About jintsausti

Author Archive | jintsausti

Katebegi galdua – JON ALONSO

alonsoMaitek euskaljakintzako Irakurlearen Txokorako artikulua liburu bati buruz egiteko esan zigun momentutik, oso argi izan nuen misterioz beteriko liburu bat aukeratuko nuela. Liburuak irakurtzea ez da nire pasiorik handiena. Egia esan, irakurri ditudan liburu gehientsuenak behartutakoak izan dira. Halere, asko eskertzen da liburuak irakurtzera behartu izana, zorionez, oso liburu onak baitauzkagu euskal literaturan.

Katebegi galdua Jon Alonso iruindarrak idatzitako nobela da, zehazki, 1985. urtean publikatutakoa. Jon Alonso biologian lizentziatua da, baina AEKn ere lanean jardun zuen. Egun, euskal idazle eta itzultzailea da; José Saramago eta Julio Cortazaren lan bana euskaratu ditu. Berak idatziriko zenbait testu aurki ditzakegu gure liburu dendetan:”Katebegi galdua” (1995, Susa), “Hodei berdeak” (2003, Susa), “Camembert helburu. Toulouse-Lautrec mende bat geroago” (1998, EEF – Susa)…Egin klik gehiago ikusi nahi izanez gero.

Liburuaren gaia aztertzeko orduan, inongo zalantzarik gabe esan daiteke liburu honen gaia misterioz beterikoa dela; sailkatzeko orduan, berriz, nobela beltzarenean sartuko genuke. Liburua irakurtzen hasi bezain pronto, sekulako intriga sortzen da. Juandeaburre Fundazioan jazotzen den lapurretarekin hasten da istorioa. Fundazioan, bitxi eta diru asko egon badago, baina lapurrak ez du horrelako ezer ebasten. Poliziaren aburuz, fundazioa zaintzen duten atezainak konturatu egin dira lapurra zegoela eta horrexegatik ez du izan beta gehiegirik balio handiko ezer osteko. Eleberri honen lehen hitzak irakurtzean sano kateatu nintzaion liburuari:

Juandeaburre Fundazioan gertatu zen lapurreta ez zen izan misteriozaleen edo egunerokoarekin asperturik daudenen gertaera ez-ohikoen egarria asebetetzen duen horietakoa. Lapurreta izan ote zen ere dudan jartzen ahal zen, lapurrek, hortik zehar zabaldu zenaren arabera, balio handirik gabeko paper gutxi batzuk baizik ez baitzituzten eraman. Hortaz, hainbaten iritziz, kode penala eskutan harturik, han gertatukoa lapurretatzat ez eta egoitzaren bortxaketatzat hartzea bidezkoagoa zen. Gauzak nola gertatu ziren kontuan hartzera, inork ez zuen ukatuko gertaera bitxi samarra izan zela, baina, era berean, arina, larritasun txikikoa; lapurrak, edo egoitza bortxatzaileak, nola sartzen ahal izan ziren zen harrigarria, Juandeaburre Fundazioaren ondasun preziatuak jende armatuak ongi gorderik zeukan Argaraiko jauretxe batean baitzeuden. Ondasun horiek —harribitxiak, antzinako gaiak, pieza arkeologikoak, margoak, inkunableak eta beste hainbat liburu-argitalpen bitxi gehienbat— iristen hasi zirelarik Pantaleon Juandeaburre jaunaren beraren egoitza izandako jauretxera, denen agerikoa gertatu zen zaindari armatuen bertaratze larderiatsua, besteren ondasunak ebastea maite dutenak urruntzeko nahikoa behar zena. Hori gutxi izatekotan, kanpoko burdinazko hesiak, eta ate-leiho sendoek argudio garrantzizkoak behar zituzten izan edonori han baimenik gabe sartzeko ideia burutik kentzeko. Horregatik, iritzi nahikoa zabaldu baten arabera, lapurrek ez bazuten ia ezer eraman horretarako astirik izan ez zutelako izan zen; halabeharrez egokituko ziren han zaindarien arteko txanda aldatzea gertatzen ari zen unean, ohi baino pixka bat gehixeago luzatu zen egoera hori profitatu omen zuten, ate zirrikitu bat irekirik ikusi eta bertatik labaintzen diren katu itzaltsuen gisara sartu, eta azkar mugitu ezean laster harrapatuko zituztelakoan, etorri zirrikitu berberetik atera omen ziren, arineketan, tranpa itxi baino lehen. (Hemen liburu osoa)

