Archive | denetarik

Mc Donald`s eta otordu lasterrei buruzko dokumentala ikustekotan ginen Biologiako ikasgaian; eguneko 7. orduan genuenez, 14:30ean, nekatuta eta gustura jarri ginen telebistaren aurrean. Gehienok harrituta gelditu ginen egunero janari prestatua jaten duen pertsona kopuruarekin. Hori dela eta, artikulu hau idaztea bururatu zait.

Argi dago munduan gero eta haur, nerabe eta heldu obeso gehiago dagoela, hori da Morgan Spurlockek zuzenduriko “Super Size Me” filmeak islatu nahi duena. Baina nor edo zer da honen errudun? Otordu lasterreko jatetxeena al da ardura osoa edo norberak badu bere elikadurarekiko erantzukizuna? Estatu Batuetan grabatutako erreportaiak momenturo airean uzten du galdera hau.

Pertsona lodi gehien dagoen lurraldean, Estatu Batuetan, 1980tik bikoiztu egin da biztanle gizenen ehunekoa, orain, %60an dago. Garai batean, egun berezietan baino ez zen etxetik kanpo jaten, gaur egun, aldiz, noiznahi irteten gara otorduak egitera, gure ekonomia eta osasuna kolokan jarriz. Estatu Batuetan, urtero 400.000 pertsona hiltzen dira gai honekin zerikusia duten gaixotasunek jota.

Euren egoeraz kezkatuta, bi estatubatuarrek munduan 30.000 lokal baino gehiago dituen (Manhattanen, bi kilometro karratuko) eta egunero 42 milioi pertsonari jaten ematen dien Mc Donald´s auzitara eraman zuten; hala ere, osasun arazoen erruduna janari prestatua zela frogatu gabe ezinezkoa zen aurrera egitea. Pelikulako protagonista hau frogatzen saiatzen da.

Horretarako, ekar diezazkiokeen arriskuak kontuan hartuta, 30 egunetan zehar Mc Donald’seko produktuez (edari eta janaria) baino ez da elikatzen eta ezin du otordurik egin gabe utzi. Proiektuarekin hasi aurretik, mediku, kardiologo, endokrino eta dietista bat bisitatzen ditu bere osasun egoera zein den aztertzeko eta denak bat datoz ezin hobeto dagoela. Horrez gain, egun horien jarraipena egiten diote.

Amerikarren %70ek baino gehiagok ez du inolako ariketa fisikorik egiten eta mugitzeko garaian kotxera eta igogailura jotzen dute, nahiz eta adituek egunero 30 minutuz aritzea aholkatzen duten. Beraz, egunean 2.000-5.000 pauso ematera mugatu beharko du bere burua gure protagonistak, euren antzera sentitu ahal izateko.

Egunak aurrera joan ahala, medikuek egokiena prozesua bertan behera uztea izango litzatekeela esaten diote; izan ere, bere osasuna okerrera doa. Bularrean presio moduko bat sentitzen du, deprimituta eta oso nekatuta dago, kosta egiten zaio etxeko eskailerak igotzea, askotan buruko mina eta antsietatea ditu (jaten ez duenean), arnasa hartzeko zailtasunak ditu eta, gainera, jan eta segituan berriro jateko gogoa sartzen zaio, jan ondoren, hobeto sentituz. Beraz, otordu lasterrek menpekotasuna sortzen dutela esan genezake, batez ere azukre eta kafeinagatik.

Horrez gain, medikuen testetan hipertentsioa, hiperurizemia, anemia, bitamina falta, hipergluzemia, kolesterol altua, gantz gehiegidun gibela… dituela azaltzen da, diabetea, gaixotasun koronario eta bihotzekoak izateko aukerak bikoiztuz. Bere pisuan ere nabari da elikadura desegokia, 12 egunetan 8 kg irabazi baititu.

