Tag Archives | literatura

Zazpi etxe Frantzian – Bernardo Atxaga

By on 2010(e)ko otsailak 8 in irakurlearen txokoa, literatura

Atxaga euskaljakintzarekinBernardo Atxaga goitizenez ezaguna den Joseba Irazu 1951ko uztailaren 27an jaio zen, Asteasun. Haurtzaroa bertan eta nerabezaroa Andoainen igaro ondoren, Bilbora joan zen Ekonomia Zientziak ikastera. Idazteko zaletasuna gaztetatik izan duen zerbait da, eta ikasle zela argitaratu zen bere lehen lana, Borobila eta puntua. Geroago, lana eta idazketa uztartu behar izan zituen, eta horrela jaio ziren Ziutateaz nobela (1976) eta Etiopia poema sorta (1978). Urte batzuk behar izan zituen idaztera mugatzeko erabakia hartzeko, tartean hainbat lanbidetan aritu zelarik (euskara irakasle, irratiko gidoilari, liburu-saltzaile, ekonomialari…). Behin idazle profesional izatea erabakirik, 80ko hamarkadan, Bartzelonara joan zen filosofia ikasketak burutzera. Garai hartan aipatu zuen lehenengoz Obaba, Camilo Lizardi erretore jaunaren etxean aurkitutako gutunaren azalpena izeneko liburuan. Atxagaren izena mundura zabaldu zuen lana, ordea, Obabakoak izan zen, 1989an Espaniako Narratiba Sari Nazionala irabazteari esker izandako oihartzunagatik. Luze erabili zuen Obaba, nola zuzenean hala zeharka, harik eta, 2003an, Soinujolearen semearekin agur esan zion arte. Honela, egun duen arrakastaren iturburua itxi eta proiektu berrietan murgildu zen.

Euskaltzaindian sartzeko eskabidea onartu zuen batetik. 2007ko martxoaren 31n eman zion hasiera Euskaltzain ibilbideari Antzarak, zenbakiak eta letak sarrerarekin. Ordutik, egin duen lan aipagarriena plazaratu berri den Erlea aldizkaria izan da, honen zuzentze lanetan arituz.

Bestetik, bere bizitzan tarte bat hartu eta Renora joan zen. Han urtebete igaro ondoren, bere azken nobela ekarri digu, Zazpi etxe Frantzian. Nobela argitaratu bezain laster idatzi ziren kritikek bultzatu ninduten, gehienbat, liburu hau irakurtzera. Aldaketa hitzak entzutea hartu zuen urtea izan zen, inondik ere, iazkoa, eta Atxagari ere ezarri zioten. Aldaketa lehen pertsonan ikusi nahi izan nuen, norainokoa izan den behatu, eta horrexegatik aukeratu nuen liburua, hasieran beldur izpi batez, baina gogo handiz beti ere. Ez zait damutu. Atxagaren estiloa gustatzen zaion edonori gomendatzeko moduko liburua iruditzen zait.

Zazpi etxe Frantzian 1903ko Kongo Belgikarrean kokatzen da, Yangambi eta Kisangani artean, hain zuzen, noizbehinka oihana tartekatuz, Force Publique postu militarrean gehienetan. Belgikako Leopoldo II.aren garaia hoztasunez deskribatzen du idazleak; horretarako, militarren, mertzenarioen, arteko harremanak gordin deskribatuz. Lalande Biran bera baino protagonistagoa da iruzurra; engainua eta desengainua, maltzurkeria, bekaizkeria, azpijokoa, basakeria…

Chrysostome Liège nekazariaz baliatzen da idazlea irakurlea testuinguruan kokatzeko. Afrikako bihotzera iritsi berri den gizonarekin halakotour bat egiten du Atxagak, zeina ez den Yangambi erakustera soilik mugatzen, pertsonaiak ere sakonki erakusten ditu. Behin Chrysostome istorioan kokatuta, Lalande Biran kapitaina bihurtzen da arreta gune.

