Iazko abuztuko oporretan, Berlinera joan nintzen. Atentzioa deitu zidan Unter den Linden inguruko aldean gerra aurreko eraikinak guztiz berritu zituztela estilo neoklasikoan, gerra eta harresia inoiz esistitu ez balira bezala. Potsdamer Platz inguruan eraikin modernoak daude orain, dela 20 urte ezer ez zegoen tokian. Baina berlindarrek ez dute ahaztu 28 urtez banaturik egon zirela. 2009ko azaroaren 9an, 20 urte bete ziren Berlingo Harresia erori zenetik. Harresi hau Gerra Hotzaren sinbolo nagusia izan zen eta 1989an erori zen Ekialdeko Europakodiktadurakomunistekin batera. Honi esker amaitu zen BerlinenAlemaniaren eta Europaren banaketa.
Egoea horretara nola iritsi zen jakiteko, 45 urte atzera egin behar dugu. 1945eko maiatzaren 9an, Europan, Bigarren Mundu Gerraamaitu zen Alemania naziaren errendizioarekin. Potsdam-eko konferentzianChurchillek (Britainia Handiko lehen ministroa), Trumanek (Amerikako Estatu Batuetako presidentea) eta Stalinek (Sobietar Batasuneko agintaria) Europa nola banatu erabaki zuten. Frantzia, Erresuma Batua, Estatu Batuak eta Sobietar Batasunak Alemania eta Austria okupatu eta 4 sektoretan banatu zituzten. Berlin hiria ere 4 sektoretan banatu zen, nahiz eta sektore errusiarrazinguratuta egon. Nazietatik askatutako Mendebaldeko Europako nazioetan sistema demokratikoa berrezarri zen. Errusiarrek okupatutako Ekialdeko Europako estatuetan (Polonia, Txekoslovakia, Hungaria, Errumania, Bulgaria, Yugoslavia eta Albania), berriz, diktadura komunistak inposatu ziren.
Gerra amaitu eta gero, irabazleen artean tentsioak sortzen hasi ziren. Honek bi superpotentziak, Amerikako Estatu Batuak eta Sobietar Batasuna, aurrez aurre ipini zituen. Bakoitzak bere sistema politiko eta ekonomikoa, kapitalismoa eta komunismoa hurrenez hurren, nagusitu nahi zuen. 1945etik 1991ra iraun zuen periodo honi Gerra Hotza deitzen zaio. Gerra Hotzak Europa bi bloketan banatu zuen. Mendebaldeko blokeak, estatu demokratiko eta kapitalistez osatua, NATO aliantza sortu zuen. Ekialdeko blokea estatu komunistez osatua zegoen eta Varsoviako Ituna sinatu zuten. Sobietar Batasunak kontrolatzen zuen eta, kontrol hori mantentzeko, Hungaria (1956an) eta Txekoslovakia (1968an) inbaditu zituen.
1949. urtean, amerikarrek, britainiarrek eta frantsesek Alemanian zituzten okupazio zonak elkartu eta Alemanioako Errepublika Federala (Bundesrepublik Deutschland, BRD) sortu zuten. Honen ondorioz errusiarrek beraien okupazio zonan Alemaniako Errepublika Demokratikoa (Deutsche Demokratische Republik, DDR) sortu zuten, hau da, beste diktadura komunista bat. Askatasun falta eta arazo ekonomikoen ondorioz, ekialdeko blokeko milioika biztanlek mendebaldera ihes egin zuten. DDR biztanle gehien galdu zituen estatua izan zen, batez ere Berlinen muga zeharkatuz. Mendebaldeko Berlinpotentzia demokratikoek kontrolatzen zuten, baina DDRren barnean zegoen eta hemendik posible zen Errepublika Federalera pasatzea. Jendeak ez ihes egiteko Ekialdeko Alemaniako Ulbricht presidenteak Berlingo Harresia altxatu zuen, 1961eko abuztuaren 13an. Hiriaren bi erdiak bakanduta geratu ziren.
