Tagged: D Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:38 pm on 2022/04/28 Permalink | Reply
    Tags: D   

    deserrotu 

    ad. deserrotu, deserro, deserrotzen || 1 da/du ad. Norbait edo zerbait bizi den lekutik edo bere girotik atera. 2 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Istorio eta pertsonaien artean ugari dira etorkinak, iheslariak, deserrotuak. Gerra baino ezagutu ez duen belaunaldi deserrotua. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    deserrotu. (Lar). Desarraigar(se). Baldin bazinute federik mustarda haziaren bihi bat bezen lodi, erran ahal zinezakete martholza ondo huni: deserro zaite. TB Lc 17, 6 (Lç, Dv erroetarik ilkhi, He, Oteiza, HeH, Brunet, Ol, Leon, IBk, IBe (sustraitik, etc.) atera). En DFrec hay 4 ejs.

    Sinonimoak: ad.

    [landarea erro eta guzti atera]: desustraitu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) deserrotu, deserro, deserrotzen (2) da/du ad. [pertsona] desarraigar(se)
    fr (1) du ad. [landarea] arracher, déraciner (2) da/du ad. [pertsona] déraciner, extirper
    en du ad. to uproot; to eradicate
    port

    Testuinguruan

    Ucelay Parisen egon zen urteetan ez zen Euskal Herritik deserrotu. (Jose Maria Uzelai, Wikipedia)

     
  • Maite 10:50 pm on 2022/01/30 Permalink | Reply
    Tags: D   

    damnatu 

    1 da/du ad. Zah. Erl. Kondenatu. Onak dira salbatu eta gaiztoak damnatu. 2 (Partizipio burutua izenondo edo izen gisa). Urrikaltzeko baita arima damnatua. Damnatuen bihotza ausikiko duen harra ez da hilen. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    ad. zah [kondenatu]: infernuratu, kondenatu

    izond. zah. [kondenatua]: kondenatu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es da/du ad. (Ipar.) (zah.) condenar(se) [en la religión cristiana]
    fr se damner
    en be condemned, be damned
    port condenar-se

    Testuinguruan

    Onak dira salbatu eta gaiztoak damnatu. (Hiztegi batua)

     
  • Maite 11:53 pm on 2021/12/19 Permalink | Reply
    Tags: D   

    dabantal 

    iz. Ipar. Mantala. Ganibeta mahai hegian pausatu eta eskuak dabantalean xukatu zituen. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    dabantal. (SP, Hb, H), dabantail (-alla H), dabantale (BN-arb), dabantier (H), damentara (S), dantal (B; Dv, VocB), debantal (AN-gip), debantel (AN-gip-5vill, L). Ref.: A (dabantale, debantal, damentara, dantal); Izeta BHizt2 (dantal) .
    Delantal. ” Dabantala (G), id. dabantalla (L) […], dabantiera (BN, S), (avantal, delantal esp.), tablier” H. ” Dabantalea dilingan duzu, el delantal de V. está colgando, mal atado” A. Cf. VocNav s.v. devantal. v. dabantia, amantal, mantal.

    Ohartu ninduzun gure nagusiak baziela bere aitzinean larru xuri xurizko dantal edo taulierra. Elsb Fram 174. Xanxiñ agertzen da, dabantal urdiñ bat soñian eta botilla erdi bat eskuan. E. Decrept RIEV 1914, 103. Alta serbitzariak / dabantal xuritan / Zoin gurbilki ez gaitu / zerbitzaren plantan! Etcham 155. Ganibeta mahain-hegian pausa, eskuak dabantalean xuka, horra nun den orai, supazter xokoan. Lf Murtuts 9. Hunen debantala hain zen zuri eta tonagabea non urrun urrunetik ikus baitzitekeen. Mde Pr 92.

    Sinonimoak: iz. Ipar.

    [mantala]: aurreko mantal, gona-aurreko, mantal, amantal Bizk., mandar Naf., gonagain g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Ipar.) delantal, mandil
    fr iz. (Ipar.) tablier
    en iz. (Ipar.) apron
    port iz. avental

    Testuinguruan

    Ganibeta mahai hegian pausatu eta eskuak dabantalean xukatu zituen. (Hiztegi Batua)

     
  • Maite 7:46 pm on 2021/12/18 Permalink | Reply
    Tags: D   

    desgogara 

    adb. Gogoz kontra. Desgogara dagoena. || (-en atzizkiaren eskuinean). Jainkoaren desgogara ez egiteagatik. || desgogarako adj. (Gehienbat -en atzizkiaren eskuinean). Ez baita beldur haren desgogarako gauzarik eginagatik. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    desgogara.

