Felix Linares: ” Izugarrizko atsekabea hartuko dut zinema areto batera azkenekoz sartzean”

By on 2011(e)ko abuztuak 4 in elkarrizketak, solasean

Norbaiti Felix Linares zein den azaldu beharko bazenio, nola egingo zenuke? Egia esan, ez da lan erraza. Laburtuz, esango genuke profesionalki 40 bat urte lanean daramatzan gizon bat naizela, eta denbora horretan hainbat gauza ikasi ditudala. Oraindik ez naute kaleratu, eta hori ikasitakoak ondo egiten ditudalako izango da. Profesionalki gogo handia jartzen dut eta, nire ustez, hori funtsezkoa da.

Txikitatik ikusten al zenuen zeure burua mundu honetan lanean? Zer aholkatuko zenioke bertan murgildu nahi duen bati? Egia esan, ez; ez un nuen nire burua lanbide honetan ikusten. Irakasle batek “ahots ona duzu “ esan zidanenan hasi nintzen pentsatzen; nonbait, txikitatik izango nuen ahots ona. Hortik aurrera, serioski planteatu nuen lan honetara dedikatzea. Halere, txikitan, beste askok bezala, astronauta izan nahi nuen. Zer aholkatuko? Bereziki gogoa eta aukerarik ez galtzea, hau da, hainbat aukera behin bakarrik agertzen dira; beraz, arretaz begiratu eta, lana dagoenean, lan egitea. Ez esan inoiz ezezkoa eskaera bati, duina bada behintzat.

Zuzentzen duzun ‘La Noche de…’ programa alde batera utziz,  ‘Pompas de papel’ irratsaioan parte hartzen duzu, non literaturari buruz aritzen zareten. Literatura zaletasun bat da edo zure jakinduria handitzeko irakurtzen duzu? Ez, ez. Duela denbora asko, Arturo Perez Reverterekin hizketan, ea berak oraindik ikasteko irakurtzen ote zuen galdetu nion. “Literatura gozamena da , eta, bide batez, zerbait ikasten baduzu, ederki!” erantzun zidan. Nire amak zioenez, txikitatik liburuei “books” deitzeko joera nuen. Horrekin, ingelesa beste edozein hizkuntza baino lehenago nekiela ikusten da (barre egiten du). Nahiz eta irakurtzen ez jakin, beldurrik gabe hartzen nituen liburuak; beraz, nire DNAn zerbait egongo da liburuengana bultzatzen nauena. Nik beti atsegin izan dut istorioak entzutea, eta izugarri gozatu dut horiekin. Liburu eta zinemari buruzko programak zaletasun horren ondorio izan dira eta ez zait, beraz, zaletasun hori gerora garatu edo sortu

Lehen esan bezala, oso ezaguna den zineari buruzko programa bat zuzentzen duzu EITBn, ‘La noche de…. ‘ Bertan oso serioa zarela dirudi. Gidoiak eskatzen al dizu horrela jokatzea edo horrelakoa zara zure egunerokoan? Ez,ez, saiatzen naiz serioegia ez izaten eta ez dut uste horrelakoa naizenik. Hasteko, ni aurkezlea baino ez naizela argitu nahi nuke. Gidoigile bat dago, zuzendari bat, antolatzaile bat…Telebista oso lan konplexua da eta jende asko dago atzean. Egia esan, oso transzendentala naiz nire lanarekiko, oso zurruna. Zinema niretzat oso garrantzitsua dela aitortzen dut. Komediarik zoroenak ere hausnarketa sakona izan beharko luketela uste dut. Zinema aretora kapera batera bezala sartzen naiz eta film bat aurkezteko telebistan agertzen naizenean, jendeak pelikula hori ikusteko zer esan eta zer egin behar dudan penstatzen dut. Hau zerbait garrantzitsua dela konbentzitzea da nire helburua. Horregatik, batzuetan, serio samar agertzen naiz, baina eguneroko bizitzan atseginagoa naizela pentsatu nahi dut.

Zineari dagokionez, nola sortu zitzaizun zinearekiko zaletasun izugarri hori? Txikitatik hori ere. Nire aitak kontatzen du egun batean zinema aretora sartu eta sortu nuen iskanbilak zirela eta, zinema ez nuela gustuko izango pentsatu zutela. Argi dago oker zeudela. Nire gurasoek ere filmak gustukoak zituzten, eta ahal zuten guztietan joaten ziren zinema aretoetara. Bueltatzean, nire amari filma kontatzeko eskatzen nion. Beti harriturik geratzen nintzen. Halaber, gogoan dut amonarekin zinema aretora joaten nintzenean. Horretaz gain, bizitzako beste hainbat eskarmentuk ere zerikusia dute. Beti oroitzen dut Kaputxinoen zinemara eraman ninduten eguna. Bertara iritsitakoan, zinema umez gainezka zegoen, denak builaka eta saltoka. Bitartean, ni kezkaturik txikitan filmak ulergaitzak izango zirela pentsatzen bainuen. Handik gutxira hasi zen Jules Verneren Veinte mil leguas de viaje submarino  nobelaren moldaketa. Filmeko protagonistaren begiak agertu ziren eta zinema osoa isildu egin zen! Hori da oroitzeko momentuetako bat. Momentu horietan argi eta garbi ikusten da zein liluragarria den zinema!

Aktoreren bati emandako sariren bat kentzekotan, nori kenduko zenioke? Egia esan, hainbeste egon dira, ezen ezingo bainuke izen bakarra esan! Cher, adibidez? Cher ez da inoiz aktore izan, abeslari baizik, baina Hechizo de Luna pelikulak sari-proposamen ugari izan zituen eta, Cher han tartean harrapatu zuenez, sari bat jaso zuen. Horretaz aparte, Marisa Tomeiren kasua egongo litzateke. Jack Balance izan zen urte hartan emakumezkoen sarien aurkezle Oscar sarietan.  Marisa Tomeirekin batera 4 aktore britainiar handi zeuden izendatuta urte hartan. Jack Balance, mozkor-mozkor eginda, lehena bururatu zitzaion izena esan zuela esaten da. Hori ezinezkoa da; izan ere, aurkezleak paperean bost hautagaien izena izan beharrean, irabazlearen izena baino ez dauka. Hori da, baina, legendak kontatzen duena!