Idazlea maisuki zedarritzen da pertsonaia bakoitzaren izaeran, eta kontakizuna garatzen doan heinean ematen dituen zertzeladekin, emeki-emeki, hauek iluntzen doa, elkarrenganako tratua izugarri gaiztotzeraino. Pertsonaia aipagarrienak ondorengoak direla esango nuke:

  • Lalande Biran: Force Publiqueko militar burua da, kapitaina. Ankerra da oso militarren gehiengoarekin; ankerra baino gehiago, hotza. Gizon sentibera da, alabaina, sentibera eta jantzia. Latina menperatzen du eta poesia gogoko du oso. Europan zuen dirua jokoan galdu izanagatik sartu zen mertzenario, eta hori du Yangambin izatearen arrazoi nagusi. Emaztearen eskari ekonomikoak ase eta Europara itzultzeko borondatea azaltzen du etengabe, horretarako erregeari iruzurtxoak egingo badizkio ere. Botere nahia eta indarrak itsutzen dute bai bera, baita Van Thiegel tenientea ere.
  • Vant Thiegel: Lalande Biranen bigarrena (honek “Cocó” deitzen dio), tenientea. Gorpuzkera aldetik handia da, sendoa, eta horrek lan astun guztiak bere gain hartzera ahalbidetzen du. Baina bere gorputza handia bada, handiagoa da bere bekaizkeria. Gertakariak jazotzean hauek eragingo dituzten ondorioak bitan banatzeko eta atalez atal aztertzeko joera du. Sentimendu ez oso garbiak adierazten ditu maiz, joera horrekin irudimenezko pertsonaia errealitatera izugarri hurbilduz.
  • Chrysostome: Yangambira azken iritsi den gizona da, nekazari gaztea, tiratzaile ezin hobea, Force Publiqueko militarren artean gorrotatuena. Apika, gehienetan askatuta daramatzan alkandoraren botoiek agerian uzten dituzten zinta urdin eta urrezko katea izango dira eragile. Edonola ere, Lalande Biranek onartu eta errespetatu egiten du Liège. Ez da batere hiztuna, eta bere izaeran gailentzen den isiltasun horrek hotz bihurtzen du, hotz bezain zuhur. Gainontzekoek ez bezala, ez du desio sexuala oihaneko emakumeekin bortizki asetzen. Horrek bere sexualitatea zalantzan jartzera bultzatzen ditu asko eta asko; maxa, hots, homosexuala dela aditzera emanez.

Pertsonaien arteko harremanak zurrumurru, gezur eta espekulazioetan oinarritzen dira, besteak beste. Hona hemen hori ikusten den liburuko pasarte bat:

Van Thiegel berandu arte gelditu zen klubean, eta mahaitik altxatu zenerako piztuta zegoen Yangambiko zurrumurru berria, elefante ehiza muin zuena, eta kartutxo kopurua espekulazio-iturri. Ehiztariek 200 eramango zituztela esan zen aurrena, ondoren 350 izango ote ziren, edo 500… Pasa zen egun bat, eta, loditzen joandako orea bezela irudipenak gorputza hartu zuen: 400 kartutxo izango ziren. Beste egun bat, eta 400 kartutxo haien banaketa ere erabakita gelditu zen: Lalande Biran kapitainak, 200; Chrysostomek, 100; kapelu-gorria bakoitzak, 10.

Hirugarren egunean, Lalande Biran, Chrysostome, gastadoreak, kapelu-gorriak eta garraiolariak partitu zirenean, zurrumurrua oso gaiztotuta zegoen Yangambiko ofizialen artean. Kapitainarena ulertzen zuten; kapelu-gorriena ere bai, zeren ehizera zihoazen, eta ohizko bi kartutxoak baino zerbait gehiago behar zuten; baina Chrysostomek 100 izatea ezin zuten eraman. Hain tiratzaile ona izanda, 20 kartutxo ez al zituen nahikoak 10 elefante botatzeko.

Betiko legez, errekurtso literario bat baino gehiago aurki dezakegu Atxagaren lan honetan. Hona hemen liburuko pasartetxo batzuk, zeinetan estilo baliabideak agertzen diren:

  • Metaforak

Sentimendu hura ere barru-barrutik ezagutzen zuen. Arratsalde askotan, eta gau batzuetan ere bai, ametsetan, saguzarrak ikusten zituen plazako palmondoaren inguruan jiraka. Zalantzarik gabe, haietako bat Esperantza zen.

