogorragoa.
Txepetxak baino indar gutxiago.
Pika bezain ohoina.
Hesola bezala gogortu (besoa).
Itsas-aingira lakoxe treineruak.
Izurdea gogorrago.
Atarian legez elizara.
Barea baino hotzagoa.

Comments { 0 }

KORTESIAZKO ESAPIDEAK

By on 2006(e)ko apirilak 15 in sailkatu gabe

KORTESIAZKO ESAPIDEAK

1. AGURRAK:

Formalak:

Egun on!
Eguerdi on!
Arratsalde on!
Gabon!

Erantzunak:

Baita zuri ere!
Halan ekarri!
Berdin!

Hain formalak ez direnak:

Kaixo, zer moduz? Ondo esan beharko!
Zelan zabiltza? Ni ondo, eta zu?
Zer moduz? Tira, betiko moduan.
Eup! Eup!
Aupa! Aupa!
Aspaldiko! Hain aspaldiko ere!
Nola, ba, zu hemen?
Zer berri dugu? Bat ere ez, betikoa!

Agur esateko:

Beno, agur! Ni banoa. Agur eta ondo ibili!
Agur eta laster arte! Agur, ba!
Gabon guztioi! Agur! Gabon eta ondo lo egin!
Adio eta ongi izan! Baita zuri ere!
Jaun-andreok, agur t’erdi!

Ongi etorria emateko:

Ongi etorri!
Hemen beti izango zarete ongi etorriak!

Ezagutzen ez dugun norbaitekin:

Pozten naiz!
Pozten nau zu ezagutzeak!
Baneukan zu ezagutzeko gogoa!

Berriro ikusiko dugulakoan:

Gero arte! Gero arte, bai!
Gabon eta bihar arte!
Hurrengora arte eta ondo ibili!
Datorren astera arte!
Elkar ikusi arte! Ikusi arte, bai!
Laster arte! Laster arte, bai!
Agur eta ondo ibili!
Ondo izan! Berdin!
Agur eta ondo segi!
Zortea izan!

Goraintziak emateko:

Goraintziak zure senarrari!
Eman goraintziak nire partez (nire aldetik)!
Eskumuinak eman etxeko guztiei!

Jaten ari den norbait agurtzeko:

On egin! Eskerrik asko!
On dagizula! Eskerrik asko!
On dagizuela! Mila esker!

Zenbait egun edo aldi berezitan:

Urte berri on! (Urte Berrian)
Eguberri on! (Gabonetan)
Zorionak! (Urteirrenetan eta Gabonetan)
Goian bego! (hildakoengatik)

2. ESKERRAK EMATEN:

Eskerrak emateko:

Eskerrik asko!/Esker anitz!
Eskerrik asko denagatik (guztiagatik)!
Mila esker!/Esker mila!
Bene-benetan eskertzen dizut!
Ez dakizu zenbat eskertzen dizudan!

Erantzuteko:

Eskerrik asko! EZ HORREGATIK!
Eskerrik asko! EZ DAGO ZERGATIK!
Eskerrik asko! EZ DA EZER ERE!
Eskerrik asko! BAITA ZURI ERE!

3. BARKAMENA ESKATZEN:

Barkamena eskatzeko:

Barkatu; ez naiz konturatu!
Barkatu; ez zaitut ikusi!
Sentitzen dut, nahi gabe izan da!
Ez dakizu zenbat sentitzen dudan!

Barkamen-eskabideei erantzuteko:

Barkatu! Lasai, ez da ezer.
Barkatu! Ez dauka garrantzirik.
Barkatu! Ez kezkatu, ez dio axola (ardura).
Sentitzen dut! Lasai, berdin dio.

4. OHIKO AKATSAK:

1. Zenbait hiztunek norbait agurtzean, aurrerago ikusiko dutelakoan badaude, gaztelaniatik hitzez hitz itzulitako “beste bat arte” esapidea erabili ohi dute. Adibidez:

*Gabon eta BESTE BAT arte!             Gabon eta HURRENGORA ARTE!

Iturria:

EUSKAL GRAMATIKA OSOA: Ilari Zubiri-Entzi Zubiri (851-53 orr.)