    1. (SP, Lar Sup, Dv, H, Foix ap. Lh.), desgogora. (Precedido de gen.). A disgusto (de), contra la voluntad (de); desagradable (a). “À contre-cÅ“ur” SP. “Ce qui est contre le gré” Dv. Cf. Lar: “Desafecto, desgogoa”. Tr. Documentado en autores septentrionales en la forma desgogara y en el alto-navarro Lizarraga, en la forma desgogora .
    Zeren ezta bide bat baizen, eta bat hura ere, guztia da mehar, malkhar, buruz gora, haragiaren kontra eta desgogara. Ax 475 (V 307). Jainkoaren desgogora eta bidegabetan / higanoten fagoretan, kristau onen kaltetan, / Frantzia eta errege biak nahiz desegin, / Espaiñolek liga dute higanotekin egin. (c. 1689). BertsZB 135. Hekien desgogara deus gertatzen bada, altaratzen dire. Ch I 14, 2 (SP desira eztuten bezala, Mst nahi eztien bezala, Ip bere nahiaren kontre, Ol gura duten bestela). Nihor bere buruaz kontent denean, zure desgogaraegiten da. Ib. III 40, 4 (SP higoindu, Mst desplazer egin, Echve desagradatu, Ip hastiatü). Bekhatuari ihes egiten diot, Jainkoaren desgogara ez egitea gatik. CatLav 40. (V 28) Dabilanak aien (buratsoen) desgogora, desgarai, joku, peligro ta desordenazioetan. LE-Fag. Munduko dosteta harroetan, arras andre dena Mariaren desgogora. Dh 265. Nurk ere ezpeitü güdiziatzen gizonen gogara izatia eta ezpeitü axolik hen desgogara izatez. Ip Imit III 28, 2. Emana izan zaioen nausiaren begiko desgogara egin badu, nausiak utziko du.Dv Ex 21, 8 (Urt desagradatu, Ol gogarako ez, Ker gogoko ez, Bibl laket ez). Nekez utziko dut eremu hori, horri lotua nagoelako gogara nahiz desgogara. MEIG VI 88.

    2. (Sust.). Disgusto. ” Desgogara handia egiten darotazu, vous me faites un grand déplaisir. Jainkoari ere desgogara egiten diozu, vous déplaisez aussi à Dieu” Dv.Zer desgogara izan lezake, baldin bere burua legenez (lepraz) […] josia ikus baleza? Dv LEd 65s (Cb Eg II 30 naigabe ).

    Sinonimoak: iz.

    [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) adb. (Ipar.) a disgusto (de), contra la voluntad (de) (2) iz. disgusto
    fr adb. (Ipar.) à contrecœur, contre le gré, malgré soi
    en adb. ill at ease, uncomfortable, embarrased; without enthusiasm
    port (1) adb. (Ipar.) a contragosto, contra a vontade (de) (2) iz. desgosto

    Testuinguruan

    Desgogara egiten du dena.

     
  • Maite 9:44 pm on 2021/09/01 Permalink | Reply
    Tags: D   

    debox 

    adj. Ipar. g.er. Biziotsua, lizuna. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    debox.

    1. (-xa T-L), debaux (SP). Licencioso, libertino, disoluto. Deboxei hasi zinaizten / haurdanik apartatzen / eta letra saindutara / zeure gogoa etxatzen. EZ Noel 151. Prestuak parabisuan harzen ditutzuna eta debauxak Ifernuan karzelatzen. Harb 210. Gazteak segurez hark [etxeko etsenpluak] egiten ditu / zuhur edo zoro, debox edo prestu. Gy 271. Korreitzen da gizon debox; edo lizenziosa (Orreaga, s. XIX). ETZ 290. Gizon deboxaren haurrak / maiz gose edo egarri. Canc. pop.

    2. (Urt). Libertinaje, vicio, desenfreno. “Assuetus graecari, debox egiten kostumatua ” Urt II 490. Cf. desbotxu. Igandeak eta Bestak atsegin harzen eta deboxean daramatzitenak. CatLav 118. (V 65; Arb Igand 163) Ihautirian deboxak egiten dituzten jendez. Ib. 381 (V 184). Deboxez eta atsegin profanoez. Ib. 453 (V 211).

