Hona hemen Fidel Castroren biografiaren bigarren ataltxoa, ene ustez bere bizitzako unerik garrantzitsuenak eta hunkigarrienak kontatzen dituena.

FIDEL CASTRO: MONCADATIK MARCHA A LA HABANARA

Moncada kuarteleko erasoa

Harridura. Horixe sentitu ei zuen Fidelek Batistak 1952an emandako estatu kolpearen aurrean gainerako talde politikoek borroka oro alboratu zutela ikustean. Baziren bizpahiru urte Alderdi Ortodoxoan militatzen zuela, eta une hartantxe erabaki zuen alderditik irten eta militante kopuru esanguratsu bat biltzea, borrokari lotzeko. Berriz ere, harrituta geratu zen iraultzaile kubatarra jarraitzaileak biltzeko izan zuen zailtasun ezarekin. Hilabete gutxi batzuetan 1200 gizon bildu zituen Fidelek, eta Alderdi Ortodoxoko beste zenbait kiderekin batera, hauei klase kontzientzia ematen saiatu ziren. Izan ere, erreklutatu zituzten gazte gehienak, ortodoxoarrak izanik, antibatistarrak baziren ere, oraindik ez zuten klase kontzientzia oso garatua. Hala ere, Fidelen helburua ez zen taldetxo honekin iraultzari ekitea izan. Eraso puntualen bidez erregimenaren aurkarien arteko batasuna sustatu eta gobernua kolokan jarri nahi zuen. Mugimendu honen gidaritza hartzeaz arduratu ziren Fidel bera, Abel Santamaría eta Jesus Montané. Raul Castrok ere parte hartu zuen Moncadako erasoaren prestakuntzan, beste maila batean, ordea; izan ere, Gazteria Komunistetako kide zen eta beste ardura batzuk zituen. Horrez gain, Alderdi Komunistak ez zuen erasoan parte hartu nahi izan, Batistarekin negoziatzen baitzebilen.

“Bogotazo“-n eta Dominikar Errepublikan lorturiko esperientziari jarraiki antolatu zuten Moncada kuartelaren asaltoa, eta, gaur egun, Fidelek onartzen du plana ia perfektua zela. Hau da, kuartelaren aurkako erasoa arrakastatsua izan balitz eta bertan gordeta zeuden milaka armak lortu izan balituzte, Batistaren gobernua berehalakoan jausiko zela. Iraultzaileek eman zituzten pausoak honakoak izan ziren:

• Uztailaren 25eko goizaldean, Fidelen gizonek bi leku ezberdinetan egin behar zioten eraso armadari, Moncada kuartelean eta Gayacón kuartelean. Azken hau hartzearen helburua zubi bat leherrarazi eta kontraerasoa oztopatzea zen. Aipagarria da altxatutako guztiak sarjentuz mozorrotuta ibili zirela, 1933ko Sarjentuen estatu kolpea kopiatzeko.

• Moncada kuartelaren aurkako erasoan 120 gizon inguruk hartu zuten parte, gehienak ehizarako 12 kalibreko eskopetekin. Arma falta ikaragarria zutelako baliatu behar izan zuten ehizako eskopeta hauez, zeinak eraikuntza barruko borrokarako oso egokiak ziren.

• Moncada kuartela hartuko bazuten, ezin garrantzitsuagoa zen soldaduak lotan zeudela preso hartzea, erreakzionatzeko denborarik ez emateko. Bi taldetxok ospitalea eta auzitegia hartzeko ardura zuten, eta, bitartean, Fidelek eta Abelek soldaduak ohetik irtenarazi eta plazan elkartu behar zituzten, preso egiteko. Itxuraz, ez zen batere zaila. Hala ere, Santiago de Cuban Inauteriak zirela eta, ustekabeko patruila batekin topo egin zuten, eta autoetan zihoazen gazteak behar baino lehenago hasi ziren erasoa jotzen, oraindik kuartelaren barruan sartu gabe zeudenean. Horrexek eragin zuen iraultzaileen galera, soldaduak antolatzen hasi baitziren. Dena galdua zela ikusirik, auzitegiko taldea eta Fidelen taldean biziraun zutenak Granjitara, euren basera, abiatu ziren. Bertatik mendira ihes egin bazuten ere, egun batzuk beranduago kide guztiak atxilotuak izan ziren, eta haietatik ia 60 unean bertan exekutatuak izan ziren. Fidel preso egin zuten bere anaia Raulekin batera.