Comments { 0 }

LABURDURAK

By on 2006(e)ko apirilak 12 in sailkatu gabe

LABURZKI datu-basea kontsultatu nahi baduzu (denetariko laburtzapen eta akronimoak ) klikatu hemen.

EUSKAL LABURDURAK

1. Laburdurak letra arruntez idazten dira. Oso laburdura gutxi erabili behar da idazki arruntetan, helbideetan izan ezik:

jn. (jauna), and. (andrea), k. (kalea, karrika), esk. (eskuina), ezk. (ezkerra), zk.g. (zenbakirik gabea), pl. (plaza), etorb. (etorbidea), pas. (pasealekua), zum. (zumardia), zehb. (zeharbidea), etx. (etxea), bas. (baserria), ind. (industrialdea), pol. (poligonoa)…

Hona gutunazal eta abarretarako hainbat helbideren idazkera-adibideak:

Estafeta, 8 / Estafeta k., 8 / Estafeta kalea, 8 / Estafeta, 8, 2. ezk.

Etxebeste, 7, 3-B / Etxebeste pl., 7, 3-B / Etxebeste plaza, 7, 3-B

Allerru ind. / Allerru industrialdea

Padura zehb., zk.g. / Padura zeharbidea, zk.g. / Padura zeharbidea, zenbakirik gabea

Baina ez da laburdurarik erabili behar helbideak esaldi barruan txertatzean:

Estafeta kaleko 8tik

Etxebeste plazako 7ra

Sua dago Askatasunaren etorbidean, 12an. / Sua dago Askatasunaren etorbideko 12an.

Horrelakoetan, jakina, deklinaturik eman behar dira “kale, plaza� eta abar.

2. Esanahi jakina eta oso ezaguna duten laburdurak bakarrik erabiliko dira (bai euskarazkoak eta bai erdal jatorrikoak):

adib. (adibidez), or. (orrialdea), fra. (faktura), koop. (kooperatiba), tel. (telefonoa), etab. (eta abar), etc. (etcetera), id. (idem), zk. (zenbakia), k.k. (kontu korrontea)…

Oharra:

Beti “or.� erabiltzea hobesten da “orrialdea� nahiz “orrialdeak� laburturik ematerakoan.

Ikus 14. or. / Ikus 14.-19. or. / Ikus 14., 16. eta 19. or.

3. Testu berezietan, alorrean alorreko laburdurak ere idatz daitezke; baina sarreran agertu beharko da erabilitako laburdura ezohiko edo antzemangaitzen zerrenda eta horietako bakoitzaren esanahia.

Hiztegietan sarri ageri dira iz. (izena), ad. (aditza), Gram. (gramatika) eta beste.

Oharra:

Testu berezietan izan ezik, hitz laburrak ez dira laburtu behar. Ez da egokia, esate baterako, ikus hitza laburturik idaztea (ik.) testu arruntetan; baina hiztegietan, adibidez, ulermenaren lagungarri izaten da laburdura hori. Beste horrenbeste gertatzen da euro hitzarekin ere: ez da laburtu behar, bere ikurraz (€) ordezkatzeko izan ezik.

4. Laburdurak puntu eta guzti idatzi behar dira (siglak, akronimoak eta neurri-izenak ez bezala).

Salbuespen ezaguna da “vsâ€? laburdura: alegia, versus (aurka, kontra…) hitzaren laburdura.

5. Laburdura gehienak letra xehez idazten dira, baina ez den-denak:

Letra larriz: P.D. (post data), P.S. (post scriptum), N.B. (nota bene), R.I.P. (requiescat in pace), G.B. (goian bego)…
Letra larriz eta xehez: K.a. (Kristo aurreko), K.o. (Kristo ondorengo)…

6. Asteko egunen eta urteko hilen izenen laburdurak ere letra xehez eta puntu eta guzti idatzi behar dira:

Egunak: al. (astelehena), ar. (asteartea), az. (asteazkena), og. (osteguna), ol. (ostirala), lr. (larunbata) eta ig. (igandea).
Hilak: urt. (urtarrila), ots. (otsaila), mar. (martxoa), api. (apirila), mai. (maiatza), eka. (ekaina), uzt. (uztaila), abu. (abuztua), ira. (iraila), urr. (urria), aza. (azaroa) eta abe. (abendua).

