Gaurko hitza

Updates from otsaila, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:59 pm on 2019/02/13 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahaire 

  iz. Zub. Doinua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ahaire (L, BN, S; SP (que cita a EZ), Gèze, H), ahaide (S). Ref.: Lh (ahaire, ahaide). Etim. De aha- (< aho) + aire ‘aire’. No es “extensión” de aire que, con el valor de ‘aire’ no conoce una variante ahaire.

  Melodía, aire. Harriet atribuye “ahaire musikazkoa egizue” a Etcheberri de Ziburu , y lo que en realidad hay en éste es musikazko […] aheria. v. 1 aire (3). Ez musika xorienik udan kanpo ferdeak, / zeña garaitzen eztuen ene ahaire dulzeak. EZ Man I 16. Pasione sakratua / nahi nuke kantatu; / ahairea Zuk zerorrek, / Jesus, irakats dazu. EZ Noel 92. Ebanjelista saindua, / zuk, othoi, zeureenak, / ene ahotik entzun tzatzu / ahaire orenenak. Ib. 148. Adizazu, othoi ene / ahaire kantarena. EZ Eliç 357. Ahaire zahar huntan bi berset berririk, / alagrantziareki khantatü nahi tit. Etch 684. Ahaide delezius huntan bi berset gei tit khantatü. Ib. 234. Argitara emaiten dütügü hamabi Noel, ahaire ederrenak dütienetarik. UNLilia 2. Eta orai harzara Ãœskaldün batek ahaire zaharrekin arra mulda erazirik. Ib. 1. Bilhatü ahal izan diren Noelak oro bere ahairekin. Ib. 2. Ahaire berrian. Xikito 11. Euskal-ahaire zaharrak euskaldunagoak bide ziren. MIH 154.

  Canción. Bekhatü hartara duatzan ahairen emaitez edo haier behatzez. UskLi 249 (ap. DRA).

  ahaide (S ap. Gte Erd). Entonación (en el habla), acento. “Santa Grazin ahaide berezia die (S), […] beste ahaide bat die (S)” Gte Erd 287 (junto a doñu, ereta, etc., de otras zonas).

  “Élévation de voix en général. Nigarrezko ahairiak (Imit (S) 1737, Lf), les lamentations” Lh (s.v. aha-; no aparece en Maister, única traducción suletina del Kempis en el s. XVIII).

  Sinonimoak: iz. Zub.

  [doinua]: doinu, aire Ipar., ereta Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Z) canto, canción, aire, melodía
  fr iz. (Z) air
  en iz. singing, song, melody, tune
  port iz. (Z) canto, canción, aire, melodía

  Ahaire zahar honetan bi bertso nahi ditut kantatu.  (Elhuyar hiztegia)

  

  ahaire (argazkia: Juan San Martin, guregipuzkoa.net)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:20 pm on 2019/02/12 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  epaiketa 

  iz. Epaitzea. Ik. jujamendu. Epaiketa batean bi lekukok gauza bat aitortzen badute, haien aitortzea egiazkoa da. Auziaren epaiketa. Epaiketa gertatu zen aretoan. Epaiketa gabe kondenatua. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  epaiketa.

  1. Juicio, proceso. Epaiketa, juizio batean bi yakillek, testiguk, gauza bat aitortzen badute, aien aitorrera egiazkoa da. Ir YKBiz 321 (421 azken-epaiketa). Aitak eztu iñor epaitzen; epaiketa osoa Semeari utzi dio. Ib. 106.

  Acción, trabajo de dar un veredicto. Epaiketan jaun auek ziran: Aitzol, Jose Ariztimuño apaiza alegia, berez tolosarra. […]. Eta beste biak, Jose Olaizola eta Txomin Olano, nere musika-erakuslea, iaioa benetan. Alkain 26.

  2. “Incisión” Lar.

  “Desmonte, baso epaiketa” Lar

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

      [epaitzea]: epaitze, jujamendu Ipar., juizio Heg., judizio jas., epaikunde g.e.

