Badira urte batzuk sukaldeko olioa birziklatzen hasi ginela. Izan ere, hainbat azterketa ondoren, hura harrakastik behera botatzea ez dela batere osasungarria ohartu dira, eta horrexegatik hartu dira zenbait erabaki. Orain arte, herri bakoitzak, epe eta leku jakin batean, izaten zuen sukaldeko olioa entregatzeko aukera; orain, berriz, zaborrontzien inguruan, olioarentzat aproposa den beste kontainer bat jarri dute. Bere alde onak eta txarrak ditu, gauza guztiek bezalaxe. Agian, ez da hain erosoa egiten; izan ere, ontzi batean jaso behar izateaz aparte, bertara joan behar duzu uztera, eta abar; dena den, komeni da jakitea badirela enpresak guk botatako olioa jaso, eraldatu eta berriro ere merkatuan sartzen dutenak.
Garai batean, ez zitzaion horrelako garrantzirik ematen olioari, ez zuen axola nondik botatzen zen, nahiz eta, nik uste, gehiengoak sukaldeko harraskatik behera bota. Baina denbora pasa ahala eta teknologia aurrera doan heinean, jokabide horrek ondorioak ekar ditzakeela ohartu dira adituak. Horrela, erabakia hartzeko unea zelakoan, lehendabizi, kamioiak jarri zituzten puntu, data eta egun jakin batean, birziklatzekoa izango zen olio hori jasotzeko. Herri guztiek zuten bere “postua”. Orain, berriz, ohikoak ditugun kontainerren inguruan beste kontainer bat jarri dute, laranja kolorekoa. Bertan bota behar da olioa, plastikozko ontzietan ahal bada (bestelakoetan eramanda, puskatzeko arrikua legoke eta olio hori barreiatzeko).
Arestian aipatu bezala, munduan zehar dauden enpresa ezberdinek hartzen dute parte olioaren gai honetan. Hori horrela izan dadin, kontainer horietako olioa biltoki batzuetara eramaten da, bertan sailkatua eta, jarraian, tratatua izateko. Adibide bat aipatzearren, GRINOIL enpresa aitatuko dugu. Hau biodieselarekin aritzen da lanean. Zehatzagoo esateko, olio bidez biodiesela sortzen du. Antza denez, nahiko errentagarria da negozio hau. Egia esan, aipatu, aipatuko zen, baina ez gehiegi ere. Nik, adibidez, ez nekien ezer asko gai honen inguruan lan egiten duten enpresei buruz, Sasieta mankomunitateari buruz izan ezik. Dirudienez, jardun honek abantaila dakar; izan ere, petrolioa kanpotik ekarri ordez, olio bidezko biodieselarekin garraioa elika badaiteke. Wikipediak dioenez, abantailetako bat “erregai agorkorren aurrezpena” da.
Hasierara bueltatuz, arazoa ez da agian hitz egokia, baina eragozpena sortzen du olioa zartagitik ontzi batera botatzeak eta, horretaz aparte, ontzia kontainerrera gerturatzeak. Nire aburuz, gehiago kostatzen da olioa ontziratzea, ontzia kontainerrera gerturatzea baino. Izan ere, azken finean, kalera irteterakoan botatzea zer da, ba? Baina, eragozpenak eragozpen, denok dakigun bezala, gure esku gelditzen da gure ozono kaparen etorkizuna; beraz, ondo etorriko litzaiguke sakrifizio txiki bat egitea. Hainbesteko esfortzua al da olioa ontziratu eta ondoren bere tokira gerturatzea?
2009ko abenduaren 7tik 18ra, Kopenhage-n,klima aldaketari buruzko konferentziabat egin zen. Bertara mundu osoko agintariak joan ziren,Kiotoko protokoloa ordeztuko zuen akordio lotesle bat sinatzeko helburuarekin. Konferentzian, batez ere,CO2 emisioen murrizteaz eta herrialde pobreei klima aldaketari aurre egiteko laguntzak emateaz hitz egin zen. Baina bilera erabateko porrota izan zen, batez ere garapen prozesuan dauden herrialde handiek, Txinak batik bat,berotze globalaekiditeko duten interes ezagatik.
