About irodriguez

Author Archive | irodriguez

Kalamidadeen liburua – JOAN MARI IRIGOIEN

Joan Mari IrigoienZaila izan ohi da liburu bat aukeratzea, beharbada gustatuko ote zaigun betiko zalantza dela eta; oraingo honetan, ordea, J.M. Irigoienen Kalamidadeen liburua aukeratzeko dudarik ez dut izan. Izan ere, benetan erakargarria iruditu zait titulua, ohikoa ez den zerbait. Horregatik, garrantzitsua deritzot idazle honi buruzko informazioa biltzeari eta behar bezalako aurkezpena eskaintzeari.

Joan Mari Irigoien 1948ko irailaren 30ean jaio zen, Donostiako Altza auzoan. Ingeniaritza ikasi zuen bere ikasle garaian eta futbolaria ere izan zen. Hala ere, biak utzi zituen Venezuelara joateko; bidaia honek berebiziko eragina izango zuen bere bizitza eta literaturan. Irakasle lanetan aritu zen eta ETBrentzako ehunka filmen itzultzaile izandakoa da. Irun Hiria Saria irabazi zuen Hutsatik esperantzara bere lehen poema liburuarekin. Dena den, genero gehiago landu ditu; besteak beste, eleberria, haur eta gazte literatura eta biografia. Eleberri asko idatzi ditu, baina guztietan ezagunenak Babilonia (1989) eta Lur bat haratago (2000) dira. Azken hau, gainera, euskaraz idatziriko fikziozko libururik luzeena den. Kalamidadeen liburua lanean apurtu zituen idazleak molde guztiak. Hona hemen idazle ikaragarri honi eginiko elkarrizketa bat El País egunkariaren eskutik.

Liburuan azaltzen den istorioaren generoari dagokionez, komedia da eta autorea hirugarren pertsonan kontatzen duen narratzaile orojakilea da. Lan honetako gertakizunak argitzeko, idazleak deskribapen anitzez eta elkarrizketez baliatzen da, irakurleari erosoa eta eraman erraza suertatuz istorioa.

azalaLiburuaren gaia ez da bakarra; nolabait esateko, familia xelebre batean sortzen diren harremanak, matxismoa, sexua eta erlijioaren arteko nahasketa baizik. Istorioak hasiera eta bukaera izan arren, esan liteke bizitza bateko zati bakarra baino ez duela hautatu. Kontua da Enriketa nazkatuta dagoela bere senar Ladisez, errealitatean bizi ez den poeta delako. Hark bere aita Gorki ezagutzen duenean hasiko dira komeriak, euren etxera joango delako bizitzera. Bestalde, bi alaba bikiak senargai bila dabiltza, baina ez edonolakoak. Egun batean aldizkari batean iragarriko dute euren nahiak eta hala ezagutuko dituzte Koldobika eta Krispin. Hemendik aurrera, dena korapilatzen hasiko da eta benetan dibertigarriak diren gertaerak jazoko dira: bi bikoteen arteko sexu-arazoak, Koldobikaren haurdunaldia…

Pertsonaiei dagokielarik, ez dago protagonista bakarra; halere, badirudi Gorki eta Ladis nabarmentzen direla, hauek jartzen baitiote, azken finean, umore ukitu hori eleberriari. Beraz, hauek dira, beste zenbait pertsonaiarekin batera, istorioko gertakizun zoro eta dibertigarriak biziko dituztenak:

edukiaLadis: Gorkiren semea da (nolako egurra, halako ezpala). Poeta eta, gainera, kalamidadea. Enriketarekin dago ezkonduta (bere Mona Lisarekin) eta bi alaba ditu. Horretaz aparte, beste planeta batean bizi dela esan daiteke. Poeta Bizien Klubeko kide ere bada.

Gorki: Ladisen aita. Hau ere poeta eta, noski, kalamidadea. Ezkontzaren aurkako gizona dugu eta, horregatik, gazte zela, neska haurdun geratu eta ezkon zitezen proposatu zionean, Asturiasera alde egin zuen. Zenbait arrazoi direla eta, Euskal Herrira itzuli zenean ezagutu zuen Ladis semea. Aipatzekoa ere aberriaren aldekoa dela.

