Archive | arazoak

RSS feed for this section

Bakearen izenean

By on 2010(e)ko otsailak 27 in arazoak, gizartea

Aski ezaguna da 2001eko irailaren 11 lausotu zuen gertakaria. Sinestezintasunez hartu zuen munduak Manhattanen jazoa. Hura beste hizpiderik ez zuten hedabideei so geratu zen une batez arnasteko denborarik ere ez duen gizartea. 2973 hildako. Hasierako sinestezintasuna izuak eta ezinegonak ordezkatuak zituen jada. 19 gizonek, ordu erdi eskasean, planetako nazio indartsuena nabarmen ahultzeko ahalmena izan bazuten, ba al dago munduan nazio segururik?

Lasaitasun mezu baten premia larria zegoen, beldurra nagusi zen Amerikako Estatu Batuetan. Agintariak hiritarren beharrak asetzeko daudenez, Etxe Zuriak Operation Enduring Freedom izeneko operazioa jarri zuen martxan urte hartako urriaren 7an Afganistanen sartuz. Horrek horrenbeste igurikatzen zuten lasaitasun sentimendua emango zien estatubatuarrei. Bakea, askatasuna, gerra bidez ziurtatzeko beharra erakutsi zien gobernuak; bakearen eta justiziaren izenean borrokatzeak gerra justifikatzen zuen.

Inbasioaren helburua Al Qaedako buruak –Osama bin Laden tarteko– aurkitzea zen, hauek auzitara eramateko. Horretarako taliban erregimena agintetik kentzen saiatuko ziren, honek Al Qaedari ematen zion babesaren jakitun. Bushen gobernuak talde terroristak eta hauek babesten zituzten estatu edo gobernuen artean bereizketarik ez zuela egingo adierazi zuen. Esan eta egin. Baina zer gertatzen da bereizketarik ez egite hori ez bada gobernu edo estatuetara mugatu?

Lehenengo hilabeteak erabakigarriak izan ziren. Gerra Afganistanen hego ekialdean fokatzen hasi zen, eta, ordutik, Pakistanen muga da gune arriskutsuena. Dagoeneko zortzi urte igaro dira, eta, tamalez, egunero-egunero gerraren sufrikarioak pairatzen dituztenak zibil afganiarrak dira. Esan daiteke gerra bizimodu bilakatu dela askorentzat. Lehergailuak, armak… dira eguneroko ogi euren bizitzetan. Gisa askotako ezegonkortasuna bizi dute: ekonomikoa, laborala, soziala… Osasun mailako behar izugarriak daude, higienea ohiko arazo da, eta gerraren ondorioz sortzen diren gaixotasun psikologikoak jasaten dituztenen zenbakia amaigabea da. Errealitatea gordina da afganiarrentzat, krudela.

Agian, errealitate horren zurruntasuna aurreikusten zutelako sortu zen 2001ean ISAF (International Security Assistance Force) erakundea. NATOk zuzentzen du 2003tik, eta gobernu afganiarrak berez izan beharko lukeen autoritatea eta horrek ekarriko liokeen ongizatea erdiestea du helburu, 41 naziotako 55.100 soldaduk lan horretan dihardutelarik. 55100 soldadu horietatik 23.220 AEBkoak direla estimatzen da. Kontzientzia garbitzeko erakundea?

Bazirudien Barack Obamak, Bush ordezkatzean, lehenengoak horrenbestetan aldarrikatu zuen “aldaketak” kanpo-politikaren esparruari sano eragingo ziola. Tropak Iraketik kanporatzea bere lehen erabakia izan bazen ere, Afghanistanera soldadu gehiago bidaltzeko duen asmoa azaldu zuen, abenduaren 10ean, Oslon, Bakearen Nobela jasotzeko eman zuen hitzaldian.Gerra bakea lortzeko tramitetzat definitu zuen. Paradoxikoa, ez da ala? Kontuak kontu, soldaduak bakearen izenean joango dira gerrara.

