Eskola-porrota: gizartearen arazo gorria

By on 2009(e)ko otsailak 28 in orokorra

eskola-porrota1Haur batek bere adin urrirako eskuratu behar duen errendimendu maila ez oso altua jadetsi ez duenean, kalifikazio negatiboak, gehienetan oso negatiboak, erdietsi ohi dira. Kurtsoa amaitzean, 2 gutxiegi baino gehiago ditu eta, ondorioz, kurtsoa errepikatu beharrean aurkitzen da gaztea. Baina zerk sortzen du eskola-porrota? Zergatik sortzen da?

Atzerapen mentalak, ikaste-nahasteak, nahaste emozionalak, hiperaktibitatearen nahastea, besteak beste, dira eskola-porrotaren kausa agerienak. Aipaturikoetatik gutxien ematen dena oztopo mentala da, %2 hain zuzen ere. Ikasketako nahasteak, dislexia esaterako, eta emozionalak antzeko portzentajea heltzen dute, %29 eta %30 hurrenez hurren. Azkenik, hiperaktibitatearen nahasteak, baita TDAH izenez (gaztelaniaz) ezaguna ere , %10 bereganatzen dute. Gainerako %29a beste hainbat kausak atzematen du.

Eskola-porrotaren zergatia aztertzea da norako mamitsuena. Batetik, familia giroa ediren dugu, haurren eta gazteen ikasketetan gehien eragiten duena baita. Gurasoen jarrera takarrak eta gogorrak, edo agian gogorregiak, maitasun ezak, autoestimu baxuak, besteak beste, eskola-porrota sor dezake. Egoera honen irtenbidea lortzeko, gurasoekin hitz egitea izango litzateke gomendagarria edo, zenbait kasutan, profesionalengana joatea. Bigarrenik, motibazio gabeziarekin egiten dugu topo. Eragite eskasa dagoenean, askotan eskolako emaitzak ez dira onak izaten. Horrelako arazo baten aurrean, hasiera batean, haurrak gehien atsegin duen gai bat lantzera bultzatu beharko litzaioke. Horrela, gero, ez hain gustuko dituenak ikasteko erraztasun handiagoa izango du. Azkenik, arazo fisiko eta psikologikoak dauzkagu. Entzumen edo ikusmen arazoak, lehen esan bezala, dislexia eta abar.

eskola-porrota2Aurrezaindu al daiteke eskola-porrota? Gurasoek lan korapilatsu horretan dute protagonismo zuzena. Txiki-txikitatik umea estimulatu beharra daukate, haurraren lehenengo urteak erabakigarriak baitira bere garapen intelektualerako. Marraztera bultzatuz, musikaren laguntzarekin… haurrak estimulu egokiak eskura ditzake. Bestetik, eredu zuzena, hots, ona eman behar zaio txikiari, liburuak gomendatuz, antzerki-aretoetara edo erakusketetara joanez, kultura atsegin duzula erakusteko asmoz, alegia. Gora handikoa ikasketekiko interesa azaltzea da. Hala eta guztiz ere, ez zaio gehiegi exijitu behar, emaitza okerragoak lortzeko aukera dago eta. Sekula egin behar ez direnak konparazioak dira, bakoitzak bere maila baitu. Azkenik, aholkugarria da haurraren irakaslearekin harremana izatea.

Gaur egun, %29 inguruan dago eskola-porrota Espainian (EAEn %16,5ean gutxi gorabehera), Europako batez bestetik oso urrun. Herrialde bakarra dago Espainiaren gainetik portzentajean, Portugal hain zuzen ere. Europako beste zenbait herrialdetan, Suedian esate baterako, %7koa bakarrik da eskola-porrota. Zergatik hainbesteko berdingabetasuna? Orobat, Lehen Hezkuntzan %32k kurtsoa errepikatzen du, %35ek ez du DBHko bigarren maila gainditzen, %48k ez du batxilergoa gailentzen eta, azkenekoz, unibertsitatean hasten diren erdiak bere ikasketak alde batera uzten dituzte.

Non dago aterabidea? Badirudi gurasoek daukatela giltza. Baina, zergatik hainbesteko diferentzia Suedia eta Espainiaren artean? Zertan ezberdintzen dira? Nahiz eta gero eta oihartzun garaiagoa izan arlo honek, afera handiago bilakatzen ari da. Noiz hasiko ote da portzentaje hori murrizten?

Comments { 0 }

Eskuetan mapak – ASIER SERRANO

By on 2009(e)ko otsailak 26 in irakurlearen txokoa, literatura

Drogak, sexua, asierserranomusika, adiskidetasuna, traizioak, maitasuna, desamodioa, gorrotoa… Zer gehiago aurkitu nahi du hamazazpi urteko gazte batek eleberri batean?