Benetakoa izan zen damua, eta agian horregatik Donatieni argitu egin zitzaion bat-batean burua, eta salbazio bide bat ikusi zuen; bidezidor bat oihan zabartsuan, argi bat iluntasunean, metafora bikoitz batekin esatearren.

  • Pertsonifikazioa

Edaria bukatu zuen, eta ibaira begira gelditu zen, zigarroari arestian baino atxiki luzexeagoak emanez. Ura kizkurtu egiten zen toki batzuetan, bere mugimendua etengabea zen. Biltegiaren pareko portutxoan, kanoek jauzi egiten zuten uretan. Aitzitik, oihana geldi-geldirik zegoen, pintura batean bezala.

  • Zertzeladatxoak

Gelditu eta arnasa hartu zuen. Ederra zen kaobaren usaina; ederra zen bere kolore hura, arrosa gehienetan, baina baita gorria ere zuhaitz lodienen enbor muinetan. Egur onuragarria, kaoba. Pentsamendu goibelak uxatzen laguntzen zuen.

  • Konparazioa

Bere heriotza gogoan, Donatienek zintzurraren taupadak sentitu zituen bihotza haraino igo balitzaio bezala, eta bere buruari errepikatu zion Lalande Biranek ez zuela halakorik egingo, sei urte zirela elkarrekin, sei urte laguntzaile leial bezala. Baina ez zuen bere burua lasaitzea lortu. Berak bazekien zer izaera zuen kapitainak, halakoxea baitzen bere beste anaia bat, zaharrena. Ez tximu amorratu bat bezalakoa, labana atera eta konturatzerako sastakada bat ematen zuena, baizik eta beste mota bateko hiltzailea, krokodiloaren familiakoa-edo, ibaiaren txoko batean zain egoten zekiena harik eta minik handiena egiteko unea iritsi arte.

  • Beste hizkuntza batzuen presentzia:

. Frantsesa
Hitz solteak, esamoldeak eta esaldi luzeak nahasten ditu idazleak.

Essaie-toi même, mon cher” Saia zaitez, laztana eskatzen zion Christinek, Saint-Jean-Cap-Ferrateko etxea gogoan.

Donatien pertsonaiaren hitzak jateko joera erakusteko ere erabiltzen du frantsesa.

-Gaur osteguna da, kapitaina. Neskatilla paillotean daukat-esan zuen Donatienek azkenean, hitzak inoiz baino gehiago janez:”Jourduijeudicaptainelafilleaupailotte.

. Latina:
Tarteka esamoldeak sartzen ditu, zitak, baina ezin dira esamolde frantsesen maiztasunarekin alderatu:

Van Thiegel alboan eseri zitzaion, zabalik izterrak. Hasperen egin zuen.

-Niri ere idatzi didate- esan zuen, Force Publiqueko Burugintzaren gutuna ikustean-. Nola esaten duzu, ba zerbait bukatu dela latinez?

-Finis coronat opus.

Errekurtsoak alde batera, oraingoan umore beltzaz ere baliatu da gizarteari kritika moduko bat egiteko. Estiloan nabaritu dut nik aldaketa handiena, Obabakoak eta Soinujolearen Semearekin alderatuz zuzenagoa baita kontaketa, biziagoa. Ekintzen maiztasuna handiagoa da, bai, baina ez dio horregatik pertsonaien pentsamendu konplexuak ondo zehazteari muzin egiten, gogoeta eta hausnarketek toki esanguratsua dute; azken batean, hori baita Atxagaren partikulartasuna, zertzelada txikiena ere handi egitea. Horretan da maisu, eta horregatik, ekintzak garatzen doan heinean pentsamenduak garatzeagatik, errealismoa ematen dio nobelari, erabateko errealismoa.

Idazleak fikzioan duela ehun urteko bizimodura bagaramatza ere, gertaera horien oinarrian dagoena oraingoxea izan daiteke zuzen-zuzen. Ez hori bakarrik, idazterakoan Atxagak egungoa izan duela buruan esatera ausartuko nintzateke; izan ere, gertakari puztuen oinarrian, gure gizartea menderatzen duen aseezintasuna da nagusi. Beteezintasun horrek ematen dio narrazioari zentzu borobila nolabait esateko, Lalande Biran kapitainaren emaztearen asegaiztasunak. Asegaiztasun horren presentzia sumatzearekin batera, Christinek -karta bidez baino ezagutzen ez denak-, Paristik, sei etxe gutxi bailiran, zazpigarrena eskatzen dionean hasten dira interesak gainontzekoa gailentzen. Iruzurra bizilegetzat onartzen da, pertsonaien alderdi ilunena azaltzen, azken batean, “Cui finis est licitus, etiam media sunt licita”.