Industrializazioa hasi zenetik erregai fosilak (hasieran ikatza, eta geroago petrolioa eta gasa ere bai) erretzen hasi ziren. Erregai hauen konbustioak CO2 gasa sortzen du. Eguzkiaren izpi infragorri gehienak espaziora islatu egiten dira, baina negutegi gasek berriro lurrazalera islatzen dituzte, tenperatura igoz. CO2 kontzentrazioa 1800. urtean milioiko 280 parteetan (ppm) zegoen. Gaur egun, berriz, 376 ppm-tan dago. Tenperaturen igoerak kliman aldaketak eragiten ditu -azkeneko hamarkada erregistratutako beroena izan da-, adibidez, toki batzuetan euri gutxiago egitea. Gainera, poloetako izotza urtzea eragiten du. Adituek esaten dutenez, hemendik 50 urtera Ozeano Artikoan udan ez da izotzik egongo eta Antartikan azken urte hauetan izotz plataforma batzuk urtu dira. Izotza urtzeak itsas mailaren igoera eragiten du; beraz, aldaketak itzulezinak izan baino lehen, zerbait egin behar da arazoa konpontzeko.
Kiotoko protokoloan herrialde aberatsek CO2 emisioak gutxitzea erabaki zuten, baina gehien kutsatzen duten nazioak, Ameriketako Estatu Batuak eta Txina, erredukzioen aurka agertu ziren. 2009an, Nazio Batuek munduko estatu guztiek onartutako akordio bat lortzeko, Kopenhagen konferentzia batera deitu zen. Estatu Batuetan, Barack Obama presidentea emisioak erreduzitzeko prest agertu zen.Europar Batasunak 2020rako 1990ekiko emisioak %20 gutxitzea erabaki zuen kondiziorik gabe, eta %30 beste nazioek antzeko erabakiak hartzen bazituzten. Mundu guztia bilera horren emaitzaren zain zegoen. Baina bileraren azkeneko egunetan Txinako Wen Jiabao lehen ministroak Nazio Batuek emisioak kontrolatzeari betoa jarriko ziola esan zuen. Azkeneko 24 orduetan Estatu Batuak, Txina,India, Brasil eta Hego Afrika akordio batera iritsi ziren, eta besteek onartu behar izan zuten. Azkenean, akordioa ez da loteslea eta tenperaturak 2050era arte gehienez 2ºC igo behar direla esaten du. Nahiz eta batzuek garaipen bat bezala aurkeztu konferentzia, porrot bat izan da: nazioak ez daude emisioak gutxitzera behartuta, 5 estatuk baino ez dute prestatu akordioa, besteak kontuan hartu gabe, eta ez du helburu zehatzik jartzen.
Konferentzia honek agerian jarri du ezinezkoa dela estatu guztiak akordio batera iristea. Garatze bidean dauden herrialdeek hazkunde ekonomiko oso handia mantendu nahi dute eta horregatik ez dituzte emisioak gutxitzen. Txinaren kasuan, Txinako Alderdi Komunistak boterea mantenduko badu, hazkunde ekonomiko handia eta superpotentzia estatusa lortu behar du. Herrialde hauen ustez, nazio garatuek baino ez diote utzi behar kutsatzeari; izan ere, mendebaldeak 100 urtez kutsatu duenez, orain beraiek kutsatzeko eskubidea dutela diote. Baina mundu osoak mendebaldean dagoen bizi maila lortzen badu, planetak ez du jasango; beraz, horrek ez du kutsatzea justifikatzen.
Boteredunek Munich eta Yalta estiloko “appeasement” estrategia erabili dute Kopenhagen. Alde batetik, Estatu Batuek ez dute interes handirik aldaketa klimatikoa ekiditean (enpresa batzuek presioa egiten dute emisioak ez mugatzeko) eta horregatik ez dute Txina presionatu. Beste aldetik, enpresek Txinarekin eta beste herrialdeekin erlazio onak izan nahi dituzte fabrikak hara mugitzeko, soldatak baxuagoak baitira. Jarrera horrekin ez dute ikusten okerrago izango dela, planeta kaltetzen dutelako eta momentu bat iritsiko delako, non herrialde horiek, superpotentzia bihurtuta, ez duten mendebaldearen laguntzarik beharko. Ordurako demokraziek munduan eragin gutxi izango dute eta estatu boteretsuenak diktadurak izango dira, hazkunde demografikoari esker (gaur egun, Txinan, 1300 milioi pertsona baino gehiago bizi dira).
Arazo hau konpontzeko emisioen erredukzio handi bat egiteko prest dauden nazioek akordio bat sinatu behar dute, emisioak gutxitzeko. Gainera, akordioa onartzen ez dutenei, alde batetik, estatuek enpresen eta dirudunen gainean kontrol gehiago ipini behar dute, edozein negozio egin ahal ez izateko. Beste aldetik, kutsatzen jarraitzen duten herrialdeetatik datozen produktuei arantzelak jarri behar zaizkie beraien ekonomia hainbeste ez hazteko, nahiz eta hau politikoki zuzena” ez izan.