EH Sukarraren kanten letren sortzailea eta Lorelei taldearen gidari izandakoa den Asier Serrano euskal idazle eta kantugilea Eibarren jaio zen 1975. urtean, maiatzaren 20an hain zuzen ere. Literatura arloan, narrazioan, eleberrian, poesian nahiz haur eta gazte literaturan jardun du, Hoteleko kontuak, Eskuetan mapak, Bada hiri gorri bat, Mari Basajaunaren eremuan eta Picassoren zaldia izanik berak idatzitako obrak. Literaturaz bestalde, berriki aipatu legez, musika munduan murgildurik dago idazle gipuzkoarra. Hiru disko plazaratu ditu jada: Ez esan inori (2002), Gerrari bai (2003) eta Hoteleko kantuak (2005).

Eibar du kokagune istorio honek. Hiri iluna, tristea. Beltza. Horrela aurkezten digu Asier Serranok Gipuzkoa mendebaldean kokaturik dagoen herri populatua. Lau protagonistek, Aitor, Josu, Bizen eta Kepak, gorrotatu egiten dute beraiek hezten ikusi zituen hiria, zulo batean sentitzen baitira. Musika talde bat sortu eta bizi ziren zuloa azpimarratu nahian, Zuloan izena jartzen diote taldeari eibartarrek.

Lau lagunen gertakizunak Roka, hasieran taldearen gitarrista, hiltzean hasten dira. Lagunaren suizidioaren ondorioz, Kepa ordezkotzat hartzen dute. Laurek laguntasunaren, maitasunaren eta drogaren alde gozoak nahiz garratzak dastatuko dituzte. Ondoren, nobelako pertsonaia nagusienak deskribatuko dizkizuet, haien berri gehiago izan dezazuen:

  • Aitor: eleberriko protagonista nagusia da, berak narratzen baititu Zuloan taldearen eta bertako partaideen gorabeherak. Bere euskarri nabarmenena Kepa da; hala ere, beraien arteko erlazioa denboran zehar okertuz joango da, Aneren, Keparen neska, eta bere lagun-minaren arteko maitasun-erlazioa dela medio. Jeloskor jokatzen du askotan, gehienetan, ia beti. Rokaren heriotzak beregan arrasto nabaria utziko du, faltan botako baitu bere lagun ona.
  • Kepa: lehen aipatu bezala, Aneren mutil-laguna eta Aitorren lagun mina. Hala ez badirudi ere, ez da gazte zoriontsua, ez baitu bere benetako lekua aurkitzen.
  • Josu: Zuloan taldeko partaidea eta drogomenpekotasun izugarria duen gazte eibartarra da. Esan bezala, drogekin arazo ikaragarriak ditu eta, orobat, ez du bere gaztetasuna guztiz gozatzen.
  • Bizen: bere buruarekin gatazka nabarmenak dituen gaztea dugu Bizen. Bere homosexualitatea bere lagunei azaldu ondoren eta azken horiek guztizko normaltasunez onartu ondoren, beste erronka bat gelditzen zaio: bere familiari mutilak, eta ez neskak, gustuko dituela esatea. Ez da lan erraza berarentzat, familia burges batetik baitator, ideia tradizionaleko familia batetik hain zuzen ere.
  • Ane: Keparen neska-laguna eta Zuloan taldekoen lagun ona dugu. Halaber, Aitorrekin oso erlazio estua dauka; halere, erlazio hori adiskidetasunean dago oinarriturik, nahiz eta Aitorrek hori ez gustuko izan.

Bizitza noria ostia bat besterik ez dun: zorionaren gailurrean hagoenean pizten diten beherako motorra, miseriara zuzen nola hoan ikusten dun eta zorabiatu egiten haiz, eta zulora ohitu zarenean, motor putari eragiten zioten berriro, izorratzeko, hire zorabioan zoriona berreskuratu ahal duala sinetsarazteko. Putakumeak.”

Parrafo horretan ikus daitekeen bezala, gure protagonistak noria batean bezala ibiliko dira. Zenbaitetan momentu gorenean aurkituko dira, bai giro profesionalean nahiz pertsonalean. Beste batzuetan, aldiz, behean edirengo dira. Talde bezala, Zuloanek arrakasta nabaria bermatzen du, bi disko plazaratuz (hirugarrenarekin lanean ibili bai, baina azkenean ez dute argitaratzen), hainbat kontzertu emanez… Aipaturiko kontzertuek zenbait buruhauste eta arazo ematen dizkiete gure protagonistei eta afera horiek guztiek beraien etorkizun profesionalean marka sakona uzten diete.