Eta joango dira, edo ez dira joango, ez fisikoki behintzat. Esan diezaietela, bestela, GGAIak (Gidaririk Gabeko Aireko Ibilgailuak) zuzentzen

dituzten soldaduei. Zur eta lur geratu nintzen, orain hilabete batzuk, Sustatun Mikel Iturriak idatziriko artikulu baten bidez, honen berri izatean. Soldadu hauek Estatu Batuetako Aire Armatuetako kide dira, eta Nevadako Creech basetik Afganistanen dauden abioiak zuzendu eta bonbak jaurtikitzen dituzte. MQ-1 Predator eta MQ-9 Reaper ibilgailuez baliatzen dira horretarako. Bertako William Brandt koronelak soldaduek jostailuekin ari ez direlako kontzientzia oso dutela ziurtatzen badu ere, benetako misio batean ari diren sentimenak txikia izan behar du oso, gerra eta bideo-jokoen artean, eurentzat behintzat, ez baitago ia alderik; ez dute hiltzeko arriskurik.

Alabaina, gehiago dira hiltzeko arriskuari aurre egin behar izaten dioten soldaduak. Zortzi dira gizon-emakume horiek eta euren familiek sufritzen daramatzaten urteak. Gerrak 1553 soldadu kendu dizkio Mendebaldeko gizarteari, eta gerra uzteko nahia kolektiboaren nahia da jada. Estatu Batuetan gerraren zentzugabetasunaren ideia indarra hartzen doan bitartean, Vietnamgo porrotaren mamua gero eta indartsuagoa da.

Vietnamgo mamua indartzen eta gerra irabazteko itxaropena lausotzen. Gerra batean ba al dago, bada, irabazlerik? Nik gutxien galtzen duen alderdia dela garaile pentsatu izan dut beti, ez dagoela berez irabazlerik.

Comments { 0 }

“The Wall”

By on 2010(e)ko otsailak 20 in arazoak, gizartea

Iazko abuztuko oporretan, Berlinera joan nintzen. Atentzioa deitu zidan Unter den Linden inguruko aldean gerra aurreko eraikinak guztiz berritu zituztela estilo neoklasikoan, gerra eta harresia inoiz esistitu ez balira bezala. Potsdamer Platz inguruan eraikin modernoak daude orain, dela 20 urte ezer ez zegoen tokian. Baina berlindarrek ez dute ahaztu 28 urtez banaturik egon zirela. 2009ko azaroaren 9an, 20 urte bete ziren Berlingo Harresia erori zenetik. Harresi hau Gerra Hotzaren sinbolo nagusia izan zen eta 1989an erori zen Ekialdeko Europako diktadura komunistekin batera. Honi esker amaitu zen Berlinen Alemaniaren eta Europaren banaketa.

Egoea horretara nola iritsi zen jakiteko, 45 urte atzera egin behar dugu. 1945eko maiatzaren 9an, Europan, Bigarren Mundu Gerra amaitu zen Alemania naziaren errendizioarekin. Potsdam-eko konferentzianChurchillek (Britainia Handiko lehen ministroa), Trumanek (Amerikako Estatu Batuetako presidentea) eta Stalinek (Sobietar Batasuneko agintaria) Europa nola banatu erabaki zuten. Frantzia, Erresuma Batua, Estatu Batuak eta Sobietar Batasunak Alemania eta Austria okupatu eta 4 sektoretan banatu zituzten. Berlin hiria ere 4 sektoretan banatu zen, nahiz eta sektore errusiarrazinguratuta egon. Nazietatik askatutako Mendebaldeko Europako nazioetan sistema demokratikoa berrezarri zen. Errusiarrek okupatutako Ekialdeko Europako estatuetan (Polonia, Txekoslovakia, Hungaria, Errumania, Bulgaria, Yugoslavia eta Albania), berriz, diktadura komunistak inposatu ziren.

Gerra amaitu eta gero, irabazleen artean tentsioak sortzen hasi ziren. Honek bi superpotentziak, Amerikako Estatu Batuak eta Sobietar Batasuna, aurrez aurre ipini zituen. Bakoitzak bere sistema politiko eta ekonomikoa, kapitalismoa eta komunismoa hurrenez hurren, nagusitu nahi zuen. 1945etik 1991ra iraun zuen periodo honi Gerra Hotza deitzen zaio. Gerra Hotzak Europa bi bloketan banatu zuen. Mendebaldeko blokeak, estatu demokratiko eta kapitalistez osatua, NATO aliantza sortu zuen. Ekialdeko blokea estatu komunistez osatua zegoen eta Varsoviako Ituna sinatu zuten. Sobietar Batasunak kontrolatzen zuen eta, kontrol hori mantentzeko, Hungaria (1956an) eta Txekoslovakia (1968an) inbaditu zituen.

