Archive | solasean

Dionisio Amundarain 1930. urtean jaio zen Itsasondoko Lukusin baserrian, 11 seme-alabako sendi batean. Gerra garaiko zailtasunek eraginda, txiki-txikitatik aritu behar izan zuen baserriko lanetan, bereziki artzain gisa. 10 urterekin, berriz, Lazkaoko komentura joatea erabaki zuen, berak dioenez, bere kontura. 1948an beneditar egin zen, eta 1953an apaiztu zen. Beneditar komentuan apaizgoaren oinarrizko ikasketak egin ondoren, Filosofia eta Teologia ikasi zuen Parisen eta Erroman, eskola dominikoetan. Ikasketa horiek erdaraz egin arren, euskara ikasi eta lantzen aritu zen Lazkaon, Elbira Zipitriak antolatzen zuen taldetxo batean. Laster hasi zen euskararen inguruan lanean eta itzulpenak egiten. Maizpide euskara barnetegiaren sorreran parte hartu zuen eta 1990. urtetik 1995. urtera bertako zuzendari izan zen. 60. eta 70. hamarkadetan alfabetatze ikastaroak antolatu zituen Goierri osoan. 1995. urtean erretiratu zen arren, oraindik itzulpengintzan eta euskalgintzan lan ugari egiten jarraitu du, eta duela gutxi, Egunean eguneko EBANJELIOA liburua argitaratu du.

Oso gertukoa izan dut nik beti Dionisio, igandero berarekin bazkaldu izan dut, eta baita mus partida sutsuak konpartitu ere. Dena dela, inoiz ez zitzaidan otu orain arte berak egindako lanaren inguruan eta bere bizitzaren inguruan galderarik egitea. Oraingoan, elkarrizketa dotore samar bat egin nahi banuen behinik behin, ongi informatuta egotea ezinbestekoa nuen. Orduantxe ohartu nintzen zenbat gauza egin dituen euskararen alde, zenbat itzulpen, zenbat ekimen. Lazkaoko komentuan sartu omen zitzaion euskararekiko zaletasuna eta berebiziko fruituak eman ditu. Elkarrizketa honetan bere bizitzan zehar egindako lan aipagarria izango dugu hizpide, eta baita berak fedearen, Elizaren eta gizartearen inguruan duen ikuspegia ere. Lasaitzeko astirik eman gabe egin dugu hitzordua berarekin, oraintsu iritsi baita Puerto Ricotik. Gogoko omen du hara joatea, bertako jendearekin egotea gustuko omen du, haiena beste biziera bat omen da. Lazkaoko bere etxean hartu nau, liburu pila artean eta Koranaren itzulpena egokitzen amaitu berritan. Ezin esan asko kostatu zaigunik hizketan hastea, nik elkarrizketa artifizialagoa edo izango zelakoan nengoen, baina bere ahots lasaiarekin segituan murgildu gara galde-erantzunen munduan…

Duela gutxi iritsi zara Puerto Ricotik, maleta desegiteko astirik izan al duzu?
Maleta ez, maletak! Baina maleta desegin baino, nik ez nikek esango desegiten diadanik, askatu egiten diat. Askatu, eta ondoren gauza bakoitza bere tokian gorde. Hori bai, norbaiten laguntzarekin.

Zer moduzko bidaia izan da aurtengoa? Gustura ibili al zara bertan?
Hor bi galdera bazeudek, behintzat! Bidaiari buruz, joaterakoan oso ondo. Egunez izaten duk, eta luzea izan arren, liburu bat hartuta gustura joaten nauk irakurtzen. Honakoan, ordea, okerrago. Alde batetik 3 ordu lehenago aireportuan egon behar dudalako, baina aurten behintzat konpainian egon ninduan, gizon bat ezagutu nuelako bertan. Beste alde batetik, bidaia osoa gauez egiten dudalako eta nik ezin izaten dudalako lorik hartu. Hala ere, aurtengoan zortea izan nian Madrilen segituan hartu nuelako Hondarribirakoa, beste urteetan baino askoz azkarrago. Bakarrik, erosia nian Puerto Ricon kontrola pasata pattar botila goxo bat, arrebari eta gustatzen zaielako, eta aireportuan kendu egin zidatean, nik kontrola pasata izan arren. Gustura joango ez banintz, ez nindukek joango. Jada 14 urte dituk urtero joaten naizela, eta bero handia eta lan asko izan arren, oso gustura ibiltzen nauk.

