Archive | irakurlearen txokoa

Gaur atal berri bati emango diogu hasiera: “Irakurlearen txokoa”. Egia esan, Maitek idatziak ditu hainbat artikulu txoko honetan liburu argitaratu berrien informazioa eskainiz, baina guk informazioa emateaz gain, hautatutako liburu bati buruzko iritzia, laburpena eta iruzkina idatziko ditugu. Ea gustukoa duzuen!

Nik irakurri dudan liburua Juanjo Olasagarren Ezinezko Maletak izan da. Liburuaren laburpenarekin hasi aurretik, aipatu beharrekoa da, oso liburu betea dela, liburua ez doalako orden kronologikoan, pertsonaia bakoitzak momentu hura nola gogoratzen duen azaldua baizik. Bestalde, gertakizun garrantzitsuenak pertsonaia bakoitzaren ikuspuntutik ikusiak agertzen dira eta aukera ematen du, irakurleak iritzi neutrala har dezan. Besterik gabe horra hor nire laburpena:

Fermin, Harakin, Bazter eta Jexus Marik 80ko hamarkadako Lekunberriko gazte koadrila bat osatzen dute eta Herri Batasunako militante dira. Herri Batasunarako dirua biltzeko, beraien herrian musika jaialdi bat antolatzen dute eta, bertan, talde ospetsuenetako batek jotzen du, Hertzainak-ek. Diru mordoa biltzeaz aparte, jaialdi honetako ekintzek bideratzen dute liburuaren joan-etorria.

Hasteko, bi bikote sortzen dira: Harakin eta Esti, eta Jexus Mari eta Miren. Hala ere, beranduago Harakin eta Esti ezkontzen diren arren, Jexus Mari amorrarazten duen bizitza paraleloa eramaten du Harakinek Mirenekin, nahiz eta Harakinek Estirekin “Down” sindromedun mutiko bat izan.

Bigarrenik, Bazterrek jaialdiaren amaieran honako pankarta agertzen du: “Gora iraultza sexuala! ” eta lagunek horren esanahia ez ulertu arren, Bazterrek frogatzen du mutilak gustatzen zaizkiola, homosexuala izanik.

Hirugarrenik, jaialdiko dirua HBko sedera eramatera doaztela, Harakinek ETAn sartzea proposatzen die, bera lehendik dagoelarik. Hirurek ematen dute baiezkoa, nahiz eta Harakinek Fermin sartzea nahi ez izan, bere aberri maitasunaz zalantza egiten duelako.

Jexus Marik basoan lan egiten duela aprobetxatuz, bertan egiten dute armak gordetzeko zuloa. Baina atzetik dute Bazterri ezaguna zaion “sekreta” baten (berarekiko erlazio batekin hasten du bere bizitza sexual homosexuala) Citroen Visa eta astebete beranduago, ezer egiten hasi aurretik, Guardia Zibilek preso hartu eta Bazter izan ezik beste hirurak jipoitzen dituzte, ondoren, kasualitatez, aske utziz.

Bueltakoan, Lekunberrin izugarrizko eta espero ez duten omenaldi bat egiten diete eta benetako gudariak bezala hartuak dira. Baina, Bazter ez da heroi sentitzen eta ez da afari herrikoian azaltzen, bere amaren jatetxera joaten da. Bertan, bere amak negar malkoetan hartzen du, esana baitzion ez sartzeko politikan. Orduantxe konturatzen da Bazter, bere lagunekiko eta aberriarekiko soka puskatua dagoela, egindakoagatik gizajo bat kontsideratzen delako.

Koadrila puskatzen hasia da: Harakin, Fermin eta Jexus Mari bikoteekin bizi dira eta Bazterri ama hiltzen zaio (aita hilda du). Bazterri ez zaio ezer geratzen eta jatetxea saldu eta diru horrekin, Londresera joate da lagunei aitzakia merkeak eman ondoren iraultza sexuala burutzera, EHn ez delako ondo ikusia izango.

Londresen bere gustu sexualen pareko koadrila egiten du: Sean, Sidney, Marck eta Ike. Bere bikotekidea Marck da eta bere amorantea, Marcken onarpenaz, Ike. Boskoteak, familia bailitzan, eguneroko bizitzaz gozatzen du etorkizunari beldurrik izan gabe. Sean eta Bazterrek Pub bat dute eta, bitartean, Bazterri gibeleko minbizia diagnostikatzen diote.

Behin, Fermin etortzen da Londresera psikologoen biltzar batera, baina Bazter eta Ferminen hartu-emana hotza da, Londreseko bizitza ezkutatu nahi diolako eta Londresekoei, berriz, EHko iragana. Fermini ez dio esaten homosexuala dela, ezta minbiziak jo duela eta, afari bat egin ondoren, Fermin EHra bueltatzen da.

Beste batean, Harakin etortzen da bere “Down” sindromedun mutikoari sendabideren bat emango dion mediku espezialista bat ikustera. Medikuak ez dio ezer berririk esaten eta atsekabez, afaltzera joaten dira Bazter eta biak. Harakinek Bazter homosexuala delako susmoa du eta berari galdetzen dio zuzenean. Bazterrek baiezkoa erantzun eta Harakinek koldarra irizten dio, EHn bere gustu sexuala onartuko dutela esanez. Minbizia duela, ordea, ez dio esaten. Aurretik, Jexus Mariren emazte den Maria ere ikusten du Bazterrek eta Mariak dena kontatzen dio Jexus Mariri, Londresera joatearen zergatia ulertuz.

Bazterrek 15 urte egiten ditu Londresen eta minbiziak hiltzen du. EHko iragana ezkutatzen saiatu arren, Marckek Lekunberriko lagunei hiletara etortzeko esaten die eta hauek etorri egiten dira.
Lekunberriko eta Londreseko koadrila aurkitzean, Ike trabestiturik ikusten dute, berak eta Bazterrek apustua egina zutelako, lehenengoa hiltzen zenaren hiletara besteak halaxe joan beharko zuela. Liskar batzuk izaten dituzte, Ikek “Espainol” hots egiten dielako eta Harakinek (artean HBko militante) aurre egiten die Ikeri eta Fermini (Gesto por la Pazen sartua).

Harakinek Fermini agintzen dio Sarrionaindiaren poema bat irakurtzeko hiletan, baina Ferminek ez du ekartzen eta Harakinek izugarrizko haserrea hartzen du. Horren ordez, Ferminen begiradei aurre eginez, aurretik Marckek jarrita ortzadar banderaren alboan, Harakinek euskaldun zintzo moduan ikurrina ipintzen dio zerraldoari. Gorputza erraustu ondoren, errautsen erdiak Londreseko koadrilak eta beste erdiak euskaldunek hartzen dituzte. Bazter zenaren eta Seanen Pub-ean gaua igaro ondoren, Londresen aireratzen dituzte Londresekoek errautsak. Euskaldunek, berriz, Bazterrek hain maitea zuen Beriain mendian aireratzen dituzte, merezi duen omenaldi baten ondoren.

Londreseko koadrila agurtu ondoren, hegazkina hartu eta Loiuko aireportura ailegatzen dira. Bazterren errautsen potea, maleta txiki batean gordea, ez dute fakturatzen eta maletak hartzeko momentuan ezta arrastorik ere! Hauexek dira Juanjo Olasagarre idazleak irekita uzten dituen bi amaierak: Lekunberriko lagunen galera edo Guardia Zibilen lapurreta?

Berriak Juanjo Olasagarreri egindako elkarrizketa irakurri nahi baduzue, klikatu hemen.

Pasarte bat irakurri nahi al duzue?

Liburu osoa?

Amaitzeko, irakurria baduzu, iritzia ematera gonbidatuta zaude…

Azkenaldi honetan Ur Apalategiren azken nobelaren berri emateko irrikitan nengoen, Gure gauzak S.A. , baina ikasleen artikulu interesgarri mordo bat argitaratzeko zain nuenez, nireak pixka bat itxaron behar izan du .

Hasteko, esan beharrean nago duela urte batzuk ezagutu nuela idazle bezala, izugarri gustatu zitzaidan Gauak eta hiriak bere lehen eleberriarekin. Ordundik hona, gertutik jarraitu dut Parisen jaio zen idazle gazte honen ibilibidea, eta horregatik gaur nire idazle hautatua da!

Dakizuen bezala, irakurlearen txoko honetan argitaratzen diren euskal eleberrien inguruko informazioa nire ikasleengan (edo interesa duen ororengan) helarazten saiatzen ari naiz . Dena den, iruditzen zait nire hitzek baino oihartzun handiagoa izan dezaketela nobelen pasarteak edota autoreei egindako elkarrizketak irakurtzea eta, horrexegatik, gaur Ur Apalategiri egindako elkarrizketa bat eta bere bi nobelak aurkeztuko dizkizuet.

Lehenengoak, Gauak eta Hiriak, nire unibertsitateko garaia ekarri zidan gogora. Gutxi ateratzen ginen orduan, baina ateratzen ginenean… Ederki pasatzen genuen, bai, baita hurrengo egunean Patxi Altuna eta Juan Mari Lekuonaren klaseetara erdi lotan iristen ginenean ere! Esan beharrean nago garai hartan ez nintzela erabat konsziente beraien jakinduria eta ibilbideaz. Orain dudan jakin-minaz beraien eskoletara bueltatzeko abagunea izango banu… Ene, Maite! Gatozen harira! Gauza da nire ikasleentzat oso egokia iruditzen zaidala Uren lehen lan hau, ez kontatzen duen istorioagatik bakarrik, baita kontatzeko era eta hizkuntzagatik ere!

Felix, Antton eta Muriel gazteak dira eleberri honetako pertsonaiak, eta gaztaroaren heziketa sentimental osoa biltzen da hiruren arteko harremanetan: maitasuna eta jelosia, adiskidetasuna eta gorrotoa, baita bizitzako sasoi horretan hain ohikoak diren konplexuak ere. Nahiak eta ezinak.
Gaua, hiria eta gaztaroa dira, beste maila batean, eleberriko protagonista nagusi eta boteretsuak. Esan gabe doa, gaua nagusitzen denean gazte jendeak hartzen ditu kale, taberna eta pubak. Kale horietan sortu, garatu eta mamitzen dira maitasuna eta gaztetasunaren irrika eta afanak.
Oso giro urbanoa eta urduria da eleberriaren muina. Horrekin guztiarekin batera, giza sentimenduetan barneratzeko zorroztasuna da eleberri bizi, egun-eguneko eta sikologikoki kupidagabe honen ezaugarrikrik aipagarriena.

Benetan gomendagarria, zin dagizuet! Bigarrena, eta oraingoz azkena, Gure gauzak S.A. da. Bertan, lan munduan sartzekotan den neska gazte baten istorioa kontatzen da. Bere etorkizuna baldintzatzen duen egoera konplexu baten aitzinean dago. Alde horretatik, eleberri existentzial eta politikoa da. Zer egin injustizia bat ikusi eta gero, begia eta ahoak ixteak etekina dakarrelarik eta mintzatzea, aldiz, kaltegarri zaiolarik?

Julene Ohianburu bere bizitzaren gurutzebide batean aurkitzen da. Euskal filologia ikasketak burutzear ari dela, diru laguntza politaren erdia jaso du Gure Gauzak argitaletxetik: duela gutxi hil zen Gaston Berrizar izeneko idazle kasik ahantziaren biografia idatzi beharko du beste erdiaren truk. Bere adin gaztean euskal kulturgintzaren mundutxoan norbait izatera iristeko bidean da. Dena ondo lihoake bere bizitza sentimentala ez balitz hain hitsa. Gainera, biografia idazteko prestakuntza lanak euskal kulturagintzaren alde ilunak deskubritzera eramango du. Tarteka kutsu erromanesko hartzen duen eleberri sentimentala da, joan den mendeko euskal literaturaren historia ezkutu edo berridatzia, gure sistemaren kritika gupidagabe ‘thriller’ bihurtuta.

Ur Apalategiri Berriak egindako elkarrizketa irakurri nahi baduzu, egin klik hemen. Aldiz, larramendi.org-ekoa irakurrri nahi izanez gero, hemen.

Kritikari ezberdinek bere lanaren inguruan esateko dutena jakin nahi baduzu, hementxe duzu Armiarmaren Literaturaren zubitegian topatutako hainbat kritika.

Bedakizue, anima zaitezte irakurtzera eta iritzia ematera!

Aste honetan nire ikasleei aurkeztu diet urtean zehar egin beharreko jarduera bat: euskal autore berri baten lan bat hautatu (nahi dutena), irakurri eta gure blogean idatzi beroni buruzko iritzia, iruzkina, autoreari iradokizunak, beraien ikuspuntua, kritika edo, azken finean, bururatzen zaiena.

Ez dira gutxi izan erreferentziaren bat eskatu dutenak, beraz, aurreko batean Julen Gabiriaren Han goitik itsasoa ikusten da nobelaren berri eman genuen legez, oraingo honetan Xabier Montoiaren Blackout eleberria ezagutzera emango dugu.

Bigarren Mundu Gerran girotua dago ‘Blackout’, naziek hartutako Parisen. Duela bost urte kaleratutako ‘Hezur gabeko hilak’ nobelako Jean Etxegoein pertsonaia ekarri du liburu honetan ere. Liburua ‘Hilen bizimoldea’ izeneko trigologia beteko bigarrena da, eta hirugarrena ere idazten ari da Montoia. Hirugarrenak ‘Elektrika’ izena izango du, eta Aljeriako Gerra garaian kokatua dago. Etxegoien alemaniarren aurkako lubakietan ageri zen ‘Hezur gabeko hilak’ liburuan, hemen berriz, kazetari gisa azalduko da, eta alemaniarrek Frantziara ordena ekarriko dutelakoan dago.

Pixkanaka-pixkanaka obra ezberdinen inguruko informazioa jasoz, agian, euren gustuko batekin topo egingo dute (nik, behintzat, esperantza hori dut!). Baina gatozen harira.
Hurrengo kritika Ibon Egañak BERRIA egunkarirako idatzitakoa da, bertatik atera dut bere osotasunean Egañak idazlanaz pentsatzen duena ezagut dezazuen. Esteka klikatzen baduzue, gainera, nobelaren pasarte bat irakurtzeko aukera izango duzue!

Traizioak

Ez zuen ezer demostratu beharrik Montoiak, baina nobela honekin berriro erakutsi digu euskal narratzaile onenetariko bat dela T.S. Ellioten The Waste Land liburuko poema batek zabaltzen zuen Xabier Montoiaren Hezur gabeko hilak (Susa 1999) nobela, Hilen bizimoldea trilogiako lehena, iradokiz eta aurreratuz nobelan zehar nola trilogian barrena idazleak hizpide izango zuen gaia: gerra dela eremurik idorrena, lurrik mortuena, non desagertzen baita (ala azaleratzen?) jendetasunaren ezaugarri eta adierazgarri oro. Ipar Euskal Herriko eta Frantziako XX. mendeko historiaz egindako irakurketa pertsonala da trilogia hau: I. Mundu Gerra zuen hizpide Hezur gabeko hilak eleberriak, II. Mundu Gerran Petain marexalaren mendeko Frantzian garatzen da Blackout. Biek ere Jean Etxegoien miarriztarra dute protagonista, gerran soldadu lehen nobelan, Paris okupatuan kazetari bigarrenean, eta biek ere gerrak azaleratzen dituen giza ezaugarriak ezaugarrietan makurrenak dituzte aztergai. Aljeriako gerrari eskainitako nobelak itxiko bide du honezkero bi ale eder badituen trilogia.

Gerraren zentzugabea eta iheserako beharra eta ezina ekartzen zituen hizpidera Hezur gabeko hilak liburuak. Gerra den no man´s land mortuak gizakion psikologian, portaeran eta moralean duen eragina aztertzen du Blackout-ek, eta oroz gain, traizioaz dihardu. Judas Iskariotek Jesus Nazaretekoari eginiko traiziotik haste, traizioa etikoki onargarria denaren zerrendan azken postuetan kokatu du mendebaldeko zibilizazioak. Saldukeria da gizakiak izan dezakeen jarreretan makurrenetakoa; fideltasuna, leial izatea, gorenetakoa. Baina gerran, idealak eta ideologiak galdu direnean, helburua irautea denean, traizioa eta saldukeria azaleratzen dira eguneroko jardunean. Jean Etxegoien pertsonaiaren figuran gorpuzten du Montoiak traizioaren ideia. Traizioa maila eta bizitzaren esparru anitzetara eramana: herriari eginiko traizioa, Etxegoien anarkista ohiaren kolaborazionismoan irudikatua, emazteari fideltasunik ezaz eginiko traizioa, gertueneko lagunei, maitaleei eginiko traizioak. Mailaz maila eta gerrak aurrera egin ahala, traizioak blaitzen ditu bizitzaren esparru guztiak. Amaieran, «Harrigarria duk gerla. Norberak duen txarrena agerrarazten dik, goiz ala berant» aitortzen dio Etxegoienek David katuari. Baina gerla egoerak hori ere posible ez ezik, onargarri ere egiten du, Etxegoienen aburuz.«Beti miretsi izan dut gaiztoa, gaizkilea, putakumea. Ez zaizkit gustatzen ile motzeko eta lan oneko mutil gorbatadunak». Hala zioen Bukowskik behin elkarrizketa batean. Eta halatsu Montoiaren lanetan ere, ez dute lekurik mutil zintzo-zuzenek. Traidorearen eta heroiaren gaia, gai klasikoa berritu zuen Borgesek izen bereko ipuinean, baina honezkero gaia ez da heroiaren eta traidorearena, ezpada soilik traidorearena. Blackout lekuko. Bertsio ofizialak dio aliatuak zirela zintzoak, naziak eta kolaborazionistak gaiztoak. Eta, ohikoaz bestera, gaiztoa-ren ikuspegia, traidorearena ematen du idazleak liburuan, baina sekula juzku etikorik eman gabe, irakaspenik emateko asmoetatik urrun. Aspaldi ez dela, orri hauetan irakurri genion egileari berari literaturarenak egin duela etikaren eta juzku moralen morroi baldin bada. Ihes egiten dio morrontza horri Montoiak, literaturaren beregaintasuna eta ahalmena ageriago utziz.

1939 eta 1945. urteen arteko Parisera garamatza gasteiztarraren nobelak, zinema klasikoaren estetikatik edaten duen girotze ongi dokumentatu, sinesgarri eta bikainak lagunduta. Ez da berria Montoiaren lanean pertsonaia euskaldunak sorterritik urrun kokatzea. Aurreko nobelan, Madrilen kokatu zuen Ezenarro gasteiztarra, Baina bihotzak dio bildumako ipuinetako pertsonaia guztiak zeuden sorterritik urrun, eta Frantzian barrena dabil Etxe- goien hala nobela honetan nola aurrekoan. Etxetik urrun, deserrian, deserrotuta beti. Bizitza etengabeko erbestea balitz bezala. Sorterritik urrundu ahala, familia eta jatorrizko ingurua utzi ahala, aurreko izaera ere aldatuz, galduz eta berriak hartuz doaz Montoiaren pertsonaiak, askatasun eremu berriak eta identitate berriak eskuratuz. Barne mugak apurtuz muga fisikoak gainditzeaz bat. Laxatuz doa urrutiramenduarekin batera onargarria eta onartezinaren arteko muga. Parisen dela, Etxegoienek ez du aditu nahi en langue basque abestutako kanturik. Izan zenaren memoriarik gorde nahi ez duelako agian, traditu duena gogora datorkiolako agian. Elkarrizketa biziak, bat-batean ebakitzen diren plano labur-azkarrak, batzuetan thriller kutsua hartzen duen tentsio ongi eramana… Zinematik asko edaten du Blackout-en estetikak. 1999ko Hezurrik gabeko hilak-etik hona, estilo baten definitze eta fintzean sakondu du idazleak, eskuartean duguna bezain emaitza bikaina lortu arte. Prezisioa bilatzen duen estiloa garatzen du nobela berriak, doi-doi beharrezkoa dena agertuz eta liburu batentzat zama baino ez den gainerako guztia ezabatuz, elkarrizketetan bezala deskribapenetan eta narrazioan. Komikian edo film batean bezala, hitzak behar-beharrezkoak direnean soilik paratzen ditu idazleak, esaten ez denaren eta esaten denaren arteko oreka lortuz. Eta hori, oreka zehatz hori, luma trebatu gutxi batzuek baino lor ez dezaketen zerbait da. Ez zuen ezer demostratu beharrik, baina Blackout-ekin berriro erakutsi digu Montoiak maizegi gutxietsia euskal narratzaile onenetariko bat dela. Ibon Egaña