Archive | irakurlearen txokoa

Idazle benetan famatu baten liburua hautatu dut irakurtzeko, Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegiren liburu ospetsuena, hain zuzen ere. Maitek liburu bat irakurri behar genuela aipatu zigunean, etxetik zehar miatzen hasi eta Leturiaren egunkari ezkutua zioen bat aukitu nuen. Aldez aurretik ezagutzen nuen hau (2. hiruhilekoan XX. mendeko euskal literatura landu dugu), beraz, irakurtzea erabaki nuen eta benetan oso gustura nago irakurri dudalako.

Txillardegi Donostian jaio zen 1929. urtean. Bere etxean euskararik hitz egiten ez baina berak honetarako gogo bizia zuenez, bere kabuz hasi zen ikasten. Abertzalea izanik, hainbat tirabiratan murgildurik ikusi du bere burua idazleak eta Ipar Euskal Herrian, Parisen eta Belgikan errefuxiatuta egon da.

Jose Luis Alvarez Enparantzaren ekarpenak izugarriak izan dira euskal literaturaren alorrean eta bere ibilbide luzean hainbat genero jorratu ditu. Hauek dira bere lanak:

NARRATIBA:

• 1957 Leturia-ren egunkari ezkutua
• 1960 Peru Leartza’ko
• 1969 Elsa Scheelen
• 1979 Haizeaz bestaldetik
• 1984 Kosmodromo : (ipuin bilduma)
• 1988Exkixu
• 1999 Putzu

SAIAKERA:

• 1965 Huntaz eta hartaz

ARTIKULU BILDUMA:

• 1978 Euskal Herritik erdal herrietara
• 1985 Gertakarien lekuko

Leturiaren egunkari ezkutua benetan nobela garrantzitsu eta berritzailea izan da euskal literaturan. Ordura arte, literaturako eszenategi nagusia baserri ingurua zen eta autore honek hirira mugitu zuen. Bestalde, narratzailea lehengo pertsonan agertzen den lehen euskarazko liburua izan zen.

Liburuaren egitura ere berezia dugu: lau ataletan dago banatua, atal bat urtaro bakoitzeko. Leturia da gure protagonista, bere kezkak egunkari ezkutu batean idazten dituen pertsonaia. Joxeba (Leturia) zoriontasunaren bila abiatzen da bere bakardadean eta hau burutzen ari dela, Miren ezagutzen du. Gure protagonista neska eder honetaz maitemintzen da eta, azkenean, berarekin ezkontzen da. Hala ere, Miren zoriontasunaren bila ari zeneko ilusio bat besterik ez dela ohartzen da eta benetan ez dela uste zuena, hau da, Mirenekin ez dela zoriontsu.

Leturiak gorabehera hauek guztiak bere egunkarian idazten ditu. Irakurleak bere istorioak jarraitzea merezi du; beraz, badakizue, beste liburu hau ere irakurtzea gomendatzen dizuet, benetan gustatuko zaizuelakoan nago eta!

Leturiaren Egunkari Ezkutua liburuari buruzko informazio gehiago nahi baduzue, klikatu hemen. Txillardegiri buruzkoa nahi baduzue, berriz, hemen.

Xabier Montoia, euskal narratzailearen ezagun diren liburuetatik 1999. urteko Hezur Gabeko Hilak liburua hautatu dut irakurketarako. Nobela hau Montoiaren Hilen Bizimoldea trilogiaren lehen liburua da. Bigarrena, Blackout eta hirugarrena, Elektrika.

Hezur gabeko hilak Lehen Mundu Gerran kokatzen da, alemaniarren aurkako borroka bertan. Protagonistak Jean Etxegoien, Iparraldeko gazte bat, Frantziaren alde borrokatzen duen soldadua, eta David Mandel errusiarra dira. Nobelan beraien arteko elkarrizketa luzeak azaltzen dira, borroka garaian bi soldaduen pentsamendu eta nahiak islatzen direlarik. Elkarrizketa horietatik biak izaeraz zeharo desberdinak direla antzematen dugu; Etxegoienek, maiteminduta dagoen bihotz-oneko gazteak, Mendel bakarti eta gogorraren itxura ematen duen gizonarekin kontrastea sortzen du.

Montoia ez da kontakizunean gertakariak leuntzen saiatzen, errealitate hutsaz hitz egiten du. Hori lortzeko elkarrizketaz soilik baliatu da; datu edo izen garrantzitsuetara jo ez izanak irakurketa arina izatea lortzen du.

Irakurketarekin jarraituz, hizkuntza landua baina astuna ez dena nagusi da. Protagonisten sufrimendu eta haserrea irudikatzen duen hizkuntza aproposa erabiltzen du, gerraren zentzugabekeria azpimarratuz.

Liburua irakurtzeko orduan erakargarria gertatu zait. Irakurterraza da, nahiz eta Iparraldeko euskalkia nagusi izan. Elkarrizketa erabiltzearen sistemak irakurtzen jarraitu nahi izatea ekartzen du. Horrez gain, landutako gaia interesgarria da, guztiok ezagutzen dugun gai bati buruz ari baita, bi pertsona aitzakiaz hartuta. Zuk zeuk zure iritzia sortu nahi baduzu, liburuaren zati bat irakurtzea aholkatzen dizut.