Ohiko egun batean zer egiten zenuen bertan?
Bereizi egin behar dituk asteburuak eta aste barrukoak. Astean zehar seietan meza izaten nian, aurretik gimnasia pixka bat egin eta garbitu ondoren. Horretarako bostetan jaikitzen nitxoan. Meza eman ondoren, ordenagailua pizten nian, posta elektronikoa begiratu eta Euskal Herriko egunkariak eta Espainiakoak irakurtzeko, gainetik bazen ere. Ondoren otoitz saio labur bat, eta gero lan batera edo bestera. Astean bitan edo, aldi batean emakume batekin eta bestean bestearekin, gaixoak bisitatzera joaten ninduan, bertako hiru ospitaleetara. Beste hiru egunetan, berriz, han “oficina” edo esaten diotenera, parrokiako lanak egitera. Hori eguerdira arte, orduan bazkaria prest izaten nian. Bazkal ondorenean, solasalditxoa izaten genian bertako apaizok, 20 bat minutuz edo, eta ondoren ordubeteko siestatxoa egitera joaten gintuan. Horren ostean, bulegoko lanak bazeudean, bulegora eta bestela, ba, nire gelan lantxo batzuk egitera joaten ninduan. Bertan egoten ninduan lanean ospitalera joateko inork deitzen ez bazidan, iluntzera arte behintzat. Zazpiak inguruan, astean hirutan edo, andre bat etortzen zitzaidaan, farmazia batean lan egiten zian andre bat, oso fina, eta harekin joaten ninduan ospitalera gaixoak bisitatzera. Bertan egoten ninduan hamarrak edo hamikak arte. Larunbat eta igandeetan, berriz, meza bat izaten genian goizean, eta arratsaldean bi gehiago. Goizean meza eman ondoren, gaixoren bat bisitatzera joatean ninduan gehienetan. Igande arratsaldeko azken mezaren ondoren, aitorpenen txanda izaten zuan.

Nolatan joaten zara Puerto Ricora?
Nik badiat han Ataungo lagun bat, Iñaki Agirre, 1969an joan zuan bertara, nirekin apaizgoa ikasi ondoren. Eta duela 14 urte idatzi zidaan esanez apaiz falta zegoela bertako parrokiaren batean eta ea zergatik ez ote ninduan laguntzera joaten. Nafarroako erretore bat zegoen parrokiara joan ninduan, aurreneko bi urtez edo, baina hura utzi egin nian lan askorik ez zegoelako, meza batzuk emateaz gain. 1995ean, ordea, hango gotzain batek idatzi zidaan esanez apaiz faltan zeudela, udan batez ere. Idatzi nitxoan, eta hark eskatuta joan ninduan uda hartan. Ordutik bertara joaten nauk, pauldarren komentura.

Zeren bila joan ohi zara Puerto Ricora? Lortzen al duzu?
Ni hasiera batean ikustera joan ninduan, hura zer zen jakiteko gogoz edo. Baina denborarekin maitemindu egin nauk, nik uste diat nik eurei eman diedana baino askoz gehiago eman didatela eurek niri. Nik uste diat euren kultura jarraitzeko parada ezin hobea izan dudala. Batez ere gustuko diat jendearekiko harreman bizi-bizia, etxez etxe ibiltzea eta beste kultura bat, guztiz ezberdina, ezagutzeko aukera eman zidak. Oso ondo hartu nautek beti, beste biziera, pentsaera, jarrera bat ditek. Bertan bizitzeko Donostian Donosti, gorostian gorosti esaera aplikatu behar izan diat. Bertara joaten naizen bakoitzean neure buruari esan behar izaten zioat txipa aldatzeko, bertako bizimodura egokitu ahal izateko.

Orain dela gutxi, urriaren 12a edo Hispanitatearen eguna ospatu dute batzuek. Ameriketako herritar eta indigenek zer ospaturik ba al dute?
Esan beharra zegok hango indigenetariko askok, hemen Euskal Herriko batzuek bezalaxe, euren herri edo izate kontzientzia galdua dutela. Eskerrak orain, bai Bolivian, bai Venezuela eta Mexikon zenbait indigena ari direla kontzientzia hori berreskuratzen. Horixe esaten ditek eurek, Kolonek ez zituela deskubritu, han zeudela aurretik ere, eta espainiarrek kolonizatu eta inbaditu egin zituztela. Zibilizazioa eraman genuela eta hori guztia egundoko gezurra duk. Indigenek ez zigutek edo ez zietek ezer zor, ez baikenien zibilizaziorik eraman; alderantziz, milaka eta milaka indigena hil genitian animalien moduan. Zorionez, gaur egun, indigenismoa indarra hartzen ari duk. Alde horretatik, nik uste Elizak kalte eta akats ugari egin dizkiala, garai hartako misiolari asko eta asko inbaditzaile gisa joan baitziren. Zorionez, beste misiolari batzuk izan zituan indigenen alde atera zirenak. Misiolari joaten denak jakin behar dik eurek kultura propioa eta izate propioa dutela, eta hori errespetatu behar dela. Mespretxu horren adierazgarri duk, adibidez, bertako meza-abesti guztiak espainiarrak izatea, bertakoak horren musikazaleak diren arren. Puerto Ricon ere hasi duk entzuten indigenen kontzientzia horren zerbait. Nik uste indigenek benetan behar dutena laguntza ekonomikoa dela, baina ez esplotatuak izateko, baizik eta bizi diren bizimodutik ateratzeko. Eta, aipatu nahi niake bertakoak ez direla indioak, indigenak edo bertako jendea baizik. Indio deitzen zieagu, baina hori kontzeptu mespretxagarria duk. Han ere jende askori pasa zaiok espainol kolonizazioa jasan duela, hemen Euskal Herrian bezala, eta ondorioz berezko izaera galdu dutela.