“Historiak errugabetuko nau” eta Mexikoko erbestea

Atxilotua izan ondoren, Fidel Castro epaitua eta bizi-osoko kartzela zigorra betetzera zigortua izan zen. Epaiketa hartan zehar plazaratu zuen bere ideiak eta ekintzak biltzen zituen “Historiak errugabetuko nau” hitzaldia, gerora benetan famatu egingo zena eta iraultzaileen programaren oinarri izango zena. Hala ere, 22 hilabete baino ez zituen egin kartzelan, 1955ean askatu baitzuten, amnistia orokorraren ondorioz. Une hartan, erbesterako bidea hartu eta Mexikon errefuxiatu zen. Berarekin atzerriratu ziren Moncada kuarteleko erasotik bizirik irten ziren gehienak. Mexikon zeudela, Fidel gerrilla gerra bat aurrera eramateko ideiaren inguruan gogoeta egiten hasi zen, garbi baitzuen sendoki armaturiko ejertzitoaren aurka gerra konbentzionala alferrikakoa zela. Helburu horrekintxe alokatu zuten “rancho” bat eta bertan entrenatzen hasi ziren Kubara itzuli eta Sierra Maestran borrokari ekiteko. Garai honetan lotu ziren Fidelen 26-J mugimendura geroago Granma ontzian Kubarako bidaiari ekingo zioten Ernesto “Che” Guevara, Camilo Cienfuegos, eta abar.

Sierra Maestran

82 iraultzaile, dozenaka fusil, itsasontzi txiki bat. Horixe zen Granma ontzia Kubara bidean abiatu zenean. Hasierako helburua lehorreratzea 26-J herri mugimenduko zenbait kideren erasoekin koordinatzea bazen ere, era horretan Santiago hiria hartzeko, itsasontziaren gainkargaren eraginez berandutu egin ziren eta armadak 26-Jkoen altxamendua galarazi ahal izan zuen. Horrez gain, lehorreratzearen berri ere izan zuenez, 82 iraultzaileak lurrera heldu bezain laster, Pinar del Ríon erasotuak izan ziren. Hainbat egunez mendian galduta, elkarrekin hitz egin ezinik eta 4-5 pertsonako taldetan banatuta ibili ondoren, lortu zuten 12 pertsonako taldetxo bat biltzea eta borrokan jarraitzea. Garai hartan ejertzitoaren presioa izugarria zen lurreratu zirenak harrapatzeko, baina, hala ere, poliki-poliki bizirik irten ziren guztiak biltzen joan ziren baserritar “guajiroen” laguntzarekin. Hauek izan ziren arma gehiago lortzeaz arduratu zirenak ere eta babesa eman zietenak.

Berrantolaketari ekin eta 30 bat kidez osatutako taldeak erasoari ekin zion berriz ere Sierra Maestratik abiatuta. Lehen garaipena lortu ondoren, 1957ko urtarrilaren 17an, lehorreratu eta 46 egunera, mugimendua gero eta jarraitzaile gehiago lortzen joan zen, eta zabalkunde horretan berebiziko garrantzia izan zuen 26-J mugimendua hirietan ere antolatzeak. Garai honetan hasiko dira jadanik nabarmentzen geroago buruzagi nagusiak izango direnak: Che, Camilo Cienfuegos eta Castro anaiak. Era berean, hauek izan ziren urtebete inguru beranduago, artean iraultzaileak indartsuagoak zirenean, hainbat batailoitan banatu eta, Camagüeyko lautada igaro ondoren, hiriburura abiatu zirenak.