1949. urtean, amerikarrek, britainiarrek eta frantsesek Alemanian zituzten okupazio zonak elkartu eta Alemanioako Errepublika Federala (Bundesrepublik Deutschland, BRD) sortu zuten. Honen ondorioz errusiarrek beraien okupazio zonan Alemaniako Errepublika Demokratikoa (Deutsche Demokratische Republik, DDR) sortu zuten, hau da, beste diktadura komunista bat. Askatasun falta eta arazo ekonomikoen ondorioz, ekialdeko blokeko milioika biztanlek mendebaldera ihes egin zuten. DDR biztanle gehien galdu zituen estatua izan zen, batez ere Berlinen muga zeharkatuz. Mendebaldeko Berlinpotentzia demokratikoek kontrolatzen zuten, baina DDRren barnean zegoen eta hemendik posible zen Errepublika Federalera pasatzea. Jendeak ez ihes egiteko Ekialdeko Alemaniako Ulbricht presidenteak Berlingo Harresia altxatu zuen, 1961eko abuztuaren 13an. Hiriaren bi erdiak bakanduta geratu ziren.

Berlingo Harresiak 115km-ko luzera zuen, horietatik 45ek hiria bitan zatitzen zuten. Bere altuera 3,6m-koa zen eta ekialdeko aldean eraikin guztiak bota eta eremu lau bat utzi zen. Zaindariak 300m-ko zabalera izan zezakeen eremu honetan sartzen ziren eta edozeini tiro egiten zioten, hildako asko eraginez. Alde batetik bestera pasatzeko, kontrol postu batzuk edo checkpoint-ak eraiki ziren. Hauetatik ezagunena Checkpoint Charliezen. Hala ere, pertsona batzuek ihes egitea lortu zuten. Adibidez, 57 pertsonek ihes egin zuten tunel batetik eta 8 pertsonek globo batean handik alde egitea lortu zuten.

Baina harresiak ez zuen betiko iraun. 1980ko hamarkadan, ekialdeko blokeko ekonomia gelditu egin zen. 1985ean Mijail Gorbachov Sobietar Batasuneko agintari izendatu zuten. Gorbachovek erregimena erreformatu nahi zuen (Glasnost eta Perestroika) eta estatu sateliteek beraien bidea, errusiarrek interbenitu gabe, egiteko eskubidea zutela esan zuen. 1989ko udan, Polonian eta Hungarian erreforma demokratikoak hasi eta erregimen komunistak erori ziren. Hungariak Austriarekin zuen muga ireki zuen eta milaka ekialdeko alemaniarrek hemendik mendebaldera ihes egin zuten. Ekialdeko Alemanian, erregimenak ez zuen erreformarik nahi, baina urrian Honecker presidentea kargutik kendu zuten eta, 1989ko azaroaren 9an, Ekialdeko Berlineko jendea harresia botatzen hasi zen. Handik gutxira Mendebaldeko Berlineko jendea elkartu zitzaien. Egun batzuk beranduago gobernuak dimititu egin zuen, eta, urtearen bukaerarako, Txekoslovakiako, Bulgariako eta Errumaniako erregimenak erori ziren. 1990ko urriaren 3an, bi Alemaniak berriro elkartu egin ziren. Egun horretan, 45 urteko banaketarekin amaitu zen.

Gaur egun Berlin hiria berreraiki egin da. Lehen harresia pasatzen zen lekutik kolore desberdineko baldosak daude eta harresia egiteko bota ziren etxeak berriro eraiki dira. Harresiaren zati batzuk bere horretan mantendu dira East Side Gallery-n eta Check Point Charlie-n dagoen Harresiaren Museoan. Europa zentraleko estatu komunista satelite ohiak Europar Batasunean daude eta mendebaldera trabarik gabe pasa daiteke.

Harresiaren erorketaren 20. urteaurrena Europa osoan ospatu da. Berlinera diktaduren gainbeheran parte hartu zuten politikariak (Gorbachov, Walesa…) eta Europa osoko agintariak joan dira, baina harresi psikologiko bat badago oraindik. Ekialdeko jendeari demokraziari buruz galdetuta, dezepzionatuta daudela ematen du, nahiz eta harresia erori aurretik baino hobeto daudela onartu. Alemaniako mendebaldean errepublika komunista ohia mantentzea ekonomiarentzat zama bat dela esaten dute, diru asko gastatu delako zonalde hori modernizatzen. Krisi ekonomikoak Ekialdeko Europa indar handiz jo du: ekonomia oso egoera larrian utzi du eta korrupzioak oso inportantea izaten jarraitzen du. Beraz, nire ustez, ahalegin gehiago egin behar da estatu hauek guztiz demokratikoak izateko eta Europan guztiz integratzeko. Hau lortzen bada, banaketaren azken arrastoak desagertuko dira.