Biblia euskarara itzulia duzu, baina, txori txiki batek orain Korana itzultzen hasi zarela esan dit. Islam-era bihurtu behar al zara?
Nik ez diat euskaratu biblia, euskaratu egin diagu. Talde batean lan handia egin genian, protestante eta katoliko artean. Benetan lan ikusgarria, euskara batuan egindako lehena, nahiz eta aurretik euskalkietan ere bazeudean. Korana, berriz, lehendabizi Ugaldek itzuli zian, baina niri Gonzalez de Txabarri ahaldun nagusiak eskatu zidaan ea nola argitaratu genezakeen liburua. Hasi gintuan, bada, argitaratzeko lanean, eta posible izan zenean, musulmanei galdetu geniean eta haiek ez zitean onartu, itzulpen hau espainiar itzulpen batean oinarriturik zegoelako eta musulmanek ez zitean itzulpen hau onartzen. Zailtasunak jarri zitiztean eta nik hartu nian ardura eurek onartutako itzulpen batean oinarrituta itzulpena egokitzeko. Beraz, itzulpena Ugalde eta bion artean egin genian. Horrek ez dik esan nahi inondik ere Koranera bihurtu behar naizenik, eta orain irakurri eta gero are gutxiago. Errespetatzen dudan arren, argi zeukaat ez naizela Islamera bihurtuko. Hor dagoen funtsezko irakaspena Alarekiko eta Jaungoikoarekiko lotura dela uste diat, benetan aberatsa. Hala ere, Jaungoikoarekiko harremanen inguruan eta gizakien arteko bizitzaren inguruan ematen duen ikuspuntua ez duk inondik inora nirearen antzekoa. Ez eta giza jokabidearen inguruan ematen duena ere. Orain Deustuko unibertsitateak asmoa dik munduko erlijio guztien inguruan euskarazko argitalpenak egiteko. Interesgarria bilatzen diat beste erlijioak ezagutu ahal izatea euskaraz.

Komentura 10 urte zenituela joanik, ez duzu uste familiaren goxotasunaz ez zenuela behar adina gozatu?
Eta sei urterekin Aralarren artzain ibiltzen nintzenean? Eta bost urterekin Gaintzan eta Gabirian-eta ibiltzen nintzenean? Gaur egungo gazteak bezala hazi ginela uste al duk? Gu belar motxean haziak gaituk. Dena dela, nik komentuan oso esperientzia ona izan nian. Gure artean oso giro ona genian, eta lanorduak eta jolaserako orduak eta abar oso ongi banaturik genizkian. Beharbada psikologikoki egongo zuan zerbait, baina nik oso ongi pasa nian bai haurtzaroa, bai eta nerabezaro edo gaztaroa ere.

Zerbaiten damurik bai?
Damuak, damuak… gehiago egin ez izana. Eta, batez ere, formazio aldetik behintzat, guk ez genuela izan oraingo aukerarik hizkuntzak ikasteko. Nik nolabait faltan bota diadana matematika duk, eta horrez gain hizkuntzak ere bai. Txikitan ez genizkian ikasi, eta gero berandu hasi ninduan. Frantsesa bai, aukera hori izan nian, baina alemana eta ingelesa eta horiek ikasten berandu hasi ninduan. Alemana nahiko ongi ikasi nian, baina gero erabilera faltarekin eta erabat ahaztu nian. Ingelesa, berriz, ez nian inoiz ikasi. Alde batetik, berandu hasi nintzelako eta, bestetik, bere fonetika edo ez zegoelako nire belarrira egina. Gainera, 55 edo 60 urterekin hasi ninduan ikasten. Baina formazio alde hori izan ezik, nik bizitza nahiko ongi eraman diat eta alde horretatik damu partikularrik ez.