Enriketa: Ladisen emaztea. Nazkatuta bizi da. Bere bi alabei aholkuak emango dizkie Ladis bezalako gizonekin ez ezkontzeko. Istorioaren erdialdean etxetik alde egingo du, baina amaieran…

Manoli eta Juanita: Ladis eta Enriketaren bi alaba bikiak. Moja eskolan burutu zituzten euren ikasketak eta urtero ikasle ohien afarira joango dira, baita goiz etxeratuko ere. Senargaiak bilatzeko aldizkari batera idatziko ondoren, bikoteak topatu eta ezkondu egingo dira… Orduan hasiko dira komeriak!

Koldobika Sagastizabalbeitia Pagazaurtundua Gabikagogeaskoa Atxalandabaso etab. eta Krispin (D)Irureta Frescobaldiri: ahizpa bikien senarrak, zein baino zein xelebreagoa. Gainera, Makrokutxa Kutxako bi “perla” kontsidera daitezke, matxistak eta diruzaleak, alegia.

Formaren ildotik, istorioan zehar autoreak hiztegi aberatsa darabil eta elkarrizketetan hitanoa erabiltzen du, pertsonaien artean dagoen konfiantza igorriz irakurleari. Ulerterraza dela esan daiteke. Kalamidadeen liburuak, aldiz, ez du kokapen zehatzik: ematen den datu kronologiko bakarra Gorkik Gerra Karlista bizi izan zuela da, baina ez da gehiagorik zehazten. Aipatzekoa da ere liburuaren hasieran sarreratxo bat egiten dela eta, ondoren, sarreratxo horretan parte hartu dutenen bizitza eta izaeran sakontzen dela, banan-banan deskribatuz eta euren artean erlazionatuz.

Estilo-baliabideei erreparatuz, ironia eta konparazioa azpimarratuko nituzke. Metafora anitz ere topa dezakegu. Orokorrean hitz eginda, ordea, ez dira ulermena zailduko duen estilo-baliabide ugari erabiliko. Badirudi autoreak liburua guztiz ulergarria izatea nahi izan duela. Irakurtzea gehiegi gustatzen ez zaigun gazteoi erakargarriagoa egiten zaigu horrela, zalantzarik gabe. Hona hemen liburuaren zati bat baliabide horien erabileraren froga gisa:

Baina nola zegoen Ladisen etxea Enriketak bertatik alde egin zuenetik? Huts egiteko beldur handirik gabe espero zitekeen bezala, desastre bat egina! Hautsa hemen, hautsa han; armiarmak nonahi, beren trapezioetan zabuka… eta giroan zegoen keru gaizto hura, etxeko leiho guztiek Frantziara joko balute bezala: Roquefortera edo Camembertera… Baita Frantzia hartako erregea zirudien sagu hura ere, armairu baten azpitik irten eta Rosa garrasi batean jarri zuena.

Eta benetan diotsuet lortu duela, nire kasuan, batik bat, erakartzea. Izan ere, ez naiz inoiz izan oso irakurzalea eta oso liburu gutxik lortu dute ni liluratzea. Nahiz eta liburu luzea izan, istorioa motza egiten da, oso interesgarria eta, aldi berean, dibertigarria. Alde batetik, kapitulu bakoitzaren hasieran laburpentxo bat egiten delako kontatuko denaren aurrerapen gisa eta horrek intriga handia sortzen duelako irakurlearengan. Kalamidadeen liburuak duen bereizgarrietariko bat dugu hau. Eta, bestetik, aipatzea ezinbestekoa iruditu zaidan narratzaileak irakurlearekin duen lotura zuzenarengatik. Emaile eta hartzailearen arteko konplizitate hori ondorengo adibidean ikus dezakegu:

“… irakurle batek baino gehiagok itaun lezake: nola bukatu ote zuen Koldobikak eta Krispinek?” edo “…ongi ari natzaizu, bai, irakurle: aita ez ezik, aitona ere bai! (…) Baina jadanik galderak egiten sumatzen zaitut liburua esku artean duzun gizon nahiz emakumezko hori…”

Dena den, kapitulu gutxi batzuk pisutsuegiak egin zaizkit. Gainerakoekin alderatuz, oso luzeak dira eta, gainera, liburua itxi ondoren, askorako balio izan ez zaizkidala ohartu naiz.

