Tagged: F Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 9:46 pm on 2022/09/11 Permalink | Reply
    Tags: F   

    freskura 

    iz. Freskotasuna. Goizeko freskuran. Lanean pausua, beroan freskura. Freskuran zegoen uretan. Ipini zuen freskuran bere gelako leihoan txerri solomoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    freskura.

    1. (V-gip, S; SP (sin trad.), Lar, Arch VocGr , Dv, H), frexkura, preskura, prexkura. Ref.: Lrq; Elexp Berg. Frescura, frescor. “Fraîcheur, le frais” H. “Frescura. Gaur goizian freskura edarra zeuan” Elexp Berg. v. freskadura, freskotasun. Trabailluan pausua, beroan freskura, nigarrean konsolamendua. Ax 502 (V 324). Urak berak, zenbat ere freskoa baita, […] ezin luzeki begira dezake bere freskura. SP Phil 258 (He 260 freskura). Zezeilgo erurra / ezan eldu Ermura. / Eguno inok enzun eztau / onelango freskurea. BBizk 31. Lurreko surik izigarrienak ezpaitire freskurarik baizen ifernukoaren aldean. Dh 164. Baratzara jetxiko ziran prexkura artzera. Lab EEguna 73s. Udan berua botatzen digu, / neguan berriz freskura. Yanzi 56. Hire freskura elurtsu hau… Mde HaurB 52. Ez baitziren bat ala bertzea goizeko freskuraz bakarrik haziak, zer-nahitakoak han athera zituzten elgarri… Larz GH 1959, 84. Emen beti prexkura / naiz kanpoan bero. Olea 186. Etxeko atarian jarri zioten maia frexkuragatik. Berron Kijote 48. Egunez bero eta gauez freskura ederra. Albeniz 83. v. tbn. Hb Esk 38.

    2. (V-gip ap. Elexp Berg ). Frescura, desfachatez, desvergüenza. “Ordubatak eta bazkaixa gertatzen hasteke. Hik daukak hik freskuria” Elexp Berg. Arrotz hunen zer freskura! […] / Hauzoko xoria zaiku beraz yinen / eta gurea du yanen! Gy 311.

    FRESKURAN. Al fresco. “Freskuran egotea, prendre le frais. Freskuran ezartzea, mettre au frais” Dv. Ikhusi zuen emazteki eder bat freskuran zatzana urean. Lg I 304. Ipiñi zuan preskuran bere gelako leioan txerri-solomoa. Zab Gabon 76. Fenelon Kanbraieko Artxaphezpiku handia freskuran zabilan bere iloba gazte batekin. Lap 58 (V 30). Gau baten, apalduta gero, ate-onduan preskuran. Kk Ab I 103. Preskuran gustora ibiltzen ziran [beiak] . AZink 34.

    (Precedido de gen. o suf. -ko) Arratseko freskuran. Lg II 196s. Axeri hau, beraz, goizeko freskuran / zagon bazteretxe baten inguruan. Gy 128. Argi-senti xarmanta, / intzaren preskuran. Gand Elorri 207.
    Arratseko ihintzen / freskura politean nintzen desgorpuztu. Arti MaldanB 200.

    Sinonimoak: iz.

    [freskotasuna]: freskotasun, freskadura Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):

    es iz. frescor, frescura

    fr iz. fraîcheur

    en iz. freshness; coolness

    port iz. frescor; coolness

    Freskuran zegoen uretan. (Hiztegi batua)

     

  • Maite 9:27 pm on 2022/08/29 Permalink | Reply
    Tags: F   

    frijigailu 

    iz. Janariak frijitzeko erabiltzen den tresna edo aparatua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. freidora [utensilio]
    fr iz. freidora [utensilio]
    en iz. deep-fat fryer, deep fryer, fryer
    port iz. (eletrodoméstico) fritadeira

    Testuinguruan

    Erregailu, frijigailu, hozkailu, garbigailu herdoilezin itzelak nagusi; ez jan onik, ez giro goxorik: bakardadea eta burrunba. [Baietz okerreko bidea aukeratu! , Edorta Agirre (Alberdania, 2006)]

     