Zeintzuk dira, zure ustez, pertsona batek izan behar dituen dohainak?
Lehentxeago jaso diat mezu bat esanez gizon bat hil dela, 97 urtekoa. Eta oroitu nauk, irailaren 8an izan genuela Puerto Ricon afari bat haren urtebetetzearen omenez. Eta nik gizon hartaz pentsatzen diat, Jesusek esan zian bezala, benetako israeldarra zela, hau da, benetako gizona edo emakumea. Beste hitz batzuetan esanda, jatorra, gizon edo emakume jatorra. Ez gezurtia, ez azpijokoan ibiltzen dena, inbidiarik gabea, ingurukoez arduratzen dena… Jatorra hitz batean.

Erlijio-mundutik abiatu zinen, urte luzeak eskaini dizkiozu euskarari, berriro abiapuntura itzuli al zara?
Beno, ni biak konbinatzen saiatu nauk. Erlijioa ez diat sekula alde batera utzi, ezta gutxiagorik ere, urte batzuetan euskararen alde buru-belarri aritu ninduan, Maizpiden eta ibili nintzenean. Gerora, Maizpide eta Jaurlaritza utzi nituenean, erretiratu nintzenean, ohartu ninduan euskara lantzeko jende asko zegoela, baina uste nian Eliza mailan bazegoela hutsune bat, eta oraindik ere badagoela, eta erretiratutakoan edo horri heldu nioan. Itzulpen pilo bat egin diat maila teologikoan eta liturgikoan, horrekin liburu bat ere prestatu diat euskarazko Ebanjelioarekin. Eta horrela, ba, biak lotu nizkian. Dena den, erlijioa esatean bereizi egin behar dela uste diat. Nik uste diat bai Puerto Rico bai Euskal Herria oso erlijiosoak direla, baina ez duk gauza bera erlijioa eta fedea. Fedea nik uste diat norberaren eta Jaungoikoaren arteko harreman pertsonala dela, zerbait gehiago badagoela pentsatzea. Eta esan behar diat, orain Jaungoikoa nire baitan eta neure burua haren baitan duela 20 urte baino askoz biziago dudala. Askoz gertuago sentitzen dizkiat orain Jaungoikoa, Amabirjina eta nire gurasoak ere. Nik inoiz egingo ez dudana duk alderdi politiko batean sartu, arazo moral izugarria suposatuko bailidake. Hauteskundeak iristen diren aldiro, sekulako arazoa izaten duk niretzat, botoa zeini eman pentsatu behar dudalako. Hori bai, momentu jakin batean alderdi politiko jakin baten aurka izugarrizko injustizia egiten ari zela ikusi nuenean, bai egin nian halako aitorpen publiko bat, baina alderdi politiko batean sekula ez.

Gero eta bokazio gutxiago dago, elizak husten ari dira… Eliza krisian ote da?
Horri buruz nire hausnarketa partikularra egin diat. Nik uste diat Eliza sinesmen kontua dela, ni eliztarra nauk sinesten dudalako bai Kristorengan, bai Jaungoikoarengan… Beraz, nik uste diat Eliza gauza bizia dela eta bere funtsa edo misterioa duela. Orduan nik esaten diat, benetan hainbeste eliztar bazeudean, misterioan sinesten zutenak eta halako konbentzimenduarekin, hori horrela uzterik bazegok? Txamarra bat aldatzen dugun bezala, uzterik bazegok? Niri iruditzen zaidak hori utzi duenak ez duela benetako konbikziorik; bestela, ez likek utziko. Bokazio gutxi dagoela? Beno, baina pentsa dezagun soziologikoki. Gu 11 seme-alaba ginen, eta horietatik bat apaizgorako sartzea ez zuan misterioa. Gaur egun, ordea, 2 seme-alaba edo izaten dituk, atera kontuak. Nire kasuan amak esan zidaan beneditarretara joateko, anaia gerran hila zelako eta artalderik gabe geratu ginelako. Ni, eskola handirik hartu gabea izanik gerra garaian eta lanean aritu nintzelako, joan ninduan eta gustatu zitzaidaan. Normala ez zena garai batean seminarioetan egoten zuan jende pila zuan. Gainera, gaur egun ere bazeudek beste bokazio batzuk, erlijiosoak izan ez arren, bokazioak direnak. Edo GKEetan misiolari gisa lan egitea ez al duk bokazioa? Apaiz falta dagoela? Agian, hemendik urte batzuetara gutxiago izango gaituk eta nahikoa izango dituk egongo den lanerako, ehorzketetarako eta abar. Nik ez diat uste Eliza krisian dagoenik, agian krisian zegok duela gutxi arte izan dugun Eliza eredua.