Ondorioz, balantze bat egin behar izango banu, ziur nago ezaugarri onek txarrei irabaziko lieketela, alde handiagatik gainera. Horregatik, zalantzarik gabe, gomendatuko nukeen liburua da Kalamidadeen liburua, gustura irakurtzen den horietakoa delako eta umore ukitu horrek berezia bihurtzen duelako.

Bibliografia

Comments { 0 }

Terrat Pack, zirraraz beteriko ikuskizuna

Terrat PackAste Santuko oporrak egiatan apartak izan ziren niretzat. Portugal zati bat eta Extremadura ezagutu nituen, leku bikainak! Apirilaren 13an itzuli nintzen etxera, baina gutxi iraun nuen; izan ere, hurrengo egunean Errioxarantz abiatu nintzen. Honen arrazoia, beste zenbaiten artean, niretzat oso berezia zen eta bihotzez desiratzen nuen ekitaldi batera joango nintzela zen: Terrat Pack-era, José Corbacho, Berto, Jordi Évole (“el follonero”) eta Andreu Buenafuentekeskainitako monologoek osatzen duten antzezlana. Hona hemen lauen aurkezpena.

Eta azkenean, bai, iritsi zen egun hori: apirilaren 18a! Logroñoko Palacio de los Deportesingurura abiatu ginen ahizpa, laguna eta hirurok arratsaldeko zazpi eta erdiak aldera, ikuskizuneko ateak noiz ireki zain. Ordu erdi beranduago jada barruan ginen; hori bai, ilara luze baten ondoren. Baina guztiak merezi izan zuen, zalantzarik gabe!

Bederatzietan hasi zen saioa eta, aurretik jakina genuenez Jordi Évole beranduago azaltzen zela publikoaren artetik, aldez aurretik apustu txiki bat egin genuen ea nondik irtengo zen. Beraz, “el follonero” gabe hasi zen guztia. Ezin uste nuen aurrean metro gutxira nituen hiru pertsonaiak telebistan ikusten ditugun berdinak zirela!

Ondoren, bakarkako lana hasi zen: lehendabizi Corbachok aurkeztu zuen bere bakarrizketa, eta ondoren Bertok. Lehenengoak semearekin eta emaztearekin zuen harremanari buruzkoa egin zuen; bigarrenak, aldiz, artista izatearen jatorriaz jardun zuen. Zein baino zein barregarriagoa! Buenafuente hastera zihoanean, hura ezustekoa, bat-batean aldamenean “el follonero” ikusi nuenean! Eta “¡Buenafuente, ya estoy aquí!” oihukatzen zuen bitartean aldendu zitzaidan umorista. Honek ere bere bakarrizketa aurkeztu zuen eta oso modu naturalean, gainera: bat-batean azaldu eta publikoarekin berbetan egongo balitz bezala.

Donostian

Eta azkenean, Buenafuente jauna azaldu zen berriro, oraingoan bai, monologoari hasiera eta amaiera emateko asmoz: “Lo que habéis visto ahora han sido mis teloneros; un aplauso, por favor” azalduz. Hasiera alaiagorik ba ote? Eta azken honen zatitxoarekin puzzlea osatuta zegoela uste genuenean, “trikimailu” bat egin zuen. Baina hori zuen imajinazioaren esku utzi nahi dut edo, bestela, joatera gonbidatzen zaituztet, Espainia osoko bira baita!

Besterik gabe, soinua uniformea bihurtu arte aritu ginen txaloka, txistuka… denok bat egin genuen eta ezin izan genuen gelditu. Merezia zuten, horixe baietz! Eta bertatik irtetea gindoazenean, Berto eszenatokira azaldu zen berak asmatutako, eta “Logroñori” zuzendutako, abesti bat kantatzera; bitartean, Jordi platano bat janez jada saioa amaitu zela adierazi zigun barrezka eta Corbacho atzetik “ustekabean” galtzontziloetan pasa zen, gu ikustean berehala estaliz. Orduan gu bai hasi ginela barrezka!

