Lehengo batean egunkaria hartu eta atzeko aldean nire arreta zuen artikulu batekin egin nuen topo. Egia esan, bertan ageri zen argazkiak (artikulu honetan agertzen dena) eta izenburuak izan ziren berau irakurtzera bultzatu nindutenak.

Testuak, Turkiako herrixka batean bizi den familia bateko senideei buruz ziharduen, izan ere, bertako bost ahaide “lau hankatan� ibiltzen dira, hots, euren besoez gain, bi hankez ere baliatzen dira mugitu ahal izateko. Gainera, kide horietatik bik ez dute inoiz soilik hankez baliaturik oinez ibiltzea lortu eta beste hirurak ,ordea, oso epe motzez burutzeko gai izan dira.

Aurkikuntza honek asko harritu ditu jakintsuak, izan ere, hasiera batean, behintzat, gizakiaren eboluzioan galdutako “eslaboia� (edota begizta) ote zirelako ustea baitzuten Britainia Handiko ikerlariek. Ondoren, Espainiako adituei galdegin eta hauek aukera hori deuseztatu dute. Dirudienez, bada hainbat datu gizaki hauek homo sapiensaren aurretiko ez direla pentsatzera bultzatzen dutenak. Alde batetik, norbanako hauek anatomikoki gaur egungo gizakien gorpuzkera bera dute, bestetik, duela sei milioi urteko izaki koadrupedoek baina hanka luzeagoak eta beso motzagoak dituzte. Hori guztia gutxi balitz, beste desberdintasun bat ere badago adituen iritziz, izan ere, garaiko izakiak mugitzerako orduan hatz koskorrak lurrean finkatzeaz baliatzen ziren bitartean, familia honetako senitartekoek esku ahurra darabilte oinarri gisa.

Orduan, zein da norbanako hauen ibiltzeko eraren kausa? Bada, mentalki atzerapen handia jasaten duten pertsonak izateaz gain, “Ataxia cerebelosa� deritzon gaixotasuna jasateak galarazten die ibilera normala izatea. Honek guztiak gainera, eragina du hitz egiterako orduan, izan ere, ez baitituzte 100 hitz baino gehiago erabiltzen.

Artikulu honek pare bat egunetan garrantzi handia lortu du eta, beraz, aldizkari, egunkari, dokumental, telebista programa eta albiste guztietan agertu izan da. Honek guztiak jendearengan berriz ere hain ezaguna den etika profesionala zalantzan jarri du eta eztabaida berrireki du. Nik, interneten aurkitu dudan Luis Alfonso Gámezek idatzitako testua irakurtzera animatzen zaituztet eta, ondoren, zuen iritzia ematera bultzatzen. Izan ere, bidezko harrera egin diote albiste honi? Jende honek pairatzen duten gaixotasunaz iseka egin ote da? Edota morboa dela eta langileek euren etika baztertu eta inongo gupidarik gabe jardun al dute?

Milaka galdera egin daitezke, beraz, zuen erantzun eta iritzien zain geratzen naiz.

El Diario Vascok argitaratutako artikulua bere osotasunean irakurtzeko klikatu hemen.

25 urte pasa dira Lemoizko zentral nuklearraren proiektua bertan behera gelditu zenetik. Hori dela eta, lehengo batean erreportaia bat eman zuten ETB 2an. Baliteke nire artikulua berandu iristea hortaz, baina azterketak zirela medio, ezin izan dut idatzi gaur arte. Dena den, norbaitek dokumentala ikusteko interesa badu, grabatu egin nuen. Dokumentalean politikariak, Lemoizen hasiera batean lan egindako ingeniariak, ondoren proiektuaren aurka jarri zirenak (Juan Olagarre), Lemoizko herritarrak eta Euskal Herriko militante antinuklearrak agertzen dira, besteak beste. Gainera, aipatutako dokumentalak energia nuklearraren nondik norakoak ere agertzen ditu modu sinple batean.