Iraultzaileek kuartel nagusia Pinar del Ríon eta Santiagon ezarria bazuten ere, hasiberrientzako eskola eta guzti, Batistak ez zuen oraindik amore eman, eta 1958ko udan azken kontraerasoari ekin zion. Goitik behera armatuta zeuden 10000 gizon abiatu ziren 300 gerrillariei aurre egitera. Kanpaina mediatikoari ere gogor eutsi zioten, erasoaldi haren baitan zabaldu baitzen Fidelen heriotza, iraultzaileak desmoralizatzeko helburuarekin. Hala eta guztiz ere, Fidelen gizonek eutsi ahal izan zioten erasoaldiari eta udazkenean orotara 900 gizon jarri zituzten abian, uharte osoa okupatzeko helburuaz.

Santiago de Cuba hiria setiatuta zutenean, bertako jeneralak tratu bat proposatu zion Fideli: gobernua behin-behineko talde batek hartuko zuen eta Batista justiziaren eskuetan utziko zuten. Fidelek tratua onartu bazuen ere, Cantillo jeneralak hitza jan eta Batistari ihes egiten lagundu zion. Horrez gain, gobernuan Carlos Piedra izeneko epaile bat ezarri zuen, bere interes pertsonalak babesteko. Bitartean, uharte osoa, La Habana hiriburua izan ezik, gerrillarien eskuetan zegoen. Che Santa Clara hiria hartzen ari zen eta Camiloren batailoia, berriz, Camagüeyko lautada gurutzatzen ari zen. Gobernu aldaketaren berriak heltzean, Fidelek bi gizon hauei agindu zien Columbia eta La Cabaña hiriburuko kuartel nagusiak hartzera joatek; izan ere, uharte osoan nagusitu zen altxamendu orokorraren kontrolpetik at zeuden zonalde bakarrak baitziren.

Marcha a La Habana

Orduan, El Caneyko kuarteleko indar bereziak iraultzaileen alde jarri ziren eta “Marcha a La Habana” delakoa hasi zuen Fidelek 3000 gizonekin, eta 8 egunen ondoren iritsi zen Habanara, zein ordurako Camilo Cienfuegos eta Che Guevararen agindupean zegoen. Bidean zehar topatu zituen herri guztietan iraultzaren aldeko mitinak eman zituen, askotan hitzaldi luzeen bidez, ohitura duen moduan. Besteak beste, nazionalizazioaren aldeko mezuak, Carlos Piedraren aurkakoak eta justizia sozialaren aldekoak nabarmendu ziren bere ibilbide horretan. Herriz herri bere hitzaldiak entzuteko biltzen zen jendetzak ezin argiago uzten zuen gerrillariek herria alde zutela, eta halaxe sartu zen Fidel Habanan, iragarri zuen bezala, errugabe eta herriaren babes osoa zuela. Etapa berri baten hasiera zen hura Kubarentzat, eta baita Fidelentzat ere, abiatu berria zen iraultzaren buruzagi izan (Camilo eta Cherekin batera) eta ildoak zehaztea baitzegokion orduan.

Orain ez asko jaso dugu Fidel Castrok komandante-buru kargua betiko utzi duela dioen berria. Ia 50 urtez munduko iraultzaile ugariren eredu eta ia-ia mito izan denak, edo bere gorputzak behinik behin, nahikoa da esan duela dirudi, Kubaren alde 70 urtez borrokatu ondoren, agintaritza bere anaia Raul Castroren esku utzi baitu. Urteak ez dira alferrik iragaten, eta ezta Sierra Maestrako oihanean erretako puruak ere, eta badirudi kubatarraren gorputzak hori dena nabaritu duela.

