Archive | denetarik

Gaur egun, bideojokoen erabilera oso zabaldua dago gure gizartean eta ohikoa iruditzen zaigu ume bakoitzak Play Station bat eta horrelakoak edukitzea. Hasiera batean, ordea, hauek denbora-pasa gisa erabiltzen ziren, baina, egun, tendentzia zeharo desberdina da. Jende asko dago kontsola hartu eta ordu asko jolasten igarotzen duena, batez ere, gazte eta umeen artean.

Lehenik eta behin, gurasoez hitz egin beharra dago, beraiek baitira haurrei joko hauek erosten dizkietenak. Aita-ama hauek gehiago kontrolatu beharko lukete beraien seme-alabek makina hauetan solasean ematen duten denbora; izan ere, bestela, kaltegarria izatera irits daiteke haurrentzat. Baina non dago kontrol horren muga? Eta nork ezarri beharko luke?

Bigarrenik, milaka joko mota daude eta honek ere zerikusi handia du. Hauen gaia kontuan hartuta, adinaren baitan sailkapen bat dago: bortitza edota armei buruzkoa bada: +18… Hala ere, adingabeko ume eta gazteek erraz lortzen dituzte, supermerkatuetan edo bideojoko dendetan ez baitago horrelako gauzak kontrolatzen dituenik. Eta honek oso eragin txarra izan dezake haurrengan. Izan ere, armei buruzko jokoak, adituek diotenez, oso oldarkorrak dira eta honek, epe luze batean, ume baten pertsonalitatea eta izaera alda dezake, solasaldia ordu ugaritakoa eta egunerokoa bada.

Ildo beretik jarraituz, bizioa da “dibertimendu makina” hauen beste ondorioetako bat. Solas moduan hasitakoak, gaztetxoengan menpekotasuna sortzen du eta txarrerako joera edo ohiko grina bilakatzen da. Hau gertatzean, pertsona hori uneoro gauza berberan pentsatzen egongo da, eta horrek sor ditzake aldez aurretik aipatutako agresibitatea eta pertsonalitate aldaketa.

Bestalde, egoera hau, orain dela hainbat urtekoarekin alderatuta, zeharo desberdina da. Hasiera batean, kalea edo parkea zen umeen jolasgune nagusia, eta lagun taldeak bertan elkartzen ziren futbolean… jolasteko. Egun, bideojoko eta ordenagailuak merkaturatzen joan diren heinean, joera guztiz aldatzen joan da egoera larri batera iritsi arte: haurrek nahiago dute etxean geratu pantaila karratu baten aurrean, kalera irten edota hainbat ekintza egin baino. Zer gertatuko da hemendik 50 urtera teknologiak horrela eboluzionatzen eta garatzen jarraitzen badu?

Hau guztia dela eta, ondorio honetara iritsiko nintzateke: bideojokoak, modu ezohiko eta gehiegizkoan erabilita, kaltegarriak dira eta arazo oso larriak sortzen dituzte. Horregatik, egunero zabaltzen eta handitzen ari den praktika hau gehiago kontrolatu beharko litzateke, bai erosteko orduan (denda edo komertzioko kontrola), bai jolastean (gurasoen bidez).

[kml_flashembed movie="http://www.youtube.com/v/lmJepfA4CnI" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

Egun batzuk igaro dira telebistan dokumental bat ikusi nuenetik. Bertan, galdera bat: salbu al gaude hondamendietatik? Erantzuna sinplea: ez, zoritxarrez, ez.

La Palmako sumendiak pitzadura bat izango duelako alarma piztu da. Honek olatu ikaragarria sortu eta milioika pertsonengan eragin lazgarria izango duela diote zientzialari askok, megatsunami hau Amerika, Afrika eta Europara irits baitaiteke. Nahiz eta berehalakoa ez izan, jendearen kezka handitzen ari da, batez ere, dokumentalen ondorioz eta, zientzialarien akordio eza ikusita, igarleek egoera aprobetxatzen ari dira, Jucelino Nobrega da Luz ospetsua bereziki. Zientzialariek Jucelinoren aurreikuspenaren aurka egin dute, beraien iritziz, gaur egungo teknologiarekin ezin baita zehaztu noiz gertatuko den horrelako fenomeno bat.

Zer gertatzen zaio, bada, sumendiari?

Cumbre Vieja sumendiaren albo bat ozeanorantz desplazatzen ari da eta honen erorketak itsasoan meteorito baten antzeko eragina izango luke. Olatua 650 metrokoa izatera iritsi daitekeela adierazi dute eta 720 km/h-ko abiadura lortuko luke. Ondoren, lurra ukitzean, 20 kilometrora aurkitzen duen guztia irentsiko luke megatsunamiak. Hau zientzialari europar eta amerikarrak modelo informatiko baten bitartez egiaztatu dute. Guztira, 100 milioi pertsona kaltetuak aterako lirateke Afrika, Amerika eta Europan. Haustura hori gertatzeko, erupzio batekin soilik nahikoa ez dela diote askok, azken laba irteerak 1677-78, 1712, 1730-1736, 1824 eta 1949an izan baitira. Hala ere, sumendiko zatia hurrengo erupzioan hautsiko litzatekeela kontuan hartuta, 2017 eta 2214 urteen artean kokatu dute hondamena. Beste batzuek bitarte hori 5.000 urtera luzatzen dute. Begi-bistakoa da egoera ez dela zientzia ziurra egun ditugun teknologiaz baliatuz.

