euskaljakintza

Ez nuen uste Fernando Morillori elkarrizketa egiteak literaturaren munduaz hainbeste erakutsiko zidanik. Baina has gaitezen hasieratik. Fernando eta biok hitzartu genuen eguna ezin esan dezaket ipuinetan agertzen den egun eguzkitsu horietako bat zenik; aitzitik, guztiz kontrakoa izan zen. Sekulako eguraldi txarra zegoen, baina ez zen traba izan nire elkarrizketatuarekin elkartzeko. Egia esan, zorionekoa ni berarekin elkarrizketa egiteko eguna lortzeagatik, oso gizon lanpetua baita! Egun horretan bertan hainbat bilera zeuzkan, baina tartetxo txiki bat egin zidan bere agendan eta benetan izugarri eskertzen diot tarte hori atera izana. Hasieran aipatu dudan bezala, literaturaren munduaz eta bere ofizio/afizioaz asko erakutsi zidan. Ez neukan ideiarik ere liburu bat idazteak zer suposatzen duen! Orain, zertxobait gehiago dakidala esan dezaket. Traste guztiak prest geneuzkala, elkarrizketarekin hasi ginen. Askotan gertatzen den bezala, halere, eragozpen txiki batzuk izan genituen: telefono deiak eta horrelako txikikeriak. Dena den, aurrera jarraitu eta… Gehiago jakin nahi? Bada, elkarrizketa irakurtzera gomendatzen zaituztet…

Lehenik eta behin, Fernando, eskerrak eman nahi dizkizut euskaljakintzakooi tarte bat egiteagatik. Gaur egungo gazte literaturako idazlerik nagusienetarikoa zarela esan behar da, gero eta ezagunagoa ere euskal gazteriaren artean. Zure curriculumari erreparatuz, konturatu gara txiki-txikitatik jakin-min handiko gizona izan zarela, baina esaguzu. Nondik datorkizu idazteko irrika hori? Idazteko irrika baino gehiago, agian, sortzeko beharrak, istorioak sortzeko beharrak: istorioak imajinatzen nituen txori bat ikustean, baserritar bat ikustean…eta horrela sortu nituen ipuin txikiak, erabat niretzat, asmo literariorik gabe, eta kito. Ondoren, urte batzuk neuzkala, jarraitu nuen, gero eta gehiago. Horrela, lagun batek nire lan batzuk lehiaketa batera bidaltzeko esan zidan, eta txiripaz sari txiki bat jaso nuen, sekulako poza eman zidana. Honen ondoren, lanak bidaltzen jarraitu nuen eta hau puzten joan zen. Ni, berez, fisikaria eta filosofoa naiz, idaztea hobby txiki bat baino ez zen. Baina orduan konturatu nintzen benetan gustatzen zitzaidala.

Zure obrari erreparatuz, batik bat gazteentzako literatura idazten duzula ikusi dut. Zer dela eta? Egia esan, irakurtzeko garaian oso abenturazalea naiz, oso fantasia zalea, zientzia-fikzio zalea… zenbait estilo probatu ditut, baina gazteen estiloa gogoko dut beharbada ez naizelako oso urrun ibili. Niretzat nerabezaroa oso aberatsa, nahasgarria, intentsua… izan zen, eta orduan izan zen nire buruan irrika hau piztu zen unea. Gazteentzat idaztea asko gustatzen zait gazteen literaturan hainbat fantasia jar ditzakezulako, hainbat istorio xelebre, baina helduen literatura askoz ere zailagoa da. Horregatik, gazteen istorioak kontatzeak askatasun ikaragarria ematen dit; izan ere, alde batetik, maitasuna, sexua… gateentzat eguneroko gaiak dira eta, beste aldetik, nik nahi ditudan istorioak konta ditzaket eta onargarriak dira.