Idazle gazte hau Parisen jaio zen 1977an. Gaztetatik ibili da euskal kulturaren inguruan murgilduta. Gaur egun, Pau hiriko unibertsitateko euskal filologiako irakasle izatera heldu da eta dagoeneko proiektu asko eta bi nobela utzi ditu finkaturik iraganean.

Liburu hau irakurtzeko grina, bere nobeletako bat irakurri ondoren berarengan sortu zitzaidan miresmenetik datorkit. Liburua argitaratu zenean, bilatzen jardun nuen eta, azkenean, irakasle baten eskutik iritsi zen nire eskuetara.

Euskal literaturaren erabiltzaile eta bultzatzaile den idazle honen bi liburu irakurri ditut jada eta inoiz irakurri ditudan liburu interesgarrienak iruditu zaizkidala esan beharra daukat. Egia esan, bere lehen nobela den Gauak eta Hiriak irakurtzeko denbora gehiago izan nuen eta, ondorioz, bigarren nobela hau astunxeagoa egin zait. Kontuan hartu beharra dago, lehenengo idatzi zuen istorioan, gazteago zenean idatzi zuela eta lagun arteko sentimendu, erlazio, arazo eta abarrez aritzen zenez, erakargarriagoa iruditu zitzaidala. Azken honetan berriz, sakontasun landuagoa azaltzen du gaietan eta gaiak ez daude irakurle eremu zabal bati zuzenduak. Horixe da, hain zuzen, literatura munduan murgiltzen direnei edo aldi berean, literaturaz interesa gordetzen dutenei istoriorantz erakarriko dien ezaugarria.

Liburuaren nondik norakoak:

Julene Oihanburu da liburuaren pertsonaia protagonista eta bere inguruan murgiltzen da istorio osoa; zehatzagoak izateko, bere bizitzaren atal garrantzitsu baten inguruan. Euskal filologia ikasketak burutu berri dituen idazle gazte hau bere bigarren idazlanaren bila abiatzen da. Lehenengoa Nire mutil lagun martzianoa izan zen eta arrakasta handia lortzen ari den liburu hau kalean bueltaka dabilen bitartean, beste obra bat idaztea otutzen zaio. Bere lana hilda dagoen Gaston Berrizar idazle mitikoaren biografia bat da. Lan hau burutzeko, Gure Gauzak S.A izeneko liburu argitaletxeak beka bat eskaintzen dio. Hasieran, diru erdia ematen diote eta obra amaitzerakoan beste erdia. Hala eta guztiz, bekaren inguruan ezagutu dituen pertsonaia guztien artean arazoak sortuko zaizkio eta literatur argitaletxe hauen atzean ezkutatzen diren gertaera eta kontu ilunez ohartuko da. Nik, egia esan, argitaletxeen inguruan dudan ezjakintasunaren erruagatik ziurrenik ez dut errealitateko inolako kasurekin erlazionatzen baina, adituek diotenez, idazlearen fikzio eta errealitatearen harreman sakona nabarmena da gai hauetan. Errealitatearen zati txiki bat ezagutzeko gai izango banintz bederen… Liburu osoa euskal kulturgintzaren inguruan mugitzen den alde ilun honen lekuko da. Bestalde, Ilun Zaldunbide idazlearekin ere baditu bere tira-birak, adiskidetasun eta maitasunaren artean lekuren bat aurkitzen saiatzen den gizona da hau. Gainera, protagonistari azpikeriak azaleratzen laguntzen dion laguna da.

Ur Apalategiren hitzetan:

Saizarbitoriak zioen, Hasier Etxeberriak egindako elkarrizketan, idazleak egia azaldu behar duela, baita atzetik norbait etorri badaiteke ere geuk esandako egia geure kontrako gezur bihurtuz, horixe dela idazleon konpromisoa. Nahiko hurbil sentitzen naiz konpromisoaren definizio horretatik, eta uste horretan oinarritu da nire idazle jarduna Gure Gauzak SA idazterakoan. Jakin arren maila geopolitikoan euskalgintzaren tresna baliotsu bati eraso egiten niola eleberri hau idatziz eta beraz euskal kulturaren aurka daudenei armak ematea suposatzen zuela ekintza honek, bada sinesten dut hori zela nire idazle eginbeharra. Ez behar bada politikari abertzalearena, bai ordea idazlearena.

Nire iritziz, oso liburu entretenigarria da. Gainera, ziurrenik inoiz ukitu ez dituzun gai berriak ezagutzeko aukera ere emango dizu thrillerak. Niri gertatutakoagatik diotsut hau, batik bat. Eta ez hori bakarrik, euskal literaturaren beste aurpegi bat ezagutzeko parada ere ematen du.

Amaitzeko, liburua irakurtzea gomendatzen dizuet. Ziur nago Urren liburuek duten ukitu berezi eta atsegin horretaz gozatuko duzuela!