Zabalkunde handia

Historia kanalak, BBC, The Guardian eta National Geographic izan dira, besteak beste, albiste hau zabaldu dutenak. Azken honek, zehazki, munduaren amaieraren 5 kausen artean kokatu du gertakari hau. Beste batzuek, ordea, espekulazio sinple bat baino ez dela adierazi dute. The Guardianek, esaterako, Hollywoodeko pelikulekin alderatu du, gionistentzat ideia ona izango zela aldarrikatuz. Delfteko (Holandan) Dutch Technical University ospetsuak ere egoera hau kritikatu du, sumendi horren eraginaren frogapen gutxi daudela aldarri eginez.

Dena den, Jucelino Nobrega da Luz igarleak gai honi buruzko kezka handiagotu egin du. Brasildar hau ospetsu egin da 11S, 11M, 2004ko Asiako tsunamia eta Italiak irabazitako mundiala iragarri ondoren. Bere ustez, megatsunamia 2013ko azaroan sortuko da. Zientziaren ziurtasun eza ikusita, jende askok beregan sinestea lortu du.

Zientzialari eta igarleez gain, komunikabideek ere eragin handia izan dute eta izaten ari dira hondamendi honen zabalkundean. Baina ez dokumentalen eta egunkarien ondorioz bakarrik, Estatu Batuetan jada nobela eta guzti atera dute. Bertan terroristek, misilen bidez, sumendia pitzatzea lortzen dute olatu ikaragarria sortzea helburu dutela. CSI: Miamik ere gai hau erabili du bere sailetan.

Baina zer egin?

Kaltetuak izango diren herrialde askok neurriak hartzen hasiak dira. Estatu Batuetan tsunamien alerta sistema hobetu da eta Espainiak sismografo berriak erosi ditu. Hala ere, Hegoaldeko Amerikak eta Karibeko lurraldeek ez dute honelako sistemarik eta ebakuazioak denbora barruan burutzea ezinezkoa egiten zaie. Ebakuazioaren arazoa konpontzeko, Kuba alerta sistema berri baten proiektua bultzatu nahian ari da lanean.

Oraingoz, ziurtasun osora iristea ez da lortu, baina nabaria da kezka handiagotzen ari dela. Beraz, badaezpadako neurriak hartzea beti onerako izango denez, kalteturik izan daitezkeen herrialdeak gehiago inbertitu beharko lukete zientzia arlo honetan.

[kml_flashembed movie="http://es.youtube.com/v/ArcWdSjAkRY" width="425" height="350" wmode="transparent" /]

Gauza jakina da finlandiar jendeak oso izakera serio eta idorra duela. Txiki-txikitatik etxean heziera gogor eta diziplinatua ezartzen zaie eta hamazortzi urte bete bezain pronto, etxetik alde egiten dute euren kontura bizitzen hasteko. Honek guztiak ondorio nabarmenak uzten ditu jarreran. Pisako informeak (1 eta 2) dioen bezala, finlandiar ikasleek Europa mailan gai zientifikoetan nota hoberenak ateratzen dituzte eta matematika eta irakurketan bigarren postuan daude. Gu, ordea, 30-35 artean kokatzen gaituzte. Baina, nola da posible hau gertatzea? Zein faktorek hartzen du parte hau horrela izan dadin?

Eragile nagusia heziketa da. Ikasleak erabat diziplinatuak izanik, irakasleek diote begirada batez tinko ditzaketela. Bestalde, ikasleei ez zaie bururatu ere egiten txuletak egitea. Haiek diote denbora galtzea dela eta, norbaitek egiten badu, baztertu egiten dute. Astero liburu bat irakurtzen dute, finlandieraz edo ingelesez. Horrez gain, egunero etxerako lan mordoa izaten dituzte eta egunero bi orduz egon behar izaten dute hauek egiten. Finlandiar gazteentzat ikasketak lanaren antzekoak dira eta bizitzan erabateko lehentasuna dute.

Ikastetxeen %95 publikoak dira eta teknologikoki denak daude ikaragarri garatuta (bi ikaslek ordenagailu bat partekatzen dute, plasma-telebistak dituzte ikasgela guztietan…), eta puntako teknologia hori guztia gobernuak ordaintzen du. Finlandiak 90. hamarkadan beherakada ekonomiko larri bat bizi izan zuen eta ezinezkoa zirudien arren, gobernuak egoerari bira eman zion irakaskuntzan dirutza handi bat xahutuz. Ondorioz, txiroa den pertsona batek nahi dituen ikasketak egin ditzake emaitzak onak diren bitartean. Gainera, irakasle izatea ospe eta soldata handiko ogibidea da eta ikasketa hauek egiteko bederatziko batez bestekoa behar da. Beraz, ikasleak duen irakaslea eredugarria izango da beti.

Azterketak lehenengo aukeran gainditu behar dira, ez daude errekuperazioak. Ikasle batek azterketa bat ez badu gainditzen, arratsaldez ikastetxean geratzen da irakasleari edukia menperatzen duela erakutsi arte. Baina hau ez da oso ohikoa ikasle guztiak oso langileak direlako.

Hala eta guztiz ere, nahiz eta egunaren zati handi bat ikasketei eskaini, finlandiar gazteek bizitza osasuntsu eta erosoa daramate, eta guztiz zoriontsuak dira. Azken finean, euren kultura gurearekiko desberdina izan arren, denok baikara pertsonak.