About motamendi

Author Archive | motamendi

Nire eskua zurean

“Gau goizean, kaletik paseatzen genbiltzala, ihes egitea erabaki dut.
Ni neu harrituta geratu naiz bat-bateko erabakiarekin. Nola ez zait, bada, lehenago bururatu! Hain argi zegoen! Zer egiten nuen nik, hantxe, bi haiekin paseatzen, amorratuta ama bere nobioarekin besotik helduta ikustean?
Bordara! Alde egingo dut bordara!”

Mariasun Landaren Nire eskua zurean liburua eskuan dudala, zuregan pentsatu dut. Gaur benetan gorroto zaitut. Zure jarrerak ez du zentzurik, ez arrazoirik. Oraintxe, zure presentziaren azken zatirik ere ez dagoen urruneko lekuren batean egon nahi nuke, zurekiko oroitzapen lausoena ere ez dagoen tokian.

eskuakHan benetan libre izango nintzateke. Zuregatik negar egiteko arrazoi gehiagorik ez nuke izango, zorionekoa nintzateke. Sentimendurik gabeko lekua litzateke, hotza, iluna; baina, era berean, argia eta beroa.

Gauaren iluntasunean malkoak erortzen zaizkit masailean behera, ezpainak bustiz. Zapore gazi horrek zurekin pasatako unerik gazienak dakarzkit gogora. Momentu on guztiak ezabaturik geratu dira, zure argazkiari begira txarra den oro etortzen zait gogora. Tuntuna ni perfektua zinela pentsatu nuenean.

Jada ez dut indarrik zuri kontra egiteko, etsita nago. Bidean pixkanaka agortzen joan zait kemena, liskar bakoitzak banan-banan berarekin eraman ditu biok batzen gintuen zubiaren oinarriaren zatiak, hondamendia itzulezina izan den arte. Gorrotoak esperantza ororekin amaitu du.

Halako batean, itxita dauden leihoen zirrizkoren batetik haize hotza sartu da. Gorputzaren alde batetik sartu eta beste aldetik atera zait, izugarrizko hozkirria sentituz. Soina erabat izozturik geratu zait. Hotzik iritsi ez den leku bakarrean zure berotasuna faltan bota dut, zure besarkaden usaina, zure presentziaren segurtasuna, “nire eskua zurean”.

Maitasunetik gorrotora pauso bakarra omen dago; baina askotan, zail egiten den arren, atzerapausoa ematea da garrantzitsuena.

Egun argian-Mikel Urdangarin

Comments { 0 }

Golgota – XABIER MONTOIA

golgotaGerra zibilak arrasto handia utzi zuen. Gerra eta gerra ondorenak bizitza askorekin amaitu zuen. Hilotzak han geratu ziren, lubaki eta bide bazterretan; bizirik iraun zutenek, berriz, miseriaz beteriko existentziari aurre egin behar izan zioten. Garai hartantxe kokatzen da Golgota liburua. Aukeraketa egitean, egoerak behartuta moja sartzen zen emakume baten bizimodua aurkituko nuelakoan nengoen; oker nengoen, ordea.

1936ko abuztuko gau batean, Felisak aita eta ahizpa galduko ditu. Indarrez etxean sartzen zaizkien falangistek errotik banatuko dituzte euren bideak. Aita eta ahizpa zaharrena inguruko bide bazter batean fusilatuta lurperatuko dituzte; etxean geratzen diren ama eta bi ahizpen etorkizuna, baina, ez da gozoagoa izango. Amak bi alaba txikien ardura hartu beharko du. Horretarako, Iruñera joango dira bizitzera, jaiotetxea uzteak gau hura ahazten lagunduko dielakoan; alabaina, amak bizitze hutsa bere senarrarekiko traiziotzat joko du, justua senarraren ondoan hilik egotea ikusirik. Hori dela eta, bere atsekabe guztia alabengan zuzenduko du, azken horiekiko mespretxua agertuz.

Egia esan, bi alabek susmatzen zuten amak traidoretzat zituena. Baita bere burua ere. Senarra eta alabarik zaharrena zulo ilun batean harren bazka ziren bitartean, hirurek bizirik jarraitzea zen traiziorik ankerrena amarentzat. Hala iruditzen zitzaien bederen, haren ahotik irtendakoak adituta.

Felisak etxean sufritzeaz gain, eskolan ere sufrituko du; ikasketetarako oso argia den arren, Gorriaren alaba izate hutsagatik baztertu egingo baitute. Inguratzen duen giroa dela eta, behin aitak gaitzetsi zuen Jainkoarengan sinesten hasiko da, bere familiak eginiko bekatuak berak ordaindu behar dituela pentsatzean. Horrela, oso gaztetxoa dela, ahizpa eta amaren nahiaren kontra, Lezkairun moja sartuko da.