Hau horrela izanda ere, Morganek aurrera egiten du bere bizia arriskuan jarriz, 30. egunera heldu eta bere xedea bete arte. Hasieran baino 11kg gehiagorekin bukatzen du eta, dudarik gabe, oso osasun kaskarrarekin.

Hala eta guztiz ere, bere ahaleginak zerbaitetarako balio izan du, eskola askotatik freskagarriak kendu dituzte eta baita elikagai osasuntsuagoak (bertan egindakoak) jarri ere. Eta ez hori bakarrik, filma aurkeztu ondoren, Mc Donald´sek super size tamaina handiena kendu du merkatutik.

Osasunaz arduratu beharrean, gaixotasunaz arduratzea ez al da daukagun arazorik handiena?

Mc Donald´seko produktuak kaltegarriak zergatik diren agerian uzten duen bideo batekin uzten zaituztet, sentitzen dut ingelesez baino ez aurkitu izana. Bertan, leku ezberdinetan ekoiztutako jakiekin eginiko esperimentu bat agertzen da eta denetan Mc Donald´s enpresakoak dira gehien irauten dutenak; beraz, baita iraungitze data atzeratzeko susbstantzia gehien dituztenak ere.

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/pEM0T1Ar5Qo" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

Hemen, filmaren hasiera eta trailerra.

Orain dela pare bat aste ikusi nuen telebistan gizon hura. Eguzkitako betaurreko arraro batzuk jantzi eta izugarri poztu zen, baina zergatik bat-bateko poztasun hura? Itsua omen zen gizona, bizitzan lehen aldiz zerbait, argia, ikustea lortu berri zuen. Hau ikusita, betaurreko horiei buruz zerbait gehiago jakiteko gogo bizia sartu zitzaidan. Artikulu honetan ikasitakoa islatuko dut.

Nork zer?

Japoniako zientzialari batzuek garatu dute ikuspen sistema artifizial berri hau. Honek itsuei edo ikusmen oso murriztuko pertsonei irudiak barneratzen laguntzen die, begi-seinalea burmuinera bidaliz.

Japoniako produktu oftalmologikoen fabrikatzaileak (Nidek), Osakako Unibertsitateko Yasuo Tano irakasleak eta Zientzia eta Teknologia Nara institukoko Jun Ota irakasleak sortu dute sistema konplexu hau. Hasieran adierazi dudan bezala, eguzkitako betaurrekoen itxura dute eta irudiak grabatzen dituen kamera batzuk ditu txertaturik. Dispositibo elektroniko baten bidez, irudi hauek seinale digital bilakatzen dira.

Honez gain, lau milimetro karratuko azalera duten elektrodo batzuk jarri behar dira begian nerbio optikoa kitzikatzeko. Seinale hauek burmuinera iritsiko dira, ikustea ahalbidetuz.

Metodo honen abantaila handiena elektrodo hauen txertapenaren tratamenduan dago, hau prozesu kirurgiko ez oso inbasibo batez egiten baita. Ez hori bakarrik, ikusmen eremu zabala edukitzea ere ahalbidetzen du. Elektrodo hauek oso malguak dira gainera.

Elektrodo bat = pixel bat

Lorturiko ikusmenaren kalitatea begian txertaturiko elektrodo kopuruaren baitan dago. Elektrodo bakoitza pixel batekin (irudi digital bat deskonposatzen den unitate txikienarekin) da konparagarri.

Nidek sistema honen bigarren belaunaldian (2005, Osakako unibertsitatean) bederatzi elektrodo txertatzea lortu zituzten paziente itsuetan. Saiakera honetan argi izpiak ikustea lortu zuten. Zientzialariek 100 elektrodo txertatzeko helburua dute.

Urte honetan, sistemaren 3. belaunaldian, 49 elektrodo jartzea pentsatzen dute zientzialariek beste paziente bati kirurgia bidez, honek argia baino gehiago ikusteko aukera izan dezan. Hala ere, esan beharra dago metodo hau argi-seinaleak fluxu elektriko bilakatzeko ahalmena galdu duten pertsonetan (hainbat gaixotasun dela medio) baino ez dabilela.

