Burua txoriz beterik- I. Irasizabal

By on 2006(e)ko urtarrilak 23 in irakurlearen txokoa

Lehengo batean Igor Zeberiok ireki zuen atal berriari jarraipen bat emateko asmoz nabil gaur ni. Oraingoan, Iñaki Irasizabal idazle durangarraren “Burua txoriz beterik� liburua dakarkidalarik. Horrela, liburuaren laburpena emateari ekingo diot.

Alberto hirurogei urte inguruko gizon alarguna da. Bilbon bizi da eta hiri bertan egiten du lan unibertsitate irakasle moduan. Hiru seme-alaba dauzka; Markel da hiruretan zaharrena. Ostaizkarekin ezkondua dago eta bi seme-alaba ditu: Irati eta Harkaitz. Hiriko girotik urrun dagoen baserri zaharkitu batean bizi dira eta dirua soberan ez badute ere, pozik bizi dira bertan. Ondoren, Arantza daukagu. Albertoren alaba bakarra, duela hilabete eskas batzuk bere senargaiarengandik banandu da eta bere bizitzarekin zer egin ez dakiela, benetan bera ulertuko duen gizon baten bila jardungo da. Azkenik, bere seme gazteena eta berarekin batera bizi den bakarra, Iker. Deustuko unibertsitatean dabil soziologia ikasketak burutzen.

Guztia etxeko anaia gazteenaren heriotzarekin hasiko da. Orduantxe konturatuko da Alberto bere semea ez zuela berak uste zuen bezain ondo ezagutzen eta, heriotzak suposatuko dion minetik osatu ezinean dabilela, geratzen zaizkion beste birekin harremana estutu beharrean dagoela ohartzen da. Hasiera batean traba handiak topatuko ditu Albertok baina ez du etsiko eta bere seme-alaben bizitzan sartzea lortuko du. Sartzea eta …… hainbat gauza gehiago; izan ere, bidean berak uste ez dituen hainbat gertakari jazoko baitira. Gauza eta ilusio berri asko irabaziko duen arren, beste hainbat ere galduko du eta horien artean hainbeste maite duen semea, Markel.

Burua txoriz beterik liburuak familia xume eta arrunt baten barnean gertatzen diren gorabeherak azaltzen ditu eta berauen aurrean familiako senide bakoitzak dituen sentipen, gogoeta eta jokabideak kontatzen dira. Zoriontasunez beteriko bizitza bat sortzea dute denek helburu, baina hau ez da batere erraza suertatuko, egunero bizitzako zailtasunez gain, familiako senideen arteko harremanak direla eta, bide hori guztiz malkartsua bihurtuko baita.

Nire iritziz, liburu bikaina, gai interesgarria lantzen duena. Irakurketarako erraztasun handiak eskaintzen dituen irakurgaia, hizkuntzaz oso sinplea eta deskripzio nahiz narrazio ugariz josia. Aipatu beharra daukat gainera, aspaldiko partez, oso gustura irakurri dudan liburu bat dela eta honek aurrerantzean euskaraz irakurtzeko gogoa piztu didala. Azkenik, esan, Iñaki Irasizabalen Burua txoriz beterik liburua duela gutxi Ondarroako nobela laburren lehiaketako sarituetako bat izan dela. Horri buruz gehiago jakin nahi izanez gero, klikatu hemen.

Hemendik, beraz, liburua irakurtzera animatzen zaituztet eta, irakurria izanez gero, zuen
iritzia denekin konpartitzera!!

Liburu honi egindako hainbat kritikaren berri izateko, klik egin hemen.

Comments { 0 }

SOS SAHARA

By on 2006(e)ko urtarrilak 22 in orokorra

saharar errefuxiatu batzuk Gipuzkoako herri askotan saharar errefuxiatu kanpamenduetarako elikagaiak jasotzen ari dira. Jasotzen ari diren elikagai eta produktuak azukrea, atuna eta konpresak dira. Bilketa Donostian zentralizatzen ari da Saharar Herriaren Adiskide Elkartearen bidez, eta, otsailaren 12an, Araba eta Bizkaiako karabanarekin bat eginez, Saharantz abiatuko da.

