Sare sozialak, web bidezko guneak dira, beste pertsona batzuekin komunikatzeko tresnak. Internetaren aurrekuntzekin batera, hainbat gune sozial sortzen hasi dira sarean zehar, gune horietako batzuk jendearen datu pertsonalak interneten zintzilik uztea debeku duten arren, gehienak publikoak dira. Gaur egungo moda dela esan dezakegu, bakoitzaren datu pertsonalak sarean idaztea edota lagunekin dituzun elkarrizketak munduari erakustea; hori baita azken finean lortzen dena. Nik uste dut, mundu horretan dabiltzan guztiek jakin beharko luketela sare sozialek sortu ditzaketen arazoak.
Alde batetik, interneten idatzita uzten ditugun datu pertsonalek, gerora, etorkizunari begira, arazoak ekar diezazkigukete lanpostu bat lortzeko; izan ere, lagunei idatzitako mezu pribatu zein publikoak ikusgai ageri dira bilatu nahi dutenentzat. Mezuez gain, argazkiak ere interneten zintzilik geratzen dira, eta hauek eragin handia dute, batez ere, nolakoa zaren erakusten dutelako. Adibidez, lagunekin parrandara ateratzen zareneko argazkiak ez dizute on egingo lanpostu bat lortzeko elkarrizketa batera joaten zarenean. Esan daiteke, norberaren bizitzaren ispilu hutsak direla sare hauek.
Bestetik, Sare sozialek ez dituzte kontrolatzen hamalau urtetik beherakoen erregistroak. Beraz, horiek sartzea lortzen badute, engainatzeko errazak izan daitezke. Alabaina, sarean jende arriskutsu asko dago, gezurrak esateaz gain, beraiekin hitz egiteko edozein gauza egingo dutenak. Normalean hamalau urtetik beherakoak dira ekintza hau sufritzen dutenak, ez baitituzte ondo kontrolatzen Tuenti edotaFacebook bezalako sare sozialak. Gutxienez, erregistro seguru bat ziurtatu beharko luketela uste dut, pribatutasunaren etsai teknologiko hauek arazo gehiago ekarri baino lehen. Eta ez hori bakarrik, sareko pertsona arriskutsu horien aurka ere zerbait egin beharko litzateke, hala nola, segurtasuna areagotu kontu bat egiteko orduan edota sare sozialetan polizia agenteak ipini, arazo guztiak kudea ditzaten.
Hori gutxi balitz, zure jakingarriak, sarean argitaratzen dituzun unetik aurrera, publiko bihurtzen dira: edonork har ditzazke eta beste toki batean ipini zu konturatu gabe. Nork daki zertarako nahi eta erabiliko dituzten zure datuak zein argazkiak?
Aurreko guztia laburbilduz, esan behar dut, sare sozial batean sartu baino lehen, ezinbestekoa dela informatuta egotea. Jakin egin behar dugu zein arrisku eta abaintailak dituen kontu bat egiteak; izan ere, badaude publikoak ez diren sare sozialak, hala nola, Tuenti. Azpimarratu behar dut, sare pribatu hauetan, normalean, ez direla aipatu ditudan arazoak gertatzen, hau da, ezingo ditu inork zure datuak erabili eta ez dira interneten agerian egongo, baina, hala ere, kontuz ibili norekin konpartitzen dituzun zure kontuak.
Gaur egunean, gauza asko eta asko dira ahoz aho dabiltzan gaiak eta, nola ez bada, horietako bat pirateria izango dugu. Askok legezkoa dela uste duten arren, beste zenbaitek legez
kanpo dagoen ekintza bat delakoan egongo dira. Baina non du honek guztiak bere muga? Maiz “The pirate bay” eta musika deskargatzeko beste zenbait orrialde ixtera ere iritsi dira; halere, niri ez zait biderik egokiena iruditzen, azken finean, gutako nork ez du musika, pelikula ala antzeko tresnarik jaitsi internet bidez aurki ditzazkegun hainbat eta hainbat orrialde ezberdinetatik?
Alde batetik, diskografika izenarekin ezagutzen diren enpresek diru kopuru handiak irabazten dituzte pertsona asko eta askok egiten dutena baino lan sinpleago eta errazagoa baino ez egiteagatik. Lan hau guztietan errazena dela aipatzen dudanean, ez da nire irudipenagatik sortutako pentsamendu bat: hauek abeslariek abestutako abestiak bildu, cd batean sartu eta diskaren portada besterik ez dute egiten, eta hau gutako edonork egin dezake Nero bezalako programen laguntzaz.
Bestetik, egun, merkatuan aurki ditzakegun diskek oso prezio altuak dituzte duela urte gutxi batzutako prezioekin alderatuz gero. Disko hauen prezioa bikoiztera ere iritsi da urte gutxiren buruan eta hau, krisi garaian, egundoko gorakada da. CDen prezioen gorakada hau izan daiteke pirateriak indarra hartzearen arrazoi nagusienetako bat. Gainera, jendeak pirateriaren bidez musika, bideoak eta antzeko artikuluak jaisten dituenean dirua galtzen dutela aitzakitzat hartuz, pirateria debekatu nahi dute, eta hori ez da bidezkoa. Enpresa handi hauek jasaten duten kalterik handienera jota ere, horrenbeste diru irabazteari uzten diote, baina ez dira inoiz dirua galtzen aterako. Nik pirateriaren aldeko ikuspuntua daukat, azken finean, guk geure etxeetatik sarean aurki dezakegun materialari etekin osoa ateratzen saiatzen gara, eta ez da bidezkoa ekintza soil horregatik pertsona bat zigortu nahi izatea.
Hala eta guztiz ere, abeslari asko pirateriaren aurka agertzean, beraien ideiarekin bat etorri ez arren, ulergarria iruditzen zait hauen haserrea. Ulergaitza iruditzen zaidana da diskografika askok pirateriaren aurkako hitzak esatea, aipatu berri
ditudan arrazoiengatik. Azken finean, abeslariek diskografikak ateratako dirutzaren ehuneko txiki bat besterik ez dute irabazten. Halere, abeslariek irabazitako ehuneko txiki hori altuagoa da pertsona batek erdi-mailako lan batean lan egiteagatik jasotzen duena baino.
Hau guztia ikusirik, zera esan dezaket: ez zait bidezkoa iruditzen pirateria debekatzea eta “pirata” guztiak zigortzea, beste gutxi batzuk guztion kontura aberats bihur daitezen. Gizarteak sarean dauden orrialdeei erabilera ematen die eta, hau horrela izanik, ez zait ideia ona iruditzen pirateriaren aurkako neurriak hartzea.
Nigandik hasita, gehienok sarera buruz salto egin dugula esango nuke, bere dimentsioak ondo neurtu gabe eta izan ditzakeen arriskuez jabetu gabe. Horrela, ez da harritzekoa phising aren biktima bagara edo nortasun digitala ez zaintzearen ondorioak pairatzen baditugu. Bada garaia, ordea, sarearen botereaz jabetu gaitezen eta geure abantailarako erabil dezagun, eta horretarako ezinbestekoa da interneten osatzen dugun nortasuna zaintzea.
Ziurtagiri digitalak erabiltzearen alde eta nick edo goitizen eta pasahitzei uko egitearen apustua beste baterako utzita, nortasun digitalak gure izenaren entzute edo erreputazioari dagokionez daukan garrantziaz jardun nahi nuke. Izan ere, Facebook ek Google-ek baino bisita gehiago dituen garai honetan, harrigarria da webgune sozial nahiz beste guneetan uzten dugun arrastoarekiko daukagun arreta eskasa. Netrep edo sarean daukagun izen ona zaintzea ezinbestekoa da, honen eraginak mundu fisikoan jasaten baitugu, esaterako, gure lan-eskaintza potentziala zabaldu edo murriztuz.
Ezer baino lehen, kontuan izan behar da ez dugula interneten dagoen informazioa ezabatu edo kontrolatzerik. Sarera irteten den unetik ezin dugu bere ibilbide edo bilakaera kontrolpean izan. Ondorioz, garrantzitsuena sarean zer utzi nahi dugun erabakitzea da. Arlo honetan botere osoa gurea da. Guk geuk erabakitzen dugu zer argitaratu nahi dugun, eta, beraz, ez dugu zertan gerora damutuko dugun ezer egin. Ez da ahaztu behar sarean ezarririkoa ez dela soilik eskualde edo herrialde mailan ikusgai, mundu osoan baizik. Eta askotan ezezagunek ikus zaitzaten axola ez izan arren, jarraiko galdera egitea komeni da: gustatuko al zait argitaratu behar dudan hau mundu osoan ikusgai egotea? Fase hau ez betetzeak sarean daukagun izena honda dezake, nortasun digital kaskarra sortuz, eta honen eraginez, esan bezala, lanpostu bat baino gehiago gal dezakegu. Kontratazio prozesuan langilearen interneteko profila edo life streaminga bilatzearena duela gutxiko kontua izan arren, Viadeoren eskaerapean, 2007an, YouGovek eginiko ikerketak batek enpresariek hautaketa prozesuan zeuden langileen %18ri buruzko informazioa online lortu zutela azaldu zuten, hau da, bost langiletik batek dagoeneko presentzia digitala zuela (eta portzentaiak gora egiten du urtetik urtera). Beste hainbat gauzaren artean zera azaltzen digu ikerketa honek: sarean hautagaien informazioa aurkitu zuten kontratatzaileen %59rengan eragina izan zuela sareko informazioak langilea enplegatzeko garaian. Hautaketa burutzen zutenei eragin horri buruz galdetzean, Giza Baliabideetako buruzagi eta zuzendarien %13k baino ez zuen erantzun eragina postiboa izan zela, %25ek negatiboa izan zela esan zuen bitartean. Honela, baztertze arrazoi ezberdinak aipatu zituzten enpresariek: Myspacen mozkortuta agertzen ziren argazkiak aurkitu izana, hautagaia poliziaren bilaketan edo konpainiako etikarekin bat ez zetorren jardueraren batean murgilduta egotea, ageriko zentzugabetasuna…
Espainiako Viadeoren zuzendariak berak ere, Pedro Sánchezek, esaten du jende gazte askok Facebook, MySpace edo beste edozein sare sozial generalistetan euren mozkorraldien argazkiak, festatakoak, eta abar zintzilikatzen dituela eta horrek oportunitate profesionalen galera ekar dezakeela, cazatalentos edo headhuntersak oso aktibo baitabiltza sarean. Hala ere, ikerketa honetan aipatu ziren eragin positiboa sorrarazi zuten arrastoak ere. Hala nola, enpresariak ezagutzen ez zituen lorpen batzuk aurkitzean, website pertsonalean azaldutako gaitasunak ikustean edota enpresariak aberasgarritzat jotzen zituen eta curriculumean jarri ez zituen argibide batzuekin topo egitean. Aurrez esan bezala, beraz, sarea ondo erabiliz gero, gure mesederako izan daiteke.
Bestalde, sarean gutaz zer esaten den edo gezurrik esaten ote den jakitea ez dator gaizki, nahiz eta gehienetan ezer gutxi egin dezakegun horren atzean dagoena zigortu edo esandakoa deuseztatzeko. Horretarako, GoogleAlerts, BoardTracker , co.mments edo MonitorThis bezalako tresnez balia gaitezke. Lehengoa Google–en aplikazio erabilerraza da, jarraitu nahi den hitza Google aurkibidean sartzen den bakoitzean abisua posta elektronikora bidaliko dizuna (nahi izanez gero, astean edo hilabetean behinera mugatu daiteke bidalketa). BoardTracker-ek, berriz, foruetako eztabaidetan miatzen du eta co.mments-ek blogetako iruzkinetan. Azkenak, MonitorThis-ek, rss bidez bidaltzen ditu jarraitu nahi den hitzari buruzko oharrak eta informazioa 20 iturritatik lortzen du (del.icio.us, technorati , flickr , google, yahoo, msn …). Zure edo zure enpresaren izena Googleen (edo beste bilatzaile batean) idatzi eta izena zikintzeko asmoarekin sortutakoa bilaketan lehenego postuetan ager ez dadin, egin daitekeen onena beste gune batzuetan parte hartu eta izenaren ikusgarritasuna zabaltzea da. Flickr , youtube , digg , wikipedia , facebook eta twitter bilaketa zerrendan ager daitezkeen sei orri nagusi dira. Hauetako bakoitza ondo erabiliz gero, bilaketetan zerrendaburu zure edo zure enpresaren izenaz agertzea nahi duzun hori ager dadin lor dezakezu.
Agian izen txarra ez lortzeko modu seguruena izenik ez lortzea litzateke, arrastorik ez uztea alegia. Baina “Ilink therefore I am” (William J. Mitchell) garaian bizi garenez, ia-ia nahitanahiezkoa da presentzia digitala, mundu laboralean aurrera egin nahiz gero behintzat. Horrenbestez, sarearen erabilera egokiari duen garrantzia eman beharko geniokeela iruditzen zait, blog edo gune pertsonal eguneratu eta egiazko bat izatea onuragarri izan daitekeela ahaztu gabe.
Sare sozialak, web bidezko guneak dira, beste pertsona batzuekin komunikatzeko tresnak. Internetaren aurrekuntzekin batera, hainbat gune sozial sortzen hasi dira sarean zehar, gune horietako batzuk jendearen datu pertsonalak interneten zintzilik uztea debeku duten arren, gehienak publikoak dira. Gaur egungo moda dela esan dezakegu, bakoitzaren datu pertsonalak sarean idaztea edota lagunekin dituzun elkarrizketak munduari erakustea; hori baita azken finean lortzen dena. Nik uste dut, mundu horretan dabiltzan guztiek jakin beharko luketela sare sozialek sortu ditzaketen arazoak.
Iruzkin berriak