Noizko?

Lehen aipatu dudan bezala, aurtengo proiektuarekin batera (49 elektrodoen ezarpena), 100 elektrodoraino iristea da helburu nagusia. Hauek guztiak mentatzean pazienteen ikusmena 30 zentimetrora zabalduko litzateke, eta distantzia horretara beraien eskuko behatzak bereiztu ahal izango zituzten. Aurrerapen hau 2010ean lortzea espero da eta 2011n gaixoekin probak egin ondoren, 2012an komertzializatzeko itxaropena du Nidek taldeak.

Zientzialariek diotenez, gaur egun ez dago tratamendurik zelula foto errezeptoreak galdu dituzten gaixoentzat. Erretina artifizial sistema honen sorrerak ikusmena berreskuratzea ahalbidetuko du, erretina neuronak kitzikatuz eta korronte elektrikoa berreskuratuz.

Zientzialari hauei esker, laster itsutasuna tratatu eta guztiz sendatu ahal izango da, itsuen ametsa betez.

Ziur nago zuetako guztiok entzunda duzuela obesitate hitza; izan ere, gehiegizko gizentasuna gure gizarteko arazo larri eta, era berean, arrunt bilakatzen hasia da. Hori dela eta, gero eta gazte gehiagori eragiten dion gai honi buruzko artikulua idaztea interesgarria izango litzatekeela pentsatu dut.

Askotan obesitate hitza, Estatu Batuak bezalako lurraldeekin lotzen dugu. Baina, gezurra badirudi ere, ez dugu hain urrun joan beharrik; izan ere, azken 15 urteetan Euskal Herrian gizenen kopurua hirukoiztu egin baita, osasun-arazo hau biztanleriaren %15ek pairatuz.

Izurri honen kausa nagusia elikadura-ohitura bada ere, badago beste eragile garrantzitsu bat: sedentarismo hitzaz ezagutzen den jarduera fisiko falta, hain zuzen ere. Aipatutako faktore honek gure gizartearen garapenarekin batera egin du aurrera; izan ere, azken urteotan lortutako hobekuntza teknologikoak mugimendua eskatzen duten ekintzak izugarri murriztu baititu.

Honek pertsona batengan ekar ditzakeen ondorio larriak aztertu eta gero, ez garela estetika hutsez ari ziurta dezakegu; gaixotasun hau duen pertsona batek bihotz-arazo, garun-isuriak eta diabetes bezalako gaixotasunak izatea ohikoa baita. Eta ez hori bakarrik, gehiegizko loditasunak bizitzako 7 urte kentzea ere irits daiteke.

Egoera kezkagarri hau ikusi ondoren, asko izan dira arduratu eta konponbideak bilatzen hasi direnak. Esate baterako, umeei informazio baliagarria erakusten dien ordenagailu-jokoa asmatu du gai honetan ikasia den mediku talde batek (sakatu hemen jokoa ikusteko).

Bestalde, Espainiako gobernuak telebista-kanpaina bat jarri zuen abian iazko urriaren 9an. Honen helburua gazte eta umetan ematen den elikatura desegokiari aurka egin eta ekintza fisikoa sustatzea da. Iragarki honek zuzenean arazoarekin amaitzen ez badu ere, arazoarekin akabatzeko behar diren ohitura erosoak erakusten ditu. Hala eta guztiz ere, hau oso eraginkorra izango ote den zalantza du zenbait jakitunek, telebistak emititzen dituen jangai iragarpenen %45ek gehiegizko loditasunaren hedapenean eragiten baitu. Aipatutako iragarki hauek aurretik esandako ereduari aurka egiten diote eta umeek jaso dezaketen mezua guztiz kaltegarria izan daiteke.

 

 

 

Obesitatea, beraz, oraindik ere konpondu beharreko kontua da. Eta gauza bat garbi dago: azkar eusten ez badiogu gaiari, guregan sortuko dituen kalteak kontrolaezinak izango dira.