Plastikozko poltsak. Jendeak hainbeste erabiltzen dituen plastikozko poltsa horiek, bai. Gure “erabili eta bota” kultura honetan dagoen adierazgarririk nagusienak dira zalantza izpirik gabe. Urteak pasatu dira gizakiak asmatu zituenetik, eta gizabanakoaren erosotasunaren oinarri garrantzitsuenetako bat bihurtu dira. Izan ere, nork ez du pentsatzen asmakuntza hau erosoa ez denik? Erosketak egitera zoazen lekura zoazela, alde handia dago esku banatan goraino beteriko poltsa pare bat eramatea, ezinean eta gainezka ibiltzea baino. Etxera iritsi, janari potoak armairuan sartu eta… zer egin plastikozko poltsa horiekin? Askok zakarrontzira botatzen dituzte, beste askok zakar-poltsa modura erabiltzeko gordetzen dituzte eta gutxi batzuk birziklatu egiten dituzte. Lehenego bi taldeetako pertsonek, seguru asko, ez dute informazio handirik izango produktu kaltegarri honi buruz. Eta hori da arazoa, gehiegizko erabilpenak eta jakite ezak gure planeta gaixotzen dutela.
Jendearen ezjakintasuna dela medio, urteak dira erakunde publiko eta pribatuek gizartea plastikozko objektu hauek sortzen dituzten kalteez ohartzeko kanpainak martxan jarri dituztela. Jendea ohartarazteko balio handiko ekintza hauek badirudi ari direla bere fruitua ematen, eta Carrefour eta Eroski bezalako supermerkatu sare handiek badituzte poltsa hauek merkatutik kentzeko plan bereziak. Hala ere, kanpaina hauen arrakasta ezagatik, herrialde batzuk debekatu egin dituzte, hala nola, San Francisko, Txina eta Singapurrek. Beste batzuek, Irlandak esaterako, zergetara jo dute. Bi ideiak dira, izatez, aurrerakoi eta ekologikoak gure planetarentzat.
Ikus daitekeenez, badira hainbat herrialde arazo honen konponbidea bilatzen ari direnak eta, dirudienez, batzuk aurkitu dute. Espainiako gobernuak ere badu planeatuta zerbait: Hondakien Plan Nazional Integrala. Plan honek, hurrengo urterako plastikozko poltsak erdira murrizteaz gain, pixkanaka-pixkanaka debekua ekarri nahi du 2010erako. Jakinda urtero pertsona bakoitzak 238 poltsa inguru erabiltzen ditugula, Ingurumen Ministeritzaren plana errealista den eta neurri horietarako prest gauden ikustea bakarrik falta da. Hala ere, irtenbideen aurrean beti sortzen dira arazo gehiago; izan ere, saltokiek ezetz diote, kontsumo arduratsuaren eta birziklapenaren alde agertuz (neurri murriztatzaileak hartu beharrean).
Eta zera galdetzen dut nik: jakingo al dute pertsona horiek zer den benetan plastikozko poltsa bat? Produktu hauek prozesu kontaminagarri baten ondoren sortzen dira, non berauek ekoizteko ura, energia eta petrolioa behar diren. Poltsa bakoitzaren ekoizpenean, lau gramo CO2 igortzen dira atmosferara. Sortu eta berehala, komertzializatu eta saltokietara iristen dira. Zertarako? Batez beste 12 minutuko erabilpena izan dezaten. Euren bizitza zakarrontzietan bukatzen da gehienetan, baita edozein lekutan botata ere. Baina hori ez da arazoa, beste hau baizik: 400-1000 urte behar dituzte deskonposatzeko! Ba al daki norbaitek zenbat denbora den hori? Pentsa zer-nolako zabor pila sortuko litzatekeen munduan produktu hau desagertuko ez balitz etorkizun hurbilean. Familia bakoitzak batez bete 5,4 poltsa erabiltzen baditu asteko eta zaborraren %2,32k osagai hau badarama, sekulako hondamendi ekologikoa sor daiteke zerbait egiten ez bada.