Berlingo Harresiak 115km-ko luzera zuen, horietatik 45ek hiria bitan zatitzen zuten. Bere altuera 3,6m-koa zen eta ekialdeko aldean eraikin guztiak bota eta eremu lau bat utzi zen. Zaindariak 300m-ko zabalera izan zezakeen eremu honetan sartzen ziren eta edozeini tiro egiten zioten, hildako asko eraginez. Alde batetik bestera pasatzeko, kontrol postu batzuk edo checkpoint-ak eraiki ziren. Hauetatik ezagunena Checkpoint Charliezen. Hala ere, pertsona batzuek ihes egitea lortu zuten. Adibidez, 57 pertsonek ihes egin zuten tunel batetik eta 8 pertsonek globo batean handik alde egitea lortu zuten.
Baina harresiak ez zuen betiko iraun. 1980ko hamarkadan, ekialdeko blokeko ekonomia gelditu egin zen. 1985ean Mijail Gorbachov Sobietar Batasuneko agintari izendatu zuten. Gorbachovek erregimena erreformatu nahi zuen (Glasnost eta Perestroika) eta estatu sateliteek beraien bidea, errusiarrek interbenitu gabe, egiteko eskubidea zutela esan zuen. 1989ko udan, Polonian eta Hungarian erreforma demokratikoak hasi eta erregimen komunistak erori ziren. Hungariak Austriarekin zuen muga ireki zuen eta milaka ekialdeko alemaniarrek hemendik mendebaldera ihes egin zuten. Ekialdeko Alemanian, erregimenak ez zuen erreformarik nahi, baina urrian Honecker presidentea kargutik kendu zuten eta, 1989ko azaroaren 9an, Ekialdeko Berlineko jendea harresia botatzen hasi zen. Handik gutxira Mendebaldeko Berlineko jendea elkartu zitzaien. Egun batzuk beranduago gobernuak dimititu egin zuen, eta, urtearen bukaerarako, Txekoslovakiako, Bulgariako eta Errumaniako erregimenak erori ziren. 1990ko urriaren 3an, bi Alemaniak berriro elkartu egin ziren. Egun horretan, 45 urteko banaketarekin amaitu zen.
Gaur egun Berlin hiria berreraiki egin da. Lehen harresia pasatzen zen lekutik kolore desberdineko baldosak daude eta harresia egiteko bota ziren etxeak berriro eraiki dira. Harresiaren zati batzuk bere horretan mantendu dira East Side Gallery-n eta Check Point Charlie-n dagoen Harresiaren Museoan. Europa zentraleko estatu komunista satelite ohiak Europar Batasunean daude eta mendebaldera trabarik gabe pasa daiteke.
Harresiaren erorketaren 20. urteaurrena Europa osoan ospatu da. Berlinera diktaduren gainbeheran parte hartu zuten politikariak (Gorbachov, Walesa…) eta Europa osoko agintariak joan dira, baina harresi psikologiko bat badago oraindik. Ekialdeko jendeari demokraziari buruz galdetuta, dezepzionatuta daudela ematen du, nahiz eta harresia erori aurretik baino hobeto daudela onartu. Alemaniako mendebaldean errepublika komunista ohia mantentzea ekonomiarentzat zama bat dela esaten dute, diru asko gastatu delako zonalde hori modernizatzen. Krisi ekonomikoak Ekialdeko Europa indar handiz jo du: ekonomia oso egoera larrian utzi du eta korrupzioak oso inportantea izaten jarraitzen du. Beraz, nire ustez, ahalegin gehiago egin behar da estatu hauek guztiz demokratikoak izateko eta Europan guztiz integratzeko. Hau lortzen bada, banaketaren azken arrastoak desagertuko dira.
Hasieran, galduta ibili nintzen liburua aukeratzeko orduan, baina liburua erraz irakurri eta lan hau gustura egiteko onena bide segurura jotzea zela pentsatu nuen. Beraz, niri gehien gustatzen zaidan eleberri mota irakurtzea iruditu zitzaidan egokiena: polizia eleberria. Gotzon Garate da euskal eleberrigintzan genero horretan gehien idatzi duen idazlea eta, beraz, liburu-dendara joan eta lehenengoa aurkitu nuena eraman nuen.