Esan bezala, Raul Castro anaia hautatu du Kubako Diputatuen Batzarrak Estatu Kontseiluko lehendakari izateko. Bere anaiaren karisma eta ospea izan ez arren, garai berri bati hasiera ematerakoan eta zenbait berrikuntza, arlo ekonomikoan bereziki, ematerakoan buruzagi berri honek urte hauetan guztietan egindako lana agerian geratuko omen da. Egokiena omen da herritarren bizi-kalitatea hobetuko duen “trantsizio” gisako bati ekiteko, kubatar komunismotik XXI. mendeko sozialismorako saltoa egiteko, alegia. Hala ere, ukaezina da bizi den artean Fidel Castrok izugarrizko eragina izango duela Kubako gobernuan, eta horrexegatik bereziki interesgarria iruditu zitzaidan bere bizitzari buruz zer edo zer gehiago jakitea, bizar luzedun eta uniforme berdedun gizon horren bizitzari buruz zer edo zer gehiago jakitea.

Hala ekin nion Fidel Castrok berak, Ignacio Ramoneten galderei erantzunez, idatzitako biografia irakurtzeari. Bere bizitzako gertakizun txiki ugari eta Kubako Iraultzaren berri gehiegi ez dugula ohartu nintzen segituan, ez dugula Che Guevara gisako mitoez eta zenbait komunikabidek diotenaz gain ezer asko ezagutzen. Biziki interesgarria iruditu zait, bada, XX. mendeko pertsonaia karismatikoenetako bat denari buruz zerbait gehiago jakitea eta, orain, garbi dut denok jakin beharko genukeela zerbait gehiago berari buruz, askotan arinkerian hitz egin gabe. Saiatu naiz bere biografia laburtu eta interesgarri bat egiten, baina, esateko horrenbeste egonik (eta egongo delarik!), hiru ataletan banatzea erabaki dut. Espero dut nik bere bizitzaren inguruan egindako laburpena interesgarri egingo zaizuela!

FIDEL CASTRO RUZ: PENTSAMENDU ERREBELDEAREN FORMAZIOA

Haurtzaroa

Iraultzailea iraultzaile gisa heltzeko, ezinbestekoa omen da bere haurtzaroa eta hazi zen ingurune soziala aztertzea. Batek baino gehiagok pentsatuko zuen Fidel Castrok garatu zituen ideia ezkertiarrak zirela eta langile klaseko kide edo, Kubaren kasuan, esklabo familiakoa izan behar zuela. Harrigarria bada ere, bere aita garaiko klase latifundistakoa zen, Galiziatik etorria Independentzia Gerran parte hartzeko. Hainbat urtez armadan borrokatu ondoren, Birán izeneko herrixkan etxetxo bat erosi eta azukre kanabera lantzen hasi zen. Apurka-apurka inguruko lurrak erosten joan zen eta Fidelek, Debate argitaletxearen liburuan dioen gisan, “bastante pudiente” izatera iritsi zen, azienda, pinudiak eta soroak zituela.

Birán herrixka hartan ezagutu zuen Angel Castro Fidelen aitak Lina bere ama, Pinar del Riokoa. 1926an jaio zen herrixka hartan Fidel, eta 4 urterekin jada herriko eskolara bidali zuten. Berebiziko oroitzapena omen du Espainiako Gerra Zibilaren inguruan; izan ere, bere aitaren aginduetara lan egiten zuten asko espainiar analfabetoak ziren, eta, ondorioz, berari eskatzen zioten gerraren berri emateko. Hasieratik ohartu omen zen langileen artean bazeudela bi bando, errepublikazaleena eta nazionalena, eta baita bere aita azken hauen aldekoa zela ere.

Eskolan hasi bezain pronto hasi omen zen erreboltari izateko joera hori azaleratzen, klaseko gazteena izaki eta anai-arreba zaharragoak izanik, aurre egiteko beharra izan baitzuen. Txiki-txikitatik haur guztiekin, baita beltz haitiarrekin ere, erlazionatzen omen zen. Horrek behin baino gehiagotan barnetegira joateko zorian utzi zuen kubatarra, bere gurasoek ez baitzuten bere portaera onartzen.