  • Maite 8:10 pm on 2022/03/19 Permalink | Reply
    Tags: F   

    freskagarri 

    adj./iz. Freskatzen duena. Edari freskagarriak. Freskagarri bat hartu.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    freskagarri. freskagarri . “Adipsa, […] edari freskagárriak” Urt I 178. “Propre à rafraîchir” H.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz./izond. refresco; refrescante
    fr (1) iz. rafraîchissement (2) izond. rafraîchissant, -e, frais, fraîche
    en iz./izond. soft drink; refreshing
    port iz./izond. refresco; refrescante, revigorante

    Testuinguruan

    Freskagarri bat eskatu zuen, ozenki. [Ez balego beste mundurik, Karlos Linazasoro (Alberdania, 2000)]

     

  • Maite 8:53 pm on 2021/12/31 Permalink | Reply
    Tags: F   

    fini 

    interj. adio, agur, akabo. 

    Orotariko Euskal Hiztegian

    fini. (Expr. equivalente a ‘se ha terminado, se acabó’). “Fini, adj. fini, akabo (invariables)” T-L. v. akabo. Hor agertu da Minini. / Krik, krak, biltzarrea fini. Ox 122. Paper hau sina-zak eta fini. LarzP. Lartzabal (Azkaine 1915-1987). Senper 64. Hara horren ixtorioa hortan fini. Etchebarne 145. Horra egun hartako besta fini! Ib. 106.

    FINI IZAN. Acabarse. Hortan fini da ixtorioa. Lf Murtuts 28. Fini, fini zera neretzat. Larz Iru 106. Ezta dena hortan fini. Xa ( in Mattin 117 ). Xa in Mattin 117. Uste nuen afera hortan fini zela. Bainan ez. Etchebarne 54. (Con aux. trans.).
    Ez dakik gerla / Fini dugula? Ox 120.

    Sinonimoak: interj. Ipar. beh.

    [akabo]: adio, agur, akabo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es interj. (Ipar.) (sarritan aurretik eta duela) se acabó, se terminó
    fr c’est fini
    en it’s over
    port

    Testuinguruan

    Eta fini! #gaurkohitza

     

  • Maite 10:23 pm on 2021/12/27 Permalink | Reply
    Tags: F   

    firi-firi 

    1 adj. Haizeaz mintzatuz, biguna, eztia. Agertu zen haizetxo firi-firi gozatsu bat. 2 adb. Haizea firi-firi dabil. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    firi-firi.

    1. (V-gip ap. Elexp Berg ), firik->firik. Suave, dulce. Beste batzuek zioten / errametatik kantatzen, / beste askok egarria / bere urakiñ kentzen; / aize firi-firi ots ta / lorien lurriñ artetik. AB AmaE 394. Agertu zan aixetxu firi->firi gozatsu samur-samur bat. EEs 1922, 149. (Uso adv.). ” Oiñ sargori dago baiña goizian haizia firi-firizebillen ” Elexp Berg.
    Bere oñak lurretik jaso ziran eta asi zan firi-firi igotzen gora ta gora. Inza Azalp 78. Ego aldeko aize gorria / firik-firik eta legun, / irrixtuetan bultza egiñaz. Bertsol 32, 202.

    2. Axe otzepela bigunki yabik / firi-firi gozuagaz. EEs 1925, 107 (DRA traduce “rumor, airecillo“).

    Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    [leun]: leun, bigun, goxo

    [firin-faran] : firin-faran, goxo-goxo

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. suave, dulce (2) adb. suavemente
    fr (1) izond. doux, douce (2) adb. doucement, délicatement
    en (1) izond. smooth, sweet, gently (2) adb. gently
    port (1) izond. suave, macio, doce (2) adb. suavemente, brandamente

    Testuinguruan

    Haizea firi-firi zebilen. (Elhuyar hiztegia)

     

  • Maite 1:50 pm on 2021/12/06 Permalink | Reply
    Tags: F   

    fidel 

    adj. Leiala.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    fidel. Tr. Su uso es frecuente tanto en los dialectos septentrionales como en los meridionales en su empleo como adjetivo, aunque al Sur es casi exclusivo de catecismos y bersolaris; el uso sustantivo falta en los textos occidentales, aunque se encuentra en Cardaberaz. En los dialectos septentrionales aparece siempre fidel , mientras que al Sur la forma más general es fiel (piel fB Ic I 84 y Zab Gabon 108).

    1. (L, BN, S; SP, Urt III 299, Ht VocGr 361, VocBN, Gèze, Dv, H), fiel (Lcc, Lar, Añ, H), piel. Ref.: Lh; Lrq . (Adj.). Fiel. “Fiel cosa, gauza fiela ” Lcc. “Qui est loyal à garder sa foi, sa parole, sa promesse” H. v. leial. Eure benedikzionea emaiten drauealarik eure zerbitzari fidel Abrahami. Lç Ins B 7r. Zure zerbütxari eta aizo fidela. Etchart 3.2r. Aditzen dut giristino fidel guztiek badutela parte batak bertzearen orazinoetan. Mat 71. Jainkoaren zerbitzari fidela. SP Imit III 49, 5 (Ch leiala, Ol zindoa). [Justiniano] zeruko erresumen begirale fidela. ES 145. Ea, arima fiel zorionekoa, alegera zaite. Cb Eg II 105 (Dv LEd 190 fidel). Sen Grat misteriuen dispensazale hanitz fidelia [sic] . UskLiB 142. (27 fidel) Agiri da gure uri noble, leial, errutsu eta beti piela. Zab Gabon 108. Zakurrari ogi puska batzu emanik, luze-luzea etzaten [zen] bere zaintzale fidelaren gerizan. Zub 26. Ene bihotzak eman dezaken amodio guzia hiretzat daukeat. […] Hire maite fidela. Mayalen. JEtchep 68. Sexuan lanak bestekin egin, / kanpokoentzat fidela. Ayesta 124. Ene biotza, bizi naizeno, izanen zaizu fidela. Xa Odol 115. v. tbn. Harb 394. EZ Eliç 391. Hm 161. Tt Onsa 125. FPrS 2. Gç 190. He Gudu 122. Mst III 10, 6. CatLan 52. Iraultza 27. Xarlem 1180. JesBih 445. CatLuz 40. Etch 82. Jaur 204. Bordel 65. Izt C 498. Hb Esk 161. CatS 120. Elsb Fram 184. Ip Hil 146. Arb Igand 181. CatJauf 27. LuzKant 59. Balad 181. Ox 193. Etcham 131. SMitx Aranz 120. Mattin 42. Fiel: Bet 3. Ber Trat 70r. Cap 146. CatAnz 6. VJ 4. OA 43. El 61. Iraz 2. CatBurg 3. LE Prog 108. Añ CatAN 76. Gco I 427. CatB 32. CatLlo 27. CatBus 3. CatAe 2. CatSal 3. CatR 31. Xe 387. Ud 137. Otag in FrantzesB II 129. CatUlz 34. Tx B III 73. Erkiag BatB 104. Fiyel: CatLlo 99. (Uso pred.). v. FIDELIK.
    Iesus bethi ere fidel dago. SP Imit II 1, 2. Nola neure yende gustiak ditudan fidel neure gogara. (1664). ETZ 48. Nazioneak fidel zaitu bere zerbitzari. Iraultza 79. Fidel egon ditela / Elgarren artian. LuzKant 71. O, Maria, […] fidel egon nahi gütüzü gü ere. Ip Hil 166. Haren familia egon zen Jainkoari fidel. CatJauf 32.
    v. tbn. Fidel egon: Elsb Fram 100. Etcham 236.

    2. (H), fiel (Lcc, H). (Sust.). Fiel; cristiano, creyente. “Fielmente, fiela legez ” Lcc. Cf. fidelsa. Zer konkordia du Kristek Belialekin? Eta zer parte fidelak infidelarekin? Lç 2 Cor 6, 15 (He fidelaren eta infidelaren artean, TB fidelak; Ol siñestun ). Ungi ethorri, fidel eta adiskide maiteak. EZ Man I 87. [Apezak] fidel guziei exenplu […] emaiten deraue. SP Imit IV 5, 3 (Ch poblu giristiñoari, Ol doibatzari). Bere fiel edo kristau maite bat. Cb Eg II 157. Apostoluek eta lehen mendetako fidelek egiten zituzten berthutezko obrak. Mih 92. Zeren Jinkua fidelen aita komüna baita. CatLan 69. Bere meza eta ofizioa / fidelentzat erraten tuena. Iraultza 23. Hura da Elizaren eta fidel guzien arartekoa. Jaur 369. Fidelak oro eztira khorpitz bat baizik. CatS 34. v. tbn. Hm 76. Tt Arima 130. Gç 53. ES 144. Ch III 18, 3. Mst XIV. Mercy 17. AstLas 70. JesBih 390. UskLiB 17. MarIl 13. Hb Egia 112. Lap 323 (V 147). Ip Hil 100. Arb Igand 175. Fiel: LE Prog 104. Naiz zure zerbitzaria eta fidela eta zure senarra (Oiartzun, 1664).ETZ 50.

    FIDELIK (Ser, mantenerse, etc.) fiel. Kantari, pilotari, oro dituzuna, / euskara maiteari fidelik zaudena. Xa Odol 153.

    Sinonimoak: izond.

    [leiala]: kirmen, leial (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. fiel, leal
    fr izond. fidèle, loyal, -e
    en izond. faithful, loyal
    port izond. fiel, leal

    Testuinguruan

    -Gabon, entzule fidel guztiok! [Ostiralak, Jon Arretxe (Elkar, 2000), Ereduzko Prosa Gaur]

     

  • Maite 11:16 pm on 2021/11/18 Permalink | Reply
    Tags: F   

    film 

    iz. Zinema-lana. Amerikar filmetan. Film batean bezalaxe dakusat neure lehena. Polizia-filmak. || film ertain iz. Film laburren eta luzeen arteko iraupena duen filma. || film labur iz. 30 minutu baino gutxiago irauten duen filma. Sei film laburreko serie baten bitartez, XX. mendeko sei zuzendari ezagunen haurtzaroa kontatu nahi dute ekoizleek.|| film luze iz. 60 minutu baino gehiago irauten duen filma. Euskal Zinemaren Asteak hamabi film luze eskainiko ditu Gasteizen (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    film. filme, filma (BN-ciz-arb-lab, S ap. Gte Erd 215; T-L). Film, película. Film batean bezelaxe dakusat nere leena. Txill Let 101. Jadanik iragandako filme bat izan bailitzakeen, esanen zukeen zer entzun behar zuen harengandik, eta zer hitzetan. Mde HaurB 77. Filmak min egiten du eta ez du erakaspenik ekartzen. Herr 16-2-1961, 4. Ikusle-entzule askok, etxe-barruko filmeak baiño lekore-gaidunak gogokoago dituen antzera. Erkiag BatB 35. v. tbn. Izeta DirG 25 (film). Filma labur batean ikusita naukan urte batzuk aurretik eta filman obeto ikusten zala iduritu jatan. Alzola Atalak 71s. Igande aratseko polizia filman. Herr 27-12-1990, 6. Beste film bat egiten ari omen da Chaplin. MIH 319. Cannesko urrezko palmondoa irabazi duen film honetan. Ib. 326. Fellinigandik datozkigu azken urteotan filmik ausart eta sarkorrenak. MEIG I 182. En DFrec hay 48 ejs. de film(a) y 79 de filme.

    Sinonimoak: iz.

    [zinema-lana]: pelikula Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. película, filme (2) iz. (Zin.) [zinemako irudi-multzoa] película, filme (3) iz. (Arg.) película, negativo
    fr (1) iz. pellicule, film (2) iz. (Zin.) [zinemako irudi-multzoa] film ; pellicule (3) iz. (Arg.) film ; pellicule
    en (1) iz. (Zin.) film (Br); movie (Am) (2)  iz. (Arg.) negative, film
    port (1) iz. filme (2) iz. (Zin.) [zinemako irudi-multzoa] filme (3) iz. (Arg.) negativo

    Testuinguruan

    Film txarren gero eta antzekoagoa duk errealitatea, ez al haiz oraindik ohartu? [Etorkizuna, Iban Zaldua (Alberdania, 2005)

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel