euskaljakintza

Udazken arratsalde batean, Ordiziako errugbi zelaira inguratu nintzen, Trevijano zelaira, alegia. Bertan, Iñaki Puyadena nire zain zegoen eta, urduri samar bada ere, hantxe joan nintzaion nire galdera sortarekin elkarrizketa burutzera. Hasieran, esan bezala, oso artega bageunden ere, denbora pasa ahala, galdeketa bere baitan itxura ona hartzen joan zen eta, egia esan, ederki pasa genuen arratsaldea.

Iñaki Puyadenak Ordiziako errugbi taldean jokatzen du, ohorezko mailan. Horrez gain, beste zaletasun batzuk dituela kontatu zidan, hala nola, gitarra jotzea eta lagunekin festaz festa ibiltzea. Gure kirolaria, orain dela 22 urte jaio zen Legorretan eta, gaur egun, Ordizian bizi da. 7 urte zituela hasi zen kirol hau praktikatzen eta gaurdaino gauza asko egin ditu errugbi munduan; esate baterako, 2004. urtean etorkizuneko kirolaria izendatu zuten eta, bestetik, Ordiziako taldea gorengo mailara igo zenean, bera izan zen partidu erabakigarri hura entsegu paregabe batez itxi zuena.

Hasieran, informazio horrekin guztiarekin nahikoa nuela Iñaki ezagutzeko pentsatu nuen baina solasaldiaren ondoren, informazio anitza lortu eta, batez ere, pertsona zoragarri bat ezagutu nuela konturatu nintzen.

Zer pentsatzen duzu errugbiak azkenaldi honetan Ordizian daukan arrakastari buruz?
Pertsonalki, oso gustura nago Ordizian errugbiak izan duen zaletasun gorakada honekin. Asko pozten nau kalera irten eta errugbiko baloiaz jolasten ari diren haurrak ikusteak, orain arte futbolekoak eta saskibaloikoak ikusten baitziren gehienez. Badirudi, maila altuenean jokatzea lortu genuenetik, interes bat piztu zela Goierriko biztanleen artean eta hori, egia esan, jokalarientzat izugarri garrantzitsua da, batez ere, errugbian aritzeko ohiturarik ez dagoelako bailara honetan. Zoragarria eta eskertzeko modukoa da kalean jendeak emandako babesa eta animoa.

2005. urtean ohorezko mailara igo zineten, hots, errugbiak estatu mailan lor dezakeen mailarik altuena lortu zenuten. Gainera, zu izan zinen partidu erabakigarri hura itxi zuena entsegu bat tarteko. Zer eragin izan zuen partidu hura zuregan?
Egun handia izan zen hura.Liceo Frances talde madrildarra genuen aurrean eta joaneko emaitzaren ondoren, 3 puntuko aldeaz irabazi behar genuen. Ilusio handia hartu genuen ohorezko mailara igo ginenean, gainera, ez genuen gure bizitzako partidurik onena jokatu, ezta gutxiagorik ere. Baina emaitza zen garrantzitsuena eta lortu genuen:17-3. Entseguari dagokionez, ez nuen gauza handirik egin. Beste taldekide batzuen lana aipagarriagoa izan zen, baloia lapurtu zuenarena edo azken pasea eman zidanarena, esaterako.Hau aipatzea topikoa izan arren, talde osoak partidu osoan erakutsitakoa izan zen erabakigarria eta ez jokaldi puntual bat.

Ohorezko maila batean egoteak exijentzia edo eskaera handiagoa eskatzen du, gehiago entrenatzea, adibidez. Ba al daukazu denbora librea zure gauzak egiteko?
Entrenamenduei dagokienez, astean 3 egiten ditugun arren, arratsaldeko zortzietan izaten dira eta, ondorioz, badugu beste edozer gauza egiteko denbora. Partiduei dagokienez, bidaiak izaten dira denbora gehien kentzen digutenak, batzuetan asteburu osoa kanpoan igarotzea suposatzen baitute. Hala ere, urtean zehar ez ditugu bidaia gehiegi egiten, zazpi gehienez. Halaber, maila honetan jokatzea sakrifizio hau merezi duela iruditzen zait, bertan egotea asko kostatu baita eta ez dakigu noiz jaits gaitezkeen.

