About julen.delacuesta

Author Archive | julen.delacuesta

Antsoren dorreak, Toti Martinez de Lezea

By on 2010(e)ko apirilak 10 in irakurlearen txokoa, literatura

Toti Martinez de Lezea Gasteizen jaio zen, 1949an. Gaztelaniaz idazten du eta liburu batzukeuskaraz argitaratu ditu, itzulita. Ingeles eta frantses itzultzaile bezala lan egiten du. Gehien landu duen genero literarioa eleberri historikoa da. Bere obrek Erdi Aroko historia eta Euskal Herrikotradizioak islatzen dituzte. Haurrentzako literatura ere landu du. Horretaz gain, ETBn lan egin zuen eta programa batzuk idatzi eta zuzendu zituen. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailarekin ere kolaboratu izan du. Bere obra batzuk La Calle de la juderia, Las torres de Sancho, La hebolera: Una joven curandera acusada de brujeria, Euskal leiendak, Los hijos de Ogaiz eta Hautsi da katea: Sara izan zen lekuko dira.

ANTSOREN DORREAK

Nik irakurri dudana Antsoren dorreak izenekoa da. Kokapena kontuan hartuta, liburua nobela historiko bat da. Lehenaldian idatzita dago eta askotan lehenago gertatutako gertaera bat kontatzen da. Narrazioek dute garrantzi handiena, baina deskribapenak ere agertzen dira, batez ere pertsonaienak.

Nobela XI. mendeko Iruñeko Erresuman kokatuta dago, Antso III.a Nagusiaren garaian. Gaia Antso erregearen bizitza da eta beste pertsonaia batzuen istorioak ere kontatzen ditu, batez ere Eneko Lopizena.

Istorioa 1004. urtean hasten da Antso III.a errege izendatzen dutenean. Bertan gorteko intrigak azaltzen dira. Odilon Clunyko abadeak Hispaniako elizan erritu erromatarra ezarri nahi du, eta monje bat bidaltzen du Eneko nobizioarekin. Zoritxarrez, ekaitz batean, Eneko galdu egiten da, eta urte batzuk menditar paganoekin pasatu eta gero, Antso erregearen kontseilari batek seme bezala adoptatu eta Antsoren lagun egiten da. Clunyko abadeak, Arnoldo Blanzykoa, monje-zaldun burgundiarra, bidaltzen du espioi Iruñera. Honek Eneko ezagutzen duenean, Clunyra eramaten saiatzen da, eta honek ihes egin behar izaten du. Mendietara itzultzean, Garai Belluz ezagutzen du, eta honek menditar batzuk esklabu eraman dituztela esaten dio. Haien atzetik joaten dira eta Eneko Garsea Azenarizekin, Antsoren espioi batekin, topatzen da. Garseak erregearen aurkako konspirazio batez hitz egiten dio eta, Xemeingo Ulakideren laguntzaz, esklabuak askatu eta konspiratzaileak harrapatzen dituzte. Antsok EnekoBizkaiko Jaun izendatzen du eta Garsea Gipuzkoakoa. 1035. urtean, Antso Oviedon dagoenean, Blanzy eta Artazako Jauna, konspiratzaileetako bat, erregea hiltzen saiatzen dira, eta Antso hilik aurkitzen dute.

Eleberriko narratzailea orojakilea da, hau da, pertsonaiek pentsatzen dutena badaki, nahiz eta istoriotik kanpo egon. Idazlea, batez ere nobela historikoak idazten dituenez, asko dokumentatu da eta kontuan hartu ditu garai hartako gizartea, politika eta erlijioa. Santiago bideaz eta monasterio eta ospitaleen eraikuntzaz ere hitz egiten du. Pertsonaia nagusiak hauek dira:

Antso III.a Nagusia: Iruñeko erregea izan zen 1004 eta 1035 bitartean. Bere erreinaldian, Iruñeko Erresumak gehienezko hedadura lortu zuen. Bere aurreko erregeek baino botere gehiago izan nahi du, ez du erlijioa Clunyko abadearen esku utzi nahi eta baskoi paganoei euren ohiturak mantentzen uzten die.