Badira urte batzuk karabana hau antolatzen hasi zela. Elikagaiak jendeak ematen ditu eta kamioiak enpresa pribatuek eta udaletxeek emandako diru laguntzekin erosten dira. Lehengo urtean 100 tona elikagai eta 6 trailer biltzea lortu zen. Aurten, otsailaren 12an Bilbotik irtengo da karabana Alacantera bidean, ondoren, Aljererantz ontziratuz. Fronte Polisarioko kideak joango dira bertara trailerren bila eta bi mila kilometro inguru egingo dituzte Tindufera bidean “Dakar” solidario honi amaiera emanez.

Aurreko urteetan euskal bolendresak eta Mugarik Gabeko Suhiltzaileak izaten ziren karabana kanpamenduetaraino eramaterearen arduradunak, baina, azken urteetan, Aljerian sortutako segurtasun arazoak direla medio, sahararrei utzi behar izan diete beraien postua.
Fronte
Sahararrek 30 urte daramatzate basamortuko lur idorretan errefuxiatuta. 1975 urtera arte Espainiaren lurrak izan ziren Mendebaldeko Saharakoak eta Francok espainiar probintziatzat hartzen zituen lur haiek. Diktadorea hil zenean, Espainak bere kolonia utzi zuen, Marokorekin azpijoko batean Saharako lurrak saldu zizkion, sahararren independetzia nahiei entzungor eginez. Marokok Martxa Berde delakoan, Saharari eraso zion eta jenozidio saiakera bat egin zuen sahararren artean. Milaka eta milaka sahararrek erbesterako bidea hartu behar izan zuten marokoar armadak fosforo eta napalarekin bonbardatzen zituen bitartean. Aljeriak laguntza eskaini zien sahararrei eta bertatik antolatu zuten beraien erresistentzia. Errufuxiatu kanpamenduak antolatu zituen Fronte Polisarioak, sahararren askapenarako erakundeak, eta Marokoren aurkako gerrari ekin zion, betiere aljeriarren babespean. 1991an NBE erreferedum promesak zirela medio, bakea hitzartu zen. Baina Marokok erreferenduma atzeratuz jarraitzen du ordundik etengabeko azpijoko batean eta espainar gobernuak potentzia kolonizatzaile bezala duen ardurari muzin egiten dio.
Eta basamortuan jarraitzen dute bitartean berrehun mila sahararrek nahiz eta NBEk eta Eskubide Intenazionalak arrazoia ematen dieten. Azken urteetan bizirauteko beharrezkoak dituzten hornigaiak murriztu dizkiete gainera eta, horregatik, karabanaren laguntza inoiz baino gehiago behar da.

Informazio gehiagorako
ucs-sku@euskalfondoa.org
telefono zenbakia: 619029648
Kontu korronte zenbakia: 30350080940800094177

Saharar egoeraren azken berriak ezagutu nahi izanez gero, klikatu hemen.

Comments { 0 }

AHOSKERA ZAINDUA

By on 2006(e)ko urtarrilak 21 in sailkatu gabe

Euskaltzaindiaren gunetik atera dut.

AHOSKERA ZAINDUA: ARAUAK

Bokalak

I. <a, e, i, o, u>
Idatzi bezala ahoskatu: [a, e, i, o, u]; sei bokaleko sistema duten
Iparraldeko euskaretan <u>ren ahoskera biak onartzen dira ([u] eta [ü])
hala eskatzen duten hitzetan eta baita ere euskalkiaren erabilera zainduan.

Bokal bilkurak

II. Bokalak bokalen ondoan
daudenean ere idatzi bezala ahoskatuko dira hizkera maila zainduetan: etxea etxea, geroago geroago, mendia mendia, burua burua.

Gainera aintzat hartu behar da:

II.a.
<ea, oa> idazten direnen
bestelako ahoskerak egoki eta zuzen direla gainerako hizkera mailetan (hala
nola: etxia, etxie; geruago, telefonua eta
kidekoak).

II.b. <ia, ua> idazten direnen bestelako
ahoskerak egoki eta zuzen direla gainerako hizkera mailetan (hala nola,
zerbait tartekatuz: mendiya, mendixa, mendiza; buruba eta
kidekoak edo, bigarren bokala aldatuz edo kenduz: mendie, mendi; burue, buru eta kidekoak).