Errugbiko zati garrantzitsuena partidua da. Zer da pentsatzen duzun lehenengo gauza errugbiko partidu bat jolasten ari zarenean?
Partiduaren aurreko uneak izaten dira gogorrenak. Urduritasuna dela eta, akiturik sentitzen naiz askotan eta lehen minutuak arnasestuka igarotzen ditut. Hala ere, segituan pasatzen da urduritasuna, eta gauzak ahalik eta ondoen nola egin pentsatzen dut. Jokoan sartu eta emaitza onak lortzea da pentsatzen dudana.

Zer pasatu zitzaizun burutik 2004. urteko egun hartan etorkizuneko kirolaria izendatu zintuztenean?
Hasteko, esan beharra dago ez nuela inondik inora etorkizuneko jokalaria izendatuko nindutela espero. Ordiziako bi kide izan ginen sarituak, beste talde batzuetako hainbat jokalari eta beste gazte batzuekin batera. Kursaalean egin zen ekitaldia eta, egia esan, ilusio puntu bat sentitu nuen une hartan, entrenamenduetan egindako lanaren onarpen modukoa izan baitzen. Are gehiago, izendapenarekin batera, bakoitzaren kirolak dituen gastuei aurre egiteko diru-laguntza jaso genuen.

Jakin badakigu errugbian hirugarren denbora bat badagoela. Zer egiten duzue hirugarren denbora horretan? Zer iruditzen zaizu hirugarren denbora hori?
Errugbiak daukan gauzarik politena da hirugarren denbora. Esan bezala, bi zati zelai barruan jokatzen dira eta hirugarrena kanpoan. Partidu baten ondoren, izandako borroka eta lehiakortasuna alde batera utzi eta zelaiaren barruan etsai zena lagun bihurtzen da. Janariz eta edariz lagunduriko mahai-inguru batean, partiduaren gorabeherez aritzen dira bi taldeetako jokalariak.Niretzat esan nahi duenagatik da oso berezia hirugarren denbora: zelaian zelaikoa eta kanpoan kanpokoa.

Oso goiz hasi zinen kirol honetan, hau da, 7 urtetatik zabiltza errugbian eta oraindik denbora asko daukazu ikasteko. Ba al duzu planik etorkizunean errugbian jarraitzeko?
Zuk esan bezala, urte asko daramatzat errugbian jokatzen eta beti egon da nire bizitzari oso lotua. Oraingoz, jarraitzeko asmoa daukat, betiere, lesioek errespetatzen banaute. Gainera, ezin da ahaztu ez garela kirol honetako profesionalak eta, ondorioz, norberak bere lanbidea daukala. Baina momentuz jolasten jarraituko dut. Aurten, behintzat, bai; etorkizunean nork daki.

Euskal selekzio eta Espainiako selekzioekin hainbat entrenamendu eta partidu jokatu dituzula jakin dut,. Gauzak horrela, asko bidaiatu duzu. Zein lekutara bidaiatu duzu errugbiko partiduak jolasteko edota ikusteko?
Atzerrira eginiko bidaiak selekzio desberdinekin egin ditut.”Euskarians” izeneko Euskal Herriko selekzioarekin Dublinera joan nintzen, Irlandara hain zuzen ere, bertako taldearekin lehiatzera. Espainiako selekzioarekin, berriz, Sizilian izan nintzen Mediterraneoko txapelketa batean, non Tunez, Italia eta Frantziaren aurka jolastu genuen. Oso gogorra izan zen Siziliara joan ginenean, 11 egun egon baikinen eta entrenamendu asko izan baikenituen.

Errugbiaz aparte, zein zaletasun duzu zure denbora librean?
Nire beste zaletasun bat musika da. Gitarra jotzen dut talde batean eta ikaragarri gogoko dut abestiak konposatu eta beste taldekideekin batera jotzea. Egia esan, errugbia eta musika oso desberdinak dira, horregatik dut gustuko bi gauza hauek egitea.