Espainiar zinema amerikarrena baino askoz atzeratuagoa dagoela uste al duzu? Amerikarrek 300 film eta espainarrek 200 ekoiztu baina horietatik 50 bakarrik estreinatu direla ikusita, argi dago espainiar zinema atzetik dagoela. Denek egin nahi dute pelikula bat, baina pelikula bat egitea ez da batere erraza. Horrela ateratzen dira ateratzen diren lardaskeriak! Gertatzen dena da guk amerikar zinematik gehien ezagutzen duguna zinema komertziala dela, eta badakigu ez dela onena. Baina, badago beste zinema mota bat zeinetan askotan aktore ezezagunak parte hartu eta pelikulak koste baxukoak izaten diren. Hauek onak direnean, orokorrean, espainiarrak baino hobeak dira. Amerikarren alde bi gauza esan dezakegu. Alde batetik, mundu mailako banaketa. Horrek indar handia ematen die, toki askotara heltzen direlako euren pelikulak. Bestetik, tradizio bat. Egia da tradizio hori Europatik datorkiela; izan ere, Hitlerren igoera eta Bigarren Mundu Gerra zirela eta, Europa osoko artistak Amerikara emigratu eta Hollywood sortu baitzuten. Baina hori da geratu zaiena, tradizio bat zinemagintzan. Nire iritziz, zinema amerikarra zinema espainarra baino hobea da; hala ere, amerikar zinemagile oso onak eta oso txarrak daude, Espainian bezala.

Zer iruditzen zaizu Sinde legea? Hor arazo bat dut. Hasteko, nik uste dut artistak ez direla lanera joango ordaintzen ez bazaie. Hau da, artista bat joan daiteke lanera musu truk denbora jakin batez; halere, hozkailua hutsik ikustean, beste zerbaitetan lan egitea erabakiko du, logikoa den bezala; izan ere, bizirautea baita nagusiena. Egoera hori ematen denean, gerta liteke artista bezala lan egitea bere aisialdian, eta hori ez da oso serioa. Artista bat %100ean izan beharra dauka artista, eta horri eskaini behar dio bere denbora. Kuriosoa dena da inor ez dela kexu argiaren tarifa igo delako, %11 duela gutxi, eta ordenagailuek argindarra kontsumitzen dute. Inor ez da kexatzen telefonoaren tarifa dela eta, tarifa finko batekin gutxiago ordaintzen delako, baina, egia esan, izugarri ordaintzen da. Film bat jaistea oso garestia da, batez ere, nahi ez zenuena jaisten duzunean eta berriz ere saiatu behar zarenean. Azkenean, zera esan nahi dut: ez gara kexatzen guri interesatzen zaiguna egiten ez dutenei ordaintzen diegunean, hau da, guri filma interesatzen zaigu eta filma egiten duten artistei ordaindu beharrean, transportistei, etab. ordaintzen diegu. Eta ez gara kexatzen. Hori kirtenkeria! Nik uste dut sortzaileei ordaindu behar zaiela. Bestalde, ez nago batere ados esaten denean zinea oso garestia dela. Zertan dago orain? Zazpi bat euroan sarrera… Ez diot inori entzun kexaka futbol-sarrera, zezenketa, antzerkia, kuba librea… eta horrelakoen prezioagatik. Eta zinemak balio duen 7 euro horiengatik, aldiz, bai. Hainbatetan gizartea bere planteamentuetan oso oker dabilela esan nahi dut. Nik uste dut lan hori ordaindu egin behar dela eta lege bat egon behar dela, beste gauza bat da Sinde legea. Nire ustez, lege hau hauts-murru bat da. Besteak beste, Sinde legeak egiten duena da erabakia epaileen eskuetan utzi. Ikusita nola dagoen justizia Espainian, erabat buxatuta, noiz arte itxaron behar dugu gauza hauei buruz eztabaidatzeko? Eta, azkenean, okerrena da mozoloenak ordaintzen duela, Estatu Batuetan geratu den bezala. Han izugarrizko zigorra ipini zioten bati artxibo batzuk besteen eskura jartzeagatik, bere lagunekin partekatzeagatik. Bitartean, badaude gune batzuk izugarrizko dirutza egiten ari direnak besteen lanarekin, artisten lanarekin… Gaia oso konplexua da eta Sinde legeak ez du hori konpondu behar, hori garbi gera dadila.

Zer iritzi duzu Alex De La Iglesiaren dimisioari buruz? Nik uste dut hor Alex nahastu egin zela pixka bat. Alex oso bolkanikoa da: edozer gauzarekin emozionatzen da, eta aurrera egiten du. Nik ezagutzen dut pixka bat eta, egia esateko, beti horrelakoa izan da. Kasu honetan, su gurutzatu baten erdian ikusi zuen bere burua. Hasieran, berak Sinde legea defendatu zuen; gero, baina, esan zuen ez zuela irakurri. Akats handia izan zen, ezin baituzu defendatu ezagutzen ez duzun zerbait. Kontuak kontu, geroago bere harri koskorra jartzen saiatu zen – ez pentsa urrutiegi joan zenik ere: bilera bat internautekin eta gutxi gehiago-, eta gero salduta sentitu zen legea bat-batean onartu zutelako. Horren aurrean, berotu egin zen, esan zuen esan zuena, Santiago Segurarekin sushi jaten argazkia atera zuen, jendea erretxindu egin zen fribolo hutsa zelako… Kontua da, azkenean, utzi egingo zuela esan zuela, eta ministroak nahi bazuen uzteko erantzun ziola. Hori gutxi balitz, Bollain tartean sartu zen. Eta zertarako nahi duzu gehiago? Nire ustez, berotua eman zion eta akatsa egin zuen auzi horretan. Dena den, niri galera galanta iruditzen zait. Alex bolkanikoa izan daiteke, baina izugarri balio duen pertsona ere bada; ez bakarrik zinemagile bezala -hori soberan erakutsia du-, baita askotan hilzorian dagoela dirudien akademia baten antolatzaile eta, batez ere, dinamizatzaile bezala ere.