Fisika, filosofia… etengabe topa ditzakegu zure lanetan. Zergatik horiek eta ez beste batzuk? Hori gustu kontua da. Asko gustatzen zitzaidan txikitatik izarrak ikustea. Eta pentsatzen duzu: izarrak zergatik? Bada, horrelako liburuak irakurtzean, konturatu nintzen zientzia gustatu egiten zitzaidala, baina filosofia ere bai. Hori ez da arrazionala, tortilla gustatzea bezalakoa da, zergatia ez dakit!! Horrela gertatzen da filosofia eta zientziekin.

Gloria Mundi, Izar malkoak, Ortzadarra sutan, Seximenduz… eta beste hainbat liburu daukazu argitaratuta. Zure adina kontuan izanda, oso emankorra zaitugu. Non sortzen zaizu inspirazioa liburu berri batekin hasteko? Etengabe ari zait buruan zerbait bueltaka. Idatziko ez banu, agian, marrazten edo eskulturak egiten saiatuko nintzateke. Ez dakit balioko nuen, baina behintzat saiatuko nintzateke. Bestalde, ez dakit nondik datorkidan inspirazioa, baina azken urte hauetan inspirazioa mimatzen ikasi dut; hau da, lehen etorri egiten zen, baina orain, etortzeaz gain, badakit zer egin behar dudan gehiago inspiratzeko. Bakoitzak bere trikimailuak ditu. Nik neureak ikasi ditut, eta hor ibiltzen naiz nire gauzatxoak egiten… Nire arazoa ez da ez daukadala inspiraziorik; aitzitik, ez dakit zer egin etortzen zaidan guztiarekin. Nik zirriborro asko dauzkat nire buruan, baina idatziak batzuk baino ez. Nire arazoa denbora falta da!

Idazten ari zarenean, nolakoa da zure lan-metodologia? Murgildu egiten naiz, baina ezin dut gauza bakarra egiten aritu. Hau da, bi hiru istorio batera egiten egoten naiz, eta hori gertatzen denean, akabo internet, telefonoa… Dena uzten dut, eta nire lanean murgiltzen naiz. Idazteko beharra daukat eta benetan istorio bat sartzen zaidanean berdin dit ez jatea, lorik ez egitea… gero, bukatzen dudanean, nahi dudan guztia egin baitezaket.

Ez dakit jakingo duzun, baina Jakintza Ikastolaren asmoa zera da: euskara arlo guztietara zabaltzea eta ahalik eta gehien erabiltzea. Horretarako teknologia berriak aprobetxatzen ditugu. Zuk zein iritzi daukazu teknologia berriak eta euskara bikoteaz? Ezinbestekoa iruditzen zait, batik bat hizkuntza txikientzat. Honekin kanpokoekin lotura lortzen dugu, eta hori aprobetxatu beharra dago. Pentsa zenbat euskaldun bizi diren Euskal Herritik kanpo, munduan zehar, eta internetek laguntzen dizu munduko edozein tokitan zaudelarik bertakoekin, familiarekin…eta baita Euskal Herriko hainbat webgunerekin, zuena adibidez, kontaktatzea. Horregatik, berriro esaten dut ezinbestekoa dela; izan ere, bestela, askoz ere okerragoa izango litzateke. Gainera, niri asko gustatzen zait sarean murgilduta ibiltzea, alde batetik bestera… Agian, askotan ez naiz ohartzen munduan gertatzen denaz, baina nik benetan jakin nahi dudana beti hor daukat.

Asko aipatzen da gaur egungo gazteoi ez zaigula irakurtzea gustatzen. Zer uste duzu izan behar duela liburu batek gazteok erakartzeko? Nik normalean zera egiten dut: pentsatu niri zer gustatzen zaidan, eta, gazte literatura irakurtzea gustatzen zaidanez, gustuko dut niri gustatzen zaizkidan gaiez idaztea. Gai batzuk oso sakonak dira, gehienbat gaztea zarenean. Adin horretan oso azeleratuak egoten gara; horregatik, gauza motelak gazteei aspertu edo atseginak ez zaizkiela egiten uste dut. Nik nahi dudana da gazteak liburua interesarekin hartzea, horregatik saiatzen naiz pentsatzen ea niri zer gustatuko zekidakeen irakurtzea adin horrekin.