BIBLIOGRAFIA

Atxagaren denbora-lerroa (Irune eta Beñat)

Bernardo Atxaga on Dipity.

Comments { 1 }

Ez zaigu ahaztu – Alberto Barandiaran

By on 2010(e)ko urtarrilak 18 in irakurlearen txokoa, literatura

Alberto hitzaldi bateanAitortu beharra daukat liburu hau hautatu badut, ez dela aurrez entzuna nuelako edo idazlearen beste ezer ezagutzen nuelako izan, liburutegian topatu nuelako baizik. Portada begietatik sartu zitzaidan, bertan ageri den torturaturiko gizon erdi biluziaren argazkia itzulinguruak saihestuko zituen ikurtzat hartu bainuen. Atzeko azalean zioenak aurrez ondorioztatutakoa ziurtatu zidan. Ez naiz Ez Zaigu Ahaztu aukeratu izanaz damu.

Alberto Barandiaran Amillano 1964ko irailaren 24an jaio zen Altsasun (Nafarroa). Historia eta Geografian lizentziatu ostean kazetari eta idazle lanetan ibilia, gaur egun Berrian dihardu, 1990etik Euskaldunon Egunkarian lan egiten aritu ondoren. Rikardo Arregi eta Argia kazetaritza sariak irabazi ditu (azken hau bitan, 1991 eta 1999an), eta bere liburuak ere ez dira oharkabean pasa. Argitaratu dituen obren artean Atea itxi ezinik, Tene Mujika beka eskuratzea bideratu zuen lana; Pedro Diez de Ulzurrun (Eusko Jaurlaritza, 1996), izen bereko gizonaren biografia; Ez Zaigu Ahaztu kronika (Susa, 1998); Pasionaria (Elkar, 1998), Dolores Ibarruriren biografia; Gaizkileen faktoria (Euskaldunon Egunkaria, 2000), Ernest Hemingway eta euskaldunen arteko erlazioa aztertzen duena; Mundu Txikia ipuin bilduma (Susa, 2005); eta Postkronikak (Elkar, 2009), berriz Tene Mujika saria irabaztea eraman duena.

Alberto Barandiaran on Dipity.

Ez Zaigu Ahaztu 70eko hamarkadan, Argentinan, izandako sarraskiak azaleratzen dituen kronika da; horietan hil ziren euskaldunak ardatz hartuta, Hego Amerikako bigarren herrialde handienean zehar egiten duen bidaian senitartekoek emandako informazioaz eta berak herrialde horretan izandako bizipenez hornitua. Iraganeko heriotza eta masakreak lurralde horretan gaur egun bizi duenarekin tartekatze horrek irakurrerraz bihurtzen dute liburua, eta baita interesgarria ere, bertako kultura eta ohituretara hurbiltzen baikaitu Albertok, dastatu dituen zapore, entzun duen musika eta ikusi duenari hitzak jarriz.

EZ ZAIGU AHAZTU

ez zaigu ahaztuKronika honetan kontatzen dena, denborari dagokionez, Argentinako diktadura militarraren garaian alde batetik (1976-1983), eta duela hamabi bat urte Barandianek herrialdea bisitatzen duenean, bestetik, kokatu behar da. Espazioari dagokionez, berriz, gertaerak, bi garai ezberdinetan izanagatik, leku berean jazotzen dira: Argentinako hiriburuan gehienbat, baina baita Pampan zehar ere.

Argentinako diktadura militarrean, 1973tik 1978ra bitarteko epean bereziki, izandako desagerpen, tortura eta heriotzak argitara atera nahi izan ditu idazleak, egiaren bila. Asko dira errepresioak desagerrarazi zituenak, hil arte torturatu, fusilatu edo hegazkinetatik itsasora botaz; 30.000 inguru, kalkuluen arabera. Eta horietako bakoitzak atzean utzi zituen senitartekoek isilean eraman dute maite zituztenen galera, eta isilean daramate arimak isildu eta gorputzak ezkutatzen ibili diren horiek aske ikustea, kalean, horiekin bizitzea edo topo egitea. Idazleak aberria aitzakiatzat hartuta, pertsona horien artean dauden euskaldunen historiak ilunpetik atera ditu liburuxka honetan.