7. Laburdurari ez zaio atzizkirik erantsi behar; beraz, laburduraren bukaerako puntuaren ondoren hutsune zuria besterik ez da onartzen (ez marratxorik eta ez besterik, testu berezietan izan ezik).

Oker idatziak dira, hortaz, “*alkate jn.-k, *27. or.-ko, *fra.-rena, *etab.-etanâ€? eta gisakoak. Horrelakoetan, oso-osorik idatzi behar dira hitzak: alkate jaunak, 27. orrialdeko, fakturarena, eta abarretan…

8. Ahal dela, ez da laburduraz hasi behar esaldia; ezta laburdura bera letra larriz hasten bada ere.

Kristo aurreko VI. mendean gauza bitxi asko gertatu zen.
Gauza bitxi asko gertatu zen K.a. VI. mendean.

Molde horiek hobesten ditugu, eta ez honako hau:

K.a. VI. mendean gauza bitxi asko gertatu zen.

9. Laburdura ahoskatzean, laburtutako hitza irakurri behar da: hitz osoa, eta ez laburdura bera.

Irakurri, lehenengo(a) edo lehen(a) irakurri behar da “1�. laburduraz adierazitako ordinala. Beraz, batgarren(a) irakurtzea, jakina denez, hogeita batgarren( a), ehun eta batgarren(a) eta horrelakoetan bakarrik da zuzena.

Bide beretik, “eta abar� irakurri behar da beti “etab.� laburdura

Hona hemen zenbait LABURDURA ERABILGARRI:

Hitz arrunt edo izen berezien laburduren ostean, esan dugun bezala, puntua(.) idatzi ohi da. Hala ere, nazioarteko unitateen laburduren ostean ez da punturik jartzen. Adibidez: 5 m, 8 m-ko altuera, 250 Kg-ko harria… Hona hemen nazioarteko unitateen laburdurak:

m metro
Km kilometro
m2 metro karratua
cm zentimetro
mm milimetro
g gramo
Kg kilogramo
l litro
cl zentilitro
ml mililitro
seg segundo
min minutu
h ordu
pzta pezeta

Bestalde, plurala adierazte, azkeneko kontsonantea bikoiztu egin ohi da. Adibidez: or. (orrialde)/orr. (orrialdeak)…Hona hemen zenbait laburdura erabilgarri:

OROKORRAK

adib. adibidez
aip. aipamen
bibliog. bibliografia
e.b. esate baterako
etab. eta abar
e.a. eta abar
or. orrialde
orr. orrialdeak
ik. ikus
lab. laburdura
pzta. pezeta
pta. pezeta
zenb. zenbakia
zk. zenbakia
zbko. zenbateko
tel. telefono
tf. telefono
jn. jauna
and. andrea
año. andereño
G.b. goian bego

POSTA

esk. eskuin(alde)
ezk. ezker(ralde)
aptu. apartamentu
sol. solairu
eskra. eskailera
z.g. zenbaki gabe
k. kale, karrika
pl. plaza
pas. pasealeku
enp. enparantza
etorb. etorbide
ibde. ibilbide
zum. zumardi
prob. probintzia
P.-B. posta-barruti
P.-K. posta-kode
P.-Ku. posta-kutxa
P.D. posdata
izpta. izenpetuta
stua. sinatua
sin. sinatzaile
ztua. ziurtatua

DENBORA

h / or. ordu
min minutu
seg segundo
p.m. post meridiem
a.m. ante meridiem
K.a. Kristo aurretik
K.o. Kristo ondoren

EGUNAK

al. astelehen
as. astearte
az. asteazken
og. ostegun
or. ostiral
lr. larunbat
ig. igande

Jatorria:

  • ORTOTIPOGRAFIA (PDF) : letrakera arrunta, etzana, lodia, kakotxak, siglak, laburdurak… (Estilo-liburuaren lehen atala)
  • Euskal Gramatika Osoa. I.Zubiri-E. Zubiri. 84-85. orriak
Comments { 0 }
-->