Emakumeen aurkako indarkeria, egun, pil-pilean jarraitzen duen arazo bat da. Arazoa ez da eraso fisikoetaramugatzen, hitzezko erasoek eta mehatxuek ere edonor mintzen dute. Egunero hiltzen da munduan emakumeren bat aipaturiko arazo honengatik. Hau gelditzeko, heziketa da garrantzitsuena nire ustez. Umeak gizon eta emakumeen arteko berdintasunean hezi behar ditugu. Honek denborarekin gizonezkoak emakumeak baino gehiago ez sentitzea eta erasoak gutxitzea lekarkeela uste dut. Emankundek dio “Berdintasunak gizonago egiten zaitu”.
Lehenengo, iraina; gero, mehatxua; ondoren, jipoia… Gero? Gero, kartzela. Iaz, Ertzaintzak 902 pertsona atxilotu zituen emakumeen aurkako indarkeria eragotzita. Hauek harrapatutakoak dira; dena den, kasu errealen aurrean gutxi dira; izan ere, asko eta asko denuntziatu gabe geratzen baitira. Bortxaturiko emakumeek ez dute askotan adorerik euren “maiteak” salatzeko. Zer egin egoera honen aurka? Nik ez dut erantzunik.
Zigor zorrotzagoak eta lege bereziak beharrezkoak dira. Zer lortzen da horrekin, baina? Azkenean kalera itzuli eta hasitako lana bukatzen dute, bortxatzaileak ez dira gelditzen euren biktima hil arte. Konponbiderik gabeko arazoa ote da orduan? Heziketa da konponbidea, aurretik aipatu bezala. Etxean, eskolan, kalean… txiki-txikitatik berdintasunean hezitako umeak ez dira bortxatzaile izango, eta baliteke, denborarekin, bortxaketa gure eguneroko albistegietatik desagertzea.
Aizu, zigarroaren kea beste aldera botatzea inporta al zaizu? Tankera honetako zenbat eta zenbat galdera entzun ote ditut, hala nola, tabernatan, jatetxetan, kirol instalazio ugaritan… Egia esan, erretzailea ez den pertsona batentzat ez dago bere ondoan dagoen erretzaile baten kea arnastea baino gauza nazkagarriagorik. Eta, noski, zigarrotxoa ea itzali edo ea kea beste nonbaitera bota al duen galdetzeak, normalean, ez du arazoa konpontzen; izan ere, erantzuna ia beti berdina da: hemen erre daiteke, gustatzen ez bazaizu, beste nonbaitera joan. Baina zer dela eta joan beharra daukat nik beste nonbaitera nire ondokoa erretzen ari bada? Joan dadila bera, nire osasuna ez baitut bere eskuetan utzi nahi ezta zigarroak kontsumitzen irauten duen bost minutu horietan ere. Zoritxarrez, ordea, denok dakigu gaur egun leku publiko askotan erretzea baimenduta dagoela eta gure gustukoa izan edo ez, errespetatu egin behar dugu. Komenigarria litzaiguke gogoratzea, XXI. mendeko populazioaren zati handi bat nikotinaren agindupean dagoela eta, denok dakigun bezala, esklabo hauen guztien askatasuna benetan zaila eta, askorentzat, ezinezkoa da. Hala eta guztiz ere, badirudi gaur egun tabakoaren aurkako legea indarra hartzen ari dela eta, erretzaileen beldurrerako, inoiz baino botere gehiagorekin datorrela. Dirudienez, tabakoaren azken eguna gerturatzen ari da, nahiz eta oraindik nahiko urruti dagoen. Nik, nire uste apalean, tabakoaren aurka zerbait egin behar dela pentsatzen dut eta legearen alde nago. Baina ez erabat.
Esaten nuen bezala, tabakoaren arazoa konpontzen saiatu behar garela iruditzen zait, bai. Baina egun batetik bestera gauzak aldatzea ez da erraza. Hala ere, 2006an jarri zen Tabakoaren Aurkako Legeak aurrerapauso handi bat ekarri zuela uste dut. Lege honen bereizgarri nagusienetako batek hauxe dio: taberna, jatetxe eta aisialdirako lokaletako jabeek erabaki beharko dute ea euren saltokietan erre daitekeen ala ez. Hori dela eta, taberna askok erretzaile eta ez-erretzaile zonetan banatu dute euren lokala. Legearen arabera, erretzaile gune hori egoteko 100m2 baino gehiago eduki behar ditu lokalak eta zonalde horrek %30 baino ezingo du okupatu, 16 urtez beherakoentzat debekatuta egonez sarrera. Argi dago, banaketa hau onuragarria dela bai tabakozalearentzat eta baita tabakoa kontsumitzen ez duen jendearentzat. Seguru zenbaitek galdetuko duela ea zergatik diodan onuragarria dela erretzailearentzat lege honen jazarpena. Erantzuna erraza da; izan ere, zonalde itxi honetan bakean erre ahal izango du norbanakoak, ondokoaren kexuak entzun gabe eta, garrantzitsuena, inori enbarazu egin barik. Horrela, ez-erretzaileek lasai-lasai eta inongo kerik arnastu gabe hartu ahal izango dute euren kafetxoa. Dudarik gabe, legea erakargarria eta onuraz beterikoa da oso, baina uste al du norbaitek %100 bete dela urte hauetan? Ziur baino ziurrago nago ezetz. Izan ere, orain dela pare bat aste taberna batean sartu nintzen gurasoekin. Ez-erretzaileen zonan eseri ginen eta, erretzaileen txokoari begirada azkar bat bota orduko, pare bat mutiko euren amekin ikusi nituen bertan. Hortxe ikusi nuen nire muturren parean legearen hauste garbia. Nik, jakin badakit legea osotasunean betetzea oso zaila dela; baina denok gure partetik zertxobait jarriko bagenu, tabakoaren buruhauste hau konpontzea lortuko genuke.
Hitz egiten ari garen legeak 2006tik darama zutik. Batzuentzat neurri egokia izan da bi zonaldeen bereizketa; beste batzuentzat ez. Batzuei tabernariek euren lokalean erretzea baimentzea egokia iruditu zaie; beste batzuei, ordea, ezin okerrago… Argi dago tabakozaleen eta besteen artean ez direla inoiz akordio batera iritsiko, bakoitzak bere irizpideen arabera jokatzen baitu; halere, ematen duenez, tabakoaren desagerpena hurbiltzen ari da. Horren adierazle da 2010etik aurrera jarri nahi den Tabakoaren Aurkako Lege Berria. Arau Erreal honek dioenez, guztiz debekatuta egongo da leku publiko itxi orotan erretzea, hala nola, kafetegi, jatetxe, bulego… bezalako tokietan. Nola ez, kexatu diren lehenak Espainiako Ostalaritza Federazioa eta Profesional eta Langile Autonomoen Batasunaizan dira. Nire uste apalean, arrazoi osoa dute pertsona hauek. Zergatik? Begira, orain dela 3 urte tabernari, ostalari… askok eta askok erreformak egin behar izan zituzten euren lokaletan (gogoratu 2006ko legeak zioena 100m2 baino gehiagoko lokaletan). Eta orain, inbertsio horiek erdi amortizatuta dauzkaten taberna ugariri lege-aldaketa dagoela esaten diete, hau da, euren lokaletan erretzea debekatuta dagoela adierazten zaie. Zein da hor arazoa? Tabakoaren aurkako legea ez zela ongi fokatu hasiera batetik. Lehenengo momentutik tabakoaren erabateko debekura iristeko hainbat jarraibide jarri izan balitz, orain ez ginateke egoera nahasgarri honetan egongo. Akats larriena hauxe izan da duda izipirik gabe: lokal horietako jabeei 2006ko legera egokitzeko agintzea, gero guztizko debekura pasatzeko. Honi guztiari, gainera, krisian gaudela gehitu nahi nioke. Horrenbestez, gobernuak badu zer pentsatu gertatzen ari den nahaspila honi buruz.