Hegazkina hartzearekin batera ematen dio hasiera kronikari Albertok. Inguruak behatzen hasiko da Bill eta Hilary Clinton ere bisitari izango diren hirian. Kontaktuekin harremanetan jarriz –Maiatza Plazako Amak, Arozarena familia, Atxilotu Ohien Elkartea, Javier Tisera…- eta helburua betez doan heinean, leku ezberdinak ezagutzen joango da: La Bombonera, Boca Juniorsen futbol zelaia (egun batzuetara Boca Juniors–River Plate jokoa ikusiko duen zelai bera) edo Pampako Trenque Lauquen hirira esaterako.

Are garrantzitsuagoa da, ordea, kontakizun hauen artean emago digun informazioa, hildako horiei buruzkoa:

  • Alicia Meroño: 31 urte zituela, 1978ko urtarrilaren 5ean, militarrak bere etxean agertu ziren eta inoiz gehiago ez zuten ikusi.
  • Jon Pirmin Arozarena: 1977ko apirilaren 27an, Arozarenaren bila joan ziren militarrak bere etxera, baina ez zegoen han. Familiakoak 3 egunez egon ziren etxe barruan bahituta Jon iritsiko zain, eta hau iritsi bezain laster eraman egin zuten. Ez zen gehiago agertu.
  • Arturo Garin Gaucho: Montoneroen adar sindikaleko buruzagia zen. Harrapatu eta tortura gelara eraman zuten baina ez zuen ezer esan, bere ingurukoen datu guztiak eduki arren. Torturatu ondoren, burua hautsita ageriko koman zela utzi zuten zementu gainean, eta horrela egon zen egun eta erdiz, militarrak hilda zelako ustean zeudela. Baina esku eta hanketako korapiloak askatu, herdoildutako leihoa ireki eta ihes egin zuen biluzik, hesi metalikoa salto sinesgaitzaz gaindituta. Funtzionarioen auto bat gidatzea lortu bai, baina tamalez ez zuen irteera atea aurkitu eta harrapatu egin zuten. Gero basatiki torturatu ziurrenik hil arte.
  • Andres Armendariz: peronista zen eta 1976. urte hasieran sindikatuko ordezkaria, Austral hegazkin konpainian. Arratsalde batean, Felipe anaiarekin eta haren neskalagunarekin zegoela, eraman egin zuten eta bi egun geroago itzuli zen jipoituta. Lau hilabeteetara, hirurak batera zeudela berriro, etxea txikitu eta neska eraman zuten. 1977ko martxoaren 27an desagertu egin zen. Andresen neskalagun Graciela eta Mª Angeles arreba bere bila aritu ziren, egun bakar batean erakunde zibil eta erlijiosoetara 25 gutun bidali zituztela. Desagerpenetik aste batera polizia-etxe bat Andresen hilketa ikertzen hasi zen. Autopsian ondorengoa jakinarazi zitzaien familiarrei: 10 saihets hautsi, hortzak eta haginak erauzita, barea lehertuta eta biriketan endemia larria.
  • Celia Lopez Ugalde: 1976ko urriaren 13an bere etxeko atea bota eta eraman egin zuten. Ez zuten gehiago ikusi. 1987an lehenego aldiz Celiaren auzoko poliziburuarekin hitz egitea lortu zuten, baina ez zuten ezer asko jakin, militarrek eraman zutela besterik ez baitzien ziurtatu.
  • Pablo Tello eta Rafael Tello: Larzabaleko artzain baten biloba hauek gau batean tortura zentrora eraman zituzten. Euren emazteak ere bai. Emazteak askatu zituzten, senarrak ez zituzten gehiago ikusi. Emazteetako batek urte batzuk geroago torturatzaileetako batekin egin zuen topo kalean.
  • Salvador Arestin: gurasoak galiziarrak izanagatik Errenterian jaioa zen abokatu hau 1977ko uztailaren 6an bere bulegoan zegoela eraman zuten (Gorbaten Gaua, abokatu batzuk torturaz hil baitzituzten), burua ireki zioten eta anestesiarik gabe josi zioten gero kaskezurra, tortura gehiagorekin jarraituz.