6 urte bete bezain pronto eraman zuten Santiago izeneko hirira irakasle batekin bizitzera, bere hezkuntza hobetu zezan. Hobetu beharrean, bere hezkuntzak okerrera egin zuen. Ez zuen klaserik jasotzen, gosetuta eta ezer egitekorik gabe, benetan formazio iraultzailearen oinarri izan zen esperientzia izan zen Santiagokoa. Horrez gain, garai hartan Kuban mugimendu politiko garrantzitsuak eman ziren, Sarjentuen Altxamendua (Fulgencio Batista diktadorea agintera eramango zuena) eta II. Mundu Gerra kasu. 1937 inguruan, etxekoak Santiagoko eskolaren egoera txarraz ohartu ondoren, La Salle ikastetxe jesuitara eramatea erabaki zuten, bertan lau urte eman zituela. Beranduago, “Los Dolores” eta “Belen” ikastetxe erlijiosoetan ikasi zuen, 1945ean batxilergoa amaitu arte. Urte haietan guztietan mendizaletasunagatik eta kirolekiko zaletasunagatik egin zen ezagun Fidel. Askotan aitortu duen moduan, ez zen inoiz ikasle ona izan, klaseetan golpe zorrik ez jotzearen ondorioz, klasetik kanpo ikasi behar izaten baitzuen.

Jarrera iraultzailearen sorrera

Fidelek erdi bromatan esan izan du berak hain berezko izan duen agintearen aurka joateko joera hori izan zituen irakasleek sortu ziotela. 1937an Angelita bere ahizparekin eta irakasle batekin bizitzen ari zela, sekulako eztabaida izan zuen azken honekin, eta etxea erretzearekin ere mehatxu egin zion. Horren aurrean, bere gurasoek La Salle ikastetxera eraman zuten. Garai hartan kontzientziarik ez bazuen ere, beste irakasle leondar batekin izandako haserrealdiak ere garbi adierazten digu Fidelek gauzen zergatia argitzeko zuen grina. Santiagon ikasten ari zela, bere gelan ikasle beltzik zergatik ez zegoen galdetu zien, ea hainbeste izanda gelan zergatik ziren denak zuriak; eta, honi erantzunez, ordu luzez liburuak eusten izan zuen irakasleak mutiko kubatarra. Hau bezalako beste istorio asko izan zituen Fidelek umetan, notak faltsutzearena kasu, eta berak behin esandakoak argi laburbiltzen du bere haurtzaroa: “Ni ez nintzen iraultzaile jaio, baina, bai errrebelde.”

Politika munduan sartzen unibertsitatean

Castro 1945ean sartu zen Habanako unibertsitatean, batxilergoko ikasketak bertan amaitu ondoren. Garaiko ikasle eta gazte gehienek izaten ez zuten aukera izan zuen goi-mailako ikasketak egiteko, bere familiaren aberastasuna zela eta. Aurrez esana dugu zenbait ideia matxino bazituela, batez ere justizia arloari zegokionean. Unibertsitatean, berriz, ideia horiei forma emateko aukera izan zuen, bertan egin baitzen iraultzaile eta marxista-leninista. Garai hartan ez zuela ideologia finkorik azpimarratu izan du behin baino gehiagotan, ideiez borborka zegoen pertsona zela, eta irakurri zituen hainbat liburuk eman ziotela aukera ideia horiek guztiak antolatzeko.

Segituan hasi zen politika munduan sartzen, lehen urtean gelako ordezkari izateko hautatu baitzuten alde handiz, 181 boto alde eta 31 aurka. Argi dago karismatikoa izan dela betidanik. Hautatua izan bezain laster, bere izaera berezi hori ere segituan azaleratu zen, ez baitzituen mafia gisa antolatua zegoen ikasle erakundearen jarraibideak errespetatzen. Oposizio horrek, baina, bere fruituak eman zituen eta, hurrengo urtean, Puerto Rico eta Dominikar Errepublikaren independentziaren aldeko batzordeetako lehendakari izendatu zuten.

