Gaurko hitza

Tagged: I Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:58 pm on 2020/04/09 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irizkidetasun 

  iz. Iritzi-berdintasuna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  berrogaialdi. Cuarentena, período de cuarenta días. v. berrogeizaro. Berrogei-aldi onen ondoren deabrua alderatu eta tentatzen asi zitzaion. Lard 372. Ta andikan berrogei egunera, berrogei-aldia bete zitzaion. Jesus! Ura edaten asi ta an zakurra ikusten zuala. PEBiz 42. Naiz berrogai-aldi ezoak naiz legorikaragarriak edo izotzaldiak edo uzta ugariak zekazten. Or Mi 90. Garizumako edo berrogeialdiko barua, Jesukristo gure Jaunaren baruaren oroipenean egin oi dugu. Or MB 156.

  Sinonimoak

  iz. [irizkidetasun]: iritzi-berdintasun, iritzi-kidetasun

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es iz. afinidad/concordancia de opiniones
  • en iz. affinity of opinions
  • fr iz. affinité des opinions
  • port iz. afinidade de opiniões

  Testuinguruan

  Ez da hau irizkidetasun handiko gaia. (Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi, Iñaki Camino [Elkar, 2009])

  

   

  Reply Cancel reply

  Required fields are marked *

  Name *

  Email *

  Website

  Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

• 

  Maite 11:51 pm on 2020/02/13 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irrati 

  iz. 1 iz. Uhin elektromagnetiko bidez soinuak igortzeko sistema. Irrati bidezko mezuak. 2 iz. Irrati bidez entzuleei zuzendutako saioak igortzea. Irratirako antolatutako antzerkia. Irrati emanaldiak (Ik. irratsaio). Adierazpen horiek atzo egin zituen Marotok SER irrati katean. 3 iz. Irrati igorgailua. 102 MHz-eko maiztasunean igortzen duen irratia. || Loiolako Herri Irratia. Euskal Irrati Telebista. 4 iz. Irrati hargailua. Irratia itzali zuen. Irratian entzuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irrati. (G-azp, BN-arb ap. Gte Erd 66 ), irrat. Radio. ” Gero eta gutxiago entzuten da irratia ” Gte Erd 66. v. erradio. Izparringi, Irrat eta Agintaritz Izparkariaren bidez gaztigatu zitzaion. EAEg 3-11-1936, 205. Kornubierazko kantuak entzuten dira irratian. Mde Pr 263. Irratia beraz beheratu zuen. Ib. 149. Guk irratirako antolatua [ipuia] . NEtx LBB 129. Silloi batean exerita, irratia entzuten zegoan. TxGarm BordaB 177. v. tbn. Etxabu Kontu 156. Ataño TxanKan 86. BBarand 109. Zendoia 185. Larre ArtzainE 61. En DFrec hay 146 ejs. (4 septentrionales) de irrati. Beintzat, irratia ba-eukan ontziak. Etxabu Kontu 136. Emisora de radio.
  Emen Argibide Irratia. NEtx LBB 206. Gure irrati onek eztio / iñori egiten gaitzik. Olea 149. v. tbn. Zendoia 107. Insausti 145. Barri txarra jakin zan itxasoko irratitik. Etxabu Kontu 13

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) [haririk gabeko telefonia] radio (2) iz. [aparatua] radio (3) iz. [komunikabidea] radio (4) iz. [instalazioa] radio
  fr (1) iz. [komunikabidea] radio (2) iz. [aparatua] appareil de radio
  en iz. radio
  port iz. rádio

  Esnatu bezain laster irratia pizten dut. #gaurkohitza

  

  irrati (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:40 pm on 2020/01/25 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ikusmin 

  iz. 1 iz. Ikusnahi bizia. Ik. ikusgura; jakin-min; jakin-nahi; jakingura. Jende ugari bildu da kaira, ikusminak zirikatuta. Ikusminak jakin-nahiaren itxura hartzen duenean. Etortzekoaren ikusmin handiz geunden. Haren ikusmin handi batekin hiltzen naiz. 2 (Izenondo gisa). Emakume ikusmin asko izan ginen eraztun hori ikusten. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ikusmin.

