Adi matematikari! SOKEN PROBLEMA: soluzioa aurkitzeko gai al zara?

Aurreko batean matematikaren inguruko jolas edo buruketekin etorri nintzaizuen, logikaren mundu zirraragarriaren ateak ireki nizkizuen eltxo “supersonikoaren” problema harekin.

Ingeniariaren bitakora pertsonalean zehar nabigatzen aritu ostean, bestelako problema batekin egin dut topo, eltxoarena baino zailagoa, agian, baina, noski, politagoa. Horrela, bada, modu honetako kuestioak maite dituzuenontzat, matematiken benetako zaleentzat edo erronka zailagoen bila zabiltzatenontzat, hona hemen beste problema bat:

    SOKEN PROBLEMA

Bi soka dauzkagu, ezberdinak elkarren artean eta materiaren egiturari, luzerari eta konbustio abiadurari dagokienean, zeharo irregular eta bestelakoak. Elkarren artean guztiz desberdinak diren bi soka, azken finean; su ematen badiegu, oso abiadura ezberdinetan erreko direnak. Eta, noski, pospolo kaxa bat ere badugu, honen barneko pospoloekin, sokei su emateko erabiliko ditugunak, alegia.

Sokek, ordea, badute antzekotasun bat: ordubeteko erretze edo konbustio denbora dute biek.

Eta jarraian, planteatzen zaigun arazoa: 45 minutu kronometratzeko eskatu digute. Ordea, ordularia galdua dugu. Nola lortuko dugu sokak erretzearen metodoa erabiliz denbora hori zehatz-mehatz determinatzea?

(Gogoan izan ezazue erregelarik nahiz neurri unitaterik ez daukagula eta soken egitura materiala zeharo irregularra dela: zati batetik bestera sokaren erretze abiadura asko alda daiteke. Beraz, ez dago, aurretik halako daturik ez daukagunez, sokaren zati bakoitzari erretze denbora bat iradokitzerik).

Galdera planteatuta geratzen da. Soluzioaren arrastorik bai? Zeuen lana da orain hura bilatzea; konplikatuxeagoa dugu hau, baina ea zorterik duzuen! Azken ariketa honen soluzioa ere egun batzuen buruan agertuko zaizue publikatuta. Bien bitartean, bizkorrena nor den itxarotea baino ez. Nor izango dugu irabazle berria? Anima zaitez!!

Aurreko artikuluan erreferentzia ematen banizuen ere, oraingo honetan ere Josep Maria Albaigés i Olivart-en bitakoraren helbidea ezin utzi dezaket aipatu gabe. Beraz, honelako problemak gustuko badituzue nahiz Albaigésen matematika kontuei buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, ingeniariaren bitakora pertsonalean izango duzue honen guztiaren berri.

Comments { 0 }

XX.MENDEKO EUSKAL LITERATURAREN IZARRA

Bernardo Atxaga Joseba Irazu Garmendia, Bernardo Atxaga izenez ere ezaguna (Asteasu, 1951), XX. mendeko euskal idazlerik ezagunena bilakatu da. Ekonomian lizentziatua, euskarako irakasle, ekonomialari eta liburu saltzaile izan zen ogibidez idazten hasi aurretik. 80. hamarkadan hasi eta gaur egun ere idazten dihardu. Azken egun hauetan, gainera, hiru gertakizun garrantzitsuren ardatz izan da: Euskaltzaindiako kide izateko proposatua izan da, eta bere eleberrietako bi, Obabakoak eta Zeru horiek, zinerako egokituak izan dira.

1972an ergitaratu zituen bere lehenengo olerkiak euskaraz. Lau urte beranduago bere lehen nobela idatzi zuen, Ziutateaz, eta 1987.urtean, Etiopia. Garai honetan, Pott banda ko partaide izan zen, izen bereko aldizkarian bere lanak argitaratuz, Joseba Sarrionandia eta Ruper Ordorikarekin elkarlanean.

Asteasuarrak genero guztiak ukitu ditu, olerkigintzatik hasi eta narratibara arte, azken hau, gazteei, haurrei, helduei… zuzendurik. Bere idazlanen artean Obabakoak (1988), Sugeak txoriari begiratzen dionenan (1997), Bi letter jaso nituen oso denbora gutxian (1984), Bi anai (1985), Gizona bere bakardadean (1993) eta Soinujolearen semea (2003) dira aipagarrienak. Hauez gain, Zeru horiek (1995) dugu, film bihurturik Biarritzeko FIPA jaialdian ikusi ahal izan duguna. Baina, arestian aipatu dugun legez, hau ez da zineman ikusi dugun Atxagaren lan bakarra, hain ezaguna den Obabakoak adaptatua ikusteko aukera ere izan baikenuen duela hilabete batzuk (euskaljakintzan horri buruzko aipamen batzuk ere egin genituen).

Lehen esan bezala, Euskaltzaindiako partaide diren Xabier Kintana, Ana Toledo eta Jose Luis Lizundiak hil berri den Juan Mari Lekuonaren postua hartzeko proposamena aurkeztu dute. Hauek Bernardo Atxagak egindako literatura merezimendua azpimarratu nahi dute, baita Euskal Herriko mugez gaindi duen ospea ere. Horri jarraiki, bozketa martxoaren 31n burutuko da. Euskaltzaindiak, bere lan zabala azpimarratu nahi du, euskararen bultzatzaile sutsua izana. Hau gutxi balitz, hizkuntzaren erabilera egokia eta bere obra 20 hizkuntza ezberdinetara itzulia izana goraipatzen dute.