Eneko Lopiz: Izurako Jaunaren semea, Clunyra bidaltzen dute nobizio. Mendiak zeharkatzean galdu ondoren, urte batzuk pasatzen ditu menditarrekin eta euren ohiturak ikasten ditu. Antsoren kontseilari batek adoptatzen du. Geroago, Antsok Bizkaiko Jaun izendatzen du. Hau da gehien gustatzen zaidan pertsonaia.

Garsea Azenariz: Antsoren espioia da Zaragozan eta bertan beste identitate bat du. Bere ama Arnoldo Blanzykoak bortxatu zuen eta mendekatzea zin egin zuen. Zaragozako erregeak Izurungo Jaunari mezu bat eramatea eskatzen dio eta berak mezua Antso erregeari eramatea erabakitzen du. Erregearen etsai batzuek mezua lapurtzen diote eta Izurunen bere mendekua lortzen du.

Garai Belluz: Enekoren laguna da, baskoia. Izurungo Jaunak bere aita hil eta beste menditar batzuk esklabu eraman eta gero, Enekorekin topatzen da. Izurungo gotorlekuari erasoan parte hartzen du eta, geroago, Antsok bere goardiako buru egiten du.

Arnoldo Blanzykoa: istorioko antagonista nagusia da. Blanzyko Jauna zaldun burgundiarra da. Jainkoak beretzat lan bat duela uste du eta horregatik sartzen da Clunyko abadian. Odilon abadeakNafarroara espioi bezala bidalita, Antsoren armadan sartzen da eta oso krudela da. Eneko Lopiz Clunyra eramaten saiatzen da eta, azkenean, erotu egiten da.

Odilon, Clunyko abadea: Clunyko abadeak botere eta eragin handia zituen aita santuarengan. Odilon Iruñeko erresumako eliza kontrolatzen saiatzen da, erregeari boterea kenduz. Nobelan, Odilon intrigetan agertzen da eta Clunyko abadia mendebaldeko abadia boteretsuena bihurtzen saiatzen da.

Pertsonaiak biribilak dira, istorioan zehar aldatzen dira. Hau normala da istorioa hasten denetik bukatzen den arte 31 urte (1004tik 1035era) pasatzen direla kontuan hartuta. Pertsonaia batzuk narratzailea beraien historia eta sentimenduak kontatzen ari denean agertzen dira, eta hasieran ez dute beste gertakizunekin zerikusirik. Beste batzuk, berriz, pertsonaia nagusietako bat beraiekin topatzen denean agertzen dira.

Egitura kontuan hartuz, liburua kapituluetan banatuta dago. Kapitulu bakoitza gertaera garrantzitsu bat gertatu zen urte bat da. Kapituluak ere banatuta daude eta, zati bakoitzean, pertsonaia bati gertatzen zaizkion gertaerak agertzen dira. Hasieran, gertaera horiek ez dute erlaziorik; istorioak aurrera egitean, ordea, elkartu egiten dira. Gertaeren ordena gutxi gorabehera lineala da, baina, askotan, kapitulu ezberdientan pertsonaia bakoitzak aurreko urteetan gertatu zaiona gogoratzen du. Lexikoa aberatsa da.

“Antso! Ondoeza sartzen zitzaion hura gogoratzen zuen bakoitzean. pozik salatuko luke zerbaitez aita santuaren aurrean; zertaz salatu, ordea? Iruñeko erregea zen, Frantziako erregearekin batera, Clunyren mesedegilerik oparoena. Horrez gainera, bere erresuma barruko monasterioekin ere guztiz eskuzabala zen, Leirerekin eta San Juanekin batez ere, baina ez ziren ahaztu behar San Millan, Iratxe edo Uxuekoak ere. Baina ez ziren ahaztu behar erreforma ezarri nahi eza, edo nagikeria behintzat, Konpostelarako frantses bideari buruzko isiltasuna edo Grial Santua San Juanera eramateari buruzkoa. Eta, batez ere, musulmanei eta juduei zien bagiramena, bere lurraldeetako baskoipaganoei ziena ez aipatzeagatik. Nola zitekeen XI. mendean sartuta, Hispaniako iparraldean oraindik ere paganoak izatea? Halakorik ezin zen onartu.”