Historia ezberdinak bildu behar dituen kronika bat idazteak dituen zailtasunak ezerezean utzi ditu Barandiaranen lanak, eta era berean, kontatzeko zuen hori bikainki azaldu digu. Liburu honetan desagertutako argentinar euskaldunen historiez gain, Argentinaren historia apur bat, eta bere bizipen propio eta deskribapenak uztartze horrek arintasuna ematen diote kontakizunari, eta irakurleengan interesa pizten. Gainera, ez dabil hitzekin jolasean orriak bete nahian, zuzenean harira jotzen du, idatzitakoa baliozkoa dela erakutsiz, eta nik asko baloratzen dut hori, darabilen estilo neutralarekin batera. Bestalde, bikainki transmititzen du biktimen sufrimendua, eta senidea torturatu dizutenak kalean aske daudela jakiteak suposatzen duen inpotentzia. Zerbait esan behar izanez gero, txanponaren beste abegikoa aipatuko nuke. Egia da, biktima euskaldunez gain, errepresore euskaldunen gaia ere lantzen duela; baina, agian, hori oso gainetik egiten duela iruditzen zait. Nolanahi ere, lan aparta Alberto Barandiaranena.

Bibliografia:
http://zubitegia.armiarma.com/egileak/00166.htm
http://www.susa-literatura.com/cgi-bin/liburuak.pl?lib=narr31
http://www1.euskadi.net/euskara_sustapena/bidegileak/datos/pedro.pdf
http://www.diariovasco.com/20080112/cultura/alberto-barandiaran-kazetariaren-erreportaje-20080112.html
http://eu.wikipedia.org/wiki/Alberto_Barandiaran

Alberto Barandiaran on Dipity.

Comments { 1 }

Lurtarra da begiratua – XABIER ETXABE (II)

By on 2009(e)ko abuztuak 1 in irakurlearen txokoa, literatura

Aurretik aipatu dudan bezala (Lurtarra da begiratua I), nobela honetan pertsonaia dezentek du bere papertxoa. Horietatik guztietatik esanguratsuenak egin zaizkidanak aipatzea erabaki dut; Izan ere, guztiak aipatuz gero, artikulu amaigabea bihurtuko bailitzateke. Lastima, dena den, guztiei txoko bat egin ezina, pertsonaia guztiek baitute bere xarma. Edozein modutan, hauek dira nire arreta piztu duten horietako batzuk:

  • lurtarra da begiratuaJexux: Beote baserriko eskusoinu jotzailea da, gaztetan erromeriaz erromeria ibilitakoa hauspoa dantzatzen. Gaur egun, biloba Xabierrekin bizi da (beste protagonistetako bat, liburuaren autorea). Bere gaztaroko kontuak kontatzea ditu gogoko. Honen eskutik hainbat sekreturen jabe bilakatuko da irakurlea.
  • Xabier Etxabe: Liburu bat idazten saiatzen ari den gaztea da, eta horretarako bere aitona Jexuxen kontakizunez baliatuko da. Bere lagunen eta familiartekoen eskutik aitonak kontatutako gertaeren informazioa eskuratzen ahaleginduko da, bere nobela idazteko. Horretarako, pertsona ezberdinen laguntza beharko du; hala nola, lagun-min Xabierrena.
  • Ama: Jexuxen ama zen hau, emakume langile eta zintzoa bere esanetan. 1,45mko altuera era 100kg-tik gorako pisua zuen; hala ere, arintasunez mugitzeko oztoporik ez zuen izan bere azken arnasaldiak ailegatu bitartean. Nobelan azaltzen den apustuetako batean garaile suertatuko da. Bere heriotza istorioaren bukaerako puntu sendoa bilakatuko da.
  • Maria: Jexuxen arreba bakarra da, honekin batera gaur egun bizirik diraun senide bakarra. Familiaren tabernaren esku geratu zen ama hil ostean. Ondoren, Ondarroa hartu zuen bizileku eta bertara eramango du Xabier, nobelaren zati interesgarrienetako baten berri izateko.