Bukaerarako utzi nahi izan nuen ikuskizunaren nondik norakoaren azterketa. Gehien gustatu zitzaidana denbora guztian ikusleen arreta jasotzeko eskaini ziguten berezko xarma izan zen, ez baitzuten alde batera utzi xehetasun bakar bat ere. Nire ustez, bizitza esperientzia alaiez bete behar da eta Terrat Pack ikusteko aukera izatea horien artean ia gailurra ukitzen duela esatera ausartuko nintzateke.

Zuetako batzuk jakingo duzuen bezala, La Sexta katean emititzen da programa eta Iruñean izan zireneko monologo zatiekin eta euren San Ferminetako korrikaldi propioarekin agurtzen naiz.

Comments { 0 }

Stop spot!

stopNor ez da inoiz jostatu kaleko baldosa urdinak baino ez zapaltzera? Txikitako kontuak dira, baina helduok ere noizbehinka aritzen gara horrela. Kontua da, denborak aurrera egin ahala, inguratzen gaituzten iragarki guztiekin entretenitzeko aukera ere eman zaigula lurrera begira egon beharrean. Gauzak bere neurrian ederto datozkigu, bai; izan ere, interesatzen zaizkigun produktuen berri izateko bide ona da. Dena den, muga hori gainditu egin da egun, eta aspergarria izaten ere hasi da.

Telebistaren kasuan, esaterako, gogaikarria bihurtzen ari da gure telesailik gustukoena ikusi nahi izatea eta ez lortzea. Komunikabide honen antolaketa gero eta okerragoa delakoan nago. Programazioa dela eta, ez da ordutegiaren eta adinaren arteko erlazioa errespetatzen; iragarkiei erreparatzen badiegu,  ordubeteko saio batetik 20 minutu, gutxienez, iragarkiak direla ondoriozta daiteke. Gauzak horrela, malabarista moduan jardun behar al dugu horrelakoak ekiditen eta zapping egiten? Horrez gain, lotsagarria iruditzen zait isunen bidez atentzioa deitu behar izatea iragarleei, argi dagoenean muga aspaldi pasatu dutela.

zappingHala eta guztiz ere, aitortu beharra dago noizean behin desesperazioak beharbada tontotu egiten gaituela, eta egongelako kaxari begira egon gaitezkeela denbora luze batez. Neurritasunez jokatuz, arte berri bat ere sortu ahal izango litzateke, iragarki batzuk benetan onak baitira. Coca Cola eta Freixenet-enak ikusteko, adibidez, urte osoa itxaroten dugu. Itxarote horrek azkenean merezi izaten du, horrelakoak gustura hartzen dira eta.

Internetarekin gauza bera gertatzen da. Gainera, hemen aritzen garen modua are xelebreagoa izan ohi da: nabigatzen dugun bitartean irekitzen diren aparteko leihoak ahal dugun azkarren ixten saiatzen gara, kontu handiz ibiliz iragarkiaren laukitxoa zapaldu ez dezagun; izan ere, horrela ordenagailua kutsatzeko arriskua dagoela irakatsi baitzaigu. Ez da oso zentzuduna horrela ibiltzea, egia esan. Horregatik, internauten kexa garrantzitsuena izatera iritsi da.

iragarkiakKontuak kontu, nabigatzen ari nintzela gai honi buruzko informazio gehigarria lortzeko helburuaz, hara zer-nolako egoera paradoxikoarekin egin dudan topo! Webgune honetan jakingarri interesgarria aurkitu dut, bai, baina argibide baino iragarki gehiago azaltzen da bertan! Benetan harrigarria! Ez al du ezerk baino gehiagok gogaitzen horrelako gunea ikusteak?

Aipatutako biak adierazten dutena hasiera besterik ez da; izan ere, kalean, mugikorretan, egunkarietan eta aldizkarietan ere berdin gertatzen baita. Jakina da funtsezko elementu dela ekonomiak aurrera egingo badu, baina beharrezkoa ote da gure ingurune osoa erabiltzea eta soberan, gainera, horretarako? Ez al da gehiegi? Badirudi honek ez duela hobera egiteko asmorik, itolarrian gaude. Beraz, esan dezagun ozenki: STOP SPOT!

Comments { 1 }
-->