Gotzon Garate euskal filologo, filosofo eta idazle ospetsua da. Gipuzkoako Elgoibarren jaio zen, 1934ko irailaren 1ean. Durangoko San Jose jesuiten eskolan ikasi zuen. Bertan euskal kontzientzia hartu zuen. 21urterekin euskaraz idazten hasi zen etaJesusen bihotzaren Deia, Egan eta Eusko Gogoa aldizkarietan kolaboratu zuen, Gomiga goitizena erabiliz. Filosofian doktoratu zen eta teologian lizentziatura lortu zuen; gainera, marxismoan espezializatu zen. Ondoren, Deuston Filologia Erromanikoan lizentziatu zen, eta Euskal Filologiako lehen ikasketak sortu zituen, 1976an. Euskal Herri osoan zehar bidaiatu zuen, hizkuntza ikertu eta zona bakoitzeko ezberdintasunen informazioa jasotzeko. Horren ondorioz, liburu batzuk idatzi zituen euskararen erabilera egokiari zuzendutakoak: Erdarakadak , Atsotitzak … Euskaraz gehien irakurri eta idatzitako autoreetako bat da: kronikak, saiakerak, eleberriak, narrazioak…idatzi zituen. Euskal eleberri beltzaren aitatzat hartu da, eta genero honetan hainbat sari lortu zituen. Mundu osoan zehar ere bidaiatu zuen hizkuntza ezberdinak ikasi eta beraien historia ezagutzeko asmoz. India, Moscu, New York eta abarretan izandako esperientzietan eta ikasitako guztian oinarritu izan zen zenbait obra idazterakoan. 2008ko urriaren 8an hil zen Bilbon, 74 urte zituela.
Aukeratutako polizia eleberria Esku leuna da, berak idatzitako lehen nobela genero honetan. Arrakasta dezente izan zuen eta Irun Hiri Nobela saria irabazi zuen. Donostiako familia aberats bateko emakume alargun bat hilda aurkitzen dute. Hasieran, adina dela eta bihotzekoak eman diola uste da; autopsia egin ondoren, ordea, norbaitek emakumeari bihotza jostorratz batez zeharkatu diola garbi geratzen da. Arazoa isilpean gorde nahian, kasua Jon Bidart detektibearen esku uztea onena dela erabakitzen dute familiartekoek. Bere lehenengo ikerketatan galdu samar ibitzen da, badago zerbait denek ezkutatzen diotena; gainera, emakumea hiltzeko arrazoirik ez du aurkitzen. Lagun bati esker jakiten du familia osoa dela susmagarria. Hala ere, zerbait gehiago dago isilpean. Ustekabeak, maitasun istorio eta heriotza gehiago egon beharko dira tartean, azkenik, Jon Bidartek hiltzailea zein den salatzeko.
Garrantzi gehien duen pertsonaia Jon Bidart detektibea da. Nahiz eta polizia eleberri gehienetan susmagarriak izan funtsezkoenak, honetan autoreak detektibeari eman dio inportantzia. Jon ez da horrelako nobeletan agertu ohi diren detektibeak bezalakoa. Atsegina da, nahiko ona bere lanean, ez da bitxia edo arraroa (ez oso ohikoa detektibeengan), ia denek begi onez ikusten dute, eta itxura onekoa da.
Idazleak euskara eta euskaltzaletasunaz idatzi nahi izan zuen. Argitu beharreko kasuan badu zerikusirik horrek; izan ere, euskaltzaletasun hori dela eta, alargunak herentzia aldatzea erabakitzen du, dirua ikastolen sorreran erabiltzeko. Horren ondorioz, familiartekoak herentziako dirua galduko duten beldur dira. Garai horretan Euskal Herri osoan piztu zen sentimendua erakusten digu, nazionalismoa eta euskararenganako maitasuna agerian utziz.
Denboraren aldetik, garaia aipatzen ez badu ere, berak nobela idatzi zuenekoa dirudi. Gizarte mota, euskararen egoera eta teknologien erabilerarengatik ondoriozta daitekeenez, 80ko hamarkada ingurukoa ematen du. Espazioari dagokionez, istorio osoa Donostian gertatzen da. Pertsonaien etxeetan eta Donostiako zenbait lekutan.
Oso interesgarria da liburua, lehenengo momentutik sartzen zaitu bete-betean istorioan. Ia kapitulu guztien bukaeran zerbait argitu edo kasua oraindik gehiago zailtzen duen gertaera batez harritzen saiatzen da idazlea, irakurlearen atentzio osoa bereganatuz. Honek guztiak irakurketa arintzen du. Hala ere, bukaerak zertxobait dezepzionatu nau. Horrelako nobeletan detektibearekin batera hiltzailea nor den, zergatik egin duen eta egiteko modua asmatzen joaten zara istorioa aurrera doan ahala, susmagarrien kopurua erantsiz eta kenduz. Kasu honetan, baina, hilketaren konklusioa bukaeran azaltzen du, kontaketan informazio horren guztiaren berri eman gabe. Egia da irakurlea erabat ezustean uzten duela, baina pistak edo sujerentziak aurrez adierazi gabe ezinezkoa da irakurlea ez harritzea.
Bestalde, gaur egun erabili ohi ez diren hitz bitxiak eta esaerak daude. Hori dela eta, batzuetan, ez da testua horrenbeste ulertzen. Gainera, aipatzekoa da -edo niri, behinik behin, deigarria egin zait- euskara batuaren aurrekoa dela, garai hartan araututa ez zeuden formak agertzen baitira, bait- partikula eta orduen idazkera , esaterako. Hauek zuzendu egin beharko liratekeela iruditzen zait. Hau da, euskara batuak onartzen ez dituen (EGAko azterketan ikasleoi idazlan bat suspenditzeko arrazoi nahikoak izango ziren) akats gramatikal horiek zuzendu, edo, behintzat, beraien erabilpen egokiaren azalpen bat agertu beharko litzatekeela iruditzen zait. Horretaz gain, jatorrizko bertsioa euskararen historiaren oroigarri bezala gorde beharko litzateke.
Orokorrean gustatu zait liburua eta irakurtzeko erraza eta interesgarria da. Beraz, esan beharra dago, Agatha Christieren nobeletatik oso urrun gelditu arren, guk ere baditugula irakurtzea merezi duten polizia eleberriak.
Azaroak 5. Osteguna zen. Etxean gelditzeko egun aproposa, eta kalera euritakoarekin atera beharreko egun horietako bat. Ziur nago ez nuela egun hartako eguraldia gogoratuko, Sara Cozarrekin elkartu izan ez banintz. Ordiziako Barrena kultur etxean biltzekotan ginen; beraz, adostutako ordua baino lehentxeago, etxetik irten nintzen kamera eta guzti. Behin Barrenan, bertara sartzen ziren guztiei begira egon nintzen, Sara noiz iritsiko zain. Berehala azaldu zen. Ezagun batzuekin bi hitz egin ondoren, niregana gerturatu eta elkarrizketa non egingo genuen pentsatzen hasi ginen. Azkenean, Barrenan bertan gela bat utzi ziguten. Kamera gertu jartzearekin batera hasi zen hizketaldia.
Sara Cozar ordiziarra 1980ko abuztuaren 12an jaio zen. Euskal aktorea da bera. Bere jaioterriko Urrup antzerki taldean ibili ondoren, Euskal Telebistako Goenkale telesailean hasi zen. Bertan denbora luzez ibili da lanean, baina beste hainbat antzerkitan ere parte hartu duela esan behar da.
Tira, lehenik goazen honen guztiaren hasierara, antzezle izatea pentsatu zenuen unera. Txikitatik zenuen nahia, bat-batekoa izan zen ala norbaiten animoen ondorio? Niri txikitatik beti gustatu izan zait. Beti bai eskolan bai institutuan, alde guztietan, antzerkietan parte hartu izan dut, baina ez nuen pentsatuta horretara dedikatzea. Gainera, unibertsitatera publizitatea ikastera joan nintzen. Berez, baneukan Madrilera joateko gogoa, baina, tira, gurasoek ez zuten ondo ikusten Madrilera antzerkia ikastera joatea. Horrela, publizitatean sartu nintzen eta, era berean, Ordiziako Urrup antzerki taldean hasi nintzen. Hor hasi nintzenean, konturatu nintzen asko gustatzen zitzaidala, baina ez nuen inongo grina profesionalik. Behin aurkeztu nintzen kasting batera, kasualitatez, lagun batekin. Hortik Goenkalerako hartu ninduten, eta pixkanaka-pixkanaka konturatu naiz hau dela nire lanbidea, oso gustura nagoela eta hau egiten dakidan gauza bakarra dela.
Ordiziako Urrup antzerki taldea izan zen antzerki munduan sartzeko eman zenuen lehen urratsa, beraz. Bertan igarotako urteek eta ikasitakoak lagunduko zizulakoan nago. Zein alderditan? Ni, Urrup antzerki taldean, bost urtez ibili nintzen gutxi gorabehera. Ostiraletan elkartzen ginen. Ez genituen ordu asko sartzen, baina baziren hiru-lau ordu ostiralero. Nik hor ikasi nuen irekitzen, lotsa galtzen. Antzerki mundura dedikatzeko galdu behar den lehenengo gauza lotsa da, eta hori da zailena. Beraz, urte horietan horixe ikasi nuen, jende aurrean gauzak egitera ohitu nintzen. Gehienbat lotsa galdu eta jolasten hasi nintzen.
Oker ez banago 8 urte daramatzazu Goenkalen Mimiren papera egiten. Noiz arte? Bukatu dut! Duela hilabete bukatu nuen. Uste dut aste honetan izan dela nire azken emisioa, Mimi herritik joaten denekoa. Goenkale beste telesail bat, Mugaldekoak, eskaini didatelako utzi dut. Hasi da grabatzen. Lehenengo izan da TV movie bat, telebistarako film bat. Zinean bezala grabatzen da, kamera bakar batekin. Eta gero, horren ondorio, telesaila egingo da, orain grabatzen ari naizena. Goenkalen jada zortzi urte neramatzan eta aldatzeko gogoa nuen. Hori eskaini zidaten; beraz, bukatu da Mimi. Momentuz! Badakizu Goenkalen hildakoak ere bueltatu egiten direla…
Nola ikusten duzu Goenkaleren etorkizuna? Beste 16 urte bai? Erraz, seguruena bai. Ez dakit zenbat urte, baina Goenkalek ikusle asko dauzka. ETB 1ean ikusle gehien duena da, eta bertan jende fidel asko dago. Pentsa, 16 urte dira eta hor badago Goenkale familiakoa duenik! Beraz, nik pensatzen dut beste hiruzpalau urte egingo dituela.
Goenkaleko pertsonaiak egin zaituela ezagun esango zenuke? Bai, tira, ezagun edo, ez dakit nola esan, herri mailan bai. Antzerki munduan, uste dut ezagunagoa naizela egin ditudan antzerki obrengatik; izan ere, mundu horretan, Goenkale ez da asko ikusten.
Eta zein alde on eta txar ditu ezagun izate horrek? Nire ustez, ezagun izateak alde onik ez du. Nire lanak alde on asko ditu, niri asko gustatzen zait. Niretzat lanera joatea ez da lanera joatea, ez dut pisu hori. Ni gustura esnatzen naiz, gustura joaten naiz, eta Goenkalen eta Mugaldekoan oso gustura egon naiz zortzi urte hauetan. Orduan, alde on asko ditu nire lanak. Ezagun izateari, ordea, ez diot alde onik ikusen, txarrik ere ez. Nik ez dut inoiz jasan horrelako estutasun handirik; halere, niri ez zait gustatzen, nahiago dut ez nabarmendu.
Kuriositatez, hurbildu al zaizu norbait Mimi deituaz? Jesus! Jende asko! Baina hori ere ikasten duzu, nora joan eta nora ez. Badago jendea pila bat gustatzen zaiona eta oso gustura egoten dena jende tartean, bere izena esaten. Ni, ez; beraz, kontuz ibiltzen naiz. Kilometroak-etara ez naiz joaten, eta Ataungo festetara arratsaldeko bostetan ere ez, agian, gau aldean. Ikusten duzu zein lekutara joan zaitezkeen lasai egoteko.
Telebistaren gaia alde batera utziz, antzerkira joko dugu. Bertan lan dexente egin dituzu, erosoago sentitzen zarelako agian? Erosoago, ez. Antzerkian askoz ere urduriago jartzen naiz, askoz ere okerrago pasatzen dut. Telebistan askoz ere lasaiago nago. Antzerkiak gertutasun eta momentuko hori du eta nerbio asko pasatzen dut. Nik, behintzat, gaizki pasatzen dut, gehienbat lehenengo emanaldietan. Baina, beste alde batetik, badu emozioa eta publikoa bertan egote hori, berotasun hori. Horrek erakarri egiten nau. Ni lasaiago telebistan egoten naiz, baina antzerkiak bizi gehiago ematen dizu.
Antzezlan hauen artean “Las mujeres de verdad tienen curvas”, “Mujeres en sus camas” eta “Comida para peces” topa ditzakegu. Oso interesgarria iruditu zait guztiek gizarteko arazoak azaleratzea: inmigrazioa, lanean jasaten den jazarpena, loditasuna… Horrelako antzerki batean aritu ondoren, gai horiek beste ikuspuntu batetik ikusten al dituzu? Noski, denetatik ikasten duzu. Pentsa, pertsonaia bat ematen didatenean, lantzeko informazio bila hasten naiz. Adibidez, egin dudan azkeneko pelikula gerrate zibilean zegoen emakume kartzela bati buruzkoa izan da. Nik, Espainiako gerrate zibilaz banekizkien gauzak -zein urtetik zein urtera, ikastolan ikasten diren lau gauza…-, baina ez nekien benetan zer gertatu zen, ez nengoen gai horretan sakonduta. Pertsonaia prestatzeko momentuan, gauza asko ikasi behar izan nituen: liburuak irakurri, interneten begiratu, gauzak ikasi… Edozein lan egin eta gero, beste ikuspuntu batetik ikusten duzu, askoz ere gehiago dakizulako gai horri buruz.
Zer lortu nahi da ikuslearengan horrelako gaiak jorratzerako garaian? Nik uste dut antzerkiak, ez beti baina askotan, hori nahi duela, ez duela izan nahi entretenimendu bat eta puntu. Garrantzitsua da jendeak tratatzen diren gaien inguruan gogoeta egitea. Nik uste dut beharrezkoa dela jendeak ikustea gauzak pasatzen direla, eta modu dibertigarri batean ere, taula gainean, ikus daitezkeela.
Zure azken lana “Ate Joka” izan da. Bada gutxi gorabehera urtebete lan honekin hasi zinetela. Duela pare bat aste ikustera joan nintzen. Bertan, Iker Galartza eta Joseba Usabiagarekin elkarbanatzen duzu agertokia. Aurretik ezagutzen zenuten elkar beste lan batzuetatik. Horrek lagundu al du eszenatokian ikusten den kimika hori lortzeko garaian? Bai, bai. Guk Goenkaletik ezagutzen genuen elkar, duela urte asko. Beraiek “Ate Joka” baino lehen eginak zituzten beste bi obra beraiek bakarrik. Beti zera esaten zidaten “hurrengoa zukin ingo deu“, eta nik erantzuten nien “ezta erotuta ere!“. Beraiek oso lasaiak dira, eta ni dezente zorrotzagoa; halere, lasaitu egin naiz beraiekin. Tarteka esaten zidaten “emanaldia zortzitan genuen ez dakit non eta zortziak hamar gutxitan karreteran ginen oraindik iritsi gabe“, nik erotuta zeudela esaten nien. Normalean, ordubete lehenago joaten nintzen antzokira eta beti esaten nien ez nuela egingo. Deitu zidatenean, ordea, segituan baietz esan nien, lagunak direlako. Eta zuk esaten duzuna, aurretik lagunak gara, ezagutzen dugu elkar; beraz, kimika hori errazagoa da lortzen.