Argi dago nobela gogoko izan dudala, baina pasarte guztien artean, Jexuxen aitak eta anaiak fusilatutako lau langile ehortzi behar izan zutenekoa izan da zirrara gehien sorrarazi didana:

“Aitaren ondoan ikusi zuten, ikaraz beterik, fusilez armatutako bi uniforme ukuilura sartzen. Ia hitzik esan gabe, Aita eta Juanito kanpora eraman zituzten.
Fusilen beldur egin zuten biek Txindurritarako bidea. Sasiz betetako parajea aukeratu zuten fusildunek, ezkutukoa eta inguruko baserrietatik isolatua, bere obra burutzeko. Lau langile zeuden lurrean etzanda. Laneko jantziekin zeuden artean, eta lanetik bertatik hara eraman izanaren traza hartu zien Aitak.Egun batzuk pasata jakin zuen Usurbil ingurukoak zirela denak, hango ferrokarrileko langileak. Goizeko txanda bukatu bezain pronto sartu zituzten automobilean eta Zubigainera eraman.”

Gerra hasteko denbora gutxi falta zen garaikoa da gertakizuna. Euskal Herrian tankera honetako hainbat hilketa burutu zen, eta Beote baserri inguruan ere honen testigu izan ziren. Pertsonetako bat heriotzaren mugan zegoela lurperatu behar izan zuten aita-semeek, soldaduen fusilen begirada atzetik kendu ezinean. Ondorengo pasarteak dioenez, hurrengo egunean lau pertsona horien familiekin kontaktuan jarri ziren baserrikoak, hauen gorpuak bertatik ateraz eta gura zuten lekuan ehortzeko aukera emanaz. Pasarte honek nire harridura piztu zuen, oso gertaera gogorra eta krudela argitara ematen baitzuen: mutil koxkor bat eta bere aita bizia eta heriotzaren arteko lehian zeuden pertsonak lurperatzen. Benetan sinesgaitza.

Orokorrean, oso gustuko izan dut liburua, nire aitona-amonen garaiko gertaeren berri izateko aukera aparta eman baitit nobelak. Egia da, bai, familia bakoitzaren gertakizunak ezberdinak direla, baina seguru nago liburuan aipatutako askok gure familien antzekotasun ñimiño bat baino gehiago izango dutela. Nork ez du, bada, behin baino gehiagotan bere aitonaren ahotik erromerien berri izan? Edota garaiko apustuen berri? Beraien etxea utzi eta Ameriketara bidaiatu behar izaneko garai latzei buruz entzun? Nire familiaren antza hartu diet nobelako protagonistei, aitona soinu-jotzailea bainuen; eta beste aitona, berriz, Jexuxen anaia Pioren antzera, Ameriketara bidaiatu behar izan zuena. Beraz, pertsonaia ezberdinak baina gertakizun “berberak” edo oso antzekoak azken finean. Bestalde, liburuak gogoetara bultzatu nau, gure nagusiak behin eta berriro kontatzen dituzten istorioak oso interesgarriak izan daitezkeela ondorioztatu dut; ezin ditugula, askotan egiten dugun antzera, zaharren kontuak bailiran erdeinatu, bertan baitago gure arbasoen bizitzako eta gure kulturan oinarri diren hainbat ezaugarriren jatorria. Inork jaramonik egin ezean, aitona zahar baten txoro kontuak izango dira; arreta pixka bat jarrita, ordea, Euskal Herriko historian atzera bidaiatzeko giltza ezin hobea. Beraz, norberak ikus dezala zer-nolako probetxua eman nahi dion. Xabier Etxabek erakutsi digu kontu horiei zukua ateratzen, eta horrela bilakatu dira bere aitonaren eta ingurukoen istorioak nobela eder. Laburbilduz, irakurtzeko nobela aparta baten aurrean zaudetela aurreratzen dizuet. Xabierrek egin duen antzera, ez galdu parada eta bidaia ezazue aitona-amonen mundu ahantzi hartara.

Autoreari buruz gehiago…

Egia esan, nahiko zaila izan da interneten Xabier Etxaberi buruzko bizitzaren nondik norakoak aurkitzea, hau baita berak idatzitako lehenengo nobela; hala ere, irratian egindako elkarrizketa baten helbidea eta bere liburuaren inguruko informazioa duen gune baten helbidea utziko dizkizuet:

Comments { 2 }
-->