III.1. Bokal bi elkarren segidan
daudenean, lehenengoa <i> edo <u> bada, bokal bilkura bi
silabatan ahoskatuko da (hala nola: abi.an,
sozi.ala, zi.ur). Dena den, badira hitz batzuetan ui diptongoak.

III.2. Bokal bilkura hauek silaba
bakarrean (diptongoan) ahoskatzen dituzten Ekialde eta Iparraldeko
euskalkietako hiztunengan hizkera zaindutzat hartuko da ahoskera hori.

IV. Bokal biren artean <h>
idazten denean, <h> ahoskatzen ez den euskalkietako hiztunek ere bokal
bakoitza silaba batean ahoskatzera joko dute hizkera maila zainduan (hala
nola: za.harra; na.hi du; bi.hurturik; a.hula; be.hi).

Kontsonanteak

V. Idatzi bezala ahoskatuko
dira hizkera maila zainduan

<b,
d, f, g, k, l, ll, m, n, ñ, p, r, rr, s, t, ts, tx, tz, z>

Beraz:

1.
<g> <e> eta <i> bokalen aurrean beste bokalen aurrean
bezalaxe ahoskatu behar da ahoskera zainduan behintzat (hala nola geologia). Azken orduko maileguetan,
salbuespenak banan-bana markatuko dira. Esaterako, dagoeneko onartua dugun gin (edaria).

2. <s, z> eta <ts, tz> Hizkera
zainduenetarako pare hauek bereiztea hobetsiko da. Bestalde <z> euskaraz beti (eta areago
hizkera zainduetan) zistukaria da eta gaitzetsi egin behar da gaztelaniazko
ahoskera hortzartekoa (gaztelerazko zapato
hitzaren lehen kontsonantea, alegia). Beraz, eskizofrenia hitzaren lehen eta hirugarren kontsonanteak
zistukariak dira (bata apikaria eta bestea bizkarkaria); halaber soziologia hitzaren lehena eta
bigarrena.

3. <b, d, g, r>
bokalartean gertatzen direnean, hurrenkera honetan handiagotzen den
oparotasunaz desager edo alda daitezke hizketa arduragabean (hala nola: ari naiz ai naiz, horiek
(h)oiek, egon eon, edan ean, eran, etab.). Ahoskera
horiek erabat egoki eta bidezko dira gainerako hizkera mailetan, baina
hizkera zainduan bokalarteko kontsonanteak ahoskatu egin behar dira.

4. <r, rr> euskaraz
beti (eta areago hizkera zainduetan) hortzobikari dira eta gaitzetsi egin
behar da frantsesezko ahoskera ubularra (frantsesezko rue hitzaren lehen kontsonantea, alegia).

VI. <h> Letra
hau hostuna den Iparraldeko euskalkietako hiztunek idatzi bezala ahoskatuko
dute hizkera zainduan. Letra hoskabea den Hegoaldeko euskalkietako hiztunen
ahoskera zainduan ere <h> ez da ahoskatuko. Letra horren mututasunaren
salbuespen bakarra Hegoaldekoen ahoskeran zihoan,
zihoazen bezalakoetan gertatzen da, hor <h> [x] belarraz ahoskatzen
delarik (gaztelaniazko jamón
hitzaren lehen kontsonanteaz, alegia).

<h>az
esanak berdin balio du <ph, th, kh> ahoskeretarako: erabat egoki da
ebakera hasperenduna halakoa duten Iparraldeko euskalkietako hiztunengan
(hala nola eperra epherra eta
kidekoak).

VII. <il, in>
letra bilkura hauek <(i)ll> eta <(i)ñ> (hala nola: mila milla edo mailua mallua, bina biña edo baino baño) ahoskatzen diren euskalkietako hiztunengan bustikuntza hori
ahoskera zainduan ere egoki da (ahoskera zaindua <ll> —milla— da eta ez <y> — miya—). Bustikuntza hori ez duten
euskalkietako hiztunengan, noski, bustidurarik gabea izango da ahoskera
zaindua ere (hala nola: mila mila edo mailua mailua, bina bina edo baino baino).

VIII. <j> letraren
euskarazko ahoskera oinarrizkoa <y> da eta hori da hizkera zaindurako
hobesten den ahoskera oro har. Halaz ere eta beraz:

VIII.1. <j>
hitz hasieran <y> ahoskatuko da (hala nola jateko yateko, jokalariak
yokalariak).