Lexikoa lantzeko ariketa: egin klik irudiaren gainean, lexikoa lantzeko.

Antsoren dorreak

Pasarte honetan Odilon Clunyko abadeak Iruñeko erregeaz pentsatzen zuena agertzen da. Istorioan zehar abadeak bere boterea handitzeko duen planaz hitz egiten du. Plan horretan Done Jakue bidearen ibilbide berri bat trazatzen du, Orreagatik Pirinioak pasatu eta Iruñera joaten den bidea.

Bukatzeko, nire iritzia falta da. Gaia niretzat interesgarria da eleberri historiko bat delako. Garai hartako gizartea aurkezten du, eta konparatu egiten ditu Iruñeko erresumakoen, Clunykoen, baskoi menditarren eta arabiarren gizartea eta ohiturak. Atentzioa eman dit garai hartan eremu handi batean oraindik paganoak gelditzea. Eleberriak intriga politiko eta erlijiosoak aurkezten ditu, interes handiagoa pitzaraziz. Hala ere, pertsonaia desberdinen istorioak zatika kontatzean, zertxobait nahastu egiten du ordena, ez delako beti guztiz kronologikoa. Hau guztia kontuan hartuta, nire ustez, merezi du nobela hau irakurtzea.

Toti Martinez de Lezearen denbora-lerroa:

Toti Martinez de Lezea on Dipity.

Bibliografia:
Antsoren dorreak, Toti Martinez de Lezea, poltsiko.e (Erein)

Comments { 1 }

“The Wall”

By on 2010(e)ko otsailak 20 in arazoak, gizartea

Iazko abuztuko oporretan, Berlinera joan nintzen. Atentzioa deitu zidan Unter den Linden inguruko aldean gerra aurreko eraikinak guztiz berritu zituztela estilo neoklasikoan, gerra eta harresia inoiz esistitu ez balira bezala. Potsdamer Platz inguruan eraikin modernoak daude orain, dela 20 urte ezer ez zegoen tokian. Baina berlindarrek ez dute ahaztu 28 urtez banaturik egon zirela. 2009ko azaroaren 9an, 20 urte bete ziren Berlingo Harresia erori zenetik. Harresi hau Gerra Hotzaren sinbolo nagusia izan zen eta 1989an erori zen Ekialdeko Europako diktadura komunistekin batera. Honi esker amaitu zen Berlinen Alemaniaren eta Europaren banaketa.

Egoea horretara nola iritsi zen jakiteko, 45 urte atzera egin behar dugu. 1945eko maiatzaren 9an, Europan, Bigarren Mundu Gerra amaitu zen Alemania naziaren errendizioarekin. Potsdam-eko konferentzianChurchillek (Britainia Handiko lehen ministroa), Trumanek (Amerikako Estatu Batuetako presidentea) eta Stalinek (Sobietar Batasuneko agintaria) Europa nola banatu erabaki zuten. Frantzia, Erresuma Batua, Estatu Batuak eta Sobietar Batasunak Alemania eta Austria okupatu eta 4 sektoretan banatu zituzten. Berlin hiria ere 4 sektoretan banatu zen, nahiz eta sektore errusiarrazinguratuta egon. Nazietatik askatutako Mendebaldeko Europako nazioetan sistema demokratikoa berrezarri zen. Errusiarrek okupatutako Ekialdeko Europako estatuetan (Polonia, Txekoslovakia, Hungaria, Errumania, Bulgaria, Yugoslavia eta Albania), berriz, diktadura komunistak inposatu ziren.