– Gogoratu, Aitor, sekula aberririk izan ez duena munduan librea da, norbere bihotza norbere aberria delako.

Protagonisten ibilbidean asko markatuko duen bira antolatzen dute Europarantz. Londres, Milan, Zittaw, Tharandt eta Berlinen izaten dituzte gure protagonistek gertaerarik aipagarrienak. Adiskide berriak egiten dituzte, lehen beraientzat ezezagunak ziren hainbat balore beraiengan txertatu ostean. Hori gutxi balitz, bira honek beraien etorkizunean, taldearen etorkizunean hain zuzen ere, lorratz aski ageria uzten du. Zuloanen etorkizuna aldatu eta honen guztiaren ondoren, inoiz dena ez da berdina izango.

eskuetan_mapakBenetan harrigarria eta, batez ere, miresgarria da Asier Serranok lortu duena, euskarazko eleberri bat niri pertsonalki izugarri gustatu izatea. Azken urte hauetan gutxi irakurtzen dut, eta euskaraz are gutxiago. Nabari da Asier Serrano, denak bezala, gazte izana dela, baina gaur egungo gazteen azalean jartzea benetan lortu duela diot nik, iritzi umileko ikasle batek. Ahal dudan gelakide eta ez-gelakideei gomendatu behar izango diet zalantzarik gabe, eleberria izpiritu gazteko liburua baita.

Hori guztia gutxi balitz, amaiera trabatsua duela esan genezake. Nik behintzat, amaiera bi aldiz baino gehiagotan irakurri beharra izan dut ideiak elkarrekin lotzeko! Ondorioz, adi egon irakurtzen duzuen hitz bakoitzean, edozein zati izan baitaiteke garrantzitsua amaierako egoera zein den jakiteko.

Hala eta guztiz ere, nahiz eta nire ustetan liburu aberatsa izan, badago zein endredatuko duenik. Liburua bi zatitan banatzen dela azal dezakegu; alde batetik, gazteen bizia eta esperientziak zuzenean kontatzen dituena; bestetik, kapitulu bakoitzaren amaieran kontaturiko narrazioak daude. Guztiz erlazionaturik dago, noski, istorioarekin; dena den, hasiera batean ez du zentzurik izango bertan idazleak kontatzen duenak. Ostera, eleberrian aurrera joan ahala, dena zuzen lotzeko aukera eta beharra izango du irakurleak.

Besterik gabe, azpimarratu egin nahi dut Asier Serranok lortu duena; hots, berriro gazte edo nerabe izatea lortu izana nobela honek duen ukitua lortu ahal izateko.

Comments { 0 }

Heriotza zigorra: irtenbide ote?

By on 2009(e)ko otsailak 22 in denetarik

argia-zeldanHeriotza zigorra Estatuaren hiltzera zigortuaren exekuzioa da, aldez aurretik legerian agertzen den delitu bat egin izanagatik. Gaztigua aplikatzen zaien lege-hauste horiei krimen edo delitu kapital deritze. Exekuzio formalak ez dira atzo goizekoak, bai baitirudi idatzizko historiaren sorreratik erabili ohi zirela; sistema judizialak agertu zirenetik, hain zuzen ere. Historia osoan zehar itxura ezberdina hartuz joan dira exekuzioak eta gizartearen antolakuntzaren baitakoak izan direla esan daiteke; izan ere, hasiera batean tribuak epaitzen zituen justiziak, baina, geroago, klaseen mende egongo ziren epai eta zigorrak. Gizarte sistemaz haratago, gerrak ere, exekuzio masibotzat jo ditzakegu. XX. mendean, kasu, nazio-estatuen arteko gudek milioika pertsonen bizitzak ebatsi zituzten.

Egungo egoerari arreta paratuz gero, mundu osoan 18.000 eta 27.000 pertsona bitarte hiltzera kondenaturik daudela ikusten dugu. Urrutira joan gabe, 2007. urtean, 1.252 pertsona exekutatu ziren 24 lurraldetan, Amnistia Internacional erakundearen datuen arabera. Horrez gain, 3.347 pertsona kondenatu zituzten hiltzera 51 lurraldetan. Aipatu beharra dago desoreka handia dagoela munduko lurraldeen artean heriotza zigorraren erabilerari dagokionez. Are gehiago, 2007an aurrera eramandako exekuzioen %88 bost lurraldetan baino ez ziren burutu: Saudi Arabian, Txinan, Estatu Batuetan, Iranen eta Pakistanen, hurrenez hurren.