Futboleko zelaia zena berritu dute Ordizian. Berrikuntza horretan errugbiarentzako instalazioak jarri dituzte. Zer iritzi daukazu honi buruz? Zein zelaitan nahiago duzu jolastea?
Egia esan behar badut Altamirako instalazioak Trebijano zelaikoak baino askoz ere prestatuagoak daude eta, alde horretatik, aldaketa positiboa izango litzatekeela iruditzen zait. Baina nik pertsonalki nahiago dut Trebijanon jolastea, alde batetik belar naturala duelako eta, beste alde batetik, horrenbeste laguntzen digun jendearen berotasuna hemen daukagulako. Nire ikuspegitik, zelai berriari jendearen berotasuna falta zaio. Gainera, Altamirako zelaian ez gaude gu bakarrik softball, futbol eta atletismoko taldeek ere entrenatzen baitute zelai berrian, eta zelaien banaketa egiteko orduan, liskarrak sor daitezkeela iruditzen zait.

Errugbiko jokalaria alde batera utzi eta pentsatu ikusle bat zarela. Nola ikusten duzu taldea aurtengo denboraldian?
Aurtengoa, beste edozein denboraldi hasiera bezalakoa ari da suertatzen: jokalari batzuk joan, besteak etorri, zalantza asko, ,joko ona egiteko arazoak…Beraz, ez dugu itxaropena galdu behar, betikoa delako. Lehenengo partiduak funtsezkoak izango dira nola gauden eta zer landu behar dugun ikusteko, baina ziurrenik gure jokoa aurkitu eta liga polit bat egingo dugu.

Zer esango zenioke errugbian hasiberria den pertsonari?
Gogoa eta ilusioa. Benetan kirol hau gustatzen bazaio, aurrera jarraitzeko, ez zaiola kostatuko ezer ere. Entrenamenduei dagokienez, batzuetan nagitasuna sortuko zaiola, baina benetan gustatzen bazaio ez dago arazorik. Beste alde batetik, pertsona horrek apika pentsa dezake lehiakortasun handia dagoela taldekideen artean, baina oker dago. Nire aburuz, zaletasun bat bezala hartu beharra dago kirola. Beraz, pertsona horri zorte handia opa, eta ilusioa eta babesa emango nizkioke.

Ohorezko mailan, zenbat pertsona osatzen duzue taldea?
Bi talde daude. Ezin daiteke esan bakoitza zein taldekoa den. Denera, 50 pertsona inguru, bi taldeetan banaturik.

Bukatzeko, badakizu elkarrizketa hau euskaljakintza blogean argitaratu behar dugula. Zer esango zenioke elkarrizketa hau irakurtzen ari den blogariari?
Espero dut elkarrizketa gustatu izana eta Trebijano zelaira hurbitzera animatu nahi zaituzte, gure partiduak ikustera eta animatzera, babesa eta berotasun hori funtzezkoa baita.

Beraz, blogariok, hori guztia kontatu zidan Iñaki Puyadenak. Hain famatua ez den, baina gauza asko egin dituen, kirolari euskaldun bat ezagutu duzue. Hemendik eskerrak eman nahi dizkiot Trebijano zelaian elkarrizketa burutzeagatik eta zorte ona opa aurtengo denboraldian.

[kml_flashembed movie=”http://video.google.com/googleplayer.swf?docId=-5558154717066891281″ width=”400″ height=”326″ wmode=”transparent” /]

Kaxiano Ibarguren (Antzuola, 1932 – 2002) euskal soinujole ospetsuak Lizartzan eman zituen bere bizitzako urterik gehienak; horregatik eta gaztetan izandako istripu bat tarteko itsu geratu zelako, Lizartzako itsua ezizenez ezaguna zen eta da. Itsutu ondoren ikasi zuen soinua jotzen, akordeoi handia, hain zuzen ere. 2002an hil zen.

Joxepa Atxegari egindako elkarrizketa aurkezten dizuegu oraingoan. Joxepaz eta, bereziki, bere senarra izandako Kaxianori buruzko bitxikeriez eta bizitako hainbat pasartez arituko gara, Lizartzako itsua izandakoaren memoria gal ez dadin batik bat. Beraz, Kaxianoren omenez…

♣ Kaxiano, Lizartzako itsua, deskriba ezazu hitz gutxitan.
Niretzat munduko senarrik hoberena besterik ez. Bestela, pertsona ona eta denen laguna zen beti.