Bestalde, bere ikasketei jaramonik egin gabe jarraitzen zuen, 50 ikasgai izan arren, ez baitzuen ia-ia azterketarik egin azken kurtsora arte. Suposatzekoa da, beraz, nahi adina denbora izango zuela gai politikoetan buru-belarri murgiltzeko. Testuinguru horretan eman zuen izena Trujillo dominikar diktadorea erorarazteko espedizio armatuan. Espedizio hura porrot hutsa izan bazen ere, Fidelen bizitzan inflexio puntu garrantzitsu bat ezarri zuen, “Bogotazo” delakoarekin batera. Alderdi Ortodoxoaren barruan lanean eta ordurako bere burua marxista-leninistatzat zuela, 1952 inguruan, etorkizunerako plan bat prestatu zuen. Bere helburua gerrilla gerrari ekitea zen, herriaren altxamenduaren abangoardia gisa, eta,  altxamenduaren bidez, boterean agintari bakar gisa ezarria zen Batista kanporatzea. Helburu horrekintxe ekingo zion Fidelek talde armatu irregularrak prestatu eta ideologia iraultzailea zabaltzeari, herria altxamendu armaturako prestatzeko eta bere programaren oinarriak azaltzeko. Orduantxe hasi zen Moncada kuartelaren asaltoaren prestakuntza eta bertan sortu ziren ia hamarkada bat beranduago Kubako agintaritza hartuko zuen herri-mugimenduaren lehen ernamuinak.

Gabonak iristearekin bat, eta azken urte hauetan baita hilabete batzuk lehenago ere, herritar gehienok bat-bateko gaixotasun baten menpe bageunde lez saldoka abiatzen gara saltokiak eta dendak hustera. Hustera, bai, askotan ez baitugu kontuan hartu ere egiten zer erosten dugun, zer behar dugun edota zenbateko gastua egiten ari garen. Gabonek garai bateko izpiritua galdu dutela gero eta argiago dago, “oparien garaia” edo antzeko zerbait bilakatzeko. Urtez urte zabaltzen ari da “opari garaia”, gainera; izan ere, garai batean inori ez zitzaion burutik pasa ere egingo irailean jostailuen propagandarik jasoko genuenik. Egun, ordea, ohikoa da “Barbie”-n eta “Play Station”-en irudiak eskolan hasi bezain laster gure postontzietan agertzen hastea. Baina, nola heldu gara egoera honetara? Zer edo nor ote da urteroko “sukar” honen erantzule? Horrez gain, urtez urte gastatzen dugun diru kopuruak gora egiten du etengabe, gero eta gehiago erosten dugulako ote da? Edo prezioek gora egin dute?

Datuei begiratuko bagenie, aurtengo Gabonetan euskaldun bakoitzak batez beste 900 euro inguru gastatuko ditugula esango ligukete, aisialdi, janari eta opariak kontuan hartuz. Haurrei dagokienean, hauek jasoko dituzten oparien balioa 170 eurokoa izango da gutxi gorabehera, eta, hala ere, Norvegian, Japonian edo Suedian baino dezente gutxiago! Estatu mailan, 750 milioi euro salduko dira soilik jostailutan, janaria kontuan hartu gabe. Eta, hain zuzen ere, honako hauxe da gastu gehien sortzen duen ataletako bat, 290 euro inguru buruko! Eta, ez da ez harritzekoa, kontuan hartzen badugu garai honetan jatera ohitu garen jakien prezioa zenbatekoa den. Nork ez ditu ikusi, bestela, angulak 900 euroan, edota jendea xanpaina edan eta edan? Loteria ahaztu gabe, 120 euro jokatzen ditu norberak, bueltan (gehienetan behintzat) horren hamarren bat eskuratzeko.

