Archive | literatura

Xabier Montoia, euskal narratzailearen ezagun diren liburuetatik 1999. urteko Hezur Gabeko Hilak liburua hautatu dut irakurketarako. Nobela hau Montoiaren Hilen Bizimoldea trilogiaren lehen liburua da. Bigarrena, Blackout eta hirugarrena, Elektrika.

Hezur gabeko hilak Lehen Mundu Gerran kokatzen da, alemaniarren aurkako borroka bertan. Protagonistak Jean Etxegoien, Iparraldeko gazte bat, Frantziaren alde borrokatzen duen soldadua, eta David Mandel errusiarra dira. Nobelan beraien arteko elkarrizketa luzeak azaltzen dira, borroka garaian bi soldaduen pentsamendu eta nahiak islatzen direlarik. Elkarrizketa horietatik biak izaeraz zeharo desberdinak direla antzematen dugu; Etxegoienek, maiteminduta dagoen bihotz-oneko gazteak, Mendel bakarti eta gogorraren itxura ematen duen gizonarekin kontrastea sortzen du.

Montoia ez da kontakizunean gertakariak leuntzen saiatzen, errealitate hutsaz hitz egiten du. Hori lortzeko elkarrizketaz soilik baliatu da; datu edo izen garrantzitsuetara jo ez izanak irakurketa arina izatea lortzen du.

Irakurketarekin jarraituz, hizkuntza landua baina astuna ez dena nagusi da. Protagonisten sufrimendu eta haserrea irudikatzen duen hizkuntza aproposa erabiltzen du, gerraren zentzugabekeria azpimarratuz.

Liburua irakurtzeko orduan erakargarria gertatu zait. Irakurterraza da, nahiz eta Iparraldeko euskalkia nagusi izan. Elkarrizketa erabiltzearen sistemak irakurtzen jarraitu nahi izatea ekartzen du. Horrez gain, landutako gaia interesgarria da, guztiok ezagutzen dugun gai bati buruz ari baita, bi pertsona aitzakiaz hartuta. Zuk zeuk zure iritzia sortu nahi baduzu, liburuaren zati bat irakurtzea aholkatzen dizut.

Idazle gazte hau Parisen jaio zen 1977an. Gaztetatik ibili da euskal kulturaren inguruan murgilduta. Gaur egun, Pau hiriko unibertsitateko euskal filologiako irakasle izatera heldu da eta dagoeneko proiektu asko eta bi nobela utzi ditu finkaturik iraganean.

Liburu hau irakurtzeko grina, bere nobeletako bat irakurri ondoren berarengan sortu zitzaidan miresmenetik datorkit. Liburua argitaratu zenean, bilatzen jardun nuen eta, azkenean, irakasle baten eskutik iritsi zen nire eskuetara.

Euskal literaturaren erabiltzaile eta bultzatzaile den idazle honen bi liburu irakurri ditut jada eta inoiz irakurri ditudan liburu interesgarrienak iruditu zaizkidala esan beharra daukat. Egia esan, bere lehen nobela den Gauak eta Hiriak irakurtzeko denbora gehiago izan nuen eta, ondorioz, bigarren nobela hau astunxeagoa egin zait. Kontuan hartu beharra dago, lehenengo idatzi zuen istorioan, gazteago zenean idatzi zuela eta lagun arteko sentimendu, erlazio, arazo eta abarrez aritzen zenez, erakargarriagoa iruditu zitzaidala. Azken honetan berriz, sakontasun landuagoa azaltzen du gaietan eta gaiak ez daude irakurle eremu zabal bati zuzenduak. Horixe da, hain zuzen, literatura munduan murgiltzen direnei edo aldi berean, literaturaz interesa gordetzen dutenei istoriorantz erakarriko dien ezaugarria.

Liburuaren nondik norakoak:

Julene Oihanburu da liburuaren pertsonaia protagonista eta bere inguruan murgiltzen da istorio osoa; zehatzagoak izateko, bere bizitzaren atal garrantzitsu baten inguruan. Euskal filologia ikasketak burutu berri dituen idazle gazte hau bere bigarren idazlanaren bila abiatzen da. Lehenengoa Nire mutil lagun martzianoa izan zen eta arrakasta handia lortzen ari den liburu hau kalean bueltaka dabilen bitartean, beste obra bat idaztea otutzen zaio. Bere lana hilda dagoen Gaston Berrizar idazle mitikoaren biografia bat da. Lan hau burutzeko, Gure Gauzak S.A izeneko liburu argitaletxeak beka bat eskaintzen dio. Hasieran, diru erdia ematen diote eta obra amaitzerakoan beste erdia. Hala eta guztiz, bekaren inguruan ezagutu dituen pertsonaia guztien artean arazoak sortuko zaizkio eta literatur argitaletxe hauen atzean ezkutatzen diren gertaera eta kontu ilunez ohartuko da. Nik, egia esan, argitaletxeen inguruan dudan ezjakintasunaren erruagatik ziurrenik ez dut errealitateko inolako kasurekin erlazionatzen baina, adituek diotenez, idazlearen fikzio eta errealitatearen harreman sakona nabarmena da gai hauetan. Errealitatearen zati txiki bat ezagutzeko gai izango banintz bederen… Liburu osoa euskal kulturgintzaren inguruan mugitzen den alde ilun honen lekuko da. Bestalde, Ilun Zaldunbide idazlearekin ere baditu bere tira-birak, adiskidetasun eta maitasunaren artean lekuren bat aurkitzen saiatzen den gizona da hau. Gainera, protagonistari azpikeriak azaleratzen laguntzen dion laguna da.

Ur Apalategiren hitzetan:

Saizarbitoriak zioen, Hasier Etxeberriak egindako elkarrizketan, idazleak egia azaldu behar duela, baita atzetik norbait etorri badaiteke ere geuk esandako egia geure kontrako gezur bihurtuz, horixe dela idazleon konpromisoa. Nahiko hurbil sentitzen naiz konpromisoaren definizio horretatik, eta uste horretan oinarritu da nire idazle jarduna Gure Gauzak SA idazterakoan. Jakin arren maila geopolitikoan euskalgintzaren tresna baliotsu bati eraso egiten niola eleberri hau idatziz eta beraz euskal kulturaren aurka daudenei armak ematea suposatzen zuela ekintza honek, bada sinesten dut hori zela nire idazle eginbeharra. Ez behar bada politikari abertzalearena, bai ordea idazlearena.

Nire iritziz, oso liburu entretenigarria da. Gainera, ziurrenik inoiz ukitu ez dituzun gai berriak ezagutzeko aukera ere emango dizu thrillerak. Niri gertatutakoagatik diotsut hau, batik bat. Eta ez hori bakarrik, euskal literaturaren beste aurpegi bat ezagutzeko parada ere ematen du.

Amaitzeko, liburua irakurtzea gomendatzen dizuet. Ziur nago Urren liburuek duten ukitu berezi eta atsegin horretaz gozatuko duzuela!

Eider Rodriguez Oreretan jaio zen 1977ko maiatzaren 18an. Joseba Jaka literatur bekaren laguntzaz, bere lehen lana argitaratzeko aukera izan zuen, Eta handik gutxira gaur, 2004. urtean, izugarrizko arrakasta lortuz. Gaur egun, ETBko Sautrela literaturari buruzko saioan parte hartzen du, erredaktore lanetan. Idazleak irakurle proiektuan ere parte hartu du, Arrasateko Udal Liburutegiak euskarazko (idazle euskaldun zein itzulpen) liburuei buruzko iritzi hoberenetarikoak jasotzen dituen liburuskan. Bertan, Eiderrek ez ezik, Arantxa Iturbe, Harkaitz Cano eta beste 7 idazlek ere beraiek gustukoen dituzten hamar liburu aipatzen dituzte, honela 100 liburuko zerrenda osatuz.

Eta handik gutxira gauren hitzaurrea Joseba Sarrionaindiak idatzi zuen, benetan ohore handia Rodriguez bezalako idazle gazte batentzat. Liburua narrazio ezberdinez osaturik dagoenez, 16 denera, arina bihurtzen da, benetan, irakurtzerako orduan. Gainera, idazkera zaindu eta txukun batez idatzirik dagoenez, oso irakurterraza izango da, irakurle gazte eta hain gaztea ez denarentzat ere.

Lehen esan bezala, liburua narrazio ezberdinez osaturik dago, Susana, Gudaria eta Poeta, Anai artea eta Zu eta Ibanen izan ezik, pertsonaiak eta egoerak berdinak dira, hari berari jarraitzen diote.

Gaiak denetarikoak dira, baina oso ohikoak dira sexu harreman edo euskal politikari buruz (euskal presoak…) hitz egiteko orduan autoreak pertsonaiei ematen dien askatasuna eta naturaltasuna. Garaiak askotarikoak dira, Gerra Zibila (lehenengo narrazioan) eta XXI. mendean murgildutako istorioak esate baterako. Narrazioen kokapena guztiz ezberdina da kontatzen duen istorioaren baitan, Euskal Herria, Chiapas, Madril…

Niri gehien gustatu zaizkidan narrazioak Sofako Amodioak eta Galtzerdiak izan dira. Lehenengoan, emakume baten bizitza sentimental nahasiari buruz hitz egiten du. Monike Mikel eta Karlen artean zalantzan dabil, ez daki nor aukeratu. Baliteke hori geure bizitza eta aldamenekoan bizitzatik hain urruti ez egoteak sinesgarritasuna ematen diola istorioari eta oso gustura irakurri dut. Nor izango da gizon aukeratua?

Bigarren narrazioan, Galtzerdiak, protagonista goiz batean aurreko gaueko ezertaz oroitzen ez den gizon bat dugu. Lanera abiatzen da eta bertan bereak ez diren galtzerdi batzuk jantzita daramatzala konturatzen da:

Jantzirik dituen hauek (galtzerdiak) nerabe batenak dirudite, pailazo batenak, urdinak marra laranja eta ubelekin. Galtzerdi absurduak nola edo hala ezkutatu nahi ditu. Prakei beheraka tira die izterretatik, baina ezer ez, ez du lortu. Azkenean, bidaia zutik bukatzea deliberatu du.

Rosari, bere emaztegaiari, kontatu nahiko lioke dena, ez baita ezertaz gogoratzen, baina ez daki zergatik, nahiago du ezer ez esan. Lanean dagoela mugikorrari mezu bat iristen zaio. Zer gertatuko zitzaion gure protagonistari?

Galdera hauei erantzuna bilatu nahi izanez gero, klikatu hemen, Susa Argitaletxeak liburu osoa bere web horrian baitauka. Liburua irakurtzeko aukera izateaz gain, Sarrionandiak idatzitako hitzaurrea irakurtzeko parada ere baduzue. Bestalde, oso interesgarria iruditu zait Xabier Mendigurenek egiten duen kritika, Paperjalearen dieta blogean, bai lan honi buruzkoa baita Lander Garroren Orain galdera berriak ditut lanari buruzkoa ere.