Nola eragiten diote teknologia berriek zinemaren industriari? Zinemaren industria hondamendira doa! (barre egiten du). Lehen esan dugun bezala, teknologia berriek ahalbidetzen dute pelikulak jaistea eta, azkenean, horrek dena dohain izan daitekeela pentsatzera eramaten gaitu. Jendeak ez du kontzientziarik hor dagoen hori -izan liburuak, pelikulak, jokoak…- egile batek egin duela, eta, hark, beste profesionalek bezala, bere lanaren truke ordaindua izateko eskubidea duela. Inork ez du kolokan jartzen mediku edo taxista baten soldata, baina bai sortzaile batena. Beraz, argi dago industriarako kaltegarriak izan daitezkeela teknologia berriak. Sormenerako ere kaltegarria izan daiteke; izan ere, berezko dohainak ez dituztenek ere euren lanak hor sartu ahal izango baituzte, ez dute kopiatuak izateko beldurrik. Musikoen lana ezberdina da, hauek kontzertuak egin ahal dituztelako. Baina idazleak, pelikulak egiten dituztenak… nondik aterako dute dirua? Hau da, industria gaizki dago teknologia berriei esker. Dena den, teknologia berriek hainbeste abantaila dituzte, non ezin baitira zalantzan jarri! Gainera, berdin dio nik zer esaten dudan, geratzeko eta areagotzeko etorri baitira… Beraz, gauza bakarra esan dezaket: atsekabe izugarria hartuko dut zinema areto batera azkenekoz sartzean. Hau da, zinema areto batera joan eta kartel batean “bihar ez dago saiorik” ikustean, pena handia hartuko dut. Hori gerta liteke, eta izugarri tristatzen nau.

Orain test labur bat egingo dizut. Bi aukeren artean hautatu behar duzu:

  • Drama edo komedia? Komedia, beti. Itxaron! Nire berezko joera dramak ikustea da; hobeto esanda, tragedia. Halere, onartu beharrean nago komedia gustukoagoa dudala.”
  • Denzel Washignton edo Virgo Mortesen? Ezin ditut biak aukeratu? Bueno, ba, bakarra aukeratzekotan, Denzel Washinton.
  • Woody allen edo Paul Newman? Woody Allen, osoagoa delako. Paul aktore lanetan bakarrik ibiltzen zen, nahiz eta 5 pelikuletan, oker ez banago, zuzentzaile bezala ere ibili zen. Woody Allenetik hurbilago nago; izan ere, bera erabateko zinemagilea baita.
  • Angelina Jolie edo Uma thurman? Benga, ba, Uma.
  • Audrey Hepburn edo Marilyn Monroe? Audry…uste dut (barre egiten du).
  • Mario Casas edo Hugo Silva? Arazo bat dut, ez ditut ongi ezagutzen. Halere, kontuan izanda Mario Casasi ez diodala ezertxo ere ulertzen, Hugo Silvarekin geratzen naiz.
  • Eduardo Noriega edo Javier Bardem? Bardem, nahiz eta azkenaldi honetan pixka bat tontotuta dabilen.
  • Elsa Pataky edo Natalie Portman? Azkenaldian, Natalie astun samar dabil; izan ere, toki guztietan azaltzen baita. Halere, bera hautatzen dut.
  • El laberinto del fauno edo La lengua de las mariposas? El laberinto del fauno. Biak gustuko ditut, baina El laberinto del Fauno hobeto egina dagoela iruditzen zait.
  • No es país para viejos edo El hombre que nunca estuvo allí? El hombre que nunca estuvo allí aukeratuko dut eta zergatia azalduko dizut. Niri asko gustatzen zait Cormac McCarthy, nobelaren egilea, eta baita Coen anaiak ere; dena den, film horretan Coen anaiek hain estuki jarraitu zuten nobela, non ez bainau betetzen. Nik nahiago ditut gauza arraro horiek egiten dituzten Coen anaiak; El hombre que nunca estuvo allí, esaterako.

Orduak eta orduak emango genituzke Felix Linaresekin solasean, gizon jakintsu bezain adeitsu eta atsegina. Ez genion, baina, denbora gehiegi kendu nahi eta, berriz ere eskerrak emanez eskainitako tarte atseginagatik, agur esan genion. Mila esker, Felix!

Comments { 0 }

Abraham Olano: “Apustu egin beharko genuke nesken txirrindularitzaren alde”

By on 2011(e)ko uztailak 27 in elkarrizketak, Txirrindularitza

Sukarra neukan egun hartan. Matematikako azterketatik atera orduko deitu zidan amak, ea elkarrizketa atzeratuko nuen. Ez dago esan beharrik ezetz erantzun niola, arratsaldean Abraham Olanorekin geratuta nengoen eta ez nengoen prest aukera hura galtzeko. Irene Usabiaga gelakide eta txirrindulari bikaina laguntzera etorri zen eta, Tolosarako bidean gindoazela, hura ni baino urduriago zegoela konturatu nintzen. Egia esateko, ez zen harritzekoa, Olano bere idoloetako bat baita. Kontu kontari gindoazela, ia konturatu gabe, hitzordua genuen tokira heldu ginen. Bost minutu genituen oraindik galderei azken errepasoa emateko. Bost, hamar, hamabi, hamabost, hogeita hiru… Minutuak azkar pasa ziren eta Abraham ez zen inondik azaltzen. Deitu egin genion, ea non zen galdetzeko, baina, alferrik, telefonorik ez zuen hartzen. Halako batean, ” ¿Hola, qué tal? Soy el chico de las poesías..” abestia entzun genuen. Nire mugikorretik zetorren kantua. Hartu, eta Abrahamen ahotsa entzun nuen, txirrinduan ibiltzera atera zela esan zidan eta guztiz ahaztuta zeukala hitzordua. Berehala Tolosara itzuli, eta elkartu egin ginen. Hark erabaki zuen elkarrizketa bere etxean egitea, eta Irene eta biok pozez gainezka bere etxerantz abiatu ginen…

Abraham Olano txirrindularia Anoetan jaio zen, 1970eko urtarrilaren 22an. Urte dezente profesional munduan ibilitakoa da eta, egun, nahiz eta txirrindularitza profesionalari agur esandakoa izan, oraindik ere, mundu horretan murgilduta bizi da.

Eskerrik asko, Abraham, Euskaljakintzari tarte hau eskaintzeagatik, jakin badakigu oso lanpetuta zabiltzala txirrindularitzarekin, eta ez duzula denbora askorik. Ez horregatik, zuei.

Nolatan hasi zinen txirrindularitzan? Nork edo zerk bultzatuta? Inork ez ninduen bultzatu txirrindu gainean ibiltzera. Baina, nire aita eta anaiei txikitatik gustatu zitzaien txirrindularitza mundua, eta nire anaia zaharrena konpetitzen hasi zenean, nik ere gogokoa nuela konturatu nintzen. Egia da bizikletan ibiltzeko aukera askorik ez genuela, etxean bizikleta bakarra baikenuen. Txirrindua lehen hartzen zuena ibiltzen zen gehien…

Jakin badakigu txikitatik modalidate askotan aritu zarela: errepidean, pistan, ziklo-krossean… Zergatik hautatu zenuen errepidea? Denetik probatzen saiatu nintzen; txikitan atletismoan ere ibili nintzen. Hala ere, denborak esaten dizu zer aukera egin beharko duzun eta zein ez. Nire garaian, pistan ez zegoen aukera askorik profesionaletan ibiltzeko eta, ondorioz, errepidean saiatzea aukeratu nuen. Egia esan, ez zen aukera txarra izan, ondo joan baitzitzaidan.