Batzuek erosketak horren garesti izatearen errua prezioen igoeran kokatzen badute ere, benetako erantzulea ez ote da Gabonen izpiritua bera? Ez ote gara denok etengabe kontsumitzera behartuak sentitzen kalean Gabon argiak piztu bezain pronto?

ARRAZOIAK

Neurrigabeko gastu hauek aztertzeko orduan, beharrezko deritzot gure erosteko eta kontsumitzeko grina hori pizten duten kausak aztertzeari. Nik ez nuke prezioen garestitzea erosketetan gastatutako diru-kopuru beldurgarrien erantzule nagusitzat joko. Aitzitik, oso eragin txikia duela esango nuke gure erosketa desio aseezinarekin alderatuz. Asko eta asko saiatzen garen arren, gizarteak ezarririko betebeharrei ihes egitea benetan latz bilakatzen ari da. Jada begi txarrez ikusia dago Gabonetan erregalurik egiten ez duena, edo Urte Zahar gauean sekulako tripa-festa egiten ez duena. Zergatik? “Mundu guztiak hala egiten duelako, dedio!” Horra hor gaur egungo gure portaeraren azalpen sinplea. Oso jende gutxiri otutzen zaio Gabonen benetako esanahiaren inguruan gogoeta egitea, eta enpresa eta komertzioek prestaturiko tranpatik ihes egitea. Modu batera edo bestera (opariak direla, afariak direla, loteria dela…) denok erortzen gara kontsumismoaren atzapar bihozgabeetan. Eta, izan ere, zaila da abian jartzen den kanpaina mediatikoari ihes egitea, sekulako milioi pila inbertitzen baitute enpresa ezberdinek herritarrak gabon giroan sarrarazteko, baina, euren gustuko gabon giroan, gabon giro kontsumistan, jakinaren gainean baitaude behin kanpaina beldurgarri horiek aurrera eramanda, irabaziak ziurrak direla eurentzat. Hona hemen kanpaina horren adibide garbienetako batzuk, eta kanpaina horietan aireratzen diren mezuen funts nagusiak:

• Telebista eta gutunontzia oparien propagandaz beterik.
• Turroiak, xanpaina eta era guztietako janariz lepo egoten dira supermerkatuak.
• Gabonak ospatzen ez dituena triste bizi dela dioen topikoa.
• Eta, garrantzitsuena, gizartea oro har eta norbanakook elkarren artean, baita inkontzienteki ere, ingurukoei ezartzen diegun presioa espiral zoro horretan eror daitezen.
• Askok eta askok, gainera, opariak eta erosketak zoriontasunarekin lotarazten dizkigute, eta denok zoriontsu izan nahi dugunez, buruz behera jausten gara kontsumismoaren zepoan.
• Sinetsarazi nahi izaten digute eurek saltzen dutena guztiz beharrezko dugula, eta, azkenean, aipaturiko gauza horiek gabe nola bizi izan garen ahaztu ere egiten zaigu.

ZER EGIN TRANPAN EZ ERORTZEKO

Gehienok urtero-urtero neurrigabeko erosketarik eta tripa-festarik ez dugula egingo zin egiten diogu gure buruari, eta baita gure kontu korronteari ere, baina lortzen al dugu gutxiago gastatzea? Denok esaten dugu gero “urtarrileko aldapa” deitzen zaiona samurragoa izan dadin ahaleginak egingo ditugula, baina inork gutxik lortzen du hori. Eta, are gutxiago, Gabon gauean edo Urte Berri egunean langostinoak, patea eta abar bezalako gutiziak jan gabe egotea. Jakin badakigun arren klabea eskaintzen zaigun gauza guztiak nahi ez izatea dela, zaila izan ohi da kanpaina mediatikoari ihes egitea. Hala ere, gure esfortzuek, gutxiago gastatu nahi izanez gero behinik behin, horixe izan behar dute helburutzat: propagandarekiko immunitatea lortzea. Nik pauso hauexek proposatzen dizkizuet, aurten erorita bazaudete, datozen urteei begira :