    Sinonimoak: izond. Ipar. g.e.

    [biziotsua]: biziozko, haragikoi, haragikor, lizun, lizunkoi, lohi, urde, zikin, biziotsu Ipar., likits Ipar., teiu Zub., indezente beh., satsu jas., limuri g.e., ahats zah., bizioso zah., desonest zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. (Ipar.) vicioso, -a; lujurioso, -a
    fr  izond. vicieux, -euse
    en  izond. vicious; having bad habits; depraved, dissolute
    port izond. (Ipar.) vicioso, -a; luxurioso, -a, luxuriante

    Testuinguruan

    Gizon deboxaren haurrak / maiz gose edo egarri. Canc. pop. (Orotariko Euskal Hiztegia)

     
  • Maite 9:29 pm on 2021/08/08 Permalink | Reply
    Tags: D   

    deserta 

    iz. Ipar. Bazkari-afarietan zerbitzatzen den azken jakia, gehienetan gozoa izaten dena. Ik. postre. Bazkaltzeko: piperrada, zikiroa, gasna, deserta eta kafea. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    deserta. (SP, Urt III 283, Gèze). Postre. “Desertako tenorean […] joan da (BN-arb)” Gte Erd 262. Larrunen bazkal-ondoko deserta. (1798). BertsZB 129. Egun guzian / dut nafar xuria / edaten desertan. Monho 62. Bena, ukeiten dit / nik gordinik sopa, / eta desertatako / mihiki saltsa. AstLas 53. Holako bazkariak ez othe du deserta pitta bat ere merezi? Barb Sup 22. Mahainean desertak arraro. Herr 7-7-1966, 1.

    Sinonimoak: iz. Ipar.

    [postrea]: postre Heg., azkenburuko (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Ipar.) postre
    fr iz. (Ipar.) dessert ; entremets
    en iz. dessert
    port iz. sobremesa

    Testuinguruan

    Holako bazkariak ez othe du deserta pitta bat ere merezi? Barb Sup 22. (Orotariko Euskal Hiztegia)

     
  • Maite 10:12 pm on 2021/07/13 Permalink | Reply
    Tags: D   

    doako 

    adj. Ordaintzen ez dena. Ez pentsatu doakoa denik bakea. Doako aholkularitza-zerbitzua sustatuko dute udalerrietan. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    DOAKO (V ap. A; duako V ap. A y Etxba Eib; dubako V ap. A). Gratuito. “Ez eizu pentsau duakua danik bakia” Etxba Eib.
    Zenbat konbit dugako emon ete dau? JJMg BasEsc 276. Zergaitik eztozue osatu nai zeuen gatxetatik, eukirik Sakramentu onetan guztien osagarri ain merke ta doakoa? Ur Bisit 87 (ap. A). Eurak euren pekatuagaitik galdu zituezan doe doakoak. Itz Azald 32. Zenbat sudur-auste, zenbat dubako agiñ-aterate. Ag Kr 176. Ardau ez duakuaz. Kk Ab II 41. Gure gizonorrek laster ikusi eban, danak duako errekadistatzat artzen ebena. SM Zirik 110s. Galdu barik ultzok, duakuak (duan, ‘de balde, gratis’) ez-titxuk eta. SM EiTec1 156. Axe bai duako zirkua! Erkiag Arran 56. Ezeukien semeak serbitzari dubakorik ez daukelako. Erkiag BatB 132. Dirurik ez dan tokian, emakume dubakorik izan ezin leitekelako. Ib. 172. (Como apodo) Peru Dubakok uste eban ze etzala diru-bearrik, / makallau ona ekarriteko Bilboko Barrenkaletik. (V-m) A EY IV 44.

    Sinonimoak: iz.

    [doako] : debaldeko, dohainezko, dohaineko, ordaingabe (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izlag. gratuito, -a, de balde
    fr izlag. gratuit, -e
    en izlag. free; free of charge
    port izlag. sem cobrança, grátis

    Testuinguruan

    Hurrengo egunean turisteoa: Louvren sartzea doakoa da hileko lehen igandean. [Lerro etena, Angel Erro (Elkar, 2019)]

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel