About jota

kaixo ni maitane naiz eta uxue da ondoan dudan atsoa!!!!!!!!!!!!!!!!!
Author Archive | jota

Bizi-itxaropenaren hazkunde mugagabea

Hainbat filosoforen teorien arabera, bizitza funtsezko gauza da kultura ezberdinetan. Izan ere, bizitza da une gozo eta latzak ematen dizkiguna, azken finean, bizitzen uzten diguna. Lehengo astean, euskarako azterketan, Maitek bizi-itxaropenari buruzko artikulu bat eman zigun, berauri buruzko iruzkin kritikoa, laburpena…egiteko. Bertan gai honen inguruko hainbat datu agertzen ziren: hazten ari dela, ez duela mugarik, emakume japoniarrak direla bizi-itxaropen handiena dutenak…Benetan gai interesgarria!

Dena den, bizi-itxaropena ez da leku guztietan berdin ematen. Egia da emakume japoniarrak direla zaharrenak hiltzen direnak, 85 urteko batez bestekoarekin. Hauen segidan, emakume frantsesak daude, 77 urterekin. Estatu espainiarrean, batez bestekoa 76 urtekoa da emakumeen kasuan eta 70 urte gizonezkoenean. Aldiz, industrializatu gabeko lurraldeetan, heriotza-tasa izugarri handia da eta are gehiago haurren kasuan. Biak alderatuz gero, ikus daiteke lurralde “aberatsetan” 80 urteetan dagoela batez bestekoa; herrialde “txiroetan”, aldiz, bizi-itxaropena 25 urtekoa izatera irits daiteke. Azken datu hau, baxuena, Sierra Leonakoa da. Dena den, beste estatu askotan, 32 edo 40 urteraino heltzen da, asko jota.

Desberdintasun handi hau hainbat faktoreri lotuta dago: higienea, medikuntza alorrean aurrerakuntzak, ekonomien arteko aldea, eta batez ere HIESA. Gaixotasun beldurgarri hau da faktore garrantzitsuenetako bat, beste hainbatekin batera.

Bestetik, emakumezkoa aipatu dugu gehien; izan ere, emakumezkoen bizi-itxaropena handiagoa baita gizonezkoena baino, hauek tradizioz ohitura txarrak bereganatu dituztelako. Hala ere, azken urteotan, bizi-mailak gora egitearekin batera, bien arteko desberdintasuna parekatzen ari da. Zehazki, Europan nafar emakumeek dute bizi-itxaropenik handiena, 84 urte bizi baitira batez beste. EAEn ere ez da txikiagoa, 83 urtera iristen baita. Emakumezkoen bizi-itxaropena horren luzea izatearen arrazoia emakumezkoetan beraietan dago. Medikuek diotenez, zahartzaroari aurre egiteko prestatuago daude, batik bat aldaketa gehiago jasaten dituztelako bizitzan zehar, hala nola, hilerokoa, haurdunaldia edota menopausia.

Amaitzeko, zera esan, harrigarria iruditu zitzaidala azterketan atera zen datu hau: Oeppen eta Vaupel ikertzaileen ustez, gaur egungo joerak jarraituz gero, 2070.urtean, AEBetako batez besteko bizi-itxaropena, 92,5 eta 101,5 urteren artean egongo da. Benetan harrigarria!!

Informazio gehiago nahi baduzue, klikatu hemen.

Comments { 0 }

Erdi Aroko azoka Ordizian

Gaur hasi da Ordiziako alde zaharrean urtero burutzen den festa, Erdi Aroko azoka. Aurtengo hau XXI. edizioa izango da . Bertan, 100 eskulangile baino gehiago izango dira, euren produktuak erosle eta bisitariei aurkezteko asmoz. Baina azoka honetan ez dira salgaiak soilik egongo, kale-animazioa ere izugarria izango baita: zaldiak, zaldunak, kale-antzerkia , musika…

Lehen esan bezala, gaur goizean irten da desfilea Barrena kultur etxetik eta arratsaldean ere berriro errepikatu du ibilbide berbera, Plaza Nagusian amaituz. Baina hori ez da dena, izan ere, eskulanetan parte hartzeko aukera ere izango baita.

Kale-animazioaz arduratuko dira, Ordiziako Beti Argi musika-banda, Jakintza Dantza Taldea eta Urdaneta Dantza Taldea, besteak beste. Eguneko ekintzak gaueko 09:00ak aldera amaituko dira eta, ondoren, Plaza Nagusian Euskal Herriaren inguruko istorioak entzuteko aukera izango da.

Biharko ekintzak oso antzekoak izango dira. Desfilea, ordea, gaur baino beranduago aterako da Barrena kultu-etxetik, 11:30ean, eta ordu honetan irekiko da gainerako guztia: dendak, postuak… Eguerdian, arkuaren tiraketa egongo da eta berriro desfilea izango da alde zaharreko kaleetan zehar. Postuek arratsaldeko bostak aldera irekiko dituzte euren ateak azken aldiz.

Amaitzeko, bertara hurbiltzera animatu nahi zaituztet, ezbairik gabe ez zarete damutuko eta!Beno, agian, bai. Sakela huts-hutsik geratzeko arriskua dago eta!

Comments { 0 }

XX.MENDEKO EUSKAL LITERATURAREN IZARRA

Bernardo Atxaga Joseba Irazu Garmendia, Bernardo Atxaga izenez ere ezaguna (Asteasu, 1951), XX. mendeko euskal idazlerik ezagunena bilakatu da. Ekonomian lizentziatua, euskarako irakasle, ekonomialari eta liburu saltzaile izan zen ogibidez idazten hasi aurretik. 80. hamarkadan hasi eta gaur egun ere idazten dihardu. Azken egun hauetan, gainera, hiru gertakizun garrantzitsuren ardatz izan da: Euskaltzaindiako kide izateko proposatua izan da, eta bere eleberrietako bi, Obabakoak eta Zeru horiek, zinerako egokituak izan dira.

1972an ergitaratu zituen bere lehenengo olerkiak euskaraz. Lau urte beranduago bere lehen nobela idatzi zuen, Ziutateaz, eta 1987.urtean, Etiopia. Garai honetan, Pott banda ko partaide izan zen, izen bereko aldizkarian bere lanak argitaratuz, Joseba Sarrionandia eta Ruper Ordorikarekin elkarlanean.

Asteasuarrak genero guztiak ukitu ditu, olerkigintzatik hasi eta narratibara arte, azken hau, gazteei, haurrei, helduei… zuzendurik. Bere idazlanen artean Obabakoak (1988), Sugeak txoriari begiratzen dionenan (1997), Bi letter jaso nituen oso denbora gutxian (1984), Bi anai (1985), Gizona bere bakardadean (1993) eta Soinujolearen semea (2003) dira aipagarrienak. Hauez gain, Zeru horiek (1995) dugu, film bihurturik Biarritzeko FIPA jaialdian ikusi ahal izan duguna. Baina, arestian aipatu dugun legez, hau ez da zineman ikusi dugun Atxagaren lan bakarra, hain ezaguna den Obabakoak adaptatua ikusteko aukera ere izan baikenuen duela hilabete batzuk (euskaljakintzan horri buruzko aipamen batzuk ere egin genituen).

Lehen esan bezala, Euskaltzaindiako partaide diren Xabier Kintana, Ana Toledo eta Jose Luis Lizundiak hil berri den Juan Mari Lekuonaren postua hartzeko proposamena aurkeztu dute. Hauek Bernardo Atxagak egindako literatura merezimendua azpimarratu nahi dute, baita Euskal Herriko mugez gaindi duen ospea ere. Horri jarraiki, bozketa martxoaren 31n burutuko da. Euskaltzaindiak, bere lan zabala azpimarratu nahi du, euskararen bultzatzaile sutsua izana. Hau gutxi balitz, hizkuntzaren erabilera egokia eta bere obra 20 hizkuntza ezberdinetara itzulia izana goraipatzen dute.

Aipatu ere, hainbat sari ezberdin irabazi dituela Obabakoak nobelarengatik, besteak beste; Euskadi Saria, Kritikaren Saria eta Prix Millepages Saria. Halere, ezin esan dezakegu gauza bera Montxo Armendarizen Obaba filmagatik atzo ez baitzen garaile suertatu Goya sarietan…

Ez nuke amaitu nahi aipatu gabe, aurten ikusten ari garenez, gaur egun euskal literatura autore interesgarri anitzez josia dagoela. Euskaljakintzakook autore ezberdinak irakurtzen ari gara eta ikasturtean zehar emango dizuegu beraien berri. Ea denon artean euskal literaturari bultzadatxo bat ematen diogun..

Hemendik, bada, zorionak Atxagari eta ea writelyn denon artean idatzi dugun narrazio laburra irakurtzen duzun, gustatuko zaizu eta!!!

Informazio gehiago:

Bere lanak

Euskaltzaindiarako izendapenaren inguruko beste iritzi batzuk

Comments { 1 }
-->