Gaurko hitza

Tagged: F Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:54 pm on 2020/05/27 Permalink | Reply
  Tags: F   

  funts 

  Hiztegi batuan

  1 iz. Zerbaiten, bereziki zerbait abstrakturen, muina edo oinarria. Haren izatearen funts guztia ezagutzeko gai bagina. Arrazoi honen zimendua eta funtsa. Hala bertute haren funtsa nola itxurak. Ez dut esango film honetako sinbolo guztien funts ezkutua ezagutu dudanik. Funts gutxiko ustea. Ezberdintasun guztien funtsa edo erroa zertan datzan. Funtsera jo eta funtsik gabe gelditzen da galdera hori. Bere lagunak funtsik aski gabe gaizki jujatzea. Gure hutsegiteez funtseraino jabetu arte. Zoaz funtsera eta ikusiko duzu ez dela ageri dena. Kontatzen duenak badu beti funtsa eta indarra. D. Dodgeren eleberri kaxkar eta funtsik gabeko bat.

  2 iz. Pertsonez mintzatuz, ganora, zentzutasuna. Funtsik gabeko gizona. Funts onekoa, gaiztokoa. Gazte arina eta funts gutxikoa. Funtsezko gizonen artean.

  3 iz. Kapitala, dirua, ezarritakoa bereziki. Diru maileguaren funtsa eta korrituak. Funtsak gauzatzeko. Nazioarteko Diru Funtsa.

  4 iz. Liburutegi, museo edo kideko batek dauzkan aleen multzoa. Udal liburutegiaren funtsak.

  5 iz. Lur ondasuna. Sos puska bat eginik, funts bat erostera eta emaztegai baten bila heldu zela. Pentze eta alorren erdian, beren funts ederretan bizi dira senar-emazteak.

  funtsean adb. Oinarrian; azken batean, benetan. Funtsean bat gatoz. Dabiden erokeria zelakoa ez zela funtsean erokeria, egiazko zuhurtzia baizik. Funtsean ez garela deus ere. Bi itzulpenak funtsean berdinak dira.

  funtsera eta Ipar. Azken batean, azken finean. Baina zer gara gu, funtsera eta?

  funtsez adb. Behar den bezala. Lana zintzo egin du eta funtsez. Zerbait funtsez egin behar dela ez holakorik gehiago gertatzeko. Funtsez eta zentzuz mintzatzen zaigu Truebaren idazlanez.

  funtsezko adj. Oinarrizkoa; funtsa duena. Funtsezko gauza utzi, hutsalari lotzeko. Duda funtsezkoak. Funtsezko batasunak ez ditu axaleko ñabardurak eragozten. Ez genuen zimentarririk aski, erabateko erabaki funtsezkorik hartzeko.

  Sinonimoak: iz.

  [muina]: arima, asentu, fundamentu, gune, hatsapen, muin, oinarri, printzipio, harroin Ipar., gun Gip.    [pertsonen ganora]: burubide, itxura, kanore Ipar., fundamentu Heg., ganora Bizk., gano Zub., formalidade Heg. beh., pulamentu Gip. beh.    [dirua]: fondo (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [oinarria] fundamento, principio, base, cimiento (2) iz. [pertsonei dagokiela, ganora] fundamento, sensatez, seriedad, formalidad (3) iz. (Ekon.) fondo, capital, dinero; principal de un préstamo (4) iz. (batez ere Z) terreno, finca, parcela propia (5) iz. [liburutegi, etab.etan] fondo (6) iz. (Zuz.) [lur-ondasuna] fundo
  fr (1) iz. [oinarria] fondement, fond, base, principe ; raison, motif (2) iz. [ganora] fondement, bon sens, sérieux (3) iz. (Ekon.) fonds, valeur principale d’un emprunt
  en (1) iz. [oinarria] ground, reason, cause; basis (2)  iz. [ganora] reliability; responsibility (3)  iz. (Ekon.) fund; principal (amount)