Ordurako Felisa hasia zen debekuaren benetako zioa susmatzen: Gorriaren alaba zen berriz ere, eskolan bezala. San Franziskon aurpegira esaten zioten eta Lezkairun ez, horra bi lekuen arteko aldea. Ezer gutxi.

Baina dena barkatzen duen Jainkoaren etxeak ere Gorriaren alaba bezala ikusiko du. Munduaren beste aldera bidaliko dute, han ere Gorriaren alaba izateko. Bidean jende andana ezagutuko du, baina oso gutxik tratatuko dute Felisa edo ahizpa Elena bezala.

Hasieran izandako fedearen sugarra itzaltzen joango da pixkanaka. Jainkoarekiko fedea bakarrik ez zaio agortuko, ordea, baita bere izatea eraikitzerako orduan hain garrantzitsu izan ziren haiekikoa ere.

Iraganik ez, dena presente. Horra oroimenaren lege zorrotza. Joan den mendeko gau hura eta gaurko hauxe, gau bera. Orduan hasitakoa hirurogeita hamar urtez luzatu da, sekula heldu ez eta sekula helduko ez zaion egunsentiaren zain. Etenik gabeko, ilargirik gabeko gau mardul, berunezkoa. Ia bizitza oso bat. Luzea, iluna, saihestezina. Amets gaiztoz betea.

xabier-montoiaXabier Montoiak emakume batek bere buruarekin duen borroka agertzen digu. Denbora guztian Felisaren barne pentsamenduaren gogoetak agertuko dizkigu, maiz min psikologikoa fisikoa baino gogorragoa dela erakutsiz. Pertsona bat benetan bakarrik aurkitzen denean bere burua nola zigortu dezakeen kontatzen digu. Izenburuak horixe adierazi nahi du: golgota edo kalbario.

Idazlearen izena aipatuta, ezin berari buruz ezer esan gabe geratu. 1955ean jaiotako musikari eta idazle Xabier Montoia Hertzainak taldearen sortzaileetako bat izan zen. Lehenengo albuma grabatu gabe zegoenean, taldea utzi zuen M-ak taldea sortzeko. Azkeneko honekin bost album grabatu eta gero, bakarlari gisa jarraitu du.

Hori guztia musikaren munduari dagokiona. Bere idazle alderdiari erreparatuz gero, lehen liburua 1983an idatzi zuen: Anfetamina poema bilduma. Geroztik, hiru poema liburu, zortzi nobela eta kronika sozial bat idatzi ditu. Horien artean dagoen Euskal Hiria Sutan liburuagatik 2007ko Euskadi Literatura Saria irabazirik.

Berriz ere harira joanez, dudarik gabe, benetan hunkitu nau istorioak. Egia da zenbaitetan aspergarri samarra egin zaidala irakurketa, bakarrik aurkitzen den moja baten gogoetak astunak izan baitaitezke. Askotan akzio gutxi eta gogoeta askotxo aurkitzen direnez, zenbaitetan errepikapenak emanez istorioak aurrera ez duela jarraitzen iruditu zait. Baina horrek guztiak garrantzia galtzen du amaieraren aurrean. Bukaeran, bizi oso bat igaro duen emakume helduaren gogoetak hunkigarriak, baina, era berean, tristeak dira. Benetan gogorra da bizitzan zehar borrokan emaniko indarrak alferrikako direla konturatzea. Zenbaitetan pentsatu ote dugu “eta atzera egiterik balego aukeratu ez dudan beste bide bat jarraitzeko?”

Gainera, liburuan aipatzen denez, Felisa benetako pertsonaia da. Horrek indar handia ematen dio liburuari. Bere jatorriari bizkarra ematen dionaren azalean jartzea zaila den arren, idazleak oso ondo azaldu eta justifikatzen du inguruneak bultzatu duela horretara. Horrela, protagonistaren lekuan jartzea lortzen da, hainbeste aipaturiko sufrimendua ulertuz.

Beraz, aurrez aipatutako guztiagatik, liburua pazientziaz irakurtzeko prest daudenei soilik aholkatzen diet. Horrekin ez nuke inor desanimatu nahi, baina liburua gozatzeko kontuan hartu beharreko puntua dela iruditzen zait.