Istorio osoan zehar irauten du susmozko egoerak. Petronio Madrilera joaten da gobernadoreak aginduta, eta han beste tirabira batzuk ere izaten ditu. Bitartean, Margot katebegi-galduaaurkezten digu narratzaileak. Ustezko lapurreta burutu zuen gizona hilik azaldu dela konturatuta,erabat larritu eta bere lagun Akuilurengana jotzen du. M.F.E.-k Margot bisitatzen du hil aurretik eta paketetxo bat ematen dio. Bertan, liburu bat dago. Badaki sekulako arazoetan sartuko dela liburu hori dela eta. Petroniori gobernadoreak agintzen dio M.F.E.-ri liburua lapurtzeko. Agindua eta lapurreta egin ondoren, bere bila joan eta liburua ez daukala esaten dionean, akabatu egiten dute. Drogatu egiten dute, dena den, heriotzaren zergatia estaltzearren. Koko Ezari anonimo batzuk bidaltzen hasten da, baina berak ez du inongo susmorik. Koko Eza eta Margot batera dabiltza honetan guztian. Ezak Aitorgoitiako komentuko apaizari buruz zer edo zer entzun izan du eta badaki literaturan oso jarduna dela. Ezak liburua eramaten dio ongi ezkutatzeko esanez. Handik irtetzen denean, polizia kontrol batean geratzen dute Eza, eta automobila goitik behera miatu ondoren, gurpilak zulatu eta alde egiten dute. Beranduago, Petronio eta bere laguntzaileak Bartolo Egozkue apaizarengana joaten dira liburua bilatzeko jomugaz, baina ez dute aurkitzen. Bitartean, Margot bahitu egiten dute eta bera askatzeko liburua emateko eskatzen dute. Apaizak Petroniorekin, Gobernadorearekin, Juandeaburrerekin… bilera egitea lortzen du azkenean.

Liburuan pertsonaia asko dago, baina istorioan gehien korapilatuta azaltzen direnak honakoak dira:

  • Juandeaburre: lapurreta ematen den fundazioko burua da. Ezkutatuta egon da istorio bukaera arte, baina apaizak konbokatutako bilerara azaltzen da.
  • Petronio: beti perfektu jantzita joaten den eta zezenzale amorratua den polizia-komisarioa da. Pertsona gaizto bezala agertzen da liburuan.
  • Gobernadorea: Petroniori liburua osteko agindua ematen diona.
  • MFE: Marcelo Fernandez Esparza, lapurreta “burutzen” duena da eta beranduago Petroniok akabatuko duena.
  • Margot: istorioan zehar azaltzen den neska bakarra da. Marcelo Fernandez Esparzak liburua ematen dio berari.
  • Koko Eza: Margoten laguna da. Egozkue apaizarekin kontaktuan jartzen da liburutik informazio gehiago atertzeko esperantzaz.
  • Bartolo Egozkue: literaturan aditua den apaiza dugu. Izugarri laguntzen die Margot eta Ezari liburuaren nondik norakoarekin.

Liburutik gehien gustatu zaidan zatia, polizia Aitorgoitiako komentura joaten denean gertatzen dena da. Dena oso misteriotsua da. Lehenago, Ezak bisita egin zionean ezkutuko kutxa bat erakutsi zion Egozkuek eta mesanotxean zeukan botoi batekin irekitzen zen. Polizia joatean, bere gela guztia goitik behera miatu ondoren, polizietako batek estropezu egin eta botoiari ematen dionean, dena bukatu zela uste nuen, baina ez zen hala izan. Liburua ez zeukan kutxa horretan gorderik.

Liburutik gutxien gustatu zaidana, aldiz, bakarrizketa izan da. Autorea ez dela gehiegi istorioan funtsatu eta liburua polita geratzeaz gehiago arduratu dela iruditzen zait; honela, askotan istorioaren haria behin edo beste galtzera eraman nau. Ekintzak gertatzeko ere, nire aburuz, denbora ez da oso erregularra izan eta hitz batzuk hiztegian begiratu behar izan ditut; ondorioz, batzuetan oso pisutsua egin zait liburua irakurtzea; beste askotan, ordea, konturatu gabe irakurri dut.

Aurreko guztia laburbilduz esan daiteke oso liburu gomendagarria dela eleberri beltza maite dutenentzat, sikiera. Niri oso liburu atsegina egin zait irakurtzerako garaian, liburuaren gaiak berebiziko misterioa baitu. Bestalde, tarteka oso motela gin zait nobelaren abiadura autoreak erabili dituen hitzengatik, baita ekintza burutzeko metodologiarengatik ere. Amaitzeko, liburuan autoreak azaltzen duen ideia batekin geratzen naiz: “Askotan, hobe izaten da gizakiarentzat gauzen zergatia zein den ez jakitea, dugun esperantza apurra ez galtzeko bederen.”

Comments { 0 }

Zorionak, Maite!

a comic strip!

Comments { 4 }

Organoen trafikoa, egia ala fikzioa?

transplanteaNork ez du inoiz entzun organoen komertzio edo trafikoa delakoaz? Egungo gizartean oso entzunak ditugu hitz horiek, baina ba al dakigu zehazki zeri buruz ari garen horri buruz entzutean? Ezer baino lehen, organoen komertzioa eta organoen trafikoa bereizi behar dira. Lehena, gorputzeko atalak saltzea edo erostean datza; bigarrena, ordea, gorputzeko atal horiek pertsona bati kendu eta beste norabaitera eramatean. Bi kontzeptuak erabat desberdinak dira eta askotan, ez bereizteagatik, hanka-sartzeak egiten ditugu.