♣ Noiz eta nola ezagutu zenuten elkar?
Ezagutu? Txiki-txikitatik ezagutzen ginen. Bion gurasoak lagunak zirenez, Kaxiano nire baserrira askotan etortzen zen. Bost urterekin umezurtz geratu zen eta bere osabekin Antzuolara joan behar izan zuen. Helduago egitean, bost senideak Lizartzan elkartu ziren eta hogeita bi urterekin elkarrekin maitemindu eta hiru urtetara ezkondu egin ginen. Hiru seme-alaba eta zortzi biloba ditugu.

♣ Kaxiano gaztetan, 17 urterekin, geratu zen itsu Lizartzako tunela egiten ziharduela izandako eztanda batean. Esaten da gertaera honek ez zuela eraginik izan bere bizitzan. Egia al da?
Erraz gainditu zituen gertaera honek eragindako oztopo guztiak, batez ere, bere nortasun sendoak zuzendua. Hala ere, pentsa dezakegu zorigaitz hori zorion ere bihurtu zitzaiola, bere bokazioa landu baitzuen.

♣ Esan duzun bezala, gertaera honen ostean ikasi zuen akordeoia jotzen. Hala ere, bertsotan ere ibiltzen zela entzun dut. Hala al da?
Horrela da, bai, baina musikako ikasketak gertaera lazgarri hori baino lehendik bazituen eta soinua ere jotzen zuen noizbehinka. Hala ere, esan beharra dago ordutik ekin ziola gogo handiagoarekin. Braille sistema ere oso azkar ikasi zuen. Beti izan zen oso pertsona burutsua, ikasi izan balu urrutira iritsiko zen seguru. Gaztetatik koadrilarekin tabernetan zehar ibiltzen zen bertsotan. Jende aurrean kantatu zuen lehenengo aldian Uztapiderekin lehiatu zen. Berezkoa zuen bertsotan aritzea, bertso eskolarik gabe.

♣ Hasieran, akordeoiarekin ezkontzetan eta plazetan jotzeko ohitura zuen “Axariak” bere taldearekin. Askotan deitzen al zioten eta gustuko al zuen festa horietan jotzea?
Axariak taldea hiru lagunek osatzen zuten, saxofoi-jole bat, bateria jotzaile bat (azken postu honetan aldaketak izan ziren) eta Kaxiano bera soinuarekin. Plaza eta ezkontzetan jotzea oso gustukoa zuen bai, jendearen pozak ikaragarri animatzen baitzuten.

♣ Laster bere kantu propioak idazteari ekin zion. Ba al dakizu nondik ateratzen zuen inspirazioa kantak idazterakoan?
Hasiera-hasieran gaztelaniaz idatzitako kantuak euskaratzen jarduten zuen denbora. Geroago hasi zen bere abesti propioak paratzen eta diskoetxeak segituan deitu zion. Sei disko eta azken bilduma bat atera zituen. Hil zenean, beste batentzat materiala bazuen, baina hor segitzen du konpondu eta argitaratu gabe.

♣ Akordeoitik aparte, zein beste hobby edo zaletasun zituen?
Txistua, pianoa eta organoa ere jotzen zituen. Azken hau elizetan 30 urtez jo zuen eta bertako kantuak ere idazten zituen. Musikaz aparte, lagunekin kartetan, Braille kartetan, ibiltzea oso gustukoa zuen eta Lazkao Txikirekin hizketaldi luzeak izaten zituen, elkarri adarra joz ibiltzen ziren denbora osoa.

♣ Aipatu beharreko mania edo ohitura arrarorik?
Orokorrean ez. Hala ere, esan beharra dago oso perfekzionista zela eta ez zuen lanik uzten bere azken pasara bat eman gabe.

♣ Ondo eramaten al zuen musikari, senar eta aita izatea?
Bai, harro zegoen aita eta aitona izatearekin. Asko maite zuen familia eta bere abesti asko guri eskainiak ziren. Hor dago bere bilobarentzat sortutako “Zorionak” kanta famatua.