Aipatu ere, hainbat sari ezberdin irabazi dituela Obabakoak nobelarengatik, besteak beste; Euskadi Saria, Kritikaren Saria eta Prix Millepages Saria. Halere, ezin esan dezakegu gauza bera Montxo Armendarizen Obaba filmagatik atzo ez baitzen garaile suertatu Goya sarietan…

Ez nuke amaitu nahi aipatu gabe, aurten ikusten ari garenez, gaur egun euskal literatura autore interesgarri anitzez josia dagoela. Euskaljakintzakook autore ezberdinak irakurtzen ari gara eta ikasturtean zehar emango dizuegu beraien berri. Ea denon artean euskal literaturari bultzadatxo bat ematen diogun..

Hemendik, bada, zorionak Atxagari eta ea writelyn denon artean idatzi dugun narrazio laburra irakurtzen duzun, gustatuko zaizu eta!!!

Informazio gehiago:

Bere lanak

Euskaltzaindiarako izendapenaren inguruko beste iritzi batzuk

Comments { 1 }

Laburtzapenak

LABURTZAPENAK

Laburtzapenak lau adarretan sailka genitzake: siglak,
ikurrak, laburdurak eta inizialak.

 

􀀉 LABURPEN TAULA

 

MARRATXOAREKIN MARRATXORIK GABE
EHUko, EUTGko, EKEren…
SIGLAK IZEN BEREZIAK AEK-ko
KOR-i
UEU-ko antolakuntza
IZEN ARRUNTAK NANa, CDa, ADNa…
IKURRA Kg-ko (punturik gabe)
LABURDURAK tf.ra (puntuarekin)
INIZIALAK J.M. Barandiaran (puntuarekin, tarterik gabe)

 

􀀉

SIGLAK

Hainbat hitzen lehenengo hizkiak erabiliz sortutako izena da. Honelako hitzak
sortzeko orduan, kontuan izan behar dugu erraz irakurtzeko modukoak izan behar
dutela.

 

•

Idazkera:
letra larriz eta jarraian, hots, hizkien
artean
ez da punturik
jarri behar.

•

Deklinatu:
hitz sortu berria ahoskatzen dugunaren
arabera idatziko ditugu deklinabidearen atzizkiak.

 

AEDko (a-e-de-ko) eta ez
*AEDeko (Arrasate Euskaldundu Dezagun-eko)

 

Siglen bidez sortutako hitzak bereziak ala arruntak izan daitezke.

 

􀀩

bereziak direnean artikulurik gabe
deklinatuko ditugu (leku-izenen

antzera).

 

EHUko arduradunak, EKEren
eskutik…

 

􀀩

izen arruntak direnean, berriz, artikulu
eta guzti.

 

ADNaren inguruko azken
ikerketak, CDaren erabilera…

 

ô€€›

DEKLINABIDE-ATZIZKIAREN
IDAZKERA:

 

•

Izen
berezietan jarraian eta letra xehez idatziko dugu:
EHUko…
Hala ere, kasu

batzuetan marratxoaz idatzi
beharko ditugu:

 

􀀩

Siglaren azken hizkia eta atzizkiaren
lehena hizki bera dugunean

 

AEK-ko

BBK-ko

 

􀀩

Baita siglaren azken hizkia r eta
atzizkiaren lehena bokala dugunean ere.

 

KOR-i

DATAR-i

 

􀀩

Letra larriz idatzita doanean,
izenburuetan esaterako.

 

UEU-KO ANTOLAKUNTZAREN TXOSTEN

 

•

Izen arruntetan, arau zehatzik ez egon
arren, jarraian eta letra xehez idatziko ditugu

 

NANa

ADNa

 

􀀉

IKURRAK

 

Batez ere zientzia- eta teknika-alorrean erabiltzen ditugu. Gauza,
nolakotasun, prozesu, kantitate, unitate eta abarren laburtzapena da. Letrak,
zeinu grafikoak edota zenbakiak ditu osagai.

 

m
(

metro),
cm
2
(
zentimetro
koadro
), €
(
euro)

 

Punturik gabe

idazten dira, eta azpian
dagoen hitza bezalaxe deklinatzen dira.

 

kg-ko (kilogramoko), As-ak (artsenikoak)

 

Ikurraren eta deklinabide-atzizkiaren artean

marratxoa
jartzen da.

 

􀀉

LABURDURAK

 

Hitz baten edo hitz-multzo baten ordezkoa da. Laburdurak esaldiko edozein
elementuren lekua har dezake: aditzarena

(ikus:
ik.)
, izenarena
(telefono:
tf., zenbaki:
zenb.)
,
adjektiboarena
(luzera: luz.,
zabalera: zab.)
.

 

Siglak eta ikurrak ez bezala, laburdura

puntuz
idazten da beti.
Deklinabide-atzizkia ahoskeraren araberakoa da, eta
marratxorik nahiz tarterik
gabe
idazten da.

 

Argibideetarako, deitu hurrengo tf.ra

 

􀀉

INIZIALAK

 

Norbaiten izen-abizenetako lehen letrak dira.

Letra larriz, puntuak
jarrita
eta espaziorik gabe
idazten dira:
J.M.
Barandiaran
.

Deklinabide-atzizkia inizialaren ahoskeraren arabera jartzen da:

M.K.rekin,
J.I.rengana…

 

 

Comments { 0 }
-->