Beste puntu garrantzitsu bat azpimarratzea ere gustatuko litzaidake; izan ere, Europako ia herrialde guztietan existitzen da debeku hau. Ezin dugu ukatu tabakismoaren aurkako borrokan aurrerapauso handia dela, ezta gutxiagorik ere. Nik ulertzen dut ostalari asko ados ez egotea arrazoi ekonomikoak direla-eta, eta uste dut nahiko argi utzi dudala nire ikuspegia arazo konkretu honi buruz, baina guztion osasunerako eta hainbatentzat, poltsikorako, ezin hobea dela pentsatu behar dugu. Zoritxarrez, Espainiako Osasun Ministeritzak aurreikusi duenez, lege honek hainbat lokalen ixtea eragingo du, bai araudia beteko ez dutelako eta baita arazo ekonomikoak leporaino iritsiko zaizkielako ere. Gobernuak arazo hauek aurreikusi izan balitu, beste era batera antolatuko zukeen tabakoaren kontrako legedia, baina jada ezin da inolako aldaketarik egin, legea aurten betetzen hasi beharko dute eta, esandako pertsonek isun latzak ordaindu nahi ez badituzte behintzat. Tamalgarria da araudia horrelako egoera lotsagabe eta, batzuentzat, oso era desegokian ezartzea. Eskerrak, gutxienez, denon hobebeharrez den!
Hau guztia dela eta, nik tabakoaren aurkako lege berri hau ontzat eman dut. Alde batetik, gure osasunaren aldeko apostua dela pentsatzen dudalako eta, beste aldetik, tabakismoarekin bukatzeko era egokia dela iruditzen zaidalako. Hala ere, zalantza bizian jartzen dut legedi berri honen betetzea, ez baitut uste taberna eta jatetxe askotan errespetatuko denik. Era berean, esandako araudia ezartzeko ikuspegi txarra izan dela diot, lokal askok eta askok diru arazoak izango dituztelako seguruenik. Laburbilduz, tabakoaren kontsumoa murrizteko neurri ona dela deritzot, nahiz eta hainbat desabantaila izan. Beraz, saia gaitezen denok batera lege berri hau betearazten eta mundu osasuntsu bat sortzen.
Hemen duzue Eskozian jada jarrita dagoen Tabakoaren Aurkako Legearen aldeko iragarki zirraragarri bat:
Bideo interesgarri bat: Eskozian tabakoaren aurkako mugimenduaren aldeko iragarkia.
Gabonak edo udako oporrak, aste bukaera edo astegunak, zubiak edo jai egunak… edozein egunetan zerbait erosi behar badugu -bai arropa, bai oinetakoak, bai janaria, bai etxetresna elektriko edo hamar mila gauza gehiago-, dendetara jotzen dugu. Nora joaten gara, baina? Gure herriko komertzio txikietara edo merkatal gune handietara? Edozein egunetan, merkatal gune batera joanez gero, beti leporaino dagoela ikusiko dugu; gure herriko dendetara joanez, aldiz, askotan erdi hutsik edo hutsik ikusiko ditugu. Zer gertatzen ari da?, zergatik nahigo ditugu merkatal guneak komertzio txikien ordez?, zer du handiak txikiak ez duenik? Pasa gaitezen, bada, gaia atalez atal jorratzera.
Merkatal guneak ez dira atzo goizeko kontuak, aspaldikoak dira eta arrakasta handikoak gehienetan. Egia da erosotasun handiagoa, aukera anitz nahi dugun objetua aurkitzeko, promozio handiagoak produktuetan, autoentzako aparkaleku ugari, aisialdirako guneak… aurkituko ditugula merkataritza gune handietan. Hauek guztiak, orokorrean, ezin aurki ditzakegu komertzio txikietan; dena den, txikiek ere badituzte euren alderdi onak.
Hasteko, harrera. Komertzio txiki tradizional batera joaten garenean, atentzio handia eskaintzen digute. Gune handiak jendez lepo egoten direnez, korrika eta presaka hartzen gaituzte, eta edozein gauza saltzen digute. Bestetik, kalitatea. Hauetan, orokorrean, kalitate oneko produktuak aurki genitzake; izan ere, adibidez, elektronika alorrean dugun “Media markt †delako kate handian,prezio merkeak aurkitzen ditugu, baina askotan ezin konpara ditzakegu komertzio txiki batean aurki ditzakegun produktuen kalitatearekin. Ondorioz, konfiantza ere eskaintzen digute txikiek, bere lanean espezializatuagoak daudelako.
Bien alderdi on eta txar batzuk gainetik aipatuta, zer ari da gertatzen? Hauxe, bada, komertzio txikiak hiltzen ari direla. Bai, etorkizuna leizea baino ilunago dute komertzio txikiek! Eta hein handi batean, merkatal guneen ondorioz da, batez ere inguruan gertu badute baten bat. Jende askok, abantaila gehiago aurkituta, nahiago izaten ditu merkatal guneak; horregatik, komertzio tradizionaletara joateari utzi dio. Azken finean, merkatal guneek bai promozio, bai beherapen, bai publizitate edo mila gauza gehiagorengatik jendea irabazten dute; eta txikiek, ordea, eskaintzak edo beste edozer gauza egiten ahalegintzen badira ere jendea erakartzeko, ez dute irabaztea lortzen, ezta eta lortuko ere; izan ere, arestian esan bezala, handiak txikiak jaten ari baitira.
Are gehiago, krisian murgildurik egoteak ez du ondorio onik. Hemen ere zatirik okerrena komertzio txikiak nozitzen du,kontsumoa moteltzeak zuzenean eragin baitio komertzio tradizionalari; izan ere, jendeak diru gutxi gastatu nahi eta, behin eta berriz bai prentsan eta bai telebistan merkatal guneen eskaintza handiak ikusten ari garenez, horra jotzen du. Ondorioz, krisiak bultzatuta, urteko jai egun batzuetan, komertzio batzuk ateak ireki dituzte, mozkinak berreskuratzeko asmotan. Halere, agian ez da bide egokia; izan ere, honek merkataritza-gune handiek gauza bera egitea ekar lezake.
Aurreko guztia laburbilduz, zera esan daiteke: erosotasun edo aukera gehiago bilatzera merkataritza guneetara jotzen dugu. Nolanahi ere, merkatal zentro handiak ez du, inondik ere, merkatari txikia eta herriko bizitza sustatzen; aitzitik, faktore ilun bat da komertzio txikiarentzat. Beraz, iruditzen zait saltoki tradizionalak indartu beharrean daudela herriko ekonomia, nortasuna eta kultura galdu ez daitezen. Ez baitugu hori galtzea nahi, ezta?
Hona hemen bideo bat egungo errealitatearen erakusle:
mugatzen, hitzezko erasoek eta mehatxuek ere edonor mintzen dute. Egunero hiltzen da munduan emakumeren bat aipaturiko arazo honengatik. Hau gelditzeko, heziketa da garrantzitsuena nire ustez. Umeak gizon eta emakumeen arteko berdintasunean hezi behar ditugu. Honek denborarekin gizonezkoak emakumeak baino gehiago ez sentitzea eta erasoak gutxitzea lekarkeela uste dut. Emankundek dio “Berdintasunak gizonago egiten zaitu”.
Gabonak edo udako oporrak, aste bukaera edo astegunak, zubiak edo jai egunak… edozein egunetan zerbait erosi behar badugu -bai arropa, bai oinetakoak, bai janaria, bai etxetresna elektriko edo hamar mila gauza gehiago-, dendetara jotzen dugu. Nora joaten gara, baina? Gure herriko komertzio txikietara edo 
Bien alderdi on eta txar batzuk gainetik aipatuta, zer ari da gertatzen? Hauxe, bada, 
Iruzkin berriak