♣ Kaxianok hainbat disko atera du. Denetatik zein duzu gustukoen? Eta kanta gustukoena?
Denak gustatzen zaizkit, baina egia da bati estimu berezia diodala, “Gaztea nintzen” abestia konkretuki, niri eskaini zidana. Bai, hori dut gustukoen. Antzuolan egindako omenaldian orkestrak jo zuenean, guztiz hunkiturik geratu ginen.

♣ Seme alabaren batek bere aitaren pausoak jarraitu nahi al ditu?
Alabak beti lagundu izan dio senarrari bere abestiekin, gehienbat hauek euskara egokira zuzentzen. Egun bi biloba piano ikasketak egiten ari dira eta esan beharra dago Kaxianoren herentzia artistikoa bete-betean jaso dutela.

♣ Zure ustez burutu al zituen bere proiektu eta amets guztiak?
Lehentxeago esan dizudan bezala, zenbait abesti argitaratu gabe geratu dira, bere gaixotasunak ezustean harrapatu baitzigun guztioi. Baina ziur nago bizi izandako guztia gustura igaro zuela, denekin oso esker onekoa baitzen, eta nahiz eta ia bizi osoa itsu pasatu, bizia nolakoa zen bazekiela esaten zuen, “Nere andrea beti gazte ikusten diat” zioen, noski, aurpegia ikusi zidan azken aldia 17 urte zituela izan baitzen. Honelako hitzek erakusten dute Kaxianok izandako nortasun sendoa eta alaia.

Agurtzen ditut maite minakin izatez zoragarriak Euskal Herriko baso ta mendi sagasti ta belardiak, errota zaharrak, errekatxoak, ibai eta iturriak, baserri, borda, mendiko ermitak eta ohitura garbiak.

Bere hitz propiorik ezin izan dut atera, bere abestietatik baino ez; halere, esan beharreko guztiak esanda ditu Kaxianok. Mila esker, Joxepa, solasaldi honengatik eta zorte on.

Ordizia egungo artista honen hezieraren lekuko izan zen. Nisak txikitatik aurkitu zuen pintura adierazpen bide bezala, gizatasun eta naturaren arteko elkartasuna adierazteko bidea. Niri artearen benetako esanahia erakutsi dit elkarrizketa honen bitartez, begiak ireki dizkit eta pinturaren sakontasun konplexua ulertzen eta irakurtzen irakatsi dit. Tolosan kokaturiko bere estudioan izateko aukera izan nuen, eta nola ez, berarekin solasean aritzeko. Besterik gabe, hementxe duzue Nisa Goiburu solasean.

Zerk bultzatu zintuen artea sortzera? Noiz?
Txiki-txikitatik gustuko izan ditut eskulanak, eta guk ezer jakin gabe gauza asko sortzen genituen. Niretzat eskolako ikasgai politena marrazketa zen, eta nire lagun baten ama artista izatearen zortea nuen. Lagun honekin lasterketak egiten nituen ea nork egingo marrazki bat bizkorrago. Gainera, mojek nire amari esan zioten ez nuela ikasketetarako balio, marrazteko baizik, eta nire ama garai hartarako oso irekia zenez, emakumeek sukaldean jarduteko baino gehiagorako balio zutela pentsatzen zuen eta, horren ondorioz, hamazortzi urte nituela Donostiara joaten hasi nintzen klaseetara.

Nondik lortzen duzu inspirazioa?
Niri beti gustatu zait natura, asko gainera, baina baita asko gustatzen zait gizatasun natura, pertsonen izakera eta jarrera. Nire lehenengo lanetan bi hauek lotu nituen koadroan islatuz. Nire helburua gizakiaren barnea eta kanpoa lotzea zen, baina biak oso ondo bereizten nituen, zer garen barrutik eta zer garen kanpotik. Beranduago, kanpokoa barrukoarekin nahasten hasi nintzen.