Oker ez banago, jaso duzun azken literatura saria Gaztea saria izan da, Gloria Mundi liburuagatik. Sari hau ikasleen bozketaren ondorioz jasotakoa da, hau da, irakurleek emandakoa. Nola sentitzen da bat horrelako sari bat jaso ondoren? Horiek oso sari bereziak izaten dira. Normalean literatur sari bat jasotzen duzunean, badakizu epai mahai batek hautatuta irabazi duzula, eta oso era hotzean eta ofizialean izaten da. Kasu horretan, lau epaimahaik aukeratu zaituzte eta, bestean, gazte talde bat bildu da eta zure liburua hautatu du beste askoren artean, oso desberdinak dira… Niri bi kritikarik esatea “munduko onena zara” baina gero inork irakurtzen ez badu… Orduan, nik nahiago dut gazteengandik jasotako sari bat edukitzea. Uste dut, gainera, beste idazle askok ere horrela pentsatzen dutela.

Literatur saioak ere eskaintzen dituzula jakin dugu. Zer-nolakoak izaten dira saio horiek? Zein pertsonari daude zuzenduak gehienbat? Mota guztietakoei, egia esan. Dagoeneko hasi naiz haurrei ere ematen, eskolatan asko eta unibertsitateetan; beraz, adin guztietan baina gehienbat gazteen artean ibiltzen naiz. Nolakoak? Saiatzen naiz oso gai sakonak, baina oso modu erakargarrian azaltzen, eta teoria moduan azaldu beharrean, adibideak erabiltzen ditut. Saioak istorio bihurtzen saiatzen naiz..

Azkenaldia Bilbon, laster Valentzian… alde batetik bestera zabiltza. Suposatzen dut lan kontuengatik izango dela. Horrela da? Zer-nolako lan kontuez ari gara hitz egiten? Ez zait gustatzen geldirik egotea; hobeto esanda, ezin dut. Bizitzan ere beti ibiltzen naiz alde batetik bestera. Oraintxe ere beste toki batera noa… Nire lana idaztea eta saioak egitea da batik bat, eta ondoren kolaborazioak daude. Halere, gehiena idaztea da, eta hori gehien gustatzen zaizun tokian egiten duzu…. Saio horiei dagokielarik, oso bereziak izaten dira, Muskizetik hasi eta iparralderaino bueltaka ibiltzen naiz. Horrelako aukera izan dudanean, oso ondo aprobetxatu dut. Nire lana, azken finean, bidaiatzea eta gustatzen zaidana egitea da!

Suminaren Estrategia izan da zure azken lana. Nolako erantzuna jaso duzu irakurleengandik? Zer-nolako kritikak jaso dituzu? Irakurleen aldetik oso kritika onak eta baita oso txarrak ere! Baina hori betikoa da; dena den, uste dut argi dagoela oso liburu arina eta freskoa dela. Ez da liburu perfektua, baina nire esperimentutxo bat zen. Niri, egia esan, asko gustatzen zaizkit oso gai sakonak, filosofikoak…baina baita gauza arimak ere. Oso gustura nago liburuarekin orokorrean.