Comments { 0 }

Barruan ezin bada, kalera irten beharko!

By on 2010(e)ko otsailak 13 in arazoak, gizartea

Txikitatik erakutsi izan zaigu tabakoa ez dela osasunerako ona, hau da, gure gorputzerako kaltegarria dela. Hori jakin arren, batzuen jokabidea ez da aldatu eta, ondorioz, gobernuak muturra sartu behar izan du kasu askotan. Denok dakigu tabakoa ez dela osasuntsua eta, hala eta guztiz ere, jendeak erretzeari ekiten dio. Jakinaren gainean egon arren, askori ezinezkoa iruditzen zaio uztea; izan ere, erretzaile askok pentsatzen du ez dela horretarako gai izango, edo hainbatek ez du utzi nahi, besterik gabe.

Askotan ikusi izan da, tabakoa erretzeari uzteko, gobernuak zenbait lege sortu dituela. Askoren ustez, hori guztiontzat da ona, bai erretzaileentzat eta baita erretzen ez dutenentzat ere -batik bat azken hauentzat-. Zergatik bereziki erretzen ez dutentzat? Nik uste dut legeak egin izan direla erretzen ez duen jendeak ez duelako zertan jasan erretzaileen kea. Gainera, erretzaile bat ondoan izatea kaltegarria da edonorentzat, hau da, kea xurgatu egiten da eta, ondorioz, denok gara kaltetuak. Azken urteotan, leku publiko batzuetan erre zitekeen (jabeen aukeran utzi zen erabakia), baina, denbora asko pasa ez dela, osasun arduradunek lege berri bat ezartzeko premia sentitu dute. Lege berri hau indarrean sartzen denean, debekatuta egongo da erretzea edozein leku publikotan. Beraz, tabernetan erretzeko ohitura bazenuen edo bazkari on bat eta gero erretzen bazenuen, ahaztu lehenbailehen! Hemendik aurrera ezingo da gehiago egin!

2009ko amaiera aldean, Osasun Ministerioak legearen berri eman eta aurtengo lehen seihilekotik aurrera ezarriko dela esan du. Tabakoa saltzen duten enpresei dagokienez, euren paketeen %40 tabakoaren kontrako abisuez estali beharko dute. Legearen beste puntu bat ondorengoa da: eskoletan erretzea debekatzen da, hau da, aisialdian ezingo da erre. Horretaz gain, 300 metroko tartean ezingo da tabakoaren publizitaterik egin, eta 18 urtetik beherakoei ezingo zaie saldu. Azken puntu hau kuriosoa da benetan; izan ere, denok aspalditik baitakigu adinez txikiei ezin zaiela saldu. Betetzen al da hori, baina? Nik ezetz esango nuke…

Hau guztia kontuan hartuta, esan genezake, tabakoaren lege berria indarrean sartzearekin batera, gobernuak erretzaile gutxiago egongo diren itxaropena duela. Eta hori benetan bete nahi dutela frogatzeko, zergak egongo dira. Ez dute hauen berri zehatzik eman, baina kasu askotan zerga gogorrak egon daitezkeela ziurtatu dute. Taberna edo jatetxeen kasuetan, adibidez, ixteraino irits daitezkeela dirudi.

Benetan baliagarri izango ote da lege berri hau? Horixe da nire buruari galdetzen diodana. Nik uste dut ez duela merezi lege berria ipintzea; izan ere, lehen zegoenarekin gauzak ez ziren gehiegi aldatu, eta logikoa da pentsatzea jendeak erretzen jarraituko duela; ez bada leku itxietan, kanpoan egingo du. Dena den, jendeak erretzeari uko egitea nahi bada, tabakoaren salmenta galarazi beharko litzateke. Halere, agian, hori gehiegi eskatzea da; izan ere, gobernuak ere probetxua ateratzen baitu tabakoaren industriak lortzen duen diruarekin.

Comments { 0 }
-->