Eta hondamendia guk uste duguna baino gertuago dago. Bere ekoizpenak eta erabili osteko tratamenduek ingurumen arazo handiak sortzen ari dira, bereziki itsasoko fauna eta floran. Plastikozko poltsak zabor-hondakin gisa itsasoan amaitzea kalte handiak sortzen dizkio honi. Nazio Batuek duten Ingurugiro Programaren (PNUMA) arabera, itsasoan, kilometro karratuko 18.000 poltsa topa ditzakegu. Tamalgarria, benetan. Eta kutsadura nolabait alde batera utziz, ezin ahatz ditzakegu itsas-animaliak; izan ere, 6 dortoka espezie, 32 ugaztun, 33 arrain mota eta 111 hegazti tipo arrisku bizian daude kutsadura mota honen ondorioz. Animalia hauek irentsi egiten dituzte produktu toxiko hauek, askotan konturatu gabe. Batzuetan, animaliak hondakinak irentsi eta liseri-hodian zehar inolako kalterik eragin gabe kanporatzen dituzten arren, sarritan, zoritxarrez, sekulako kalteak sortarazten dizkiete eztarrian. Horrela, animalia gaixo hauek elikagai faltagatik edota elikadura ez-egokiagatik hiltzen dira. Beste espezie asko, plastikozko poltsetan endredatu eta oxigeno faltan edota ihes egiteko esfrotzuaz nekatuta hiltzen dira.
Argi dago, beraz, arazo larri hau lehenbailehen konpondu behar dela. Horretarako, talde ekologista ugari lanean ari dira gau eta egun poltsen erabilpena desagertzeko ideiak sortuz. Ekologistak Martxan, Euskadiko Kontsumitzaileen Elkartea eta Osasunalde ekologista taldeek, besteak beste, hainbat ideia berritzaile proposatu dizkigute plastikozko produktu kutsakor honekin amaitzeko. Hona hemen zenbait aholku egoera penagarri honi aurre egiteko:
Poltsak berrerabiltzea.
Ustekabeko erosketetarako paper edota oihalezko poltsak soinean eramatea.
Erosketen garraiorako kutxak, otarreak edota erosketa-karroak erabiltzea.
Poltsa biodegradagarriak erabiltzea.
Jakin denok dakigu plastikozko poltsak desagertzeko, bakoitzak bere aldetik esfortzu txiki bat egin behar duela. Eta espainiarren %74k doako poltsekin amaitzea egokia dela pentsatzen duen arren, oraindik ere, kontsumitzaileak kontzientziatuta ez daudela erakusten du hainbat ikerketak. Nolanahi ere, badirudi pixkanaka-pixkanaka kontsumo arduratsuaren eta birziklapenaren alde agertzen ari direla, nola kontsumitzaileek hala ekoizlariak; hori dela eta, etorkizun hurbilean plastikozko poltsak iraganaren zati bat besterik ez izatea espero dut nik; eta baita, segur aski, ama lurrak ere.
Hemen duzue plastikozko poltsen erabilpenaren ondorio larriak eta produktu hau desagertarazteko zenbait aholku azaltzen dituen bideo bat:
Badira urte batzuk sukaldeko olioa birziklatzen hasi ginela. Izan ere, hainbat azterketa ondoren, hura harrakastik behera botatzea ez dela batere osasungarria ohartu dira, eta horrexegatik hartu dira zenbait erabaki. Orain arte, herri bakoitzak, epe eta leku jakin batean, izaten zuen sukaldeko olioa entregatzeko aukera; orain, berriz, zaborrontzien inguruan, olioarentzat aproposa den beste kontainer bat jarri dute. Bere alde onak eta txarrak ditu, gauza guztiek bezalaxe. Agian, ez da hain erosoa egiten; izan ere, ontzi batean jaso behar izateaz aparte, bertara joan behar duzu uztera, eta abar; dena den, komeni da jakitea badirela enpresak guk botatako olioa jaso, eraldatu eta berriro ere merkatuan sartzen dutenak.
Arestian aipatu bezala, munduan zehar dauden enpresa ezberdinek hartzen dute parte olioaren gai honetan. Hori horrela izan dadin, kontainer horietako olioa biltoki batzuetara eramaten da, bertan sailkatua eta, jarraian, tratatua izateko. Adibide bat aipatzearren, GRINOIL enpresa aitatuko dugu. Hau biodieselarekin aritzen da lanean. Zehatzagoo esateko, olio bidez biodiesela sortzen du. Antza denez, nahiko errentagarria da negozio hau. Egia esan, aipatu, aipatuko zen, baina ez gehiegi ere. Nik, adibidez, ez nekien ezer asko gai honen inguruan lan egiten duten enpresei buruz, Sasieta mankomunitateari buruz izan ezik. Dirudienez, jardun honek abantaila dakar; izan ere, petrolioa kanpotik ekarri ordez, olio bidezko biodieselarekin garraioa elika badaiteke. Wikipediak dioenez, abantailetako bat “erregai agorkorren aurrezpena” da.
Iruzkin berriak