Ba al zenuen idolorik? Nire gaztaroan, Bernard Hinault nuen idolo; baina segituan agertu ziren txirrindularitzako munduan Perico eta Miguel Indurain . Indurain Tony Romingerrekin batera, idoloak ez ezik, nire lagun minak ere izan dira.

Zein desberdintasun aurki genezake zure garaiko eta gaur egungo txirrindularitzaren artean? Bai materialean, bai pentsaeran, estrategietan, lasterketa motetan… Egia esan, materialean ez dago desberdintasun handirik: gutxi gorabehera, ekipamendua nahiko berdina da, nahiz eta arinagoak izan. Gurpilak eta galgak dezente aldatu dira. Hala eta guztiz ere, nire ustez, gehien aldatu dena segurtasunaren kontua da; kaskoa erabiltzea, esaterako.

Munduko txapeldun, Olinpiar Jokoetan txapeldunorde… Palmaresean garaipen oso esanguratsuak dituzun arren, ba al duzu hauek baino gehiago gogoratzen duzun lasterketa xume eta begibistan “garrantzigabea” den horietakoren bat? Ez zen garaipena izan, Giroan hirugarren postuan gelditu bainintzen. Lehenengo aldia zen Girora joaten nintzena, eta maillot larrosa nuela soinean, asko kostatako etapa izan zen. Ez nuen maillota irabazi; hala ere, konturatu nintzen gogor lan eginda, aukerak banituela podiumera iristeko. Txirrindulari gehienek aukera hau pasatzen utziko zuten eta ez ziren podiumera iritsiko, helmugara baizik. Nik, nahiz eta Giroa ez irabazi, lortu nuen podiumera iristea.

Gaur egun krisia dela eta ez dela, ekonomiari asko begiratzen diogu. Txirrindularitzaz bizi al daiteke bat? Ondo ordainduta al dago? Merkatuan dagoen krisiak eragin zuzena dauka kirolean, bereziki txirrindularitzan, oso garrantzitsua baita marken babesa. Enpresak krisian badaude, diru-babes horiek murriztu egiten dituzte, eta, ondorioz, gu kaltetuta ateratzen gara. Hala ere, txirrindularitzak aurrera egingo duela uste dut. Egia da, lehen, enpresa bakar baten edo pare baten babesa nahikoa izaten zela. Gaur egun diru gutxi dagoenez, enpresa gehiagoren babesa behar da.

Kirolari askori entzuten zaie: “Erretiratu aurretik hau egitea gustatuko litzaidake”, “Ez naiz beste hau egin arte erretiratuko”… Zuri zerbait geratu al zitzaizun egiteko edo lortzeko? Ez, egia esan, nik ez dut inoiz pentsatu nire etorkizuna txirrindularitzan zein izango litzatekeen edota zer gertatu liezadakeen. Denbora aurrera doan heinean, aldaketa asko egoten dira bakoitzaren bizitzan, eta egia da beti ilusioak eduki behar direla. Bizitzan gogor egin behar da, ahalik eta gauza gehien lortzen saiatu eta atzera begiratzen ez saiatu. Ni beti saiatu izan naiz atzera ez begiratzen eta buruari buelta gehiegi ez ematen; beti gogor aritu naiz, eduki izan ditudan aukera guztiak aprobetxatuz. Gainera, zerbait lortu ez badut, ez da izan entrenatu eta gogor lan egin ez dudalako, ezin izan dudalako baizik.

Jada erretiratuta zauden arren, ez duzu mundu hau alde batera utzi eta antolatzaile modura diharduzu orain. Zer esango zenieke ikuskizuna lortzearren ahalik eta portu gehieneko lasterketak antolatzen dituztenei? Egia da porturik gabe ez dagoela ikuskizunik? Ez, ez dut uste horrela denik. Badaude hainbat lasterketa harrigarriak direnak; mundu gehienak ikusi nahi ditu. Gainera, ez dauka beti errepidean izan beharrik. Batzuetan, zelaietan izaten dira eta bertako bide estuak zailtasunak ekar ditzake: abiaduraren murriztea, pelotoiaren handitzea… Hala ere, lasterketetan ikus daitekeen bezala, azken urte hauetan ikuskizun gehiena azken igoeratan egoten da, irabazleak ez baitira hasten borrokan azken unera arte.

Polemikarekin hasi garenez, ezin gara dopinaz hitz egin gabe joan. Zer iruditzen zaizu txirrindularitzari eman ari zaion “protagonismoa”, dopina kirol guztietan badago? Zergatik ez da arazo hau kirol guztietan maila berean erakusten? Nik uste dut, txirrindulariok izan garela gehienak dopinaren aurka joan garenak, ezin baita parekatu txirrindularitza eta beste edozein kirol. Futbolean, adibidez, aste batean futbol partida bat edukitzen duzu eta hurrengo sei egunetan ez duzu inongo frogarik; txirrindularitzan, aldiz, lasterketa batek 20-21 egun iraun dezake. Dopatzea gorputzarentzat larritasun ikaragarria izan daiteke, eta, ondorioz, dopinaren aurka txirrindulariok joaten gara. Kasu batzuk agertzen dira positibo ematen dutenak, eta horiek kolpe ederra jasotzen dute. Hala ere, ez dut uste txirrindularitzan beste kiroletan baino dopin gehiago ematen denik.

Txirrindularitzaren alde iluna dopina den bezala, zein da, zure ustez, alderik onena? Txirrindularitzaren alderik onena uste dut zera dela: kirol honetan uneoro daude norgehiagokan eta, norbaitek akats bat egitean, komeriak izaten dira. Gainera, egoten diren jaitsiera asko oso politak izaten dira, ikusgarriak, eta niri hura ikustea ederra dela iruditzen zait. Gaur egun, gainera, txirrindularitzan dagoen egoera ikusita, aurtengo Giroan gero eta norgehiagoka gehiago egongo dira. (Giroaren aurretik egindako elkarrizketa da).