  Testuinguruan

  Bruselak 750.000 milioi euroko funtsa proposatu du. [Iker Aranburu, berria.eus (2020-05-28)]

  

   

  Reply Cancel reply

  Required fields are marked *

  Name *

  Email *

  Website

  Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

• 

  Maite 11:31 pm on 2020/03/29 Permalink | Reply
  Tags: F   

  funtsezko 

  iz. Berrogei eguneko bitartea; bereziki, eritasun kutsakorren bat bide duten pertsonei ezartzen zaien bakarraldia, lehen berrogeiren bat egunekoa zena. Laborategia apirilean itxi zuten, eta bertako laurehun langile berrogeialdian jarri zituzten. (Hiztegi batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  berrogaialdi. Cuarentena, período de cuarenta días. v. berrogeizaro. Berrogei-aldi onen ondoren deabrua alderatu eta tentatzen asi zitzaion. Lard 372. Ta andikan berrogei egunera, berrogei-aldia bete zitzaion. Jesus! Ura edaten asi ta an zakurra ikusten zuala. PEBiz 42. Naiz berrogai-aldi ezoak naiz legorikaragarriak edo izotzaldiak edo uzta ugariak zekazten. Or Mi 90. Garizumako edo berrogeialdiko barua, Jesukristo gure Jaunaren baruaren oroipenean egin oi dugu. Or MB 156.

  Sinonimoak

  iz. [berrogei eguneko bitartea]: koarentena, berrogeizaro g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es (1) iz. [isolatze-denbora] cuarentena (2) iz. (Erl.) cuaresma, cuarentena
  • en iz. quarantine
  • fr iz. quarantaine
  • port iz. quarentena

  Testuinguruan

  Zeintzuk dira funtsezko jarduerak?

  

   
• 

  Maite 10:28 pm on 2019/06/16 Permalink | Reply
  Tags: F   

  frikunkeria 

  iz. Ipar. Barrabaskeria. Duda-mudan daude, ea frikunkerian behar duten bizi ala lanerako bidea hartu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  frikunkeria (Hb ap. Lh, H (s.v. fripuneria)), fikunkeria, frikukeria (Chaho, Hb ap. Lh), frikuneria (Hb ap. Lh), fripunkeria (H), fripukeria (Chaho), fripuneria (S ap. Lrq; Chaho, H). “Friponnerie, méchanceté, fourberie” H. Dudan-mudan daude, ea fikunkerian behar duten bizi ala lanerako bidea hartu. Herr 18-9-1958, 4.

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [barrabaskeria]: barrabaskeria, kokinkeria Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. barrabasada, travesura
  fr iz. acte de sauvagerie, monstruosité
  en iz. prank
  port iz. malvadeza, maldade, travessura

  -Popocatepel Mexikoko sumendi baten izena da, eta nire haur denboran sumendi bat bezain sutsua nintzelako eta frikunkeria asko egiten nuelako, gure ama zenak Popo deitzen zidan. [Jeans-ak hozkailuan, Patxi Zubizarreta (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  frikunkeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2019/02/06 Permalink | Reply
  Tags: F   

  fidagaiztu 

  iz. da/du ad. Fidagaitz bihurtu. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. g.e.

      [mesfidatu]: mesfidatu Ipar., itzalgaiztu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. desconfiar, no confiar; sospechar, recelar (2) da ad. volverse desconfiado/suspicaz
  fr (1) du ad. se méfier, soupçonner, se défier (2) da ad. devenir méfiant, -e ; devenir soupçonneux, -euse
  en (1) da ad./ du ad. to distrust, to mistrust; to have no confidence in (2) da ad. to become distrustful; to become suspiciou
  port (1) desconfiar, suspeitar; suspeitar, recear, suspeitar (2) da ad. tornar-se desconfiado

  Gezurtiaren damuan fidagaizten dut. (Elhuyar hiztegia, mold.)

  

  fidagaiztu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:06 pm on 2018/07/07 Permalink | Reply
  Tags: F   

  fite 

  adb. Ipar. eta Naf. Berehala, laster. Egingo duzun ongia eta ontasuna dagizula fite, luzamenduetan ibili gabe. Artzainak, zatozte fite, zatozte heia honetara. Adimenera heltzen den bezain fite. Zeren atsegina iragan den bezain fite, han da berehala damua. Ohera joan, eta fite. Eta gero, handik fite. Laster eta fite ezagutu zuten egia zela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  fite (AN, B, L, BN, Sal, S, R; Volt 3, SP, Urt I 116, Ht VocGr 437, Lar, Aq 523, Añ, VocBN, Lecl, Gèze, H), fit. Ref.: A; Lrq; EI 76; Iz R 314; Izeta BHizt; Gte Erd 2.

  Rápidamente; pronto. “(A) paso largo” Lar. “Presto” Añ. “Vite, avec célérité, promptement” H. “Zer fíte xin da Pedro!” Iz R 314. “Fini deila lan kori fíte, que se termine pronto ese trabajo” Ib. 296. “Biziki fite joan da, ahal bezein fite (BN-arb)” Gte Erd 2. “Zuk nik baño fitio jaten duzu (B, BN-arb)” Ib. 211. v. fitetz, laster.

  Tr. Documentado desde principios del s. XVII en textos septentrionales y navarros (incluido Mendiburu), tbn. lo hallamos en Gamiz, Iztueta (C 2), J. Azpiroz y en una fábula labortana de Iturriaga. Hay fit en Mendiburu (alternando con fite, más frecuente) y en unos versos que recoge S. Mitxelena (Aranz 49 nota). En DFrec hay 13 ejs. (8 meridonales) de fite.

  Ogia eta ardoa andik fite itzul drazon obeturik. Ber Trat 58r. Eginen duzun ongia eta ontasuna dagizula fite, geroko benturan utzi gabe. Ax 77 (V 51). Elhur-hormok fite ditu / Uharretan bihurzen. Hm 158. Baina hitzak fite iragaiten eta ahantzten dira. ES 151. Emengo gusto guztiak / fite akabatzen dira. Gamiz 206. Bada zenbait ilzen dira jaio ta fite. Mb IArg I 285 (97 fite-laster; 65 fit). Zergatik baizekin fite ero laster atra bear zuela batallako kanpora (Erro, s. XIX). ETZ 264. Fite prest nündükezü etxerat ützültzeko. Etch 516. Ezarrazu grilaren gainean eta itzul aski fite, hirur minutaz erriak baitire. ECocin 6. Egun, burdinazko bideri esker, aise eta fite laiteke bide horren kurritzea. Elsb Fram 90 (119 fiteago). Eta galdatu bezen fite ardietsi du. HU Zez 162. Orai gaude eltzuka, tenprak laguntan badaikugu, fite akabaten digu. Mdg 142. Jaun erretora, fite, fite! dena jaten ari dautzu Murtutsek! Lf Murtuts 10. Holako berriak hedatzen dira neskato gazteen artean elizako zeinuez barreituak bailire baino fiteago. Larz Iru 20. Gure artian ongi zinena / apartatu zira fite, / ez adiorik, lagun maitea, / ta beraz ikusi arte! Mattin 102. Fite erre ‘ituzu bordak! ‘Agudo aspertu zera lan edo lagun edo etxe ortaz’ (AN-erro). Inza NaEsZarr 2300 (v. tbn. 2439 (BN-baig) el mismo refrán con paperak por bordak). Handik goiti urteak fiteago pasatu zauzkit. Etchebarne 74. Fite etorri nintzan etxera. JAzpiroz 139.

  v. tbn. Volt 199. EZ Man I 104. Arg DevB 144. Tt Onsa 26. Gç 30. SermAN 5r. El 85. He Gudu 120. Lg II 269. AR 30. Iraultza 73. Monho 28. LE Doc 221. It Fab 258. Gy 174. Bordel 144. ChantP 172. Balad 248. Barb Sup 55. Zub 49. ZMoso 43. Etcham 140. Iratz 186. JEtchep 78. LuzKant 125. Larre ArtzainE 112

  Sinonimoak: adond. Ipar./Naf.

  [bizkor]: agudo, aitaren batean, arin, arin-arinka, arinka, arinki, azkar, bizkor, bizkorki, bizkorrik, laster, lehiatsuki, lehiaz, presaka, aire berean Ipar., frixtan Ipar., haia-haia Ipar., lehiaka Ipar., airean beh., lasterki g.e., iraduz Heg. beh., lehiatuki Ipar. jas., erresaka Ipar. g.e., erresakan Ipar. g.e., iradu Heg. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (GN/Ipar.) pronto, rápido, presto, enseguida
  fr adb. (Ipar.) vite, rapidement
  en adb. soon, quickly
  port adb. (GN/Ipar.) já, imediatamente;

  Urteak fite pasatzen dira…

  

  fite (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2018/06/12 Permalink | Reply
  Tags: F   

  faunkeria 

  iz.  Ipar. g.er. Hutsalkeria. Munduko faunkeriak maitatu dituena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  faunkeria (Dv  -> A, H). Vanidad. “Action molle, sans vigueur corporelle” Dv. “1. […] Munduko faunkeriak, les vanités du monde (Bijrin). 2. absence volontaire ou naturelle d’énergie ou de force au travail, à la fatigue, mollesse” H. Munduko faunkeriak maithatu dituena. Birjin 41. Oro eztira faunkeriarik <frank->baizen. Ib. 70. Bilhatzen ditutzuen ohore, onthasun, atsegin, gurikeria, gozotasun horietan guzietan eztuzue edirenen gezurrik, itxurapenik eta faunkeriarik baizen. Dh 194.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [huskeria]: Ipar.ezerezkeria, ezgauza, huskeria, txikikeria, zirtzilkeria, ezdeuskeria Ipar., fitskeria Ipar., hutsalkeria Ipar., pegesa Ipar., pegeseria Ipar., xehekeria Ipar., apurkeria g.e., pitinkeria g.e.

  [harrokeria]: arrandia, burgoikeria, buruiritzi, handikeria, handiuste, hantuste, harrokeria, harropuzkeria, harrotasun, oilarkeria, burujope Ipar., espantu Ipar., furfuria Ipar., superbiotasun Ipar., urguilu Ipar., laineza Gip., astintasun g.e., haizekeria g.e., handipuzkeria g.e., handurreria g.e., hantukeria g.e., harroketa g.e., ilarrainkeria g.e., banaloria zah., baneria zah., banitate zah., faza Ipar. g.e., haidorkeria Ipar. g.e., hanpuruskeria Ipar. g.e., harrogoa Ipar. g.e., morga Ipar. g.e., burupe Ipar. zah., handigoa Ipar. zah., hankortasun Ipar. zah., superbia Ipar. zah., urguileria Ipar. zah., soberbia Heg. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) vanidad, soberbia (2) acto sin vigor, debilidad, flaqueza
  fr (1) fanfaronnade, vanité, orgueil (2) un rien, une bêtise, affaire sans importance
  en (1) arrogance, vanity, pride; ostentation (2) trifle, unimportant thing
  port (1) vanidade, soberba (2) fraqueza, debilidade

  Gorde gaitezen, bada, guztiok inolako faunkeria eta handiustetik.

  

  faunkeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:46 pm on 2017/10/18 Permalink | Reply
  Tags: F   

  faltetsi 

  ad. Norbaiten edo zerbaiten mira izan.
  

  Sinonimoak: ad.
  

  [falltetsi] : -en falta igarri/sumatu; -en hutsunea igarri/sumatu; -en faltaz konturatu, -en mira izan. 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es echar en falta
  fr regretter qqn (a alguien); remarquer l’absence de qqch (algo)
  en ([sb]) miss
  port sentir a falta (de algo o de alguém)

  Ez zirudien ezerk ez inork ezagutzen edo faltesten ninduenik ere.  [Auzo zaharra, Angel Erro (Berria.eus, 2017-10-17)]

  

  faltetsi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)