Une batez, Iker Galartza barreari ezin eutsirik zegoela konturatu nintzen.Horrelako une asko izaten al dituzue? Zoritxarrez, bai! Komedia bat da, eta jendeak barre asko egiten du. Guk ere, hainbeste aldiz egin ondoren, laurogei baino gehiagotan agian, askotan gauzak inprobisatu edo aldatzen ditugu, gu ere animosoago egoteko. Gauza berriak sartzen ditugu eta horrek badauka arrisku hori: zuk zerbait berria sartzen duzu eta besteak ea nola hartzen duen! Gerta liteke ondo hartzea edo, agian, publikoa barrez lehertzen hastea eta baita zu ere haiekin batera. Behin baino gehiagotan gertatu izan zaigu hori.
Zein azpimarratuko zenuke? Aurreko larunbatean izan zen okerrena. Orexan izan ginen, Tolosatik gora herri txiki-txiki batean, eta antzerkia udaletxeko ganbaran egin genuen. Leku oso txikia zen eta, han, izkina batean, eszenatokiko sofa eta beharrezko gauzak jarri zituzten. Ikusleak gugandik metro batera zeuden. Oso zaila da jendea hain gertu edukitzea; ez dakizu ezta non zauden ere! Eta hor jarri zitzaigun gizon bat metro batera, gainera gu bezala publikoari begira, eserita. Nik hasieran argazkilariren bat-edo zela pentsatu nuen, baina gero begiratu nuen eta ikusi gizon zahar-zahar bat zela, kristoren atxurrarekin, basoa eskuan. Gu antzerkia egiten metro batera. Barreari ezin eutsirik hasi nintzen, ezin nuela. Alde egin behar izan nuen, eta Iker atzetik…Gaizki pasatzen da. Ez pentsa, txikia bada momentua, tira, baina luzatzen bada eta buelta eman ezin diozula ikusten baduzu… Jendea hor dago begira, eta gaizki pasatzen da.
Une horiek ikuslearenganako gertutasuna lortzen laguntzen dute? Komedia batean, nire ustez, halaxe da. Drama bat bada eta, bat-batean, aktore bat barrezka hasten baldin bada, horrek urrundu egiten du. Baina, tira, komedia batean, hain arina izanda, jendeak ondo hartzen du.
Etorkizuenra joko dugu orain. Izarren Argia filma grabatzekotan zara, baita Mugaldekoak telesailean parte hartzekoa. Biak gerra zibilaren garaian kokatzen dira. Lehenengoa, Izarren argia, gerra zibilean; bestea, berriz, Bigarren Mundu Gerran. Baina bai, gertu. Kasualitatez? Bai, horrela tokatu zait aurten eta kuriosoa izan da. Izan ere, lehenengoa, Izarren argia, gutxi gorabehera 38an gertatzen da; bestea, berriz, 42an. Beraz, gertu-gertu. Hortaz, kasualitate bat izan da eta baita nahiko barregarria ere. Fisikoki asko aldatzen gaituzte, ilea kizkurtu, eramaten zituzten”onda” horiek jarri… Lehenengo pelikula kartzelan gertatzen zenez, ez zen hain txukuna, baina oso arraro ikusten nuen nire burua. Mugaldekoan, berriz, normal ikusten dut nire burua era horretara jantzita, soineko horiekin. Ni oso pozik nago, lehen esan dizudan bezala, horrek behartu bainau gauzak irakurri eta ikastera. Jada aditua naiz gerrate zibilean, galdetu nahi duzuena!
Aurrera begira, ba al duzu aktore lanetik kanpo beste zerbait egiteko asmorik? Ametsik? Otsailean oporretara noa, hilabetez, Peru eta Txilera. Hilabete osoa hartu dut. Txalora deitu nuen, Ate Jokako produktorara, eta esan nien otsailean, mesedez, ez jartzeko funtziorik, oporren beharretan nengoela. Eta hori da nire oraingo ametsa.