Nola definituko zenuke zure lana? Zein da zure lanaren alderdirik txarrena?
Tira, hori oso zaila da erantzuten, guk ez dugu gure lana definitzen. Alderdirik txarrena, duda barik, ekonomikoa; hau dena (bere obrak seinalatuz) ez da horren erraz saltzen. Gainera, erakustaldiak egiteko lokal egokiak aurkitu behar dira eta horretarako nahiko bizia izan behar da.

Pintura edo eskultura, zein duzu gustukoago? Zein da gehien praktikatzen duzuna?
Pintura askoz ere gehiago gustatzen zait eta, horren ondorioz, gehien praktikatzen dudana da. Eskultura pinturatik jaio zen. Nik gogo handia nuen eskultura praktikatzeko, eta zuk buruan daukazu sortu nahi duzula, baina askotan ez dakizu nola, ikusten ez baduzu ezin duzu egin. Nik esan dezaket “eskultura bat egin behar det”, baina ezin duzu edozer gauza egin, ideia burura etorri behar zaizu jarraian ideia hori gauzatzeko. Tolosan erakusketa bat antolatu nuen, erakusketa horretan azaldutako koadroak altxatu egin nituen hirugarren dimentsio bat emanez, horrela jaio ziren nire eskulturak.

Hemendik kanpo ere jarri dituzu zure lanak ikusgai, New Yorken, adibidez. Zure karrera profesionalean aurrerapauso bat kontsideratzen al duzu?
Pertsonalki aurrerapauso handia iruditzen zait. Momentu bat iritsi zen non ezin nituen Espainia mailan inon erakutsi nire artelanak eta lagun batek esan zidan ea nahi nuen berarekin bidaia bat egin, eta nik New York-era joan nahi nuenez, bertara joatea proposatu nion. Ados jarri eta abiatu ginen. Nik dossier bat besterik ez nuen eraman, eta lehenengo galeria itxuroso bat ikusi bezain pronto, sartu ginen dossierra erakustera. Ordu luze batez igaro zuten txostena begiztatzen eta, azkenik, zera esan ziguten: “Egia esango dizuet, koadroak oso onak dira, baina zona honetan arte hau ez dute gustuko eta ez da saltzen. Pintura honekin arrakasta izateko, Chelsea-ra joan beharko zinatekete”. Honen esperientziari amen eginez, Chelseara joan ginen eta, galeria topatzean, atean “cerrado por vacaciones” zioen oharra aurkitu genuen. Baina, azkenean, tirabira eta buruhauste ugari ondoren, lortu nuen nire artelanak ikusgai jartzea New Yorken.

Pinturan, zein estilo da gehien erabiltzen duzuna? Hauetatik zein da gehien gustatzen zaizuna?
Gehienbat oleoa lantzen dut nahiz eta paperean ere marrazki asko egin. Azken hau azkarragoa da eta ez da bestea bezain sakona. Koadroak mentalagoak dira; paperekoak, aldiz, zuzenean bihotzetik ateratakoak dira. Ezingo nuke hauetako batekin gelditu, artelan batean murgildurik zaudenean dena ematen baituzu buruan duzun ideia aurrera ateratzeko eta gorputza emateko. Denekin disfrutatzen da neurri berean.

Estresatuta sentitzen zarenean, arteak lasaitzen laguntzen al dizu?
Estudioko atetik sartu bezain laster, estresak alde batera uzten ditut. Estresatuta ez nagoenean, errazago pentsatzen dut nire artelanetan. Estresatuta banago, aldiz, ez daukat denborarik artean pentsatzeko. Baina, esan dudan bezala, atetik sartzean kanpoko dena ahazten dut. Azken finean, nik uste dut estresa baino gehiago nire barne sentimenduak espresatzen ditudala koadroetan, estresa azaleko zerbait besterik ez da.

Aurrera begira, ba al duzu inongo helbururik?
Lanean jarraitzea da nire helburu bakarra, esperimentatu eta arteaz gozatzen jarraitu.

Elkarrizketari amaiera emateko, eskerrak eman nahi nizkioke Nisari Jakintza ikastolako ikasle xume bati solasaldi paregabe bat eskaintzeagatik eta euskaljakintzarako artikulu bikain bat emateagatik.