Zein proiektutan zaude murgilduta azkenaldian? Zerbait berririk? Oraintxe hiru liburu atera behar ditut eta horregatik egon naiz hilabete batzuk deskonektatuta. Bat Gloria Mundiren estilokoa da, zientzia eta sentimenduak nahastuta. Oso labur esanda, protagonista zientziazalea da, eta bere neska laguna oso gaixo dago, minbiziarekin hain zuzen. Neska hilzorian dago; horregatik, mutila inork lortu ez duena sendatzea helburu, ikertzen hasten da. Zure arimaren truke delako honetan bikote eztabaida kontuak ere azalduko dira. Beste liburu bat Leonardoren hegoak da. Florentzian gertatzen da eta ikaragarri gustatzen zait. Gazte bat bertara joaten da. Oso nahasita dago, bizitzarekin aspertuta, ez daki zer egin honekin eta osaba berezi batekin sekulako abenturak biziko ditu. Leonardoren teoriak azalduko dira eta oso nobela bitalista dela esan dezaket. Hirugarrena Egun beltzetan jolas beltzak deiturikoa da. Oso nobela berezia da; izan ere, beste tonu berezi bat erabiltzen saiatu bainaiz. Hau da, gerraostean dago kokatuta eta nire helburua izan da nobela historiko bat egitea. Zahar batek bere gazteetako gauzak kontatzen ditu.  Oso gauza gordinak azaltzen dira. Liburu hau gazteentzat da, baina oso modu patxadatsuan. Nire helburua nobela literario bat egitea izan da, ez politikoa eta ezta historikoa ere. Esperimentu bat egin dut honekin eta oso gustura nago. Gainera, azaleko argazkia erakutsi didate eta oso ederra da.

Gaiari buelta pixka bat emanez, nola ikusten duzu euskal literaturaren etorkizuna? Nondik jo beharko zenukete autoreek? Euskal literatura poliki-poliki, noski hizkuntza txikia da, baina nik uste dut oso nabarmen zabaltzen ari dela. Nik gogoratzen dut, gaztea nintzenean, fantasiazko liburuak euskaraz aurkitzea oso zaila zela; agian, bakarren bat, baina oso zaila zen. Ikusten dudana da apurka-apurka gazteak txiki-txikitatik euskaraz irakurtzeko ohitura ari zaretela hartzen. Guk nobelak bagenituen, baina bat edo beste, zuek aukera gehiago dauzkazue liburuak lortzeko. Zuek oztopo batzuk gaindituta izango dituzue, baina beste batzuk aurkituko dituzue. Halere, nik uste dut oso etorkizun ederra daukala euskal literaturak zentzu horretan.

Orain utz dezagun alde batetara zure idazle alderdi hori eta jo dezagun zure bizitza pertsonalera, ausart banaiteke. Jakin nahiko nuke zer egiten duzun idazten ez zauden momentu horietan, hau da, zer duzu gustuko idazteaz aparte? Asko gustatzen zait galtzea, zentzu guztietan: hartu kotxea edo motxila eta portatila, eta herri batean galtzea. Bertan egun batzuk igaro eta ondoren beste batera, planeatu gabe… Edo leku batera joateko asmoa dudala, azken minutuan beste leku batera joatea erabakitzea, eta horrelako gauzak. Gustuko dudan beste gauza bat mendian ibiltzea da. Oraintxe herri txiki batean bakartuko naiz, oso biztanle gutxikoa, mendia eta hondartza txiki bat daukana. Bertan, liburu askoren ideiak sortu zaizkit. Orain buruan daukadan istorioa oso berezia da, Euskal Herrian landu ez den gai bat delako. Izugarrizko gogoa daukat. Gore, fantasia… itxurako istorioa da. Halaber, oso gustuko dut lagun batekin geratu eta kafe bat hartzea. Momentu hauetan guztietan nire buruan idazten ari naiz, baita bilera bat daukadanean ere, edota parrandan nagoenean… Nire burua ez da inoiz idatzi gabe egoten. Adibidez, pertsona arraro bat ikusten badut, segituan nire buruak pertsona hori aztertu eta nolabait horren informazioa artxibatu egite du… Azken finean, esan dezaket bizitza bizitzea gustatzen zaidala!

Arrazoi nuen, ezta? Asko ikasten da literaturaz berak esandako guztiarekin! Benetan asko eskertzen dizut, Fernando, egindako esfortzua. Onena opatzeaz gain, liburu zoragarri horiek idazten jarraitzeko eskatu nahi dizut. Irakurle gogotsu bat, behintzat, ez zaizu falta izango!