Espainiako txirrindularitzak izen esanguratsu asko ditu: Alberto Contador, Samuel Sanchez, Oscar Freire… Nazioartean oso begi onez dago ikusita espainiar txirrindularitza. Hala ere, nesketara pasatzen bagara, espainiar txirrindulariak ez dira batere ezagunak. Zerk erratzen du nesken txirrindularitzan? Prest egongo al zinateke nesken lasterketaren bat antolatzeko? Orain dela pare bat urte, estatu mailan,
neskentzat Espainiako Itzulia antolatzen saiatu ginen. Diru babesa zela eta beste hainbat faktoreren eraginez, itzuli hori airean geratu eta ez zen egin. Nire ustez, nesken txirrindularitzaren alde apustu bat egin beharko genuke, zertxobait gehiago bultzatzeko. Jakin badakigu mutilak beste erritmo batean dabiltzala, baina ez dut uste horrek zerikusirik duenik neskeen txirrindularitzari bultzada bat emateko. Gainera, zenbat eta laguntza gehiago eman, orduan eta txirrindulari hobeak bilakatuko dira. Joane Somarriba joan zenetik, nesken txirrindularitza galdu egin dela dirudi, eta alderantziz izan beharko litzatekeela uste dut: bat izan badugu, zergatik ezin ditugu beste batzuk izan? Mutiletan, Indurain eta Perico izan ditugu eta orain Contador eta Valverde ditugu, zergatik ez neskatan?

Hainbat galdera labur:

  • Konpetitu duzun lekurik bitxiena. Ez dakit, baina gustukoen dudana Euskal Herria da.
  • Txirrindulari bezala hutsarte nagusiena. Nik neure buruari ez diot hutsik egin, baina egia da orduko errekorra apurtzea gustatuko zitzaidala; bere momentuan, baina, ez nintzen saiatu.
  • Afizioak edo ikuslegoak esan dizun gauzarik arraroena. Afizioari eskertzeko dena. Txirrindularitzako afizioa oso berezia da, beti animatzen, hasieratik amaitu arte. Ez da futbolean edo beste edozein kiroletan bezala, txirrindularitzan ez baitira besteetan entzuten diren hitzak entzuten. Hala ere, noiz behinka zerbait entzuten da.
  • Emoziorik handiena. Nahiz eta txirrindularitza zure bizia eta ilusioa izan, familiak ematen duen poztasuna baino handiagorik ez dago.
  • Lasterketarik luzeena. Milan San Remo izan da; 300 km egin nituen.
  • Lesiorik larriena. Klabikula, eta kubito eta erradioa hausi izan ditut. Ez dira lesio larriak izan. Katalunian erori nintzen, oso ikusgarria izan zen erorketa, baina klabikula bakarrik hautsi nuen. Aurrerago kubitoa eta erradioa, eta, azkenik, beste klabikula.

Burura etortzen zaizun lehen hitza:

  • Oriako Txirrindulari Elkartea: Familia bat eta nire txirrindularitzaren hasiera.
  • Euskal Herriko Itzulia: Gustuko izango nuen garaipena, baina lortzerik izan ez dudana.
  • Joane Somarriba: Laguna eta, emakumeetan, txirrindularirik onena.
  • Duitama: Munduko txapelketa eta, hasiera bat baino gehiago, ni ezagunizatera eraman ninduena.
  • 1992 : Profesional bizitza berria. Baita poztasuna eta tristetasuna ere, gorabehera askoko urtea izan baitzen.
  • Miguel Indurain: Idolo bat eta prestakuntzan erreferentziatzat dudana.
  • Mapei:Txirrindularitzan nire etxea, nire familia.
  • Karmele Zubillaga: Emazte bat baino askoz gehiago.
  • Ordiziako Klasika: Nire lehengo garaipena, eta hasiera bat profesional bizitzan.
  • Tony Rominger: Idoloa eta laguna.

Amaitzeko…

Gurekin etorri da Irene Usabiaga, euskaljakintzako kidea, laguna eta txirrindulari aparta. Zer esango zenioke kirol honetan hasiberri den bati? Animoak eman eta gogor jarraitzeko, txirrindularitza oso gogorra baita eta emakumeetan oraindik gehiago. Lehen aipatu dudan bezala, laguntza gutxi ematen dizkiete; hala ere, halako aukerarik baldin badu saia dadin, beharbada zerbait lortzeko aukera edukiko baitu.

Nola ‘salduko’ zenuke kirol hau? Saldu ez da saldu behar, aurkitu egin behar da. Aukeran hori izaten da zailena, baina hori egiteko bideak badaude eta gaur egun badago jendea laguntzeko eta, agian, beharko duen bati bultzada bat emateko. Egia da diru babes murriztua dagoela, baina gogoa badago, beharbada ahal izango da.

Hasieran urduri nengoen, nire lehenengo elkarrizketa baitzen; halere, pare bat minutu ondoren, eroso asko sentitu nintzen Abrahamen harrera goxoari esker. Eskerrik asko, Abraham, Euskaljakintzari tartetxo hau eskaini, eta hain abegikor zure etxean hartu izanagatik. Mila esker eta zorte on!

Abraham Olano euskaljakintzan from Maite Goñi on Vimeo.
 

Comments { 0 }

Gurutz Linazasoro: “Eutanasia, energia nuklearra eta bizitza artifizialaren sorreran gizarte osoak du azken hitza, eta ez politikoek edo zientzialariek bakarrik”

By on 2011(e)ko uztailak 20 in elkarrizketak, gizartea, solasean

Medikuntza, gainerako zientzien antzera, sekulako abiadan garatzen ari da. Orain dela lau hamarkada gutxi gorabehera transplantatu zen giza bihotz bat lehen aldiz; iaz, berriz, lau urteko ume bati bost organo ematea lortu zen, arrakasta handiz. Batek daki zer etorriko den etorkizunean!

Gurutz Linazasoro Gipuzkoako poliklinikako neurologoa da, gaitz neurodegeneratiboak aztertzea helburu duen INBIOMED institutuaren buru izateaz gainera. Inongo zalantzarik gabe esan genezake Gurutz bera medikuntzaren etorkizuna “eraikitzen” ari den horietako bat dela. Elkarrizketa bat egitea proposatu zigutenean, gure gizartearen ongizateari hainbeste laguntzen dion norbait elkarrizketatzea zein interesgarria izango litzatekeen pentsatu nuen. Eta ez nengoen oker. Solasaldi bat izateko aukera eskatu eta ezbairik gabe ireki zigun bere bulegoko atea, abegikor.