Comments { 0 }

Gizakia, animalia bat gehiago

charles-darwin1809ko otsailaren 12a da. Gizon dotore batek bere bibote luzea kiribildu du Shrewsburyko kale batean. Ibilera harro batez, inguruko ezagunei diosala egiten die. Imintzio horiekin munduaren jabe sentitzen da, boteretsu. Gizakiaren aurrean beste nonbaiteko zer ikaragarri batek eratu duela ziur dago. Kale bereko ertz batean, gizon bat lurrean eserita dago. Jendeak ihes egiten du bere ingurutik, zuloz jositako jantziak eta darion usainak atzeraka egitea eragiten baitu. Gaurko bere helburu bakarra azken egunetan jan ez duen ogia erosteko dirua lortzea besterik ez da.

Bi gizon, zeharo ezberdinak, bizitzak kale berean jarri ditu, baina funtsean bi gizaki soil dira. Egoera txarrenean ere edozein izakirengandik ezberdin sentituko lirateke, zer ikaragarri batek bereiziko balitu bezala.

Nork esango zuen egun horretan bertantxe, hiri berean, agian kale berean, berezitasun hori deuseztatuko zuena jaioko zenik? Gezurra badirudi ere, espezien sakabanaketa azaltzen zuten kreazionismoaren arrastoen bila aritu zen gazteak hankaz gora jarri zuen kreazionismo beraren ideia.

Charlez Darwinek txiki-txikitatik agertu zuen naturaren historiarekiko zaletasuna; hala ere, Robert Jameson naturalistaren klaseetan aspertu egiten zela eta, aitak apaiz anglikano bilakatzeko ikasketak egitera bidali zuen. Horrek ez zuen bere zaletasunetik urrundu eta animalia ezberdinak ikertzen jarraitu zuen. Azterketak gerturatzen ari zirela eta, ikasketetan kontzentratu zen eta, amaierako, 178 pertsonatatik hamargarren postuan geratu zen azterketan.

1831n Robert FitzRoyren agindupeko Beagle itsasontzian ontziratu zen. Euren helburua ozeanoko korronteak neurtu eta kosta kartografia egitea zen. Darwinek animalia-espezie ezberdinak aztertu zituen bien bitartean. Ikerketa horiek guztiak idatzi eta Cambridgera bidaltzen zituen, bertako ikerlariek aztertu zitzaten. Galapago irletan eginiko ikerketak izan ziren garrantzitsuenak; izan ere, irla batetik bestera dortoken oskola aldatzen zela konturatu zen, baita neguta txori espezieko indibiduo ezberdinak zeudela.

darwins_finchesIkerketa horien guztien ondorioz, Darwin eboluzioaren beste teoria bat formulatzen hasi zen. Ernst Mayrren arabera, Espezieen jatorria liburuan azaldu zuen teoria bost azpiteoriatan dago banaturik: eboluzioaren gertakizuna, organismo guztientzako komuna den jatorriaren postulazioa, espezieen dibertsitatea, gradualismoa eta hautespen naturala. Garai berean, Alfred Russel Wallacek antzeko teoria bat mahaigaineratu bazuen ere, Darwinenari eman zitzaion garrantzia, zientifikoki garatuago baitzegoen.

Liburu horretan zegoen aurrez aipaturiko berezitasunaren xarma deuseztatzearen froga: gizakiaren jatorria primateetan zegoen. Baieztapen horren ondorioz, Darwinek kritika ugari jaso zuen; hala ere, bere alde zuen argudiorik garbiena: proposaturiko teoria hezur eta azalezko animalietan froga zitekeen, baita gizakiongan ere.

Geroztik eboluzioaren teoriak buelta asko eman ditu eta, genetikaren bideak zabaldu zirenetik, Darwinek berak esperoko ez lituzkeen ateak zabaldu dira. Horrela, gaur egun horrelaxe definitzen du Harluxet hiztegiak eboluzio biologikoa:

Denboran zehar izaki bizidunei gertatutako aldaketa mailakatu eta jarraien multzoa, forma berriak sortu dituena.

Berrehun urte igaro dira gizon dotore hark bibotea orraztu zuenetik, eta ehun eta berrogeita hamar urte munduko izaki guztiek arbaso bera duten teoria argitaratu zenetik. Hala eta guztiz ere, bada oraindik inongo arrazoirik gabe teoria horren aurka jarraitzen duenik, begien aurrean dagoena ikusten ez duten batzuek.

Bi egun berezi horiek direla eta, zientzia arloan aurtengoa Darwinen urtea da. Hori ospatzeko, hainbat ekintza (1, 2, 3) antolatu da munduan zehar.

Eboluzioa bost minututan:

Comments { 0 }
-->