Zein neurri hartu beharko lirateke Eliza biziberritzeko?
Nik uste diat Eliza beti egon dela krisian, eta gainera horrela izan behar duela. Bere buruari galdetzen ez dion Eliza, barne-gogoeta egiten ez duena, bere buruaz azterketarik egiten ez duena ez duk Eliza. Ebanjelioa esaten dugunean, ez duk duela 2000 urteko mezua era berean ematea. Birmoldatu egin behar duk garai berrietara, egokitu, birpentsatu. Beste kontu bat duk jendeak zein neurritan hartzen duen Eliza modu horretan. Maila sozialean ere ikusten duk hori. Garbi zegok egungo Euskal Herrian badaudela gauzak egiteko, bai maila sozialean, bai maila politikoan, bai maila ekonomikoan… Baina nola bultzatu jendea horretara, jendeak parte hartzen al dik? Gazteen kasuan eskola eta kirolez gain, ez al zegok gizaki bezala jokatu eta pentsatzeko ezer? Nik bai gazteen bai helduen artean pasotismo handia ikusten diat. Gurasoen artean ere, zenbat arduratzen dituk seme-alaben heziketaz, euren soldatez baino gehiago? Nik alderdi horretatik nabaritzen diat falta izugarria, gizaki bezala bizi, kezkatu eta pentsatzeko falta edo.

Etorkin ugari etorri da Goierrira, hizkuntza mordoa galbidean omen da munduan… Nola ikusten duzu zuk euskararen etorkizuna?
Beno, beno. Nik esperantzaz ikusi nahi niake. Galbidean egon duk, Francoren garaia eta izugarria izan zuan. Ahalegin handia egiten ari gaituk, eta nik uste diat gazteen baitan dagoela. Ea aurre egiten diozuen inguruko kutsadurari. Ea kontuan hartu nahi duzuen non jaio eta bizi zareten. Ea bakarka edo herri eta gizarte gisa bizi nahi duzuen. Ea konturatzen zareten herri bezala bizitzeko hizkuntza zeinen garrantzitsua den. Orduan, euskararen etorkizuna nik esperantzaren kontra esperantzaz ikusten diat. Egoera okerragoak pasa dizkik. Orain, hiru herrialdeetan -EAEn- ahalegin handia egiten ari duk, Nafarroan ere mugimendu handia zegok, nahiz eta laguntza handiegirik ez duen, hori bai, Iparraldea ikusten diat nahiko narras. Nik uste diat hiru herrialde hauek independiente izatea lortuko bagenu, laguntza handia emango geniekeela Nafarroari eta Iparraldeari. Orduan, maximalismoa politika mailan ez diat maite. Orain Ibarretxek hiru herrialdetarako plan hori planteatu duenean, eta lortuko bagenu hiru herrialdeak independente izatea, edo behintzat autonomo izatea, askoz laguntza handiagoa eman ahalko genieke bai Nafarroari eta bai Iparraldeari euskararen alorrean. Nik bistan zeukaat ez dudala independentzia hori ikusiko.

Dionisio ez da egonean egotekoa, zertan ari da lanean orain?
Orain, esan diat Koranaren itzulpena bukatu dugula, eta lehendik atzeratuta neuzkaan lantxo batzuk-eta amaitzen eta ordenatzen ari nauk. Eta bihartik aurrera, oraintxe bidali dizkidaten euskarazko kapitulutxo batzuk itzultzen. Eta horrez gain, ba, utzita nizkian beste lantxo batzuk aurreratu eta lanean jarraituko diat. Gero, liturgiako artikulu batzuekin eta lanketa bat. Azkenik, bazeukaat beste lan luze bat, baina beste hauekin guztiekin, ba hortxe zegok, aparkatuta.

Benetan elkarrizketa ederra izan da, luzea (nahi duenak oso-osorik entzun dezake mp3an: 1, 2, 3 eta 4) baina benetan mamia duena. Hemendik eskerrak eman nahi nizkioke Dionisiori bere bizitzaren beste alderdi hori erakusteagatik eta, nola ez, elkarrizketagatik, agian nire errua ere izan baita orain arte gehiago ez galdetu eta interesatu izana. Besterik gabe, hurren arte Euskaljakintzazaleok! Izan untsa!

Asteazken euritsu batean Ikastolatik irten eta, nire ahizpa gidari nuela, Zumaiarantz abiatu nintzen hainbeste miresten dudan Jon Maia elkarrizketatzeko xedez.Duela 35 urte Urretxun jaioa dugu Jon Maia. Gaztetxo zenean, Zumaiara joan zen bizitzera eta bertan hasi zuen egun dena izatera iristeko traiektoria. Bertsolaritza, musika eta letragintza oso lotuta doaz zumaiar honen lanean. Bere beharretan oso argi azaltzen ditu bere jatorria eta ama-hizkuntza direla medio bizitako momentu gazi-gozoak eta egungo gizartean gori-gori dauden gertakizunak.

Autoa aparkatu, ordenagailua eta bideo kamera eskuetan hartu eta, kazetari moduan, hitzordua adosturik genuen lekura hurbildu nintzen. Etxera igo, besaulkian jesarri eta kafetxo bat hartu ondoren… hasiera eman genion gure elkarrizketari.