Arratsalde on, Gurutz. Hasteko, eskerrak eman nahi nizkizuke tarte bat egin izanagatik. Zure baimenarekin, aurkezpen xume bat egiten saiatuko naiz… Parkinsonaren antzeko gaixotasun neurologikoetan espezializaturiko neurologoa, INBIOMED institutuko burua, EHUn lankidea eta Diario Vascoko zutabegilea… Honaino heltzeko bideak luzea eta neketsua behar du izan, inongo zalantzarik gabe. Baina has gaitezen hasieratik. Betidanik izan al duzu mediku izateko grina?  Bai, hala da. Faktore ugarik dute nik mediku bilakatu nahi izanaren errua. Alde batetik, osaba medikua nuen. Eta bestetik, ni zu baino gazteago nintzela, medikuei buruzko hainbat telesail –Marcus Welby eta Doctor Gannonenak, besteak beste- arrakasta handikoak ziren telebistan. Horrek arrastoa uzten du, zalantzarik gabe. Pentsa, Valladoliden matrikulatu ginenean -hura zen Gipuzkoako unibertsitate-barrutia garai hartan-, mila pertsonatik goiti ginen medikuntzan; jende kopuru izugarri handia zen medikuntza ikasi nahi zuena.

Eta behin ikasten ari zinela, neurologiaren adarrak erakarri eta bertan espezializatu zinen. Zeren kariaz? Faktore ugari egon ziren hemen ere,  garrantzitsuenetariko bat neurologian bikaina zen irakasle bat izatea: José Félix Martí Massó. Honek asko bultzatzen zintuen ikastera. Beste arrazoi garrantzitsu bat izan zen neurologia ikasi eta hemendik, Donostiako ospitaletik, irtendako jende ugari kanpoan aise moldatzen ari zela; Pepe Obeso eta beste zenbait, kasu. Gure asmoen ispilu ziren nolabait. Horrez gain, garuna eta garuneko gaitzak beti gustatu izan zaizkit; beti egin zaizkit erakargarri.

   

Ikasketen ostean, nolakoak izan ziren zure lehen urteak lan-munduan? Karrera amaitu eta berehala soldadutza egin behar izan nuen. Hau burutzerako, jada eskuratua nuen tokia MIRean (Gaztelaniazko Médico Interno Residentetik), eta ordurako jada hautatua nuen neurologia ikastea. Donostiara etorri nintzen neurologia ikastera. Lehen urteak egoiliar lanetan igaro nituen, ikasi eta ikasi beste lau urtez. 87an amaitu nuen nire egoiliar garaia, eta lanean hasi nintzen, neurologo gisa, parkinsonaren antzeko gaitzetara zuzendua. Horretan oinarritu dut nire lana.

Gaur egun, INBIOMEDen buru zara. Institutu hau, 1997an sortua, hiru proiektuen inguruan oinarrituta dago oro har; minbiziaren, gaitz kardiobaskularren eta gaitz neurodegeneratiboen inguruan, hurrenez hurren. Azken honetan aditua izanik, azalduko al zeniguke zein proiektu garatu dituen institutuak adar honen barruan? INBIOMEDek ama zelulak ikertzen ditu, eta bere proiekturik garrantzitsuenetariko bat gaitz neurodegeneratiboen azterketa da, parkinsonarena batez ere. Horren arrazoia da parkinsona terapia zelularrarekin tratatua izateko aukera ematen duen gaitz degeneratiboetako bat izatea. Parkinsonean, dopamina sortzen duten neurona batzuk faltatu ohi dira, eta, terapia zelular horren bitartez, neurona horiek ordeztea lortu nahi dugu. Hauek laborategian sortu nahi ditugu, gero gabezia hori duten pertsonei txertatzeko. Horretan dihardugu gaur egun. Gutxi barru, gainera, parkinsona duten animalietan frogak egiten hasiko gara, eta, horiengan duen emaitzaren arabera, tratamendua klinikara igarotzearen inguruko hausnarketa egingo dugu. Izan ere, INBIOMEDen helburu garrantzitsuenetariko bat pazientearekiko gertutasuna mantentzea da, bertan sortzen den jakintza guztia lehenbailehen aplikatu nahi baitiegu gaixoei.

Eta zer suposatzen du zuretzat honelako institutu baten buru izateak? Hasteko, erantzukizun handia da; izan ere, zabalkuntza fase batean baikaude orain: jende berria kontratatu behar da, ditugun programak sendotu… eta, gainera, datozen bost edo sei urteetarako estrategia antolatu behar da. Horregatik, aurrez jakin behar da gutxi gorabehera zein bide hartuko duten datozen urteetan terapia zelularrak eta birsortze-medizinak. Hori askotan ez da gauza erraza. Eguneratua egoteak eskatzen duen erantzukizuna handia da, beraz. Gainera, nik ez nuen honetarako trebakuntza jaso; gaixoak nola aztertu ikasi nuen. Orain ikerketara bideraturiko lan-talde bat koordinatzen nabil, eta, apur bat desberdina bada ere, erronka bat da funtsean.

Gainera, 2009an, laguntzarekin, biomedikuntzaren sailean ikertzeko BIOKUTXA izeneko edifizio berri baten eraikuntza iragarri zen. Zure ustez, zer berrikuntza ekar lezake zentru berri honek aurrez aipaturiko gaixotasunen ikerketan? Kutxako gizarte ekintzak ekintza horien zati handi bat ikerketa biomedikoa sustatzeari eskaintzea erabaki du, bere fruituak ematean gipuzkoar gizarteari onurak ekarriko dizkiola bai baitaki. Gizarte hau da Kutxan bere konfiantza ezartzen duena. Hau da bere apusturik estrategikoetariko bat. Ikerketa biomediko hau guztia koordinatzeko, Biokutxa fundazioa jarri du martxan eta egoitza nagusia Miramongo parkeko Arbide dorreetan egongo da. Fundazio honen ikerketa biomedikoko proiekturik adierazgarriena INBIOMED da gaur egun. Orain gutxira arte institutu onkologikoa izan da egitasmorik garrantzitsuena -hau izan da Kutxako Gizarte Ekintzaren bultzatzailea urte askotan, eta oraindik ere hala da-, baina ikerketa biologikora eta biokteknologiara zuzenduriko zatirik handiena INBIOMED izango da. Horregatik, INBIOMEDeko instalazio berriak eraikin honetan egongo dira. Nire ustez, hau dena oso garrantzitsua izango da Gipuzkoako biomedikuntza ikerketarako. Aurrezki kutxa batek ikerketa sustatzeko apostua egitea erabat garrantzitsua da. Biokutxari esker, adimen handiko jendea erakarriko dugu atzerritik, eta gure inguruko ikerketa zientifikoaren kalitatea hobetzea lortuko dugu.

