euskaljakintza

Liburutegian liburu bat aukeratzen nengoela, bat-batean Sonia Gonzalezen eleberri hau iritsi zen nire eskuetara. Egia esan, liburuaren izenburua irakurri nuenean, ez neukan ideia zipitzik ere zeri buruzkoa izan zitekeen, baina argi gelditu zitzaidan atzealdeko argumentua irakurri ostean. Azkenean, nobela hartzea erabaki nuen; izan ere, idazle gazte batek drogen inguruan dabiltzan gazte batzuen bizitza nola deskriba zezakeen jakin nahi nuen.

Sonia Gonzalez idazlea 1977an jaio zen Barakaldon. Txiki-txikitatik ipuinak idaztea zuen gustuko, eta bai berak eta bai bere gurasoek argi zuten nagusitan idazlea izango zela. Deustuko unibertsitatean Euskal Filologia ikasi eta, ikasketak amaitu ondoren, bertako irakasle izan zen pare bat urtez. Gaur egun, Sonia idazlea izateaz gain, LAB sindikatuan parte hartzen du. “Sagarroiak” poema liburuarekin Euskaltzaindiaren Felipe Arresebeitia saria irabazi zuen eta horrela eman zen ezagutzera. 1999-2000 urteetan idazle euskaldunak bere lehen eleberria idatzi zuen: “Ugerra eta kedarra” izenekoa. Txalaparta argitaletxearen deia jaso ondoren, Soniak bere nobela errepasatzeari ekin zion. Urte osoa pasatu zuen horretan, eta azkenean aipatutako argitaletxeak bere liburua argitaratu zuen 2003an. Urte batzuk geroago, 2005ean, idazleak “Poema amniotikoak (Gerizpeko guda)” izeneko poema bilduma argitaratu zuen. Ez ditu lan gehiago argitaratu, baina kontuan hartu behar da oraindik idazle gaztea dela.

Eleberriaren izenburuak hasiera batean ez digu ezer iradokitzen. Irakurri ostean, izenburua metafora bat dela konturatzen gara, hau da, liburuan Bilbo uger eta kedarrez osaturik dagoela esaten denean, Bilboren alderdi ilunaz ari da: alkohola, drogak, heriotza, sexua, gaueko martxa, delinkuentzia… Beraz, nobelak 80 eta 90eko hamarkadetako Bilboko gau-giro ilunaz dihardu. Hala ere, gaur egungo istorio bezala ere konta zezakeen Soniak; izan ere, nahiz eta azken hamarkadetan hiri hau dezente aldatu den, gaueko giro ilun hori oraindik ez da desagertu. Gaia eta lekuak liburua errealista izatea ahalbidetzen dute, nahiz eta gauza batzuk fikziozkoak iruditu zaizkidan. Deskribapen gutxi, objektibo eta motzak ematen dira pertsonaien arteko elkarrizketek eta narrazioek pisurik handiena hartzen duten liburu honetan. Bestalde, pertsonaien barne bakarrizketak ere agertzen dira, nahiz eta oso gutxitan ematen diren.

Liburuaren hari orokorra hauxe da: Kat eta Ebe drogen munduan dabiltzan bi neskato dira. Bizimodu mota hau gogoko dute eta ez dute aldatu nahi. Bizitzan, ganorazko inor ez dutela ezagutuko uste dute. Hari orokor horren azpian, eleberriak drama moduko bat dauka: Kat eta Eñauten arteko maitasun istorioa.

Aurrez aipatutako 2 neskak dira protagonista nagusiak, nahiz eta Katen figurak garrantzi handiagoa duen. Sonia Gonzalezek Eñaut bigarren mailako pertsonaia bezala aurkezten du eta, gainera, eleberrian garrantzirik ez duela esan du. Nire ustez, autorea oker dago horretan eta mutila pertsonaia nagusia da; izan ere, bere agerpenari esker Kat hobeto ezagutzen dugu. Eleberri honetako protagonistak biribilak dira; denbora aurrera pasatu ahala, hobeto ezagutzen dute euren burua. Hemen dituzue pertsonaia garrantzitsuenen deskribapena:

• Kat emakume gogorra da eta egoerak bere kontrolpean izatea gustuko du. Txikitan oso lagun gutxi zituen eta zituenak ez zituen gustuko. Nahiko bakartia zen, baina egun batean Ebe ezagutzen du eta berehala bihurtzen dira lagun-min. Ebe da munduan duen familia bakarra, eta bere laguna babesteko edozer egiteko prest dago. Egun batean, Eñaut ezagutzen du eta, konturatu gabe, hartaz maitemintzen da. Katek, izaera hotz eta gogor horren azpian sentimenduak ere badituela erakutsiko digu.
• Ebe da istorioko pertsonaiarik samurrena. Oso pertsona sentibera eta negatiboa da. Askotan pentsatzen du bera mundu honetan egongo ez balitz Katek bizi erosoagoa izango lukeela.
• Eñauten ezaugarri nagusia koldartasuna da. Beti zalantzez betea dabil eta honek ez dio asko laguntzen bere bizitzan, mutilak ez du itxaropena inoiz galtzen. Hala ere, behin pertsona batekin konfiantza hartzen duenean, erraz adierazten ditu bere sentimenduak. Lagunekin ateratzea oso gustuko du.