Idazten iaioa, abesten aparta, bertsotan paregabea… halakoxea zara zure jarraitzaileentzat. Baina zu, hauetako zein arlotan sentitzen zara erosoen? Eta deserosoen?
Erosoen bertsotan sentitzen naiz, hori baita umea nintzenetik egiten dudana. Hamar urterekin hasi nintzen, orain hogeita hamabost dauzkat, beraz, hogeita bost urte pasa ditut bertsotan. Hauxe da gehien ezagutzen dudana eta, hortaz, gehien kontrolatzen dudana, bat-batean sortzen ohituta nago jada. Idaztea lana da niretzat, kosta egiten zait idazten jartzea, honetarako gogo eta motibazio handia behar dut. Abesten ere ondo pasatzen dudala aitortu behar dut, hori kontzertuetan nabaritzen delakoan nago.

Riomundo zure lehen eleberrian aipatzen duzunez, hasiera batean sobera zaila izan zen zuretzat euskaraz hitz bakar bat ere jakin barik euskaldun giroan bateratzea, kontu hau dela eta zure familiaz lotsatuz. Zein dira garai haien inguruan dituzun oroitzapenak?
Gaztetxo garaian hasiera-hasieratik Urretxuko ikastolara joan nintzen. Etxean erdaraz egiten zuten, eta beraz, nire hizkuntza gaztelera zen. Nahiz eta euskaraz ikasi ikastolan, bertan bai euskaldunek eta bai erdaldunek, ia denok hitz egiten genuen gazteleraz.

Gero, Zumaiara etorri nintzenean, hemen jendea, batez ere, euskaraz mintzatzen zen eta hor konturatu nintzen pixka bat zailagoa zela niretzat lehen bezala segitzea. Edade horietan beti izaten dira konplexuak eta horrelako gauzak, bakoitzak bere gauzengatik, eta nik ere banuen nirea; ez nuela hitz egiten besteek bezala euskaraz, hitz batzuk ez nituen ezagutzen… eta horrelako gauzak. Nik gaizki pasatzen nuen.
Lagunartean denek zituzten zortzi abizen euskaldunak, eta ze mania gainera denak esateko… nire abizen denak ardaldunak dira eta lotsa apur bat sentitzen nuen. Hori gutxi balitz, ama ez dakit nongoa eta aita bestekoa zutela ere aritzeko ohitura zegoen, eta orduan ere… isilik egon behar, ama Cabeza del Buey-koa baitzen, eta izen hori esatea ba… ez zen oso erosoa niretzat.
Kanpotarroi buruz nola hitz egiten zen ere entzun behar izaten genuen, belarrimotzak, maketoak koreanoak… denetarik deitzen ziguten. Hamar, hamabi, hamalau… urte izatean horrek denak eragin egiten du. Hortik etorri ziren nire lotsa eta konplexuak.

Apaizac obeto liburua idazterakoan Kanadara eginiko bidaian oinarritu zara. Asmo bereziren batek bultzatu zintuen bidaia hau egitera? Zer nolako esperientzia bizi izan zenuen bertan?
Abentura handi eta zoragarria izan zen, ez baitzen kirol marka bat egitea edo dena delako mendi gailur bat igotzera joatea izan. Euskal Herriko itsas historia berreskuratzea izan zen, espedizio ikusgarri baten bidez jendeari ezagutzera emateko modua, nolabait esateko, historiaren bila egindako bidaia bat. 2000 km inguru nabigatu genuen Kanadako ipar Atlantikoan, euskaldunek balea arrantzatzen zuten lekuetan. Ez nuen pentsatuko sekula horrelako gauza bat egingo nuenik, espedizio bat, baina kronista bat behar zuten hango kontuak idazteko eta… Esperientzia izugarria izan da niretzat, bukatu eta gero ere asko eman didana.

Hamaika urte zenituela Zumaiako bertso eskolan hasi zinen ikasten, eta gaur egun, Euskal Herriko Txapelketa Nagusian hirutan izana zara. Jakin badakigu, gainera, Gipuzkoako Txapelketan parte hartuko duzula. Nola doakizu prestaketa?
Duela gutxi hasi naiz zertxobait prestatzen, orain arte ez dut ezer asko egin, pereza handia ematen dit egia esan. Lehiaketa hor dagoela gogora ekartzea, hori da egin dudan gauza bakarra. Doinu berri batzuk hasia naiz probatzen, errimak lantzen… kontzentratzen hasteko hurbilketa bat. Gauza askotan ibiltzen naizenez, azkeneko txapelketetara batere prestatu gabe joan naiz eta, oraingoan, pixka bat finago ailegatzea nahi nuke.

Hainbeste urtez bertsotan murgildu ostean, zerk bultzatu zintuen musika talde bat sortzera?
Pixka bat bertsoen kontura dator taldea ere. Ez da hain harrigarria gure moduko bertsolariek musikan zerbait egitea, urte asko baitira musika munduarekin harremanetan nagoela; beste talde batzuei hitzak idazten, hala nola, Gari, Fermin Muguruza eta Benito Lertxundiri, kontzertuetan bertsotan egiten… oso hurbiletik bizi dugun mundua da, gure kultura delako. Garai bateko bertsolarien kasua ez zen egungoa, baina gu rock kulturatik gatozen bertsolariak gara eta horrekin harremanetan bizi izan gara beti.
Karidadeko Benta inguruko musikari lagunak ditudalako sortu zen. Enkargu bat eman zidaten eta bertatik tiraka-tiraka lan bat egin genuen. Jarraian, egina zegoen lanaz baliatuz, tonto-tonto sei urtez aritu gara lanean.

Karidadeko Benta, izen honekin bataiatu duzue musika taldea. Nondik datorkio izen bitxi hau?
Garai bateko benta zahar batetik datorkio izena. Benta hau Billabona inguruan zegoen eta Pello Errotak bere bertso batean aipatzen du. Karidadeko Benta oso bertso famatua izan da, garai bateko sei bertsolariren izenak esaten dituelako bertso bakar batean eta denak zeuden Karidadeko Bentan. Beti egin zait kuriosoa leku hori imajinatzea, bertsolariak edatera eta kantatzera elkartzen ziren lekua, bidegurutze batean, gauak ere pasa zitezkeen tokia, oheekin eta guzti. Leku honek imajinatzeko bide asko ematen ditu.
Geure taldea pixka bat horrelakoa izan da, bidegurutze bat, gaua, bertsoa, musika, festa… izan dituena.

Talde hau gainontzeko euskal taldeekin alderatzean, begi bistakoa da aparteko doinua duela. Zertan euskarritzen zara musika mota hau sortzeko?
Musika Jon Manzisidorrek, gure taldeko gitarra-joleak egin ditu, batez ere, ia denak. Taldeko denok ezagutzen ditugu bertso doinuak, bertsoak… eta hasieran bide horretatik hasi ginen, gero, bertso izaera hori pixka bat alde batera utzi bagenuen ere, benetako kantuak egiten hasiz. Ez gara gitarra elektriko, bateria eta baxua daukan talde horietako bat, gure instrumentu motak ere, haizezko instrumentuek, perkusioak… musika mota hori egitera eramaten gaitu, mediterraneo aldekoa.

Dagoeneko kaleratuak dituzue hiru disko eta guztietan gizartean pil-pilean dauden zenbait gai jorratzen dituzue umorearen laguntzaz, hala nola, maitasuna, errealitate politikoa, etxebizitzen egoera… Zein da zure helburua abesti hauek idatzi eta abesterakoan?
Zerbait kontatzea, zerbait konkretuki, nonbaitetik jendearen arreta bereganatuko duena, esaten dugunagatik edo esateko moduagatik. Karidadeko Bentan istorio asko kontatu ditugu, pertsonaien bizitzak eta gaur egungo bizimoduaren gaineko hitzak, askotan umore handiz eta ironiarekin. Nik uste dut euskal musikan ez dagoela umorerik apenas, oso zaila da kantu bat entzunez barre egitea. Baina, nire aburuz, gure kantuek badute hori, umore handia. Eta posible da, gainera, gure zenbait kantu entzunda, dantza egiteaz gain barre egitea.

Haurrentzat, gaztetxoentzat, helduentzat… nori zuzendua dago zuen musika?
Egia esan, ez dago inori zuzendua, gure publikoa denetarikoa da. Zure adinekoak diren batzuk aurrez aipatu ditugun bateria, gitarra elektriko eta baxudun taldeen jarraitzaileak dira, baina ez denak. Zu baino helduxeagoak direnak ere hurbiltzen dira gure ekitaldietara eta haurrak ba… zenbait guraso eta hezitzailek esan didatenez, Takolo, Pirritx eta Porrotx pailazoei deskantsatzen uzteko modu bakarra gure musika ipintzea ei da.

Karidadeko Bentak duela gutxi itxi ditu bere ateak. Ze zapore utzi dizu sei urteko ibilbide honen amaierak?
Espero genuena baino ibilbide luzeagoa egin dugu,egia esan. Ateak itxi ditugu, baina pozik. Talde batzuek gainbehera jasaten dutenean bertan behera uzten dute dena, baina hau ez da gure kasua. Azken sei hilabete hauetan inoiz baino jende gehiago bildu da gure emanaldietan eta Zumaiako Itzurun hondartzan jo genuen agurreko kontzertuan bi mila pertsona inguru elkartu ginen. Agurra, beraz, hunkigarria eta ahaztezina izan da. Oso gustura gaude taldea osatu dugunok.

