Archive | literatura

Euskara gaian irakurgai bat aukeratu behar nuela eta, etxeko liburuak begiratu eta ia guztiak irakurriak nituela ohartzean, ikastolako liburutegira jo nuen. Aukeratu nuen, bada, liburu bat eta, zoritxarrez, nire ikaskide bat aurreratu zitzaidan liburu berdinarekin! Ondoren, beste baten laburpenari begirada bat bota eta Auskalo, Luk! aukeratu nuen.

Lan honen idazlea Luis Haranburu-Altuna da. Idazle hau Alegian jaioa da eta sarean berari buruz lortu dudan informazio eskasean, narrazioa, nobela, saiakera, antzerkia eta gutunen bat ere idatziak dituela jakin dut. Lan zabala egin du, beraz, eta kultura arlo gehienetan pausoak eman ditu. Gainera, bere karrera luzeari jarraiki, aurten Kutxak urtero ematen duen Donostia Hiria literatur lehiaketa irabazi du Josafat antzezlanarengatik.

Aipatu dudan bezala, Auskalo, Luk! izan da irakurri dudan liburua. Lehen pertsonan idatzia dago eta Luk Otamendiren istorioa kontatzen du. Hala ere, bere familiartekoen gertakizunek pisu handia dute nobelan eta hau nabaria da kontatzeko orduan. Izan ere, kapituluka bananduak daudenean, Luk eta bere seme Xuk txandakatzen dituzte kontakizunak, bakoitzak bere ikuspuntutik kontatuz. Era honetan, aita eta seme baten ikuspuntu desberdinak ikus ditzakegu eta bakoitzaren bizian berebiziko garrantzia duten gertakizunak oso desberdinak direla ohartzen gara, nahiz eta biak etxe berdinean bizi eta bulego berdinean lan egin.

Istorio honen muina Lukek duen “amodiozko� harreman bat da. Ana da bere neskalaguna eta bera baino ia bi aldiz gazteagoa den neska ederra da. Bestalde, Luk gizon aberatsa da eta bere arazoez ahaztu eta lasaitzeko kokaina du lagungarri. Detaile honekin, eta bere neskalagun Anarekin, ikus dezakegu Lukek kapritxoz eta lizunkeriaz beteriko bizitza daramala. Erritmo hau ez du batere atsegin bere seme Xuk, eta bien arteko komunikazioa familia arazoak direla eta nahiko urria da. Hau, Luken alaba
Fanik izaten duen bat-bateko desagertzean bistan geratzen da. Zaila suertatuko zaio Luki Anarekin asteburu goxo bat igaro edo bere alaba gazteenaren arazoez arduratu eta bere segurtasuna bermatzeko egin beharko duen aukeraketa. Desagertze honekin batera, zenbait gauza arraro gertatuko dira Faniren ingurukoen galderekin, eta bere alabaren bizia Bilbon susmagarria gertatzen ari bada ere, ez da nahikoa izango Luk bere buruaren ongizateaz baino ez arduratzeko.

Egia esan, nobela interesgarria da eta aholkatuko nuke denbora atsegin bat igarotzeko. Gaurkotasun sentsazioa ematen du eta baita gertukoa ere. Narrazioa Donostiako kaleetan zehar kontatzen da eta hauek ezagunak izatean, hurbiltasuna transmititzen du. Deskribapenetan ere egungo janzkera eta ohiturak kontatzen dira, eta baita kartzelako preso batzuei egiten zaien bisita ere. Hemen, egungo politika arazoak ere zerikusia duela ikusten da eta, beraz, sinesgarritasun handiko nobela dela esango nuke.

Amaitzeko, zera aipatuko nuke: liburu hau irakurriz gero, damutuko ez zareten autore bat ezagutuko duzue; izan ere, Luk Otamendiren istorioa gustagarria gertatuko zaizuelakoan bainago.