Eta, zure ustez, aipaturikoen antzeko zentruak garrantzitsuak al dira Euskal Herriko zientzia modu egokian garatu eta nazioartean aintzat hartzeko? Bai, nire ustez, izugarrizko garrantzia dute. Gainera, Biokutxa egitasmoa Kutxak berak duen asmo sendo batekin sortu zen, sinergiak ezartzearena, elkarbanatzearena alegia. Eta Miramongo parkeko inguruneak gauza bat du ona: bere inguruan ospitaleak, zentro teknologikoak, enpresa bioteknologikoak daude… Zientziara eskainiriko jende asko, alegia. Orain, Biokutxak hori guztia antolatzen lagunduko du, indarrak batze aldera, denen artean sinergiak ezarriz eta elkarrekin lan eginez. Hau da mundu osoarentzat Gipuzkoa erakargarri bilakatzeko biderik onena. Singapurreko ikerlari batek, esaterako, lanera eta bere proiektua garatzera Donostiara etortzea erabaki lezake.

Gainera, Donostiako X. Zientzia Astearekin ere elkarlanean aritu zara. Zientzialariek duzuen jakinduria hori guztia gizarteari zabaltzea garrantzitsua dela uste al duzu? Bai, oinarri-oinarrizkoa dela deritzot; izan ere, zientzia, jakinduria zientifikoa eta honen arlo ezberdinetan ematen diren aurrerapenak ongizatearen zutaberik garrantzitsuenak baitira. Gu, orain, elkarrizketa hau kamara txiki batez grabatzen ari gara, eta orain urte batzuk hau pentsaezina litzateke. Horrek denak gauzak errazten, gizartea gero eta garatuagoa egon dadin, eta gero eta hobe bizi gaitezen laguntzen du. Baina zientziak badu beste alderdi garrantzitsu bat: jendearen bizitzarekin zerikusi handia duten erabakiak hartzearen beharra. Garunaz hitz egitean, esaterako. Gero eta hobeto ezagutzen dugu organo hau, posible da ez bakarrik bertan txipak txertatzea, baita erabaki moralak hartzeko orduan eragiten duten garun-mekanismoak zein diren ezagutzea ere. Honek guztiak marketinean, gauzak erosteko orduan eta erabakiak hartzeko orduan eragin handia du… Gizarteak badu zeresana honen guztiaren inguruan: hori dena erabili behar den edo ez… Eutanasia da beste adibide bat, edo energia nuklearra, edo bizitza artifizialaren sorrera… Eredu hauetan guztietan gizarteak du azken hitza, gizarte osoak, eta ez zientzialariek edo politikoek. Horregatik, gizarteak zientziaren inguruan zertxobait jakin behar du. Ez dugu zertan fisika nuklearrean adituak izan, zentral nuklearren inguruan iritzia emateko; halere, zerbait jakitea garrantzizkoa da, iritziek oinarri sendo bat izan dezaten. Eta hori da, azkenean, zientziaren zabalkundearen helburua. Izan ere, zientziak gaur egun ematen duen beldurraren erantzukizunaren zati handi bat gurea da, gizarteak baitio hori dena oso zaila dela. Guk geuk zabaldu behar dugu zientzia modu ulerterrazean, baina arruntegia bilakatu gabe. Eta hori da lortu nahi dena. Ahalegin hori, behintzat, egin behar da.

Has gaitezen orain garunari buruz -bere funtzionamendu propioa ulertzen saiatzeko erabiltzen den organo misteriotsu eta paradoxiko honi buruz- hitz egiten. Gizakia organo hau aztertzen hasi zenetik eman diren aurrerapenek mito asko sortuko zituzten, ezta? Bai, garunari buruzko mito ugari daude: ehuneko hamarra besterik ez dugula erabiltzen; zenbat eta handiagoa izan organoa, orduan eta ahaltsuagoa dela; ordenagailu perfektu bat dela… Horiek denak mitoak dira.

Zure espezialitatea neurologia da. Azalduko al zeniguke modu labur batean zer diren parkinsona eta alzheimerra?  Parikinsona eta alzheimerra gaixotasun neurodegeneratibo ohikoenak eta garrantzitsuenak dira. “Neurodegeneratibo” hitzak garunean degeneratzen ari diren -funtzionatzeari uzten ari diren- neurona multzo bat dagoela esan nahi du. Gehienetan, zahartzeari loturiko gaitzak dira: zenbat eta zaharragoa izan pertsona, orduan eta errazagoa da parkinson eta alzheimer bezalako eritasunek pertsona jotzea. Ondorioz, zenbat eta altuagoa izan populazioaren adina, orduan eta altuagoa izango da parkinson eta alzheimer kasuen kopurua. Bi eritasun hauetan hori da gertatzen dena: neurona multzo batek funtzionatzeari uzten dio. Parkinsonaren kasuan, dopamina sortzen duten neuronak dira, garunaren zonalde jakin batean kokaturik daudenak. Eta dopamina gabezia hori da parkinsonaren sintomak agerrarazten dituena: dardara, zurruntasuna eta ibiltzeko zailtasuna, alegia. Alzheimerraren kasuan, aldiz, azetilkolina sortzen duten neurona batzuk dira huts egiten dutenak. Hauek jada sakabanatuagoak daude burmuin osoan zehar. Horregatik da zailagoa alzheimerra arrakastaz sendatzea parkinsona baino. Dena den, elementu berdin asko dituzte: bi gaitzak arruntak dira zahartzaroan, eta neurona horien “heriotza” dakarten mekanismoak berdinak direla uste da. Beraz, alzheimerrari esker ikasten den guztia parkinsonean aplika daiteke, eta alderantziz.

Mark Gungorrek bere “Tale Of Two Brains” -Bi garunen istorioa- lanean dio gizonen eta emakumeen burmuinen antolaketa oso ezberdina dela. Hau ere mito bat da, edo badu oinarri zientifikorik? Errealitatea da eta badu oinarri zientifikorik. Garunaren garapenean, eraketan, bakoitzak duen dotazio genetikoaren antzeko faktoreez gain, hormonek ere badute eragina; burmuina amaren sabelean garatzen ari denean jasotako estrogeno eta testosterona kopurua, kasu. Eragin handia dute, era berean, norbanakoak jasotako hezkuntzak eta sorturiko harremanek, etab. Aspektu hauetan guztietan gizonekoak eta emakumezkoak oso desberdinak dira. Hau esan ostean, dena den, bada argi utzi behar den zerbait: “desberdina” izateak ez dakar bata bestea baino hobea edo okerragoa izatea; esan nahi da “desberdinak” direla, besterik gabe. Jar dezagun adibide bat. Emakumezkoen garunak neurona gutxiago ditu lobulu tenporala izeneko zonalde batean. Hau, gizonek, gizon matxistek, “gu baino neurona gutxiago dituzue lobulu tenporalean” esanez interpretatzen dute. Emakumezkoek honela erantzun ohi dute: “Zuek baino azkarragoak izateko, neurona gutxiagorekin nahikoa dugu.”