Kanadara eginiko bidaiak liburu bat idazten lagundu dizu. Baina horrez gain, baliagarria al zaizu abestien letrak sortu eta bertsoak asmatzeko orduan?
Denak balio du. Ni ez naiz asko ibili munduan, baina bai, ibiltzen zarenean leku berriek, esperientzia berriek… material bat ematen dute beti, buruko disko gogorrean gordetzen dena. Jagondako hau noizbait atera egiten da kantu modura, liburu modura edo dena dela. Baina, auzoan buelta bat emanda ere berdin-berdin etor daiteke istorio bat burura ikusten den edozerekin.
Azken finean, jakintzaren osaketa, leku berrien ezagutza baino, jarrera mota baten emaitza da. Jarrera hau burua beti piztuta edukitzean datza, zauden lekuan zaudela, gauzak jasotzen aritzean. Hori da nire modukook egiten duguna.

Hainbeste saltsatan sartuta egonik, nola moldatzen zara bizitza pribaturako tarte bat izateko?
Batzuetan larri. Batzuetan oso zoroa eta irregularra da gure ibilera, edozein ordutan edozein lekutan baitzaude. Jendea lanetik etxera bueltatzen denean, astearte gau batean, esaterako, agian orduan hasten da nirea. Boladak izaten dira, baina ni hainbeste gauzetan batera ibiltzen naizenez, nahiko zoratuta ibiltzen naiz beti. Tarteka gertatu izan zait egun eta ordu berean bi leku ezberdinetan hitzordua izatea, gaizki apuntatu dudalako edo, eta bietakoren bat suspenditu edo atzeratu beharra izatea. Adibidez, duela astebete inguru, huts egin nuen Ordizian adostua nuen hitzordura eta elkarrizketa hau… nire burua zuritzeko aprobetxatuko dut, ordiziarrei barkamena eskatzeko.
Azkeneko lau urteotan hiru disko, bi liburu, bi txapelketa, espedizio bat eta zazpiehun bat emanaldi-bertso, hitzaldi eta kontzerturen artean- gauzatu ditut. Hori guztia, hain denbora gutxian eginda, seguraski gehiegi da eta ez da hain harritzekoa horrelakoak gertatzea. Guk, zoritxarrez, ez daukagu sekretario bat hartzeko adina diru eta hori dela eta, norberak egin behar du dena; sortu, administratu, kontuak eraman eta dena.

Bertsolari, idazle, abeslari, bidaiari… non ikusiko dugu etorkizunean Jon Maia?
Agian hor aipatu ez duzun beste zerbaitetan, auskalo. Nire bizitza zer izango den ez jakitea gustatzen zait. Horrela bizitzera ohitu naiz eta… zenbait gauzetan jarraituko dudala jakin nahiko nuke, baina beti nago prest gauza berriren bat ezagutzeko eta probatzeko. Nik behintzat neure buruari ez diot mugarik jartzen, jarriko dizkit bizitzak berak.

Ikus ahal izan dugunez, gure Jon Maia bertsolari, abeslari, idazle… eta nola ez, benetako solaskide jatorrak, bere traiektoria luze, aberats eta interesgarriaren berri eman digu elkarrizketa labur eta mamitsu honetan. Musika taldea desegiteak, zorionez, ez du esan nahi komunikabideetan agertzeari eta jarraitzaileei lan zoragarriak eskaintzen segitzeari uko egingo dionik, musika ez den beste arloetan jo ta su lanean jarraituko baitu oraingoz, eta berak dioen bezala, ahal bada baita arlo berrietan ere.

Solasaldi ezin atseginagoa izan zen. Hasieran urduritasun apur bat sentitu banuen ere, asko erraztu zidan lana. Nire iritziz, beraz, profesional aparta izateaz gain pertsona paregabea dugu Jon Maia eta biziki eskertu nahi diot nirekin elkarrizketa egiteko tarte txiki hura hartu izana, egun korapilatsu samarra izan baitzuen.

Azkenik, hona hemen solasaldiaren amaiera borobiltzeko euskaljakintzari eskaini zion bertsoa:

[kml_flashembed movie="http://video.google.com/googleplayer.swf?docid=2334730152644741046" width="400" height="326" wmode="transparent" /]

Jarraian, elkarrizketa osorik eta Jon Maiaren Ia guriak egin du abestia entzungai:

[kml_flashembed movie="http://www.goear.com/files/localplayer.swf" width="366" height="75" fvars="file=9d86a0b" wmode="transparent" /]

[kml_flashembed movie="http://www.goear.com/files/localplayer.swf" width="366" height="75" fvars="file=30ac950" wmode="transparent" /]