Azkoitian, 1963an jaiotako idazlea da Juan Luis Zabala. Nahikoa ezaguna da euskaldunen artean eta Euskal Filologiako lizentziaduna, besteak beste. Azkoitiako Txortan aldizkarian eman zituen bere lehen urratsak eta bertan hartu zuen idazteko zaletasuna. Hainbat sari ere irabazitakoa da. Bere argitalpenak: Zigarrokin ziztrin baten azken keak, Ahanzturaren artxipelagoa, Gertaerei begira, Kaka esplikatzen, Sakoneta, Galdu arte, Harri barruko bihotz-borrokak, Agur, Euzkadi, Hautsia natza eta Jesus Artze, ttakunaren esku isila.

Istorioari dagokionez, esan daiteke oinarri errealak dituela nobelak, 1984 urte inguruan Azkoitiko gaztetxe inguruan bizitakoa. Azkoitiko gaztetxeko hainbat ekintza kontatzen ditu, hortaz, bertan. Koadrila baten inguruko abenturak ditu idatziak. Guztietan gauzak egiten ausartzen dena Martin da, Xepe izenez ezaguna. Azkoitiko herrian gazteentzat ezer ez dagoela eta, etxe zaharkitu bat okupatzea bururatzen zaie gaztetxe bezala erabiltzeko asmoz. Udaletxea eta denak aurka dituztela, denei aurre egiteko prest azaltzen dira gazte hauek. Xepe da gertakizun hauetatik gaizki irteten dena; izan ere, etxetik botatzen dute eta bere min eta sentimenduak adierazteko zaletasun handirik ez duenez, bere barrenerako gordetzen ditu. Tarteka bere lehengusu Nikorengana joaten da beste inori kontatzen ez dizkion abenturaren bat edo beste kontatzera, baina orokorrean berarentzat gordetzen ditu.

Ekitaldi mordo bat egiten dituzte gaztetxean, herriaren aurka (herriko guztiak gaztetxe “ilegal� horren aurka daude). Azkenean, udaletxeak gaztetxea utz dezaten eskatu eta indarka bada ere, bertatik botatzen dituzte. Garai honetarako, gaztetxeko jendea hasia da droga munduan sartzen eta substantzia larri ugari kontsumitzen. Xepe eta bere lagunek hasiera batean muzin egiten diete. Baina, azkenerako, Xepe bere buruarekin konforme ez eta droga munduan sartzea erabakitzen du, hainbat arrazoi tarteko: inork ez du ulertzen, familian giro txarra jartzen da bere erruz, lagunek ez dute berak bezala pentsatzen…

Gehien gustatu zaidana izan da pasarteen artean bi lehengusuen arteko solasaldiak; izan ere, Xeperi ez zaio oso erraza gertatzen jendeari bere gauzak kontatzea eta bere lehengusuarengan bilatzen du babes hori. Xepek egundokoak kontatzen dizkio Nikori eta lagun min bihurtzen dira. Dena den, Xepe jendearengandik urruntzen hasten da eta, bolada baten ondoren, hitzik ere ez diote elkarri zuzentzen. Berak dioen bezala, bere mundu askean sartu eta hiesa harrapatu zuen. Azkenean, ospitaleko 5. solairutik bere buruaz beste eginda hiltzen da, beti bezala, jende guztia zur eta lur utziz.

Liburu hau etxean aurkitu eta irakurtzea pentsatu nuen bertan zer egongo zen ideia handirik eduki gabe. Esan beharra daukat nik uste baino gusturago irakurri dudala eta ez zaidala batere astuna egin. Gainera, benetan gertatutakoa denez, interes gehiagorekin irakurtzen da.

Joan Mari Irigoien 1948. urtean jaio zen Altzan (Gipuzkoa). Ingeniari ikasketak egin zituen eta irakaskuntzan eta itzulpengintzan jardun izan du. Gaur egun, euskal literaturaren gorenera iristea lortu du. Olerkigintzan eta nobelagintzan aritu den arren, azken honek eman du ezagutzera. Bere lehen liburua, Oilarraren promesa, 1973. urtean kaleratu zuen. 1975. urtean, berriz, Irun Hiria saria lortu zuen “Hutsetik esperantza� olerki bildumari esker. 1983. urtean Hego Ameriketako errealismo fantastikoaren ukitua duen “Poliedroaren hostoak� eleberria kaleratu zuen. Urte batzuetara, 1987an, “Udazkenaren balkoitik� argitaratu zuen eta 1989an, “Babilonia�. Azken honekin Euskadi Saria lortu zuen. 1991n bigarren olerki liburua argitaratu zuen “Denborak ez zuen nora� izenburupean. Handik urtebetera, “Lur bat haratago� nobela kaleratu zuen eta ondorengo urteetan etengabe joan dira bere lanak argia ikusten.

2002an argitaratu zuen nik irakurri dudana, “Ipuin batean bezala� eta ordutik zazpi argitarapen izan ditu liburuak. Idatzi duen azkena, zeinarekin Zilarrezko Euskadi saria lortu duen, “Komunista.com� izan da. Berari buruz gehiago jakin nahi baduzue egin klik hemen eta bere lanen kritikak irakur ditzakezue hemen sakatuz gero.

Giro hartan, Sararen gogoak jauzi eta jauzi egiten zuen, bere iraganeko oroitzapenetatik inguruan ikusten zituen pazienteengana edo haiek zituzten elkarrizketetara…

Orduan… orduantxe erabaki nuen medikua izatea! Gizon handia behar baitzuen, zinez, gure ama salbatu zuena.

Liburuak plano desberdinak aurkezten dizkigu. Bi pertsonaia nagusi, bakoitzak bere aldetik bere istorioa kontatuz. Gizon bat, emakume bat, bakoitzaren bizitzaren gorabeherak eta bien artean sortzen den maitasun istorioarenak.

Ukitzen ditudan loreak zimeldu egiten dira. Ukitzen ditudan eguzkiak itzali egiten dira. Ukitzen ditudan gizonak zapuztu egiten ditut. Gizon ona zara eta ez dizut minik egin nahi, ez zaitut zapuztu nahi. Ene oraingo ametsa, gainera, bestelakoa da eta hor ez du ezein gizonek lekurik. Beharbada, medikuz aldatu beharko nuke. Bai, aldatu egingo dut. Izan zoriontsu. Sara.

Pertsonaia hauetako baten bizi gorabeheratsuaren eraginez, euren bideek bat egiten dute. Halere, iraganaren itzalek beraien bizi pozak estaliko dituzte. Bizitzako kolpe gazi eta gozoak nahasten ditu idazleak eta zenbait nahiren ondorioak, inoiz imajina ezin ditzakegunak. Modu estrategikoan narraturik, Sara eta Anderren biziek irakurlearen barrenera heltzea lortzen dute.

Sara, neskato gaztea dela, maitasunak bultzatuta, etxetik urrun joaten da, amarekin haserre eta gainontzekoekin harremana galduz; baita lagunekin ere. Anderrek, berriz, maitasun kontuetan ez du zorte gehiegirik izan eta bizitzaren alor horri ia ateak itxi dizkio Sara ezagutzen duen arte. Ander Altzako mediku da orain eta bertako kontsultan ezagutzen du Sara. Neskaren iragan gogorra begi bistakoa den arren, maitemindu egiten da eta bere alboan egon nahi du. Bere aldetik, Sarak ere ez du zorte gehiegirik izan maitasun kontuetan eta ateak itxita dituela uste duen arren, Anderri, asko kostata, zabaldu egiten dizkio. Horrela, bien iragana, batez ere Sararena, orainaldiko gertaerekin nahasirik, bizitzako gauza ederrenen kontakizun garratz, baina aldi berean goxo, egiten digu idazleak. Dena hobetzen dela uste dutenean, alaba izan ondoren, iluntasuna nagusitzen da euren bizitzan.

Bai nik ere esan dezaket bizi izan naizela, Pablo Nerudak bezala. Eta are gehiago. Oraindik ere bizitzen jarraitu nahi baitut. Sarak eta Leirek nigan bizirik iraun artean, eta zoritxarrari irri bat edo beste osteko gai naizen neurrian. Eguzki bat edo beste…

Liburu hau lagun batek gomendatu zidalako irakurri dut eta zuei irakurtzeko gomendioa luzatzen dizuet, liburu arina, erraz irakurtzeko modukoa izateaz gain, barrura heltzen den horietakoa ere badelako. Errealitatea, fantasiako ukituekin, nahiz eta askotan ez jakin errealitatea noraino hel daitekeen edo fantasia noiz sartzen den jokoan.