  1. (G-nav; SP, Dv; -kh- L-côte, BN; H), ekusmin. Ref.: A; Ond Bac (ikusmira). Curiosidad, deseo de ver. ” Haren ikus-min handia dut, j’ai grand désir de le voir” SP. ” Ikusmina duna, el curioso” Ond Bac. Errozue haren ikhus min handi batekin hiltzen naizela. Ax 329 (V 218). Jangoikoaren ikusmines (240). LE-Ir. Aingeruek berek dute zure ikhusmin handia. Rob (ap. H). Bereziki Jerusalemera zuten beren ikusminaren lehia. Zby Pel 5. Apezen bat, ekusmiñez […] arpegia zomorroz estalita ibili ezpa-zan beintzat. Eguzk RIEV 1927, 426. Bidean oztopatu zitzakeanen ikusmiña eragoztearren. TAg Uzt 100. Ipernuko ikusmiñak ninderaman zoko bildurgarrietara. Or Aitork 56. Ikuskarien ikusmiñean erori ziran. Ib. 299. Beste millaka asko dabil egun guztietan, mundu zabal guztietatik, ikusmiñez. Gerrika 250. Gure ikusminak ez zuen bazter horietan mugarik. Larre ArtzainE 154. En DFrec hay 3 ejs. de ikusmin.
  v. tbn. Inza Azalp 32. Ldi IL 71. + ikusimin. Zu ikusmin dizut. Or BM 48. Kale zaarrak ikusmiñez, laguntzarrak agurtu guraz. Erkiag Arran 181. Zu ikusi-miñez. Gand Elorri 140.

  2. Curioso, deseoso de ver. Egia da ni ikusmiña nazana. Ag Ioan 181. Emakume ikusmin asko izan giñan zuenean eraztun ori ikusten. Ag Kr 193. Izarñoak ere, poz-dardaraz, biguin, / aingeru bailiran, zerutik ikusmin. SMitx Aranz 173.

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

   iz  [ikusteko gogoa]: ikusmira, ikusnahi, ikusgura Bizk.

   izond. [ikusteko gogoa duena]: ikusmira, ikusnahi, ikusgura Bizk., begiluze, kurioso beh., ikusbera jas., kurios Ipar. zah., begi-luze

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. ansia de ver, gran curiosidad (2) izond. ansioso de ver, muy curioso
  fr iz. désir de voir, curiosité
  en iz. longing to see; great curiosity
  port iz. curiosidade

  Jakin-min eta ikusmin handikoa izaki, munduan zehar abiatu zen jakituria bila. [Mila gau eta bat gehiago, Anonimoa / Patxi Zubizarreta (Erein, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ikusmin (Argazkia: Hans, Pixabay Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:15 pm on 2020/01/06 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ilundi 

  iz. g.er. Ilunpea. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ilundi. Tinieblas. Neol. creado por AG en 1897 de illun ‘oscuro’ y -di (AG 1463) (v. NeolAG). v. ilunpe. Eta argi au illundijetan argittuten da baña illundijak eztabe artu. (Io 1, 5). Obras completas (1965). “>AG 1463 (Arriand illundi; Ol illun). Eguna Zu-gabe netzat da illundia / Zu zera ta nere begien argia. Jaukol Biozkadak (1929). “>Biozk 67. Illobiko illundira [eroiko dira] . Ib. 1 (v. tbn. 53 y 102). Tartar illundiko aita-itzalari ots zegiat. Zait Sopokel”en antzerkiak (1946). [II]: Sopokel”en antzerkiak II (1958). ‘”>Sof 145. Mundua illundi ei da, negar, gezur. SMitx Arraun eta amets (1955). “>Arraun 105. v. tbn. EEs 1916, 222.

  Sinonimoak: iz. g.e.

      [ilunpea]: goibeldura, ilun, ilunpe, iluntasun, lainope, ilundura Ipar., goibel jas., goibeltasun g.e., ilundegi g.e., ilungo g.e., aizaro Naf. g.e. pl.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. tiniebla, oscuridad profunda
  fr iz. ténèbres nfpl, obscurité profonde
  en iz. dark (informal), darkness (formal), shadows (literacy), deep darkness
  port iz. escuridão, escuridão profunda

  Ilundian zuhaitzek gizandiak dirudite, noiz berbetan, noiz zurrumurruka, noiz txistuka.  [Zazpi orduak, Miren Agur Meabe (Elkar, 2010)] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  ilundi (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 7:43 pm on 2020/01/05 Permalink | Reply
  Tags: I   

  ikusmiratu 

  du ad. ikusmiratu, ikusmira/ikusmiratu, ikusmiratzen || Begiratu, aztertu. Hango hegalean zeuden txahalak ikusi, haratxoagoko behiak ikusmiratu, beste bazterreko idiak neurtu. Gure artean dabiltzan ideiak erroetaraino ikusmiratu nahi dituzte. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ikusmiratu. ikusmiatu. Examinar. ” Azterrenak artu: ikusmiatu, ikertu” Zait EG 1957 (7-8), 15 nota. Orko baztarrak ikusmiratu. Bilbao IpuiB 203. Zapatatxua ikus-miratzen asi zan. Ib. 202. Gauzak astiro ikusmiratu gabe. MIH 268.

  Sinonimoak: ad.

  [aztertu]: analizatu, arakatu, aztertu, ikertu, ikuskatu, ikustatu, miatu, etsaminatu Ipar., aratu Bizk., azterkatu g.e., bilakindetu zah., dendatu Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. registrar, inspeccionar; analizar, investigar (2) du ad. curiosear, fisgar, fisgonear
  fr (1) du ad. perquisitionner, inspecter (2) du ad. fouiner, fureter, épier
  en (1) du ad. [miatu] to inspect, to examine, to check (2) du ad. [jakin nahian ibili] to pry; to snoop
  port (1) du ad. inspecionar, vistoriar, investigar, pesquisar (2) espiar, xeretar, bisbilhotar

  “Eta bitartean zuek, ondo ikusmiratu bazter guztiak”, esan diete lan horretarako aukeratutako biei.  [Uda betiko balitz, Xabier Mendiguren Elizegi (Elkar, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   

  

  ikusmiratu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 7:44 pm on 2019/12/20 Permalink | Reply
  Tags: I   

  irozgarri 

  iz. Euskarria, indargarria. Etxeari irozgarriak ipini. Egiaren irozgarri sendoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  irozgarri. 1. (Lar→H). Apoyo, sustento. “Apoyo” Lar. “Arrimo” Ib. “Cargo de almas, animen kontua, irozgarria ” Ib. “Estribo de pared” Ib. “Apear algún edificio, apuntalarlo, irozgarriak, abeak ifiñi ” Ib. “Apeos, puntales, irozgarriak ” Ib. “Montar la artillería, sutunpak irozgarrietan prestatu ” Ib. Tellatuak alabaña ezin dautezke airean irozgarri gabe. AA I 362. Oen irozgarri edo pareteak bezala. AA II 253. Ama au [Eliz Ama] da egiaren irozgarri eta Koloma. Ib. 11. Zeñaren [apaiztokiaren] […] bukaera egokiak edertzen dabeen elizan txit asko; bai ta lagundu ere irozgarri sendo irmetzat. Izt C 57. Euskaldun onen irozgarria (apoyo). Iraola EE 1884a, 6. Ez luze, ez zabal, ez sakon, / baino or zaitut / guzi oien irozgarri. “Sustentando” . Or BM 30. Barka bekit ustea uste bezala, beste irozgarririk gabe, hemen azaltzea. MEIG I 255. Beste irozgarri bat ere bagenuke burubide honen aldeko. MEIG VI 193. 2. “(Adj.), qui se peut étayer, étançonner, appuyer, mantenir” H. “(Au fig.), qui se peut soufrir, endurer, supporter” H.

  Sinonimoak: iz.

      [euskarria]: euskarri, eusle, irozkai, makulu, sostengarri, sostengatzaile, sostengu, sustengu Ipar., arrimu Heg., bermagailu g.e., zutikai g.e., arrimugarri zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. apoyo, soporte (2) izond. capaz de sustentar
  fr iz. support, appui
  en iz. support
  port iz. apoio, sustentação

  Etxeari hormigoizko irozgarriak ipini dizkiote. #gaurkohitza

  

  irozgarri (Argazkia: ©Nelson Kon)

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2019/12/19 Permalink | Reply
  Tags: I   

  immunitate 

  iz. 1 iz. Biol. Mikrobio patogenoei eta toxinei aurre egiteko, organismoak duen berezko ahalmena. Txertoak ez du erabateko immunitaterik bermatzen, birusa oso aldakorra baita, baina arriskua gutxitzen du. 2 iz. Zenbait pertsonak edo erakundek legearen aurrean duten abantaila, zenbait kargu, betekizun eta zigorretatik libre uzten dituena; bereziki, zenbait parlamentarik dutena, legebiltzarraren onarpenik gabe auzitara eramatetik edo atxilotuak izatetik salbuesten dituena. Epaitegiak bertan behera utzi zuen atzo lehen ministroa babesten zuen immunitate legea. Washingtonek jakinarazi du Iraken dauden 172 segurtasun enpresek 2009an immunitatea galduko dutela, eta Bagdaden auzipetu ahalko dituztela. Kardinalgoa, epaitua izateko immunitatea alegia, 1618an lortu zuen; Valladoliden hil zen, 1625ean, auzitegietatik pasatu gabe.

  immunitate sistema, immunitate-sistema Organismoa mikrobio patogeno eta toxinetatik babesten duten zelula, ehun eta organoen multzoa. Kutsadurak hartz zuriaren immunitate sistema ahuldu omen du. (Hiztegi Batua)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Med.) inmunidad (2) iz. (Zuz.) inmunidad
  fr iz. immunité
  en iz. immunity
  port iz. imunidade

  Junquerasek immunitatea zuen europarlamentari aukeratu zutenetik  (Berria.eus, 2019-12-19)]
  

  

  immunitate (Argazkia: EFE)