Lemoizko zentral nuklearraren eraikitze lanak 1972.urtean hasi ziren. Gogora ekarri beharra daukagu frankismoaren garaian energiaren beharra proganda gisa erabili zela eta diktadorea beti zebilela pantanoak eta bestelakoak inauguratzen. Petrolioaren krisia zela eta, energia nuklearraren aldeko aspustua egin zuen gobernu frankistak. Horrela, Espainiako lehenengo zentral nuklearra eraiki zen Alicanten La Florita izenaz. Ondoren, Garoñako zentrala ere eraiki zuten Burgosen, Gasteiztik kilometro gutxira. Euskal Herrian lau zentral nuklear eraikitzeko proiektua zegoen: Lemoizen, Deban, Ea Izpasterren eta Tuteran. Energia nuklearra modan zegoen ez Espainian bakarrik, baita mendebaldeko herrialde gehienetan ere.

Dena den, zentral nuklearraren proiektua hastearekin batera, bere aurkakoa ere abian jarri zen. Garai hartan, alderdi politikorik gabe, bizilagun elkarteek eraman zuten zentralaren aurkako mobilizazioen pisua. Gerra ondorengo manifestaldi jendetsuena egin zen garai hartan Bilboko kaleetan, garaiko prentsaren arabera, 150.000 pertsona bilduz.

Baina transizio garaian, euskal instituzioek, hainbat alderdi abertzale zela tartean, Lemoizko proiektuaren alde egin zuten. Arzallus eta EAJko kide gehienak alde agertu ziren. Izan ere, petrolioak hondoa jo behar zuela sinetsarazi izan nahi zieten herritarrei: energia nuklearra edo kandeletara bueltatzea beste aukerarik ez zegoela esaten zuten. Energia nuklearra garbi eta segurutzat jotzen zuten. Baina hori horrela ez dela frogatuta geratzen da. Lehenengo ezbeharra Harrisburgen, Estatu Batuetan, gertatu zen baina ez zituen ondorio larriak izan, ez baitzen erradioaktibitatea erreaktoretik irten. Ezbeharrik latzena Chernobylen gertatu zen erreaktore baten eztandaren ondorioz 30 langile hil zirenean. Hodei erreaktiboa Ekialdeko Europa osoan zehar hedatu zen eta 135.000 pertsona ebakuatu behar izan zituzten.

Lemoizera itzuliz, mobilizazioak indartzearekin batera, ETAk lehenengo atentatua egin zuen 1977an. Ekintza hartan, Guardia Zibilak David Alvarez Peña ETAkidea hil zuen. 1978an ETAk jarritako bonba baten eztandaren ondorioz, erreaktore batean lan egiten ari ziren bi langile hilda suertatu ziren. Urte hartan bertan, Euskal Herriko Koordinadora Antinuklearrak jaigiroan ospatu zen konzentrazio batera deitu zuen Tuteran. Inongo liskarrik eta probokaziorik egon ez zen arren, Guardia Zibilak manifestarien aurka egin zuen. Autobusari zain espaloian eserita zegoen Gladis de Estal koordinadora antinuklearren kideak buruan tiro bat jaso eta bertan hil zen. Hilketa honek euskal gizartea asaldatu zuen.

1981ean ETAk Lemoizko ingeniari nagusia, zentralaren zuzendaria izango zena, bahitu eta astebeteko epea eman zuen zentralaren proiektua bertan behera uzteko. Astebeteren ostean, buruan tiro bat emanez hil egin zuten. Hurrengo urtean, Ryanen ordez jarri zuten ingeniaria ere hil zuen ETAk. Ondorioz, egoera jasanezina bihurtu zen Lemoizko langileentzat eta Ibedrolari lanpostuz aldatzeko eskaera egin zioten. Urte hartan bertan PSOEk irabazi zituen Espainiako haustekundeak eta enpresa elektrikoekin gatazka hau “izozteko” akordio batera iritsi zen.

Hala ere guztiz ere, aipatu beharra dago enpresa hauek ez dutela galerarik izan. Izan ere, lotsagarria bada ere, urtero kobratzen diguten argiaren fakturan, zentral nuklear horien eraispenerako beharrezko izan ziren gastuak ordaintzeko kuota bat sartzen digute. Bitartean, bi mila milioi euro kosta zen mamu horren eskeletoak zutik dirau oraindik ere garai beltz haien orogarri gisa, Bilbotik 15 km eskasera.