Hau dena bakoitzak egiten duen interpretazioaren araberakoa da. Dena den, bistan da garunak desberdinak izateak ez dakarrela bata bestea baino azkarragoa edo hobea izatea. Egia da, halere, badirela sexu ezberdinek garatuagoak dituzten gaitasunak: emakumezkoek adimen emozional handiagoa dute, enpatia gehiago dute, eta intuitiboagoak dira; gizonezkoak, aldiz, analitikoagoak eta agresiboagoak dira. Honek denak zerikusi handia du burmuinaren egiturarekin.

Eta desberdintasun hauek eragiten al dute aurrez aipatu ditugun gaixotasunek garunean eragiteko moduan? Printzipioz, ez. Gizon batek edo emakume batek, parkinsona edo alzheimerra duenean, sintoma berdinak izan ditzake. Horrek ez du zerikusirik.

Nola eta zenbat lagun dezakete aipaturiko ama zelulek, nanoteknologiak eta Remberraren antzeko botikek eritasun hauen sendabidean?  Gaixotasun hauen sendabidearen giltza beraien kausa zein den ondo zehaztetik abiatzen da. Ondoezaren kausa ezagutzen dugun eritasunak baino ezin senda ditzakegu medikuok. Gaztelaniazko “muerto el perro se acabo la rabia” esaerak dioen antzera, kausa ezagutzen dugunean jakingo dugu zeri egin behar diogun aurre. Gainerakoak tratamendu sintomatikoak dira, galderan ongi azalduta daudenak. Alde batetik, farmakoak ditugu. Parkinsona, esaterako, farmakoekin tratatu izan da azken berrogei urteotan, eta gaixoarentzat bizi kalitate ona lortu da. Alzheimerraren tratamenduan, aldiz, farmakoak berriagoak dira, orain hamar urtekoak, eta erantzuna ez da parkinsonaren kasuan bezain ona. Ama zelulak erabiltzen dituzten tratamenduek ere eragin hobea dute parkinson kasuetan, alzheimer kasuetan baino; izan ere, parkinsonean “arazoa” leku jakin batean kokaturik baitago, eta ez, ordea, alzheimerrean. Azkenik, nanoteknologia dago, etorkizunean teknologia oso garrantzitsua izango dena nire ustez. Nanoteknologiak botikak emateko modua aldatzea ahalbidera dezake eta zelulekin konbina daitezke terapiak, eraginkorragoak bilakatzeko. Hots, erabilera handia izango duen teknologia izango dela uste dut, bere erabilerak arriskurik ez dakarrela frogatzen bada betiere. Horretan ari gara gaur egun.

Eta ba al dago gaitz hauen agerpena aurrezaintzeko edo atzeratzeko neurririk? Hemen bi ideia hartu behar dira kontuan. Alde batetik, ez dugu kausa ongi ezagutzen; eta ezin dugu, beraz, aurrezaindu. Baina, bestetik, badakiguna da bizitzeko moduak eragina duela eritasun hauengan. Bizitzeko modu egokia ondorengo honetan oinarritzen da: dieta osasuntsu eta orekatua izatea, mediterranearra; ariketa fisikoa, psikologikoa eta soziala egitea; eta, azkenik, estresa saihestea. Hauek denak neuronak sortzeko gaitasuna handitzen duten faktoreak dira. Eta gaitz hauek dakarten arazoa neurona galera bada, hauek sortzeko gaitasun hori ongietorria da, positiboa da. Gainera, ekintza hauek guztiek plastikotasunari onura ekartzen diote, hau da,  garunak konexio eta neuronen arteko erlazio berriak sortzeko duen gaitasunari. Eta hau da ikasketaren eta memoriaren oinarria. Horregatik, denon eskura dauden aurrez aipaturiko ekintzak jarraitzea, hots, bizitza osasuntsu bat izatea burmuinarentzat onuragarria izango da.

Azkenik, helduko al gara inoiz garunaren funtzionamendua oso-osorik ezagutzera? Eta lagunduko al du horrek aurrez aipaturiko eritasunen sendabidean? Ezagutze horretan barrena bidea egiten ari gara, eta horren helburuak ondorengoak dira. Alde batetik, gaitz hauek ezagutu eta tratatzeko gai izatea. Bestetik, gizakia hobeto ezagutzea; gu, azken finean, gure garuna baikara. Eta hau dena -aurrez eginiko galdera bati lotuz- gizarteak nahi badu ahalbideratu behar da. Adibidez, pertsona baten garunean txip bat ezartzeak edo hau operatzeak subjektu horren izaera aldatzeko aukera ematea gerta dadin nahi dugun edo ez pentsatu beharko dugu lehenik. Nire ustez, adibide honek esan nahi dudana azaltzeko balio du: edozein aurrerapen zientifikoren -oso garatua badago, “mugan” badago batez ere- erabilera okerrak eragin negatiboak izan ditzake. Horregatik, teknologia eta ezagutza hauen erabilera okerra ekiditeko, garrantzitsua da gizarteak erabaki bat hartzea eta beharrezkoak diren lege guztiak erregulatzea.

Gai honetan etikak eragin handia izango duela suposatzen dut… Bai, hala da. Orain dela gutxi sortu berri den espezialitate bat, neuroetika, garunaren ezagutza honen guztiaren erabilera okerrak izan ditzakeen ondorioak aurreikusten saiatzen da. “Neuroetika” du izena, eta zorigaitzak ekiditen saiatzeko pentsatu da.

Bada, hemen amaitu da gure elkarrizketa. Eskerrik asko berriz ere tarte hau eskaintzeagatik, eta zorte ona opa dizugu hastear dagoen “Biokutxa” proiektu honetan. Eskerrik asko.

Inongo dudarik gabe, arratsalde ahaztezina izan zen hura, behin hasierako urduritasuna alboratzea lortu ostean, Gurutzen azalpenez gozatzeko denbora franko izan bainuen. Izandako hizketaldiari bueltak emanez eta zenbait gaitz neurologikoen nondik norakoa, hauen aurkako sendagaiak, gizarteak medikuntzan duen eragina, eta beste mila ideia gogoan nituela itzuli nintzen Ordiziara, gustura.

Behin esan dugu, baina ez da nahikoa. Mila esker berriz ere, Gurutz, eskainitako tarteagatik. Zorte on!

Comments { 0 }
-->