Gerra amaitu eta gero, irabazleen artean tentsioak sortzen hasi ziren. Honek bi superpotentziak, Amerikako Estatu Batuak eta Sobietar Batasuna, aurrez aurre ipini zituen. Bakoitzak bere sistema politiko eta ekonomikoa, kapitalismoa eta komunismoa hurrenez hurren, nagusitu nahi zuen. 1945etik 1991ra iraun zuen periodo honi Gerra Hotza deitzen zaio. Gerra Hotzak Europa bi bloketan banatu zuen. Mendebaldeko blokeak, estatu demokratiko eta kapitalistez osatua, NATO aliantza sortu zuen. Ekialdeko blokea estatu komunistez osatua zegoen eta Varsoviako Ituna sinatu zuten. Sobietar Batasunak kontrolatzen zuen eta, kontrol hori mantentzeko, Hungaria (1956an) eta Txekoslovakia (1968an) inbaditu zituen.

1949. urtean, amerikarrek, britainiarrek eta frantsesek Alemanian zituzten okupazio zonak elkartu eta Alemanioako Errepublika Federala (Bundesrepublik Deutschland, BRD) sortu zuten. Honen ondorioz errusiarrek beraien okupazio zonan Alemaniako Errepublika Demokratikoa (Deutsche Demokratische Republik, DDR) sortu zuten, hau da, beste diktadura komunista bat. Askatasun falta eta arazo ekonomikoen ondorioz, ekialdeko blokeko milioika biztanlek mendebaldera ihes egin zuten. DDR biztanle gehien galdu zituen estatua izan zen, batez ere Berlinen muga zeharkatuz. Mendebaldeko Berlinpotentzia demokratikoek kontrolatzen zuten, baina DDRren barnean zegoen eta hemendik posible zen Errepublika Federalera pasatzea. Jendeak ez ihes egiteko Ekialdeko Alemaniako Ulbricht presidenteak Berlingo Harresia altxatu zuen, 1961eko abuztuaren 13an. Hiriaren bi erdiak bakanduta geratu ziren.

Berlingo Harresiak 115km-ko luzera zuen, horietatik 45ek hiria bitan zatitzen zuten. Bere altuera 3,6m-koa zen eta ekialdeko aldean eraikin guztiak bota eta eremu lau bat utzi zen. Zaindariak 300m-ko zabalera izan zezakeen eremu honetan sartzen ziren eta edozeini tiro egiten zioten, hildako asko eraginez. Alde batetik bestera pasatzeko, kontrol postu batzuk edo checkpoint-ak eraiki ziren. Hauetatik ezagunena Checkpoint Charliezen. Hala ere, pertsona batzuek ihes egitea lortu zuten. Adibidez, 57 pertsonek ihes egin zuten tunel batetik eta 8 pertsonek globo batean handik alde egitea lortu zuten.

Baina harresiak ez zuen betiko iraun. 1980ko hamarkadan, ekialdeko blokeko ekonomia gelditu egin zen. 1985ean Mijail Gorbachov Sobietar Batasuneko agintari izendatu zuten. Gorbachovek erregimena erreformatu nahi zuen (Glasnost eta Perestroika) eta estatu sateliteek beraien bidea, errusiarrek interbenitu gabe, egiteko eskubidea zutela esan zuen. 1989ko udan, Polonian eta Hungarian erreforma demokratikoak hasi eta erregimen komunistak erori ziren. Hungariak Austriarekin zuen muga ireki zuen eta milaka ekialdeko alemaniarrek hemendik mendebaldera ihes egin zuten. Ekialdeko Alemanian, erregimenak ez zuen erreformarik nahi, baina urrian Honecker presidentea kargutik kendu zuten eta, 1989ko azaroaren 9an, Ekialdeko Berlineko jendea harresia botatzen hasi zen. Handik gutxira Mendebaldeko Berlineko jendea elkartu zitzaien. Egun batzuk beranduago gobernuak dimititu egin zuen, eta, urtearen bukaerarako, Txekoslovakiako, Bulgariako eta Errumaniako erregimenak erori ziren. 1990ko urriaren 3an, bi Alemaniak berriro elkartu egin ziren. Egun horretan, 45 urteko banaketarekin amaitu zen.

Gaur egun Berlin hiria berreraiki egin da. Lehen harresia pasatzen zen lekutik kolore desberdineko baldosak daude eta harresia egiteko bota ziren etxeak berriro eraiki dira. Harresiaren zati batzuk bere horretan mantendu dira East Side Gallery-n eta Check Point Charlie-n dagoen Harresiaren Museoan. Europa zentraleko estatu komunista satelite ohiak Europar Batasunean daude eta mendebaldera trabarik gabe pasa daiteke.

Harresiaren erorketaren 20. urteaurrena Europa osoan ospatu da. Berlinera diktaduren gainbeheran parte hartu zuten politikariak (Gorbachov, Walesa…) eta Europa osoko agintariak joan dira, baina harresi psikologiko bat badago oraindik. Ekialdeko jendeari demokraziari buruz galdetuta, dezepzionatuta daudela ematen du, nahiz eta harresia erori aurretik baino hobeto daudela onartu. Alemaniako mendebaldean errepublika komunista ohia mantentzea ekonomiarentzat zama bat dela esaten dute, diru asko gastatu delako zonalde hori modernizatzen. Krisi ekonomikoak Ekialdeko Europa indar handiz jo du: ekonomia oso egoera larrian utzi du eta korrupzioak oso inportantea izaten jarraitzen du. Beraz, nire ustez, ahalegin gehiago egin behar da estatu hauek guztiz demokratikoak izateko eta Europan guztiz integratzeko. Hau lortzen bada, banaketaren azken arrastoak desagertuko dira.

Comments { 0 }

Kopenhage Vs. Txinako Harresi Handia

By on 2010(e)ko urtarrilak 8 in arazoak, denetarik, ekologia

planeta_gure_eskuetan2009ko abenduaren 7tik 18ra, Kopenhage-n,klima aldaketari buruzko konferentziabat egin zen. Bertara mundu osoko agintariak joan ziren,Kiotoko protokoloa ordeztuko zuen akordio lotesle bat sinatzeko helburuarekin. Konferentzian, batez ere,CO2 emisioen murrizteaz eta herrialde pobreei klima aldaketari aurre egiteko laguntzak emateaz hitz egin zen. Baina bilera erabateko porrota izan zen, batez ere garapen prozesuan dauden herrialde handiek, Txinak batik bat,berotze globalaekiditeko duten interes ezagatik.

Industrializazioa hasi zenetik erregai fosilak (hasieran ikatza, eta geroago petrolioa eta gasa ere bai) erretzen hasi ziren. Erregai hauen konbustioak CO2 gasa sortzen du. Eguzkiaren izpi infragorri gehienak espaziora islatu egiten dira, baina negutegi gasek berriro lurrazalera islatzen dituzte, tenperatura igoz. CO2 kontzentrazioa 1800. urtean milioiko 280 parteetan (ppm) zegoen. Gaur egun, berriz, 376 ppm-tan dago. Tenperaturen igoerak kliman aldaketak eragiten ditu -azkeneko hamarkada erregistratutako beroena izan da-, adibidez, toki batzuetan euri gutxiago egitea. Gainera, poloetako izotza urtzea eragiten du. Adituek esaten dutenez, hemendik 50 urtera Ozeano Artikoan udan ez da izotzik egongo eta Antartikan azken urte hauetan izotz plataforma batzuk urtu dira. Izotza urtzeak itsas mailaren igoera eragiten du; beraz, aldaketak itzulezinak izan baino lehen, zerbait egin behar da arazoa konpontzeko.