Hasteko, esan beharra daukagu, egun transplante mordoa egiten dela: bihotzekoa, biriketakoa, pankreasekoa, korneakoa… Organoen transplante bat egiteko emaile bat behar da; emailerik egon ezean, ez litzateke inongo ebakuntzarik egongo. Gaur egun, gero eta gehiagok ikusten du bere burua organoren baten beharrean. Emaileen kopurua ez da handitzen eta organoen beharrean daudenena, aldiz, puzten doa urteen poderioz. Adibiderik garbiena AEBetan aurki dezakegu; izan ere, han organoren baten zain dauden zerrendetan %20 geratzen da organorik gabe, heriotzaren zain.

Organoen komertzioa, aurrez esan bezala, organoen salerosketa da. Egoera hau, pertsona aberats eta pertsona behartsu baten artean ematen da. Alde batetik, aberatsak bizitzen jarraitzeko irtenbide bakarra du, organoaren transplantea; eta bestetik, txiroak dirua behar duenez gero, edozer gauza egiteko prest ikusten du bere burua sos batzuen truke, kasu honetan bere organoak saltzera ere iritsiz. Komertzio hau jende aberatsa eta oso behartsuak elkarrekin bizi diren herrialdeetan ematen da normalean, Hego Amerikan adibidez. Dirudunak diru kopuru tentagarria eskaintzen dio behartsuari honek bere organoa “eman” diezaion.

Organoen emaileen beharra

gero eta handiagoa da

Gizarte kontsumista honek gastua besterik ez du buruan; ondorioz, diru-faltan dagoen pertsonak oso gaizki bizi du egoera hau. Muturreko kasuetan, egoera ekonomiko lazgarrian bizi diren pertsonek edozer egiteko gertu aurkitzen dute euren burua, euren gorputzeko atalak salduz. Egoera hau ez da inondik ere juxtua, gizakion eskubideek diotenaren arabera, izatez denok eduki beharko baikenuke bizitza duin bat izateko aukera.

Bestalde, organoen salerosketa hauetan eskaera gehien dagoen organoa giltzurruna da (10.000 ale urteko). Gorputzeko atalen batean akatsen bat duen pertsonak bere burua arriskuan ikustean, beste herrialde batera edota bere herrialdeko bati bere organoa erosten dio, bere burua arriskutik kanpo geratuz eta bestearena arriskuan jarriz. Organoak erosi edo saltzen diren kasuetan, bi eratako ebakuntzak egiten dira: batzuk ospitale seguruetan egiten dira, gainontzeko transplante guztien moduan. Beste batzuk, aldiz, inongo segurtasunik gabeko lekuetan egiten dira. Azken hauetan oso ohikoa da infekzioren bat sortzea eta gaixoa ebakuntza gelatik bertatik ez irtetea. Bestalde, ezin dugu ahaztu pertsona bakoitzak DNA jakina dugula. Hori horrela izanik, transplantatua izan den pertsonak ezinbesteko du bere antigorputzak indargetzeko pilulak hartzea, errefusa eman ez dadin.

organoakBaina gatozen harira. Hau da benetako galdera: ematen al da organoen trafikoa? Ez, teknikoki ezinezkoa da ematea. Nahiz eta gutako askok kontrakoa pentsatu, ez da posible. Lehenik eta behin, transplanteetan espezializatutako medikuek nahikoa lan izaten dute ebakuntza hauek behar bezala egiten. Halaber, pertsona bati organoa kentzean, organo hori garbitu eta garraiatu egin beharko litzateke, betiere era egokian, eta horretarako tresneria egokia behar da, baita horretan trebatutako mediku talde bat ere.

Homo homini lupus, gizona gizonaren etsai. Gizarte kontsumista honen jarduteko eragatik edota gutako bakoitzaren geurekoikeriagatik agian, ez dugu ikusten, ezta ikusi nahi ere, errealitate gordina. Ezertxo ere ez duen jendea bere bizia arriskatzeko prest dago eta gu ez gara gai Gabonetako oparirik gabe geratzeko. Egoera honi aurre egiteko, mundu honetako kide guztiak maila berean jartzea izango litzateke lehenengo gauza, geure arteko desberdintasunak hutsean utziz. Nik, bederen, ez dut esperantza galduko, eta, gaurtik aurrera, nork bere harri-koskorra ekarriz, gizarte hobea sortuko dugulakoan nago. Zer diozu zuk?

Amaitzeko, John Q filma gomendatu nahi dizuet. Film honetan, John Q delakoaren semeak bihotzeko transplante bat behar du, eta berak direnak eta ez direnak egiten ditu semeari emaile bat lortzearren.

Comments { 0 }
-->