Archive | hizkuntzarekin arazoak

RSS feed for this section

Esaldion artean bada zuzena denik?

By on 2005(e)ko azaroak 22 in hizkuntzarekin arazoak

Lagun arteko eztabaida luzea izan dugu. Esaldion artean bada zuzena denik?

  • Gure herria hain da txikia, ez duela plazarik ere.
  • Gure herria hain da txikia, plazarik ere ez duela .
  • Gure herria hain da txikia ze, plazarik ere ez duela.

Euskaltzaindiak dionez, -(e)la atzizkiak ez du lekurik perpaus kontsekutiboetan (EGLU-V, 450.or.), nahiz eta ahozko hizkeran, bereziki, aski zabalduak egon (Hegoaldean, batez ere). Euskal tradizioan, -(e)la atzizkiak ez du inoiz balio hori izan. Hona euskarak erabili dituen bideak:

  • Menderakuntza:

      • Gure herria hain da txikia/hain txikia da, non plazarik ere ez bait(u)/(du)en.

      Gure herria hain da txikia/hain txikia da, ezen plazarik ere ez bait(u)/(du)en.

Aurreko bi egitura horiek dira erabilienak. Nolanahi ere, hiru ohar egin behar ditugu:
1) perpaus nagusiko maila-hitza (hain), gehienetan, adjektiboari loturik agertzen zaigu (hain txikia);
2) ezen partikulak aldaera bat baino gehiago ditu (eze, ze);
3) perpausen ordena aldakorra bada ere, lehenengo, maila-hitza edo kuantifikazioa daraman perpausa ematen dugu, eta ondorioa gero.

  • Alborakuntza:

      • Plazarik ere ez du gure herriak, hain da txikia.

      Gure herria hain da txikia/hain txikia da, non/ezen plazarik ere ez du.

Ikusten duzunez, lehenbiziko esaldiak ez du inolako lokailurik, eta alborakuntza biluzia da (koma besterik ez duzu bi perpausen artean). Horrelakoetan, bada, perpausen ordena aldatzen dugu sarritan: hain da txikia bukaeran emanik dago. Batik bat, ahozkoan erabiltzen dira esaldi horiek, eta intonazio berezia izaten dute; horregatik aldatzen da ordena (maila-hitzak indar berezia hartzen du adizkiaren aurrean).
Bigarren esaldiak, berriz, lokailua (non, ezen) darama, baina ez du menderagailurik (bait-/-(e)n); hortaz, alborakuntzaren barruan sartu behar dugu, nahiz eta menderakuntzazko esaldien tankera izan.

Zer deritzozue? Ondo erabiltzen al duzue egitura hau? Edozein zalantza baduzue edo azalpena ez bada argia, esan lasai …

Comments { 7 }

Behar aditzarekin beti ukan jarri behar dugu?

By on 2005(e)ko azaroak 14 in hizkuntzarekin arazoak

Gaur atal berri bati hasiera emango diogu: euskal gramatikako zalantza batzuk. Denok dakigun bezala, askotan izaten ditugu zalantzak euskaraz idatzi nahiz mintzatzerakoan; horietako batzuk, bada, argitzen saiatuko gara atal berri honetan.

Bost urte igaro dira IVAPek Duda-muda kontsulta zerbitzua abian jarri zuenetik eta, geroztik, hamaika duda-muda jaso izan ditu. Ondorengo lerroetara horietako bi ekarriko ditugu:

Behar aditzarekin beti ukan jarri behar dugu, osagaia edozein dela ere? Alegia, joan behar dut edo joan behar naiz? Zein da zuzena eta zergatik?

  • Behar-en osagaia nor tipokoa denean (joan, etorri, jaiki, heldu…) laguntzailea bietara (da edo du) ager daiteke, nahiz hedatuena ukan aditza erabiltzea izan. Beraz, bi hauek ondo daude:

      Bazkaltzera joan beharko gara, ezta?

      Bazkaltzera joan behako dugu, ezta?
  • Behar-en osagaia nor-nork tipokoa denean, laguntzailea beti izango da du erakoa; honela, beraz:
      Gaur albisteak entzun beharko ditugu, ezta?

Mikel etorriko denean bezalako egiturak okerrak al dira? Hau da, ekintza bat etorkizuenan kokatzeko erabil dezakegu -ko denean?

Bai, okerrak dira. Berez, -(e)nean egiturak aldiberekotasuna adierazten du, hau da, denboraren ardatz hartuta, perpaus nagusiko ekintza eta menpekoa batera gertatzen direla.

* Mikel etorriko denean egingo dugu bilera.

Mikel etortzen denean egingo dugu bilera.
Mikel datorrenean egingo dugu bilera.

Comments { 0 }
-->