aulki-elektrikoaAurrez esan bezala, heriotza zigorrak itxura ezberdinak hartu izan ditu. Ez hori bakarrik, heriotza zigorra aplikatzen zaien delituak ere, aldakorrak dira lurralde batetik bestera. Edozertara, lurralde erretentzionista (heriotza zigorra mantentzen duena) askotan, hilketa, espioitza edo traizioa zigortzen dituzte. Batzuetan, delitu sexualak, adulterioa edo sodomia, esaterako, punitzen dituzte. Bestelako delituen artean, apostasia, narkotrafikoa, pertsonen trafikoa eta korrupzio politikoa ere sar daitezke “masen eskarmentu” gisa. Beste alde batetik, indar armatuetan, koldarkeria, desertzio, managaiztasun eta matxinada delituak zehatzeko ere erabiltzen da heriotza zigorra.

Gaztigu horrek hartzen duen itxuraren arabera, metodo konkretu batez ariko gara. Egun, zazpi prozedura erabiltzen dira, horien artean urka eta fusilamendua direla nagusi. Urkaren bidez, bizkar-muineko lesioek edo iratopenak eragiten du heriotza grabitatearen ondorioz, gorputzak egiten duen indarragatik. Fusilamenduetan, gatibua bizi-organoetako lesio, nerbio-sistema zentraleko traumatismo edo hemorragiengatik hiltzen da. Aitzitik, elektrokuzioak ematen diren kasuetan, atxilotua aulki batera lotu eta kobrezko elektrodo hezeak ipintzen dizkiote buru eta hanka batean, korronte elektrikozko deskarga bortitzak aplikatuz; ondorio gisa, bihotz-gelditze eta arnas-paralisia gertatzen dira. Injekzio hilgarriaren bitartez, barbituriko kantitate hilgarri bat beste produktu kimiko gerarazgarri batekin nahasten da; heriotza sortzeko, ordea, zain egoki batean txertatu beharra dago eta badaude kasuak, non ebakuntza txiki bat ere egin behar izaten den. Gas exekuzioetan, gas zianuroa askatzen da atxiloa dagoen gas ganberan, arnasa hartzen duenean pozoituz. Dekapitazioak ere, erabiltzen dira hiltzera kondenaturikoekin, sable bidezko kolpe batekin, burua enborretik aldentzen ahaleginduz. Lapidazioetan, gatibua lotu eta garuneko lesioek, asfixiak edo lesioen konbinazio batek hil dezakete. Metodo honek heriotza luzatzea ahalbidetzen du.

horkaHasieran aipatu dugunez, historian zehar “betidanik” izan da heriotza zigorra present. Haatik, XII. mende aldera, aurkako jarrera batzuk azaltzen joan ziren. Honela esan zuen mende horretan bertan Maimonides sefardiak: “Hobea eta pozgarriagoa da mila errudun askatzea, errugabe bakar bat hiltzera kondenatzea baino.” Egia esan, polemika handia sortzen duen gaia dugu heriotza zigorrarena; alta, bi jarrera dira nabarmenenak: aldekoa eta kontrakoa. Alde daudenek delituen murrizketa azpimarratzen dute batik bat; aurka daudenek, ostera, biziarteko kateak baino delituen murrizketa handiagoa lortzen ez duela diote eta giza eskubideen aurka doala. Gainera, errugabeen exekuzioak bultzatzen omen ditu.

Nire uste apalean, edozein zigor aplikatzerako, erruduntasunak akatsik gabe egon behar du frogatuta, ezin baitzaio inori egin ez duen zerbait leporatu. Txorakeria badirudi ere, sarritan ikusi dira errugabeak kartzelan eta errudunak kalean eta onartezina deritzot horri. Heriotza zigorrak berak suposatzen duenari dagokionez, errudunak heriotza merezi balu, berak eskatu eta bere burua akabatzea izango litzatekeela hobezina iruditzen zait. Modu horretan, egindako kaltea ordaindu ezin denez, gehiago ez sortzea bermatuko bailuke. Hala ere, ez dut uste irtenbidea hori denik. Haur bat negarrez ari denean, karamelu bat ematea ez da irtenbide egokiena, zergatik ari den negarrez ikertu behar baita. Antzeko zerbait gertatzen da heriotza zigorrarekin. Konponbidea ez da gaizkilea akabatzea; bai, ordea, egin duena zergatik egin duen ikertzea. Era horren bitartez, egungo gizartearen arazo larriez jabetuko ginateke eta, horrekin batera, irtenbide gisa balio lezaketen ideiak otuko litzaizkiguke.

Comments { 1 }
-->