Barack Obama eta Wen JiabaoKiotoko protokoloan herrialde aberatsek CO2 emisioak gutxitzea erabaki zuten, baina gehien kutsatzen duten nazioak, Ameriketako Estatu Batuak eta Txina, erredukzioen aurka agertu ziren. 2009an, Nazio Batuek munduko estatu guztiek onartutako akordio bat lortzeko, Kopenhagen konferentzia batera deitu zen. Estatu Batuetan, Barack Obama presidentea emisioak erreduzitzeko prest agertu zen.Europar Batasunak 2020rako 1990ekiko emisioak %20 gutxitzea erabaki zuen kondiziorik gabe, eta %30 beste nazioek antzeko erabakiak hartzen bazituzten. Mundu guztia bilera horren emaitzaren zain zegoen. Baina bileraren azkeneko egunetan Txinako Wen Jiabao lehen ministroak Nazio Batuek emisioak kontrolatzeari betoa jarriko ziola esan zuen. Azkeneko 24 orduetan Estatu Batuak, Txina,India, Brasil eta Hego Afrika akordio batera iritsi ziren, eta besteek onartu behar izan zuten. Azkenean, akordioa ez da loteslea eta tenperaturak 2050era arte gehienez 2ºC igo behar direla esaten du. Nahiz eta batzuek garaipen bat bezala aurkeztu konferentzia, porrot bat izan da: nazioak ez daude emisioak gutxitzera behartuta, 5 estatuk baino ez dute prestatu akordioa, besteak kontuan hartu gabe, eta ez du helburu zehatzik jartzen.

Global Warming MapKonferentzia honek agerian jarri du ezinezkoa dela estatu guztiak akordio batera iristea. Garatze bidean dauden herrialdeek hazkunde ekonomiko oso handia mantendu nahi dute eta horregatik ez dituzte emisioak gutxitzen. Txinaren kasuan, Txinako Alderdi Komunistak boterea mantenduko badu, hazkunde ekonomiko handia eta superpotentzia estatusa lortu behar du. Herrialde hauen ustez, nazio garatuek baino ez diote utzi behar kutsatzeari; izan ere, mendebaldeak 100 urtez kutsatu duenez, orain beraiek kutsatzeko eskubidea dutela diote. Baina mundu osoak mendebaldean dagoen bizi maila lortzen badu, planetak ez du jasango; beraz, horrek ez du kutsatzea justifikatzen.

Global Warming PredictionsBoteredunek Munich eta Yalta estiloko “appeasement” estrategia erabili dute Kopenhagen. Alde batetik, Estatu Batuek ez dute interes handirik aldaketa klimatikoa ekiditean (enpresa batzuek presioa egiten dute emisioak ez mugatzeko) eta horregatik ez dute Txina presionatu. Beste aldetik, enpresek Txinarekin eta beste herrialdeekin erlazio onak izan nahi dituzte fabrikak hara mugitzeko, soldatak baxuagoak baitira. Jarrera horrekin ez dute ikusten okerrago izango dela, planeta kaltetzen dutelako eta momentu bat iritsiko delako, non herrialde horiek, superpotentzia bihurtuta, ez duten mendebaldearen laguntzarik beharko. Ordurako demokraziek munduan eragin gutxi izango dute eta estatu boteretsuenak diktadurak izango dira, hazkunde demografikoari esker (gaur egun, Txinan, 1300 milioi pertsona baino gehiago bizi dira).

Arazo hau konpontzeko emisioen erredukzio handi bat egiteko prest dauden nazioek akordio bat sinatu behar dute, emisioak gutxitzeko. Gainera, akordioa onartzen ez dutenei, alde batetik, estatuek enpresen eta dirudunen gainean kontrol gehiago ipini behar dute, edozein negozio egin ahal ez izateko. Beste aldetik, kutsatzen jarraitzen duten herrialdeetatik datozen produktuei arantzelak jarri behar zaizkie beraien ekonomia hainbeste ez hazteko, nahiz eta hau politikoki zuzena” ez izan.

Comments { 2 }
-->