Erosketak aldez aurretik egin; izan ere, azken egunetako presa dela-eta, erosketak ez ditugu arrazoizko moduan egiten, eta, gainera, prezioak asko igotzen dira.
Bidezko merkataritzako dendak, onura sozialak ekartzeaz gain, opari bat egiteko alternatiba ezin hobea izan daitezke.
Begiratu ondo erosketa tiketei, iraungipen datan arreta berezia jarriz.
Ondasun iraunkorrak erosten direnean, gorde ordainagiria eta behar bezala zigilatutako bermea.
Aurrez pentsatu zer behar duzun eta zer ez. Beste era batera esanda, ez joan supermerkatura edo dendara zer erosi ez dakizula. Batetik, beharrezko ez duzun zer edo zer eros zenezakeelako; eta, bestetik, prezioak konparatzea komenigarria delako.
Saiatu bat-bateko inpultsoei eta uko egiten eta ez egin kasu telebistan edo propagandan ematen zaizun informazio guztiari.
Produktu bat erosi aurretik, antzekoak diren beste batzuekin konparatu.
Janariari dagokionez, erosi aurretik ongi pentsatu zein kantitatetan beharko duzun jaki bakoitza, eta, jateko orduan, neurtu zer eta zenbat ahoratzen duzun.
Saiatu zeharkako gastuak dakartzaten produktuei uko egiten.

URTARRILEKO ALDAPA ETA MERKEALDIAK

Gabonetako “ajea” oraindik pasa gabe dugula heldu ohi gara urtarril madarikatu horretara. Behin urtarrilaren 7 edo 8an lanera itzuli beharraren disgustua jaso ondoren, gehienok geure buruari kargu hartzen hasi ohi gara Gabonetan gehiegizko gastua egin dugulako. Aipaturiko gastuak gutxi ez eta merkealdiak iristen dira ezustean! Izenak dioen bezalaxe, beherapenak hitzaren helburua horixe da, Gabonen ondoren izaten ditugun penak kontsumo basatiaren bidez asetzea, horixe baitu gogoko sistema kapitalistak. Etxetik irten eta denden erakustokiak eta kristalak “Merkealdiak!” dioten afixez beterik topatzen ditugu. Sekulako pagotxak aurkituko ditugulakoan, saldoka abiatzen gara gehienetan existitzen ez diren “txolloen” bila. Iaz, euskaldunon %80k egin zuen erosketaren bat “merkealdi” garaian. Garai honetan bai ahultzen dela guztiz behar izatea edo beharrik ez izatea. Ez du axola beste galtza edo gona berdinak izateak, produktu bera erdi prezioan dagoenez, ezin utz diezaiokegu honelako aukera bati ihes egiten. Garai honi aurre egiteko modurik onena Gabonetan erosteko gogoz geratu zaren gauza horiek zerrendatzea da, eta, ahal baduzu behintzat, erostea. Baina, adi ibili behar da ustez benetako pagotxak izan arren halakoak ez direnekin, timo edo iruzurrekin, alegia.

Kontsumoaren atzaparrak zorrotzak eta luzeak izan arren, ez naiz ni izango ezer erosi gabe geratu behar dugula esango duena, ezta gutxiagorik ere. Jakina baita denok dugula kontsumista txiki bat gure barnean, gure betebeharra da horri mugak jartzea, gure benetako mesederako izango den kontsumoa aurrera eramatea. Bestela, kontsumismo larrian erori eta sosik gabe geratzeko arriskua dugu, Gabonetan bereziki, aurrez aipatu dudan bezala, erosketa gehien egiten den garaia delako. Beraz, badakizu irakurle, erosketak egiterakoan burua hotz eta Visa patrikan lotua baduzu, hobe! Zentzuz erosi!

[kml_flashembed movie="http://youtube.com/v/CCmt8Cnu-_8" width="425" height="350" wmode="transparent" /]