      [ebakia]: g.e. ebaki, ebakidura, moztura, epaitza Ipar., piko Bizk., epai zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Zuz.) juicio, proceso (2) iz. incisión; corte, tala
  fr iz. procès, jugement
  en iz. trial
  port iz. juízo

  Kataluniako prozesu subiranistari epaiketa (Berria.eus)

  

  epaiketa

   
• 

  Maite 10:38 pm on 2019/02/11 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bide(-)urratzaile 

  iz. Aitzindaria, jarraitu beharreko bidea erakusten duen pertsona. Leizarraga eta Axular: horra bi maisu, bi bide-urratzaile, bi eskola. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  BIDE-URRATZAILE. Precursor, que abre camino. Iraskun onek Españako Jaurlaritzak dituan laterriarteko itunbenak izango ditu oñarri. Ginebran artuko diran erabakiak berriz bide-urratzalle. EAEg 8-4-1937, 1456. Leizarraga eta Axular: horra bi maisu, bi bide urratzaile, bi eskola. Vill AxMGL 164. Bide-urratzailleak ziran, gure euskera ta elertia aberastu ta iasotzen alegindu ziranak. Agur 16-9-1972, 4.

  Sinonimoak: iz.
  

  [bide-urratzaile] : bidegile (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es precursor, -a, pionero, -a
  fr iz. chef, guide, conducteur, -trice ; précurseur, pionnier, -ère ; leader
  en precursor, forerunner; pioneer
  port precursor, -a, pioneiro, -a

  Zientziako Emakumeen eta Nesken Nazioarteko egunean gure esker ona bide-urratzaile izan ziren emakumeei. #gaurkohitza

  

  bide-urratzaile (argazkia: @ikaselkar)

   
• 

  Maite 7:46 pm on 2019/02/09 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azorriatu 

  iz. azorriatu, azorria/azorriatu, azorriatzen du ad. g.er. Zigortu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  azorriatu (L ? ap. A; SP, vEys, H), azurriatu (G-to ap. A; O-SPAd 876, Urt, Dv), azurreatu (L-côte, BN-and [?] ap. A), azorritu (H), azkurriatu (R-vid ap. A).

  Azotar; castigar; reprender, reconvenir. “Frapper d’escourgée. Azorriatu behar luke, il le faudrait bien étriller” SP. “Caedere, […] azotatu, azurriatu” Urt IV 14. “Châtier” Dv. “Azorritzea, azorriatzea, fouetter avec un tel fouet” H. “Castigar”, “reprender. Azkurriatako erran zaun, le dijo que reprendiese”, “Azurriatu (L [= Dv], Mt 12, 41), amenazar [pero en este ej. parece significar más bien ‘reprender’]” A. Orai, hemen, Jauna, / Miserikordioski, / Ah! gorphutz hau huna / Nahi bezain garratzki / Azurriatuak, / Munduan gareno / Toleia gaitzatzu / heriotzeraino. CantIzp (ed. 1826) 45 (ap. DRA). Zeren berak urrikitan sarthu izan baitire Jonasek azurriatu ondoan. “Quia poenitentiam egerunt in praedicatione Ionae”. Dv Mt 12, 41. Hilarazteko ariarik hunen baithan ez dut aurkhitzen: azurriaturen dut beraz, eta utziko dut gero. Dv Lc 23, 22 (TB azotarazirik). Nahi dugu bertzeak azurriatuak izan ditezen, eta geronek ez dugu azurriatuak izan nahi. Dv Imit 31 (ap. DRA). Azkurriatako [sobre arrepentitako] erran zaun: txeerria xan zak gente gisa. Mdg 132. Zer dagik, arrotz? (Kereon azurriatuz). Zait Sof 129.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [zigortu]: astindu, bero-bero egin, berotu, bizkarra berotu, ederrak eman, ederrak hartu, egurra eman, egurtu, eskua ezarri, eskua luzatu, hebaindu, hebain-hebain egin, jipoitu, jo, makilatu, zaharoztatu, zehatu, zigorkatu, zigortu, zurratu, azotatu Ipar., panpatu Ipar., umatu Ipar., zafratu Ipar./Naf., zaflatu Zub., bizkarra hautsi g.e., hagatu g.e., makilakatu g.e., ukaldikatu Ipar. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. azotar; castigar; reprender
  fr du ad. (golpear con latigo) fouetter; punir; réprimander
  en du ad. (golpear con látigo) (punishment) flog, whip, lash; punish; reprimand, reprehend, tell off
  port du ad. surrar, sovar, espancar; castigar; repreender, censurar

  Nahi dugu bertzeak azurriatuak izan ditezen, eta geronek ez dugu azurriatuak izan nahi. Dv Imit 31 (ap. DRA).  (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  azorriatu (Argazkia: spurcitia.com)

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2019/02/08 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itzalgaizka 

  adb. Jas. Ezkutuka, isilean, gordeka. Ihesi itzalgaizka abiatzen da. Itzalgaizka ibiltze horiek. Itzalgaizka entzun. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  itzalgaizka (SP -> Dv, H, A).

  1. A escondidas, en secreto; disimuladamente. Bera bakharrik itzalgaizka, airatua, basatua eta idurikortua ibiltzen den. Ax 357 (V 237). Ihesi itzalgaizka abiatzen dela. Ib. 432 (V 281). Isillean eta itzalgaizka sartu izan ziran. Ol Gal 2, 4 (He ixilka, Dv amarruz, Ur ixiltxorikan, Ker ixillean, IBk isilka-misilka, Bibl gordezka). Suge otza belarrean itzalgaizka baitago. Ibiñ Virgil 40. v. tbn. Or SCruz 19. Zait Sof 41. (Tras gen.). Gure itzalgaizka barnera ez dedin. Zait Sof 49.

  2. “Sombra” Lar Sup. Tal vez se trate de una mala interpretación de los ejs. de Axular.

  3. “2. action de chercher à n’être pas aperçu, découvert; 3. subterfuge, dissimulation. Etzauzkit lakhet itzalgaizka horiek” H.

  Sinonimoak: adond. jas.

  [ezkutuan]: ezkutuan, ezkutuka, gordean, gordeki, isil-gordeka, sekretuan, ebaska Ipar., gordeka Ipar., sekretuki Ipar., isil-ostuka Bizk., altxapean Naf., altxapeka Naf., ezkutuki neol., estaliki Ipar. zah.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. a hurtadillas, a escondidas
  fr adb. sur la pointe des pieds, discrètement
  en adb. stealthily, on the sly (informal)
  port adb. loc adv às furtadelas, às escondidas

  Ezkutuka eta itzalgaizka ibili nintzen harat eta honat.  [Lur bat haratago, Juan Mari irigoien]

  

  itzalgaizka (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:31 pm on 2019/02/07 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pitxerdi 

  iz. Pinta. Pitxerdi bana edan, eta hasi ziren bertsotan. Bi gaztaina asko dira pitxerdi bat urentzat. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pitxerdi, pitxer-erdi (Lar), pitserdi.

  Medio azumbre. “Media azumbre, pitxererdia” Lar. Eztogu ez ollandarik, ez eperrik jan, ezda pitxar erdi bat baño edan. Mg PAb 73 (74 pitxar erdi ardao). Bi gaztaña asko dira pitxerdi bat urentzat. It Dial 107 (Ur azunbre erdi, Dv laurden bat, Ip butilla bat). Elkarrekiñ trabenara joan, pitxerdi bana edan. Urruz Urz 38. Sartu eban urdaillera orain pitxerdi esango genduekean aiña bai. Ag AL 56. Pitxerdi ardao / edatea. Azc PB 89. Ur-ardotan pitxerdi-inguru edan aldu. A Ardi 122 (tbn. en BeinB 72). Bakoitzak pitxar-erdi / alan edaten dau. Azc PB 89. Itxu-itxuan pitxar erdi ustu eban. SM Zirik 18. Pitserdiko botilla deitzen genion litro ta erdikoari. BBarand 102. v. tbn. Berron Kijote 188.

  Sinonimoak: iz.

      [pinta]: pinta (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. media azumbre, pinta
  fr iz.(medida) pinte Æ’.
  en iz. (UK: beer) pint,
  port iz. (medida líquida: 473 ml, EUA) quartilho, pinto, pinta

  Pitxerdi bana edan, eta hasi ziren bertsotan. (Hiztegi Batua)

  

  pitxerdi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2019/02/06 Permalink | Reply
  Tags: F ( 50 )   

  fidagaiztu 

  iz. da/du ad. Fidagaitz bihurtu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. g.e.

      [mesfidatu]: mesfidatu Ipar., itzalgaiztu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. desconfiar, no confiar; sospechar, recelar (2) da ad. volverse desconfiado/suspicaz
  fr (1) du ad. se méfier, soupçonner, se défier (2) da ad. devenir méfiant, -e ; devenir soupçonneux, -euse
  en (1) da ad./ du ad. to distrust, to mistrust; to have no confidence in (2) da ad. to become distrustful; to become suspiciou
  port (1) desconfiar, suspeitar; suspeitar, recear, suspeitar (2) da ad. tornar-se desconfiado

  Gezurtiaren damuan fidagaizten dut. (Elhuyar hiztegia, mold.)

  

  fidagaiztu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)