Badira
[x] belarraz ere ahoska daitezkeen hitzak. Hitz horietako batzuk hizkera
maila zainduetan gertakortasun urrikoak dira, beste batzuk (Heg. marka daramatenak) Hegoaldean
erabiltzen dira (hala nola jertse,
jipoi, jira).

VIII.2. <j>
hitz barruan gertatzen denean, <y> izango litzateke ahoskera zainduena.
Hala ere, gaurko egoera kontuan izanik, Hegoaldeko [x] belarra (gazt. jamón) eta Iparraldeko <z>
sabaiaurrekoa ere (fr. jambon) onartzen
dira hizkera zainduan garaje, ijito bezalako
hitzetan.

IX.1.
<x> Ahoskera sabaikaria du lehengo euskal
hitzetan: xagu, xoxo, Xabier.

IX.2. <x>
Maileguetan bokalartekoa <ks> ahoskatzea hobesten da hizkera zainduan
(hala nola: sexua seksua, taxian taksian, faxez faksez). Hitz amaieran oso gutxitan agertzen da eta hitz
bereziak dira. Horietan ere [ks]
ahoskera egin daiteke.

Kontsonante bilkurak

X.
<zb, zd, zg>
Ahoskera zaindurako ere ez
adberbioaren ondoren ondorengo <d> kontsonantea (aditz formen hasieran
agertuko dena) ahoskabe ebaki behar da (hala nola ez da: ezta). Ez adberbioaren ondorengo
<b, g> kontsonanteak ere ahoskabe ebakitzea hobesten da (hala nola: ez gara: ezkara; ez bada: ezpada). Hortik kanpo ere <z>
eta <b, d, g> ahoskeran biltzen diren guztietan ahoskabetzea onargarria
da hizkera maila zainduan ere.

XI. <zz>
Ahoskera zaindurako ere ez
adberbioaren azkeneko <z> kontsonantea eta ondorengo <z> (aditz
formen hasieran agertuko dena) batera ebaki behar dira afrikatua osatuz (hala
nola: ez zara: etzara; ez zetozela: etzetozela;
ez zenion: etzenion; ez zuen: etzuen).

XII. <nz, lz, rz> eta <ns, ls, rs> Letra bilkura
horietako zistukaria (<z, s>) afrikatu (<tz, ts>) egin ohi da euskaraz (hala nola unibertsitate, Frantzia, faltsua). Hitz mugan ere ordezkatze hori egiten den euskaretan
afrikatzea onartzen da ahoskera zainduan (hala nola esan zuen: esantzuen; eman zion: emantzion).

XIII. <zn, zl, zh> Ahoskera
zaindurako ere ez adberbioaren
ondoren <n, l, h> kontsonantez hasitako aditz formak agertzen direnean,
euskara batzuetan <z> ez da ahoskatzen. Ahoskera zaindutzat hartuko da
horrelakoetan <z> ahoskatzea
eta baita ez ahoskatzea ere (alegia, ez
naiz: eznaiz edo enaiz; ez luke: ezluke edo eluke; ez haiz: ezaiz edo ehaiz).

1 Adibideetan hitzen forma ortografikoa
letra etzanean agertzen dena da: jateko
yateko. Bigarren formak ahoskera adierazten du. Batuaren ortografian ez
dauden ikur batzuk erabili behar izan dira ahoskera islatzeko: <z>:
sabaiaurreko ahostuna (Lekeitioko ogiza azken
kontsonante hori); <y>: <j> letraren ahoskera sabaikaria
adierazteko gardentasunaren izenean eta askotan egiten den <j>-[x]
belarrarekiko loturaren haustea grafikoki nabarmentzeko; [x] igurzkari
belarra da (gazt. jamón hitzaren
lehen kontsonantea).

2 Arauaren zenbaki erromatarraren ondoan zenbaki
arabiarrak ematen dira, ulerterraztasunagatik araua zatitu denean (esate
baterako, III. eta III.a).

3 Arauaren zenbakiari letrak gehitu zaizkio,
ulerterraztasunagatik araua zatitu denean (II.a eta II.b).

Comments { 0 }
-->