Sonia Gonzalezek erabiltzen duen lexikoa nahiko aberatsa da; izan ere, erabiltzen dituen zenbait hitz eta espresio ez ditugu normalean gure bizitzan erabiltzen. Bestalde, autoreak bizkaiera eta lagunarteko hizkuntza erabiltzen ditu elkarrizketa batzuetan, eta honek liburua errazago eta biziago irakurtzea ahalbidetzen du. Gainera, nobelari errealismo gehiago emateko ere balio du.

Narratzaileari dagokionez, pertsona guztietako narratzaileak erabiltzen ditu. 1.pertsona erabiltzen duenean, protagonistetako bat da narratzailea eta normalean bere sentimenduak edo pentsamenduak islatzen dira kapitulu horretan. 2. pertsona protagonistetako bati erreferentzia egiteko erabiltzen du; 3.pertsona, berriz, narrazio arruntak kontatzeko. Funtzioei buruz esan daiteke, 1.pertsona pertsonaiekiko gertutasuna transmititzeko erabiltzen duela eta, aldiz, 2. eta 3.pertsona urruntasuna adierazteko. Autoreak erabiltzen dituen narratzaile guztiak orojakileak dira.

Narrazioa ez dago linealki kontatua; izan ere, jauzi ugari ematen dira iraganera. Jauzi hauek beharrezkoak dira iraganean gertatutako pasarte horiek protagonisten bizitzetan erabakigarriak izan direlako. Liburua kapituluetan banatzen da. Kronologikoki kontatzen ez direnez gertaerak, kapitulu baten amaieraren jarraipena ez du zertan izan hurrengo kapitulua. Historia hasten den bezala bukatzen da. Pasarte honen errepikapenarekin autoreak garrantzia eman nahi dio gertakari honi. Bestalde, autoreak elipsia eta laburpena erabiltzen ditu batera. Elipsia, ekintza guztiak ez aipatzeko erabiltzen du; eta laburpena, aldiz, aipatutakoak laburtzeko.

Liburua gustatu egin zaidala aitortu behar dut, nahiz eta gauza batzuk fikziozkoak iruditu zaizkidan. Autoreak erabiltzen dituen gaiak (suizidioa, drogak, alkohola, heriotza…) oso modan daude gaur egun. Gainera, hasieratik interesgarria iruditu zitzaidan gazte batek nolako ikusmoldea ager zezakeen mundu horretan dauden pertsonei buruz. Liburutik gehien gustatu zaidana pertsonaien barne pentsamenduak izan dira. Hauen arteko elkarrizketak ere ederrak dira; izan ere, hizketaldiak nahiko originalak iruditu zaizkit. Gainera, autoreak asmatu egin du kaleko hizkera eta bizkaiera erabiltzean. Hala ere, esan behar dut, ni goierritarra izanda, makina bat arazo izan ditudala hitz batzuk ulertzeko; dena den, hiztegi baten laguntzaz erraz asko ulertu ditut eta nire hizkuntza aberasteko balio izan du. Liburutik azpimarragarriena autoreak pertsonaiei eman dien alderdi humanoa izan da; izan ere, autoreak esan nahi izan digu pertsona hauek gu bezalakoak direla: pentsamenduak, kezkak…dituztela.

Istorioa gustatu zaidan arren, gauza dezente ez zaizkit batere laket. Alde batetik, denboran atzera pila bat aldiz egiten da, eta honek, irakurlea adi-adi irakurtzera behartzen du, irakurtzen ari den pasarte hori zein garaitakoa den jakiteko. Hainbeste denbora-jauzi daudenez, normalena galtzea da. Hori gutxi balitz, irakurlea nahastea ere eragiten du. Ondorioz, ez zait iruditzen liburuan erabili den ordena egokia denik. Liburua hobeto ulertzeko, autoreak istorioa beste modu batera antola zezakeela uste dut. Hala ere, autorearen defentsan esan daiteke, hurrenkera hau erabilita, liburuari izugarrizko intriga eta suspensea eman diola; bestetik, narratzaile gehiegi erabiltzen ditu nire gusturako. Gainera, etengabe ari da narratzaileez aldatzen eta honek irakurlea oraindik gehiago nahastea eragiten du. Lehenengo pertsonako narratzaile erabilita, egia da gertutasuna ematen diela pertsonaiei, baina irakurleoi sekulako arazoa ematen digu; izan ere, kapitulu bat hasten denean, ez dakigu zein pertsona den hitz egiten ari dena.

Biografia sarean:

• Idazlearen biografia, liburua eta itxurari buruz: Literaturaren zubitegia, Wikipedia
• Autoreari elkarrizketa liburuaren inguruan: Argia astekarian
• Bestelakoak (bilatzailea): Google