KATE MOTZEAN:
Hondartza ala mendia? Hondartza. Hiria ala herria? Astean zehar hiria eta asteburuetan herria. Abesti bat? Russian Red-en abestiren bat. Pelikula bat? Azken aldian ikusi dut El secreto de sus ojos eta, agian, nire bizitzan gehien gustatu zaidan pelikula izan da, edo gertu behintzat. Oso polita. Ikusi. Liburu bat? Orain irakurtzen ari naizena, El arte de saber perder. Gainera, istoriotxo bat dauka. Behin joan nintzen nire ahizparekin, eta, bueltakoan, bakarrik nentorren irakurtzen. Orduan, emakume bat bere liburuari buruz hitz egiten hasi zitzaidan. Liburuko neska nolakoa zen kontatzen hasi zitzaidan eta oso identifikatua sentitu nintzen eta gero liburuko protagonistak Sara izena zuela esan zidan. Berehala erosi behar nuela pentsatu nuen. Duela gutxi erosi dut. 50 orrialde irakurri ditut eta nire antza dauka. Ez dakit aurrerago zer gertatuko den. Zer ikusten duzu telebistan? Simpsonak, beti. Normalean, Simpsonak beti ikusten ditut eguerdian delako eta bazkaltzen nagoelako. Askotan telebista baino gehiago pelikulak ikusten ditut. Ez dut ezer jarraitzen. Goenkale ikusten dut, hori esan beharra daukat. Leku bat? Andaluzia asko gustatzen zait. Beti edo ia urtero joaten naiz Cadiz edo Almeriara. Eguzkia asko gustatzen zait eta horren bila joaten naiz. Jateko gustukoena? Mariskoa. Nora ez zinateke itzuliko? Ez dakit. Leku guztietara itzuliko nintzateke, dirudienez! Nor gustatuko litzaizuke elkarrizketatzea? Asko dakien norbait, asko bidaiatutakoa eta gauza askori buruz dakiena.
Kamera itzaltzearekin batera, hasierako urduritasunak ere joanak zirela konturatu nintzen. Egia esan, elkarrizketan zehar joan ziren gutxitzen, gustura nengoen seinale. Eta hala da, Sarak kameren aurrean ageri duen lasaitasunak kutsatu egiten zaitu. Amaitzeko, une hura esperientzia atsegin moduan gogoratuko dudan zalantzarik ez dudala esatea besterik ez zait geratzen. Mila esker guztiagatik, Sara.
Iazko abuztuko oporretan, Berlinera joan nintzen. Atentzioa deitu zidan Unter den Linden inguruko aldean gerra aurreko eraikinak guztiz berritu zituztela estilo neoklasikoan, gerra eta harresia inoiz esistitu ez balira bezala. Potsdamer Platz inguruan eraikin modernoak daude orain, dela 20 urte ezer ez zegoen tokian. Baina berlindarrek ez dute ahaztu 28 urtez banaturik egon zirela. 2009ko azaroaren 9an, 20 urte bete ziren Berlingo Harresia erori zenetik. Harresi hau Gerra Hotzaren sinbolo nagusia izan zen eta 1989an erori zen Ekialdeko Europako diktadura komunistekin batera. Honi esker amaitu zen Berlinen Alemaniaren eta Europaren banaketa.
Berlingo Harresiak 115km-ko luzera zuen, horietatik 45ek hiria bitan zatitzen zuten. Bere altuera 3,6m-koa zen eta ekialdeko aldean eraikin guztiak bota eta eremu lau bat utzi zen. Zaindariak 300m-ko zabalera izan zezakeen eremu honetan sartzen ziren eta edozeini tiro egiten zioten, hildako asko eraginez. Alde batetik bestera pasatzeko, kontrol postu batzuk edo checkpoint-ak eraiki ziren. Hauetatik ezagunena Checkpoint Charliezen. Hala ere, pertsona batzuek ihes egitea lortu zuten. Adibidez, 57 pertsonek ihes egin zuten tunel batetik eta 8 pertsonek globo batean handik alde egitea lortu zuten.
Iruzkin berriak